DELTAWERKEN
MENSENWERK f
COMMUNICA TIE
britse satellieten
veroveren de ruimte
ZATERDAG 19 MEI 1984
zeewaardig
De mensen van de Provinciale Zeeuwse Brugmaatschappij worden bij het horen van de naam Taklift ongetwijfeld
een beetje wit om de neus. Geen wonder. In mei 1974 beschadigt de Taklift 1 het noordelijk opklapbaar gedeelte
van de Zeelandbrug. Er moet zelfs enige tijd weer als vanouds een bootdienst - tussen Zierikzee en Colijnsplaat -
worden ingezet. Bijna tien jaar later, eind april '84, doet de Taklift 3 het dunnetjes over. Een slepend anker slaat bij
de opklapbrug een zinkerbundel met de nodige leidingen aan barrels. De verkeersstremming duurt enkele uren, het
herstel vele maanden. Het wachten is op de Taklift 4, tot nu toe het grootste exemplaar uit de serie bokken van
Smit-Tak Internationaal Bergingsbedrijf uit Rotterdam.
Het geel gekleurde gevaarte is sinds hijsconstructies. Al die voorzieningen een dienstregeling van de spoorwe-
kort op de Oosterschelde actief, van- waren tevoren uitgekiend in een grote gen van de ene klus naar de andere
wege de aanleg van de stormvloedke- werkgroep met vertegenwoordigers reppen.
ring in de riviermonding. De kans dat van de aannemers (Dosbouw, schui- ,,Het is ook gewoon een trein die zich
het richting Zeelandbrug gaat - de vencombinatie Ostem, Smit-Tak) en door de kering beweegt. Het systeem
brugmensen kunnen opgelucht adem van rijkswaterstaat (directie sluizen van het schip blijft hetzelfde. Het is
halen - is uiterst klein. De reden is en stuwen, directie bruggen Delta- alleen het hijstuig dat steeds veran-
simpel: het hefschip is zo groot, dat dienst). Den Hartigh schat dat de dert. En qua techniek is er verschil
het niet eens door de geopende bascu- ontwikkeling van de speciale hulp- tussen het plaatsen van de dorpelbal-
lebrug (doorvaarthoogte bovenaan 34 middelen ongeveer 1.5 jaar in beslag ken en de andere elementen", stelt
meter) kan varen Op dat soort onge- heeft genomen. Vooral de wijze van projectleider Bijkerk. Hij en ïr. Den
makken is bij de bouw van de Taklift opereren van de bok en het daarop Hartigh leggen uit waar het allemaal
4 (bij de Verolme scheepswerf in Heus- afstemmen van de voorzieningen, om gaat. De Taklift 4 is al begonnen
den) gerekend en dat geeft de bok ook kostte veel hoofdbrekens. In verhou- met het plaatsen van de in totaal 6
meteen een uniek internationaal eti- ding daarmee, vergde het aanbrengen landhoofdverkeerskokers (onderdelen
ket. De Taklift 4 is namelijk volledig van de voorzieningen veel minder tijd van de toekomstige weg over de
zeewaardig, beschikt over eigen 3 maanden. stormvloedkering) Volgende week
voortstuwingsvermogen en kan. zono- Temidden van de andere grote werk- gaat de plaatsing van de 62 verkeers-
dig woelige baren trotserend, overal schepen die bij de aanleg van de kokers en de 124 hamerstukken van
zelfstandig naar toe varen. pijlerdam actief zijn (en, zoals Mytilus start. En als de huidige planning
en Cardium. waren) lijkt de Taklift 4 gehandhaafd blijft, klinkt eind augus-
niet opvallend uit de kluiten gewas- tus het beginsignaal voor het aan-
brengen van de schuiven en bewe-
gingswerken. Dan nog is de bok nog
j lang niet uitgewerkt In augustus 1985
I is het plaatsen van de dorpelbalken
aan de beurt en tenslotte, in februari
1986. het aanbrengen van de boven
balken. Het is niet zo dat onderdeel
voor onderdeel wordt afgewerkt: di-
rijkswaterslaat hebben we voor het sen. Een lengte van 88 meter en een verse activiteiten lopen door elkaar
