JOHAN
CRUIJFF
het grote
talent
en het grote
geld
GEHOUDEN
Een buitenstaander typeerde de situatie in het begin van de jaren zeventig nog het beste.
Met veel gevoel voor ironie stelde cabaretier Toon Hermans destijds de oorzaak vast
voor de opmerkelijke opmars van het Nederlandse voetbal in die dagen. „Ons voètbal stelde
lange tijd niets voor. We plachten steevast te verliezen en stonden als dwergen de
voetbalgiganten uit de buurlanden te bewonderen. Tot plotseling iemand uitvond dat met
het spel geld te verdienen was. Vanaf die tijd zijn we gaan voetballen als duivels en wonnen
we alles wat er maar te winnen viel".
Hermans bedoelde dat ongetwijfeld in zich in de maling genomen voelen geval van Pele immers ook niet ge-
het algemeen: hij had het net zo goed Opgegeven oorzaak de krant zou daan?
kunnen toespitsen op een persoon. Cruijff niet genoeg hebben gesteund. Naar de financieel engere Nederland-
Vooral het laatste gedeelte van die wat hem tonnen aan inkomsten ge- se en Europese begrippen echter, was
badinerende uitspraak met realisti- scheeld zou hebben in de Kuip waar in Johan Cruijff de fortuinjager uit de
sche ondertoon, leek speciaal ontwor- hij op recette-basis speelde. Hij ver- sport duidelijker en beter herkenbaar
pen voor Johan Cruijff. Met alle eer- diende in een seizoen Rotterdam ruim dan in wie ook. Anders dan de sympa-
bied voor zijn ongeevenaarde capaci- acht ton thiek overkomende Pele. die ver weg
teiten: juist hij wekte door zijn hele was en die de hoofdrol in een exotisch
fantastische carrière heen voortdu- vWé?V<?/ sprookje werd gegund (uit de sloppen
rend de indruk alleen maar uit te zijn van Brazilië tot miljonair in de VS),
op het Grote Geld. Ook 111 de Maasstad zorgde hij daar- was Cruijff dichtbij. Hij liet miljoenen
Voetballen kon hij als geen ander. mee °P de valreep nog even voor de smullen, maar voor hem golden maar
Temperamentvol en artistiek zorgde gemengde gevoelens die hij vrijwel weinig persoonlijk verzachtende om-
vooral hij voor de mondiale opleving overal achterliet waar hij speelde, standigheden. Wel vriendelijk, maar
van het Nederlandse voetbal. Alles Aan de ene kant was er de dankbaar- 0ok koel en afstandelijk in de om-
wat hij in die wereld deed stamde beid voor zijn sportieve prestaties gang, nooit 'bezit' van de supporters
echter mede voort uit de berekening 'drie keer Europa-Cuphouder, drie en uiterst 'spaarzaam' met zijn geld
van een kille zakenman, die ook finan- keer Europees voetballer van het jaar, en zijn emoties. Dat geld niets voor
cieel alles wilde winnen, wat er maar tienmaal nationaal kampioen, vijf hem zou betekenen, zoals hij vaak
te winnen viel.'Of het nu guldens, beer bereikte hij met een club de stelde om niet voor een geldwolf te
peseta's of dollars betrof. dubbel), aan de andere kant heerste worden aangezien, werd beschouwd
de wrevel over zijn manier van 'hande- ais de bevestiging vaii het tegenover-
inridpntpn lcn' ••Ik wil later kunnen leven zoals gestelde.
