KIND VAN
EEN CANADEES
vaders verdwenen
en moeders bleven
zwijgen als het graf
LOU DE GROOT
JL
het is
essentieel
voor een
mens te
weten
van wie
hij afstamt
PZC/ bevrijding
42 jZATI
ZATERDAG 28 APRIL 1984
Bevrijding: na lege dagen vol onzekerheid en afwachting breekt de spanning. Een
onwezenlijk feest barst los. Een zee van vlaggen bepaalt het straatbeeld. Kleurige
slingers overspannen de wegen, het wemelt van de oranje linten. Inderhaast er erebogen
opgetrokken. Uitbundig juichend haalt de bevolking de geallieerde legers in. Er wordt gehost
en gezongen. Joelend beklimmen jongelui tanks, transportauto's en jeeps, die worden
bestuurd door trotse bevrijders. Een krantebericht meldt: „De motorrijders met hun
kolossale helmen stuiven over de weg, met achterop de lichte last van twee, soms drie
meisjes. In elk geval nooit alleen".
De mannen in de khaki-pakken zijn
de grote helden. Ze doen gul met
sigaretten, kauwgom en genegenheid
ten opzichte van het jonge vrouwvolk
Dat zich gretig laat koesteren door de
warme belangstelling van wat ze ge
makshalve onder één verzamelnaam
brengen: Tommy uit Canada.
Tot diep in de nacht dansen de meis
jes met hun bevrijders op straat. Ze
leren van Tommy de Cokey Cokey.
een dans uit de salons van Westelijk
Canada. Losjes huppelen, left arm in,
left arm out and shakes about, dat is
nog eens wat anders dan het Victor
Sylvester-geschulfel Er wordt geflirt
en gevreeën. Verkeringen worden af
gesloten, afspraakjes gemaakt.
En terwijl de jonge schonen hun kers
vers aan de haak geslagen 'boy' kleine
taalcursussen opdringen (weet je wat
een zoentje is. een zoentje is little kiss)
kijken de Nederlandse heren der
schepping knarsetandend toe. Ze zijn
even geen partij meer. In die stem
ming ontstaan er liedjes over 'meisjes
die met Tommies gaan'.
Vriendelijk zijn voor de bevrijders,
okey vinden de bedenkers van de
liedjes. 'Een dansje, een lachje, dat
kan heusch geen kwaad, maar gooi bij
dat alles je eer niet op straat'.
Die goed bedoelde waarschuwing
komt lang niet bij alle bakvissen over.
Allengs wordt duidelijk dat een al te
gastvrije ontvangst niet zonder gevol
gen blijft Nederlandse meisjes zwan
ger. Op verschillende plaatsen wor
den centra ingericht voor ongehuwde
moeders met hun komende kinderen.
Een deel van de meisjes blijft schrifte
lijk contact houden met hun verder
oprukkende helden. Daar komen later
zelfs huwelijken uit voort. Maar daar
naast blijven er ook veel meisjes ach
ter met als herinnering aan die kort
stondige relatie alleen een foto en een
gevoel van nieuw léven dat zich in
hun lichaam heeft gevormd.
In de kranten verschijnen polemieken
over de kwestie 'Hollandsche meisjes-
Canadezen'. In het Deventer Parool
neemt een 'modern zielkundige' het
op voor de liefde zoekende jeugd. Als
de Canadese invasie iets heeft ge
leerd, dan is het wel dat het leven zich
niet laat onderdrukken, zo betoogt
George Lampe. En hij roept op om in
plaats driewerf schande te laten klin
ken over zoveel ontucht, medeleven te
betuigen met de ongehuwde moeders.
'Men schreeuwt wel over 'onechte
kinderen' maar men vergeet sexuele
voorlichting hier veel had kunnen
voorkomen, terwijl nu de geheime
trek naar de aborteuses moet plaats
vinden, die helaas - en dat is een
heftige aanklacht- de eenige personen
schijnen te zijn waarbij ten einde raad
een oplossing gevonden wordt'.