eerst kennis gemaakt met de Taklift 4 breedte van 35 meter, zorgen toch heen en dat houdt verband met de
in Duinkerken. Daar was hij gewoon altijd nog voor een flinke oppervlakte, beschikbaarheid van de elementen en
op eigen kiel en vermogen naar toe Het hijsvermogen is ongeveer 1600 afbouwvolgorde
gegaan", zegt Den Hartigh. De bok ton. Enkele andere specificaties: de Het plaatsen van dorpelbalken is de
werd al in het najaar van 1981 door de voortstuwing geschiedt door twee mo- meest heikele klus. „Wij zijn ook aan
werf afgeleverd aan Smit-Tak Inter- toren met een totaal vermogen van het bekijken wat de reservemogelijk-
nationaal. De zekerheid dat er 29 1578 kw/2282 pk, die twee verstelbare heden zijn als er iets misgaat, dat kan
maanden volop werk in het verschiet schroeven aandrijven Bovendien is door diverse oorzaken zijn", aldus
zou zijn bij de aanleg van de storm- de bok uitgerust met twee boeg- Bijkerk Onderzocht wordt of er één of
vloedkering, was voornaamste oor- schroeven van elk 500 pk. De Taklift 4 twee dorpelbalkplaatsers bij moeten
zaak van de bouw. De bok heeft beschikt over een grote pompcapaci- komen, door ombouw van de werk-
mtussen met stilgelegen Er werd al- teit en materialen voor bergingen en schepen Jan Heijmans en Donax (de
lerlei bergingswerk en'loslopend'hijs- wrakopruimingen 1 waaronder dui- vroegere Dos 1). Voor het dorpelbal-
werk mee verricht (onder meer het kersuitrustingen en een decompres- konderdeel wordt ook een proefperio-
lichten van een wrak van een gezon- siekamer). Naast de voortstuwingsin- de ingelast. Den Hartigh maakt dui
ken vrachtschip op de Schelde, het stallaties kunnen vanuit het brughuis delijk dat het om ongeveer hetzelfde
verwijderen van een wrak in de Engel- 00k de hijs- en verhaallieren centraal soort proces gaat als de Ostrea toe-
se Humberrivier, het inhangen van worden bediend. Er is accommodatie past bij het pijlers plaatsen. In een
poten voor een booreiland) V00r dertig personen. Er is rekening bouwdok met de Taklift 4 een onder
Afgelopen februari kwam de Taklift 4 gehouden met operaties in koude water staande dorpelbalk oppikken,
in huur bij Dosbouw. Den Hartigh en streken, met temperaturen tot bene- vervolgens in het sluitgat koppelen
ing J. Bijkerk (34). projectleider den 20 graden Celsius In de Ooster- met de afmeerponton Mamma en de
plaatsen elementen van rijkswater- schele zal dat geen probleem zijn. balk onder water laten zakken. Den
Volgens ir. T. den Hartigh 143), pro
jectleider plaatsen elementen van de
aannemerscombinatie Dosbouw. zijn
er elders in de wereld nog wel grotere
bokken dan de Taklift 4 1 onder meer
op Japanse scheepswerven, maar die
zijn niet zeewaardig. „Als Dosbouw en
rinus antonisse
en ben jansen
in het Oosterscheldeproject; ze zijn
nauw betrokken bij de ontwikkeling
van processen en het opstellen van
het draaiboek. „Het gaat om precisie
werk, maar dat komt meer voor. Ook
in de berging is het niet allemaal van
het rauwe ruk- en knijpwerk. We
werken nu een paar weken en het gaat
goed. Het grote voordeel is dat de
bemanning ingespeeld Is. Het werken
met een bok is hun niet vreemd. Voor
de andere schepen ten behoeve van de
stormvloedkering hebben we de men
sen speciaal moeten opleiden", be
toogt Den Hartigh. Hij voegt eraan
toe dat het grootste deel van het
elementen plaatsen bestaat uit 'zicht-
werk', waarbij de voor de Oosterschel-
dekering bijna spreekwoordelijk ge
worden ingewikkelde (computeriap-
paratuur grotendeels overbodig is.