nu"- aei hij ooit. „Dan kan ik niet Gekoppeld aan de incidenten die zich
Sportief was Cruijff altijd op zijn best. zeggen: Bakker ik ben Johan Cruijff, door zijn prachtige carrière heen rond
wanneer zijn klasse ter discussie werd ik wil gratis brood". Dus probeerde hij hem afspeelden, wekte dat snel irrita-
gesteld; financieel had hij het pas er uit te halen wat er inzat. tie en afgunst. Cruijff was dan wel de
naar zijn zin als zijn klasse op de Die handelwijze typeert natuurlijk beste, maar zeker niet de populairste
'juiste' wijze in geld werd uitgedrukt, meer beroepsatleten. Zeker in Ameri- voetballer van Nederland. De geringe
In hoge bedragen dus. Als voetballer ka. waar de bedragen altijd al exorbi- sympathie die hij ontmoette na de
was hij bijna compleet, met dat unie- tant hoog waren. In de States werd beruchte Spaanse zakenaffaire met
ke spelinzicht, die vlijmscherpe pas- en wordt daarover geen drukte ge- ene Basilevitch, die hem miljoenen
ses, adembenemende rushes en die maakt. Daar wordt het louter als kostte, was wat dat betreft typerend
soms wondermooie doelpunten. Maar 'slim' aangemerkt als talenten zo
hij was ook een meester in het tergen royaal te gelde worden gemaakt. Nie- hp7ptpn
van scheidsrechters (Corver ..Cruijff. mand die er dan ook over viel toen OCf,ctc
ga daar weg". Cruijff: „Voor u is het Cruijff daar na zijn 'afscheid' nog Terwijl zijn zakelijke houding gedeel-
meneer Cruijff grossierde vooral in even een fiks aantal dollars kwam telijk toch wel verklaarbaar was. Al-
Spanje in gele kaarten en was heel ophalen bij de New York Cosmos, de leen al vanuit zijn jeugd. Opgegroeid
vaak het onderwerp van incidenten Los Angeles Aztecs en de Washington in het Amsterdamse Betondorp, waar
rond Oranje en zijn clubs. Zijn uit- Diplomats. Dat hadden ze in het met fatale zekerheid werd beseft dat
spraken waren daarbij niet altijd
voorzien van een hoog waarheidsge
halte. Ze lieten .zich in elk geval
pijnlijk geregeld achterhalen door de
feiten.
Vlak voor zijn eerste afscheid van de
voetbalsport, op 7 november 1978
(Ajax-Bayern Munchen: 0-8), zei hij
over zijn beslissing om te stoppen:
„Als ik eenmaal een besluit neem.
kom ik er niet op terug. Nooit. Zelfs
als achteraf blijkt dat het misschien
niet zo'n verstandig besluit was. Dat
komt: als ik merk dat ik fout zit. dan
ben ik niet een figuur die dat gemak
kelijk toe zal geven".
Een halfjaar later tekende Cruijff een
contract voor de Los Angeles Aztecs.
Geschatte gage 600.000 dollar per
seizoen. De 65.000 kijkers die zijn
afscheidswedstrijd hadden bezocht en
hem hadden zien huldigen tot bonds-
ridder. bleven met een kater achter.
kwaad bloed
Bijna zes jaar later speelde hij ander
maal een spel bij de aankondiging van
zijn 'definitieve' afscheid. De manier
waarop hij Feyenoord, dat hem vol
gens eigen zeggen toch „zo goed had
opgevangen en zo netjes behandeld
had", aan het lijntje hield om de
primeur van zijn besluit te gunnen
aan een Amsterdams ochtendblad
waarmee hij contractuele banden
heeft, zette kwaad bloed in Rotter
dam.
De Kuipclub geloofde tot zeer laat in
de avond van die bewuste dag dat
Cruijff zou bijtekenen. Voorzitter
Kerkum en trainer Libregts hadden
die indruk gekregen uit een eerder
die dag met Cruijff gevoerd gesprek
en hadden die mening desgevraagd
prijsgegeven aan een verslaggever
van een andere ochtendkrant uit Rot
terdam. Dat Cruijff toch anders be
sloten had hoorde voorzitter Kerkum
pas veel later. „Ik heb het hem 's
middags meegedeeld", beweerde
Cruijff naderhand, maar de boze
praeses ontkrachtte dat. Hij had het
pas om half twaalf's avonds gehoord.
Van een journalist.
Die was te laat om de schade te
herstellen Negentigduizend abon
nees van het bewuste dagblad lazen
de volgende morgen dan ook dat
Cruijff had bijgetekend en konden
geld en geluk onafscheidelijk met
elkaar verbonden zijn en dat geen van
beide was weggelegd voor de bewo
ners. merkte hij bij Ajax snel dat met
voetbal veel geld te verdienen was.
Het bewustwordingsproces waar Her
mans eerder van sprak Toch al op
jonge leeftijd bezeten van het spel,
was voetbal voor hem de enige manier
om aan de vicieuze Betondorp-cirkel
te ontsnappen.
Hij had alles mee. Bij zijn geboorte
was hij begiftigd met alle kenmerken
van de ware atleet, toen hij zelf noest
ging werken aan de ontwikkeling
van zijn talenten, vergleed ook de
tijd in zijn voordeel. Ajax was onder
invloed van Engelse trainers net on
derweg naar het full-professional is
me. dat onder Michels z'n beslag
kreeg toen Cruijff aan het doorbre
ken was (15 november 1964, debuut in
de uitwedstrijd tegen GVAV).