De zielkundige blijkt daarmee onge
nadig op de ziel te trappen van de
lezerskring van het Deventer Parool:
er zeggen zevenduizend (7000) hun
abonnement op!
Kinderen van Canadezen: er lopen er
dus nog heel wat van rond in Neder
land. Inmiddels achter in de dertig
geworden, een aantal van hen na
zoveel jaar nog gebukt onder een
knagende onzekerheid. Leeft mijn va
der nog? heb ik karaktertrekken van
hem? Zou hij eigenlijk wel weten dat
hij een kind heeft in Nederland9
vragen
Vanaf het moment dat Tiny er als
kind vragen over was gaan stellen
-'iedereen had een vader en ik had
niks'- had haar moeder het haar
steeds voorgehouden: je vader is
dood. En daarmee was de kous af.
„Later heeft ze me nog wel verteld
dat hij was verongelukt, maar dat
was wel zo'n beetje alles wat ik te
horen kreeg".
Er waren al weer heel wat jaren
verstreken toen Tiny het ware verhaal
vernam. Waarschijnlijk bij toeval was
ze met haar moeder op de plek ge
raakt, waar destijds de eerste ontmoe
ting had plaats gevonden Bij die
gelegenheid kwamen de juiste feiten
er bij stukjes en beetjes uit. Vader
bleek niet dood te zijn. Tiny hoorde
voor het eerst hoe haar vader heette,
hoe oud hij was toen de ontmoeting
plaats vond en nog een paar dingen
meer.
Vanaf dat moment zou Tiny nog wel
vaker aan hem herinnerd worden.
„Als ik eens een rottige bui had zei
mijn moeder altijd: precies je vader1
Tiny haalde heel wat overhoop om te
weten te komen wie de man was die
haar op de wereld had helpen zetten.
Ze schakelde een krant in, had con
tact met de ambassade, correspon
deerde met een club van oorlogsvete
ranen, schreef met naar het bureau
van dr Lou de Jong. Maar omdat haar
moeder verzuimd zou hebben destijds
een registratienummer van haar
vriend te vragen was er geen houvast.
Zo bleef vader wat hij al die tijd al was
geweest: onbekend.
In 1980 toen er ter gelegenheid van
een herdenking in Amsterdam een
groep Canadezen werd uitgenodigd,
waagde Tiny andermaal een poging
om een spoor naar haar vader te
kunnen vinden Ze nam contact op
met de organiserende instantie en
informeerde of er bij de genodigden
toevallig niet iemand was die (noemt
een naami heette. Dat bleek te klop
pen. ..Maar pas later kwam ik er
achter, dat het een naam is waar daar
in Canada de telefoonboeken van uit
puilen. Zoiets als Jansen in Neder
land. Ik schoot er niks mee op".
verwijt
Er valt even een stilte. Dan zegt Tiny:
„Ik neem het mijn moeder niet kwa
lijk dat zij verliefd is geworden en
dat ze mij heeft gemaakt. Maar ver
wijt dat een ander ook niet nader
hand. Dat is bij mij wel gebeurd.
Mijn moeder heeft me voortdurend
het gevoel gegeven dat zij moest
werken omdat ik geboren was en dat
zij door mij niet de man meer heeft
kunnen krijgen die ze had gewild. Ik
werd beschouwd als een sta-in-de-
weg: lastig, moeilijk op te voeden,
overdreven gewoon. Dat heeft voor
mij erg lang doorgewerkt".
Kind van een Canadees: het is een
onderwerp dat in de meeste daarbij
betrokken families zorgvuldig is weg
gestopt. Jan heeft dat goed gemerkt.
Hij kent zijn vader alleen van wat
grijzige kiekjes die hij als jonge jongen
ooit eens thuis aantrof in een kast.
Kiekjes van een groepje jonge Cana
dezen. een foto van een van de man
nen in khaki-pak, foto's ook van een
graf op een militair kerkhof, ergens in
Nederland.