Wel moeten voor het 'onzichtbaar'
plaatsen van de dorpelbalken specia
le maatregelen getroffen worden. Het
ontbreken van ultra-ingewikkelde ap
paraten betreurt ir Den Hartigh ove
rigens niet „Ik ben geen liefhebber
van computers. Je moet ze alleen
gebruiken als je er niet omheen kunt.
niet omdat ze zo leuk zijn. We hebben
wel eens een beetje de naam het kan
niet op met ingewikkelde apparatuur.
Dat is in dit geval niet zo".
I
Het werk aan de satellieten van British Aerospace wordt in stofvrije ruimten gedaan.
drie ploegen
staat (directie sluizen en stuwen), ver
tellen dat eerst de nodige voorzienin- nrprjgjp
gen moesten worden aangebracht, om E'CL '•Mt-
straks de verschillende taken goed te
kunnen uitvoeren. De achterzijde
werd voorzien van een installatie om
Hartigh „We werken in die fase onder
hoge stroomsnelheden. Het plaatsen
van dorpelbalken wordt een huzaren-
Voor de Taklift 4 en zijn bemanning stukje"
zijn er de komende twee jaar nauwe- Het werk dat de Taklift 4 voor de
lijks rustige momenten weggelegd, pijlerdam gaat doen is van ander
de dorpelbanken tussen de pijlers te Want het ogenschijnlijk eenvoudige gehalte dat wat de bok de afgelopen
kunnen neerzetten. I11 de hoge A- 'plaatsen elementen', heeft in jaren deed Projectleider Den Hartigh
vormige hoofdpoot (die 65 meter bo- werkelijkheid heel wat om het lijf. wijst erop dat de medewerkers van
ven de waterlijn uitsteekt) kwamen De bok moet zich met de precisie van Smit-Tak al langere tijd meedraaien
Bij het plaatsen van de diverse ele
menten zijn all in' ongeveer 50 men
sen betrokken Op de bok wordt met
drie ploegen in een continudienst van
126 uur per week (zaterdagmiddag en
zondag niet) gewerkt. Dat is op grond
van de collectieve arbeidsovereen
komst voor het baggerbedrijf. Voor
het opereren van de Taklift 4 is een
bemanning van 8 koppen nodig, die
wordt bijgestaan door een hulpploeg
van 5 man (voor het koppelen van
draden, aanvaren pontons, losmaken
hijsframes, en dergelijke). De betone
lementen worden door de bok alle
maal van pontons opgepikt (de Giant
voor de landhoofdverkeerskokers en 3
pontons van 50 meter lengte voor de
verkeerskokers, hamerstukken en bo
venbalken). Voor het plaatsen van elk
zichtelement heeft de Taklift 4 een
periode van 12,5 uur nodig (de hamer
stukken worden met twee tegelijk
geplaatst) Voor het plaatsen van dor
pelbalk is 36 uur uitgetrokken Den
Hartigh zegt dat de Taklift 4 niet bij
de eerste de beste windvlaag buiten
werking gesteld moet worden; de bok
kan tegen een stootje. „Boven wind
kracht 7 moeten we er wel mee ophou
den. Waar we vooral gevoelig voor zijn
is deining - langere golven, die fre
quent langskomen. Het bewegen van
de last is dan bepalend voor de werk
baarheid".
Geld over? Iets in de orde van twee miljard gulden? Dan heeft de heer L.
Blonstein, verkoopleider van de ruimte- en communicatiedivisie van
British Aerospace, een aardige suggestie. Koop er de nieuwe Olympus
communicatiesatelliet voor.
Of liever - en hier beginnen de kosten - koop er drie, a raison van 240
miljoen gulden per stuk. Twee daarvan lanceer je, een om mee te werken
en een als stand-bv, en dan koop je nog een Olympus die je op de grond
houdt bij wijze van reserve voor als er boven echt van alles mis mocht
gaan.