In zijn hoogtijdagen verenigde Cruijff
in zijn ram-magere lijf, dat hij vla
krachttrainingen sterk had gemaakt,
alle elementen van wat grote voetbal
lers voor hem en uit zijn periode
hadden. Hij schoot even accuraat en
plotseling als Puskas, hij zwierf als Di
Stefano tussen de strafschopgebieden
geheel eigen wetten van het voetbal
wereldje herkende In de onderhande
lingen met de zakelijk zoveel beter
geschoolde bestuurders werden en
worden jonge, onervaren spelers in de
hoek gedrongen. In het profvoetbal
geldt ook aan tafel het oerrecht van
de sterkste, de zwakkere is de verlie
zer Cruijff beklaagde zich erover,
maar vond na vier jaar Ajax met zijn
eega Danny, ook de 'ideale zaakwaar
nemer in zijn schoonvader Cor Coster.
Cruijff had het voetbaltalent. Coster
had het talent dat talent te gelde te
maken.
Het gebeurde steeds en overal waar
het kon en het kon overal en steeds
omdat zijn carrière zich turbulent
ontwikkelde. Met Ajax. waar hij in
1967 voor vier jaar had bijgetekend,
intussen al opgestoomd naar de va
derlandse top en onderweg naar de
eerste Europese kroon (1971, door
finalewinst op Panathinaikos), had
hij ook zijn debuut gemaakt voor
Oranje. In een oefenwedstrijd met
Racing Strasbourg scoorde Cruijff
in februari 1966 drie keer.
niet achterwege. Als kop en motor
van een verder zeker niet sterker
team dan wat in '69 nog kansloos ten
onder ging in de Europa-Cupfinale
tegen AC Milan, leidde de sportief
toen wel volwassen Cruijff Ajax later
drie keer naar de Europese beker
voor landskampioenen: 1971, '72 en
'73. Zelf werd hij drie keer Europees
voetballer van het jaar.
Prestaties waarmee onderhandeld
kon worden. Cruijff immers had een
paar generaties overgeslagen. Voetbal
was voor de komst van het fenomeen
in Holland lang niet toonaangevend,
méar werd het door hem wel. Hij
stuwde het omhoog, toonde wat er te
verdienen was en trok velen mee Met
positief effect (betere premies en sala
rissen) en negatief effect (de'vergoe
dingen rezen de pan uit), wat het
nationale voetbal later in de neer
waartse spiraal bracht
hoofdrol
wangedrag
paul de tombe
en toonde daarbij diens inzicht. Hij
was vlijtig en omzichtig als Bobby
Charlton, kon solieren als Eusebio,
had een balbehandeling a la Becken-
bauer, kon sluw zijn als Mazzola en
artistiek als Rivera. Hij legde boven
dien een groot geduld aan de dag bij
aanslagen van verdedigers, die hij
vaak wist te ontwijken met de sierlijk
heid van een balletdanser.
zaakwaarnemer
Zijn talent als 'centrale figuur', drager
en leider van het elftal was al eerder
herkend, zoals Cruijff zelf snel de
Het was de aanzet tot 47 interlands,
waarin hij 34 keer scoorde, en tot
bijna evenzovele incidenten. Cruijff
was de eerste Nederlandse voetballer
die wegens wangedrag van het veld
werd gestuurd. Na de interland tegen
Tsjechoslowakije ontkende hij echter
hevig scheidsrechter Glöckner te heb
ben geslagen Cruijff was ook een van
de weinige voetballers die om allerlei
redenen afzegde voor Oranje. Wegens
schorsingen, blessures, het kopen van
schoenen in Italië (onder Kessler in
1969) en om een streepje (1982. WK-
kwalificatie tegen Frankrijk). Hij be
reikte met het Nederlands elftal ook
net niet de absolute top. Zilver met
een gouden randje resteerde na het
WK 1974 in West-Duitsland.