De kosten van één lancering (per een voetbalveld breed De satellieten
Amerikaanse Spaceshuttle of Franse die nu in het zwerk hangen, zijn
Ariane-raketi bedragen 180 miljoen dwergen vergeleken bij deze reus.
gulden. De kosten van de verzeke- Alle moderne communicaliegrap-
ring per gelanceerde satelliet zijn pen kunnen er mee worden uitge-
nog eens 45 miljoen gulden. Met nog voerd: computersignalen kunnen er-
wat bijkomende kosten zitten we nu mee van de Verenigde Staten naar
- op 1,2 miljard gulden
gemaakte communicatiesatellieten
als ECS en OTS bewijzen nu al jaren
goede diensten. De ambities reiken
ver: de Britten denken uiteindelijk
20 procent van de wereldmarkt in dit
soort satellieten in handen te krij
gen.
komeet
Ook militaire satellieten worden in
Engeland gemaakt. Veel zullen we
volgend jaar horen over Skynet 4.
een verbindings-satelliet die in op
dracht van het Britse ministerie
•an defensie wordt gemaakt e
Europa worden gezonden, televideo in november '85 via de Amerikaanse
Daar komt nog 800 miljoen gulden van bureau naar bureau is mogelijk,
bij aan onder meer de kosten van de video-conferenties waarbij een be-
stations waarmee de satelliet ge- drijf de staf van kantoren in bij-
volgd kan worden en andere kapi- voorbeeld Washington, Londen en
Space-shuttle, waarvan de beman
ning voor de gelegenheid met één
Brit (de eerste Britse astronaut) zal
orden uitgebreid, in zijn baan om
taalkosten. Totaal dus 2 miljard gul- Rome in beeld en geluid met elkaar de aarde wordt gebracht,
den. Wat men daarvoor heeft, is een kan laten communiceren. Nog meer belangstelling zal een door
uitermate grote en krachtige satel- En de grootste variant Olympus, met British Aerospace gebouwde weten-
liet die onder meer 200.000 telefoon- een gewicht van 3700 kilo, is sterk schappelijke satelliet trekken, de
circuits aan kan. genoeg om 12 tv-kanalen tegelijk Giotto. Deze satelliet is genoemd
Wie daarvan 60 procent verkoopt direct naar de huiskamer te zenden, naar een 14e-eeuwse Italiaanse schil-
kan (via een onnavolgbare bereke- Een schotelantenne van een meter in der die onder meer vermaard werd
ning die hier dus maar buiten be- doorsnee is voldoende om de signa- omdat hij de komeet van Halley
schouwing wordt gelaten) 700 mil- len op te vangen, en het bereik loopt afheelde
joen minuten telefoonverkeer per van Noord-Afrika tot Scandinavië, Deze komeet (de verschijning waar
jaar aanbieden, en dat tien jaar lang en van Engeland tot Joegoslavië. van door bijgelovige lieden altijd
(zo lang heeft de Olympus het leven). De Olympus is veruit de grootste met grote rampen in verband is
De kosten die je hebt gemaakt, be- satelliet die de wereld de komende gebracht) is om de 75 jaar op aarde te
dragen 200 miljoen gulden per jaar jaren zal kennen; de Britten spreken zien De laatste keer was 1910/1911,
(de investering van 2 miljard gulden in dit verband van „de tweede gene- en dus is het in 1985/1986 weer zo ver.
gedeeld door de tien jaar dat de ratie communicatiesatellieten" die De wereld der wetenschap heeft be-
Olympus operationeel is). Die 200 het tot een eind in de jaren '90 moet sloten dat niet ongemerkt te laten
miljoen deel je door de 700 miljoen kunnen volhouden Wat daarna passeren,
minuten. Dan blijkt dat je je minu
ten voor nog geen 30 cent per stuk
moet verkopen om uit de kosten te
komen.
Watje vervolgens doet. is je telefoon- komt wie zal het zeggen0
lijnen voor 1.50 gulden per minuut De ontwikkelingen in de ruimte gaan jaar geleden plaatsvond 1 en dat ze
verkopen Dat lijkt een zeer grove toch al zo snel dat het steeds weer dus waardevolle informatie over die
winstmarge, maar is het normale gevaarlijk blijkt voorspellingen te tijd kunnen geven
tarief dat bijvoorbeeld door de Britse doen. Niemand in Engeland had bij- Op 10 juli 1985 zal de Giotto worden
PTT berekend wordt. Zo heb je in voorbeeld verwacht dat het land zich gelanceerd. Zijn baan is zo. dat hij op
twee jaar de kosten eruit. op satellieten zou specialiseren. De 13 maart 1986 het pad van de komeet
Blonstein ..Dan heb je dus nog acht Britten hadden in de eerste jaren van van Halley kruist De satelliet ls
jaar om winst te maken, zeer veel de ruimterace. die geheel in het uitgerust met 10 verschillende we-
winst zelfs Ik neem dus aan dat u teken van de enorm veel aandacht tenschappeüjke functies die onder
belangstelling heeft? Makkelijke be- trekkende raketlanceringen 111 de VS meer antwoord moeten geven op de
talingsvoorwaarden zijn mogelijk, en Rusland stonden, zelf ook wel vraag uit welk materiaal de kern van
Betaling per credit-card accepteren trek in raketten,
we ook, Access. Visa. American Ex- Zo werd in 1971 een Britse raket, de
henk dam
Van kometen is eigenlijk maar heel
weinig bekend. Aangenomen wordt
dat ze zijn ontstaan bij de geboorte
van het heelal ide 'Big Bang' die naar
thans wordt aangenomen 4.6 miljard
R press, alles", lacht hij.