Ook bij Ajax bleven de problemen
Een zevenjarig contract bij Ajax
hield dan ook niet lang stand, een
paar maanden na de premiere van de
film 'Nummer veertien' speelde
Cruijff de hoofdrol in de kostbaarste
transferzaak sinds de invoering van
het betaalde voetbal. Barcelona
kocht hem in 1973 voor zes miljoen;
drie miljoen voor Ajax, drie miljoen
voor Cruijff. „Spaanse les neem ik
maar niet. Ik weet dat manana mor
gen betekent en dat is in Spanje het
belangrijkste", sprak Cruijff die zich
zelf intussen al heel wal talen had
aangeleerd, ondanks zijn beperkte
schoolopleiding. Hij werd in Spanje
begroet als 'El Salvador', de Verlos
ser, en maakte dat aanvankelijk
„Hij betaalt zichzelf terug met volle
stadions en is de goedkoopste speler
die we ooit hebben gekocht", klonk
het uit Catelonië, waar hij de nationa
listische gevoelens opwekte Onder
Michels maakte hij Barcelona direct
kampioen, het was de enige titel waar
op hij aan kon sturen in vijf jaar
Spanje Wel kreeg hij er naderhand
ruzie met trainer Weisweiler, die de
laan werd uitgestuurd, met scheids
rechters en tenslotte liep hij stuk met
zijn compagnon Basilevitch Het kost
te hem miljoenen
Het noodzaakte hem ook na zijn af
scheid in Amsterdam de jacht op het
Grote Geld voort te zetten. In het
land van de onbegrensde mogelijkhe
den: Amerika. Coster destijds: „Nu we
de knoop doorgehakt hebben dat Jo
han weer gaat voetballen om er na de
catastrofe van zijn compagnonschap
met Basilevitch in elk geval financieel
nog enigszins bovenop te komen,
moet ik hem zo gauw mogelijk weer
aan het werk zien te krijgen"
'soccer'
Cruijff zelf hield zich groot, al ontken
de hij niet dat hij miljoenen had
verloren. Nadat hij met een voorover
eenkomst met Cosmos op zak (goed
voor een miljoen) toch had gekozen
voor twee jaar bij de Los Angeles
Aztecs, waar hij Michels terugvond,
schetste hij als zijn voornaamste drijf
veer om weer te gaan voetballen: de
uitdaging om- mee te helpen aan de
opbouw van 'soccer' in Amerika. Niet
voor de gage van 600.000 dollar, die hij
er per seizoen zou opstrijken.
„Dat ik geen cent meer te makken zou
hebben en financieel aan de grond
zou zitten, zijn fabeltjes. Voor het
geld ben ik hier niet gekomen", sprak
hij destijds. „Ik ben niet blut. Was
dat zo dan zou ik in Europa aan do
slag zijn gegaan. Daar is voor mij
veel meer te verdienen. Maar ik pie
ker er niet over om ooit nog in
Europa te gaan spelen. En in Hol
land? Dat nooit meer".
Na een kort verblijf bij de Washington
Diplomats, dat na een seizoen Los
Angeles twee miljoen voor hem be
taalde. zag Ajax hem eind '80 terug
Eerst als elftalbegeleider', bij wie
trainer Beenhakker zo ongeveer on
der curatele stond, later toch weer als
voetballer. Een mislukt uitstapje naar
Levante vertraagde zijn rentree in de
Meer in november 1981 kwam het er
toch van. Met een fantastisch doel
punt tegen Haarlem, een lob om van
te smullen.
wraak
Met hem werd Ajax nog twee keer
achtereen kampioen met 118 en 106
goals voor Het 'verjongingsproces' en
het feit dat hij in het tweede seizoen
zo vaak geblesseerd was dat hij zijn
geld niet meer opbracht, leidden hem
naar Feyenoord. Zijn klasse was weer
eens ter discussie gesteld zijn wraak
was genadeloos Voor het eerst sinds
vijftien jaar kon de dubbel worden
gevierd in Rotterdam: de financiële
winst was nog plezieriger
Cruijff zelf liet weten dat hij na „een
fantastische carrière" en „een fantas
tisch jaar" bij Feyenoord alleen nog
„rust ambieert". De manier waarop
hij die beslissing bekendmaakte, liet
de club met gemengde gevoelens ach
ter. Zijn laatste spelletje is niet verge
ten. wel vergeven. .Ik heb zoveel
klappen uitgedeeld en zoveel mensen
beledigd dat ik denk dat al die men
sen nu zitten te wachten om terug te
slaan", besefte hij zich al tien jaar
geleden. Feyenoord doet dat fijntjes:
„Cruijff is niet te vervangen. Als voet
baller".
Foto links boven: Johan Cruijff
bij zijn eerste afscheid' in no
vember 1978.
Foto rechts boven: Johan Cruijff
in actie voor Feyenoord Hier
scoort hij tegen DS '79 het twee
de doelpunt.
Foto onder: In juli 1983 kwam
Johan Cruijff - onder grote pu
blieke belangstelling - voor hetZ
eerst met Feyenoord in actie
tegen het Zeeuws elftal in Brui-
nisse Hier probeert hij Jaap
Meerman uit te spelen Op de
achtergrond scheidsrechter Piet
Harinck
PZC/ weekendkrant 23