groei
de komeet (gedacht wordt dat die
doorsnee van maar een
Black Arrow, vanaf een basis in kilometer heefti bestaat.
Austrahè met succes de lucht in Ook wil de wetenschap graag weten
geschoten. Maar daarmee hield het waaruit precies de staart van de
voor het Verenigd Koninkrijk ook komeet (in feite niet meer dan door
meteen op: de Fransen imet hun de zon verlicht stof) is samengesteld,
Ariane-raketi werd de eer gegund de temperatuur, etcetera. De met
namens Europa de grote knallen te een snelheid van 68 kilometer per
tish Aerospace, en men kan zich dat leveren, de Bntten concentreerden seconde door de ruimte razende ko-
voorstellen. Het gaat goed met deze zich op satellieten.
meeet zal overigens niet alleen door
sectie van de Britse vliegtuig-, wa- Dat is nog steeds zo Om met Cliff de Giotto, maar ook door een Russi-
pen- en ruimtegigant die op 40 ver- Nicholas, hoofd van de ruimte-afde- sche satelliet worden bekeken
schillende locaties werk biedt aan lmg van het Britse ministerie van Die komt evenwel lang niet zo dicht-
79.000 mensen. handel en industrie te spreken: „Wij bij. Giotto gaat recht op de komeet
houden ons is de eerste plaats bezig af. en niemand verwacht dat de 150
De ruimte- en communicatiedivisie met satellieten, en dan vooral met miljoen gulden kostende satelliet
zit in Stevenage, ten noorden van communicatiesatellieten. Onze poli- (die wordt betaald door de Euro-
Londen. Daar werken nu 1800 men- cy iaat eenvoudig onder woor- pean Space Agenev ESA, waaraan
sen, vier keer zoveel als vijf jaar ^en brengen, winst uit de ruimte
geleden het geval was Die groei Slepen <„to bring space to profit")"
1 Engeland leeft.
ook ons land meedoet) die confron
tatie met zoveel oermaterie over-
illustreert het toenemende belang voor het grootste deel i
van de ruimte voor de Britse indus
trie. Met name in de communicatie
satellieten (telefoonverkeer, telex,
tv) zit een hele dikke boterham, zo is
gebleken.
Engeland was betrokken bij de bouw
van 54 satellieten die nu in de ruimte
hun eeuwige rondjes draaien. De
Britse industrie (met name British
Aerospace en Marconi) is op dit
moment nog eens elf civiele satellie
ten aan het bouwen, en de orderboe
ken voor komende jaren lopen vol.
Hét paradepaardje van die industrie
ls de Olympus, het voorwerp van
bovenstaande berekening die welis
waar zeer uit de losse 'pols is maar
niettemin de enorme Winsten die ook
al momenteel met satellieten ge
maakt kunnen worden, aardig weer
geeft. British Aerospace zelf wordt
van de Olympus natuurlijk ook niet*
slechter, en denkt, er de komende
jaren 40 van te kunnen verkopen.
De eerste van deze serie zal in 1986
gelanceerd worden. Het gaat om een
buitengewoon grote satelliet (niet
voor niets heeft de Olympus als
werknaam L-Sat, een afkorting voor
„Large satellite"!, met bijvoorbeeld De Olympus satelliet, die in '86 klaar moet zijn. en een van de grootste en
zonnepanelen die even lang zijn als krachtigste satellieten is die ooit ontworpen is