Aan de hand van enkele krabbels die
achterop de foto's staan en van de
vage verhalen die hij wel eens in de
familie heeft opgevangen, indrukken
ook uit zijn jonge jeugd van bezoeken
van zijn moeder aan het erekerkhof
heeft Jan er zich vele jaren nadien een
beeld van gevormd: van de tijd van de
bevrijding toen hij het levenslicht zag.
Vragen over die periode waren in de
familiekring steevast en angstvallig
uit de weggegaan. Pas toen hij een
eind in de twintig was had hij een
tante zover kunnen krijgen dat ze
hem tekst en uitleg verschafte over de
tijd van toen.
Zijn moeder was een meisje dat woon
de op een boerderij. Toen bij de
bevrijdingsbewegingen Canadese
troepen waren neergestreken in de
buurt, werden er soldaten ingekwar
tierd op boerderijen in de omgeving.
Zo kon het gebeuren dat het meisje
Joke bevriend raakte met een van de
militairen. Het was een contact dat
niet zonder gevolgen bleef. Joke werd
zwanger. De vader heeft het kind
nooit kunnen zien: hij sneuvelde nog
voordat Joke. het leven had geschon
ken aan haar zoontje, aan Jan.
Er zouden plannen zijn geweest om
die relatie wat hechter te maken en
tot een huwelijk te komen. De dood
was echter spelbreker. Een paar jaar
na de oorlog trad Joke in het huwelijk
met een Nederlander. De nieuwe va
der bleek niet erg veel op te hebben
met het buitenechtelijke kind. Jan
werd duidelijk achtergesteld bij de
andere kinderen, die uit het huwelijk
voortkwamen. Twaalf jaar was-ie toen
zijn moeder kwam te overlijden. Geze
ten aan het sterfbed had de nieuwe
vader nog bezworen goed voor Jan te
zullen zorgen.
Na het overlijden van zijn moeder
verslechterde echter de relatie met
zijn stiefvader. De toestand werd na
enkele jaren zelfs zo onhoudbaar dat
Jan de deur uit werd gebonjourd. De
vader werd uit de ouderlijke macht
ontzet en Jan belandde zoals hij het
zelf formuleert, 'in de grijpgrage klau
wen van de kinderbescherming'. De
jaren verstreken. Maar het knagende
gevoel wat voor een man zijn vader nu
precies is geweest is gebleven. Daar
hoopt Jan nu eindelijk eens rust over
te kunnen krijgen als hij erin zal
slagen om contact te leggen met de
familie in Canada.
informatie
Op het informatiebureau van het
Nederlands Rode Kruis aan het
Leeghwaterplein in Den Haag komen
ze met regelmaat binnen: verzoeken
van kinderen van Canadezen, die om
bemiddeling vragen bij het opsporen
van de vader. Vooral de laatste jaren
lijkt het erop alsof men wat meer tijd
PRIJS 90 ets.
Het nieuwe
.Succesnummer
ALBERTdeBOQIJ
TEK5T vAn
(arrVillemCicre)
Uitgevers ..RONIEPERS Rotterdam
neemt om terug te kijken op het
verleden. „Het blijkt dat de mensen
er erg mee bezig zijn. En al lang.
Meestal is het een obsessie voor ze",
zegt mevrouw Helene Ravellis, me
dewerkster bij de opsporing,
Bij het Rode Kruis worden ze nogal
eens voor onoplosbare puzzels ge
plaatst. Mevrouw Ravelli: „Meestal
hebben ze bijna geen gegevens. Ze
weten geen geboortedatum, geen ge
boorteplaats, geen adres. En dan is
het vrijwel onmogelijk om iemand te
vinden. Wat ze wel weten is vaak erg
vaag. Zoals: 'Vader heette Jack en zijn
achternaam begon met een J. Daar
kan ik natuurlijk helemaal niets mee
doen".
Bij het doen van naspeuringen in
Canada heeft het Rode Kruis in Den
Haag zijn tot voor kort steeds kunnen
verzekeren van de medewerking van
het Rode Kruis in Canada. Sinds
enkele maanden worden die verzoe
ken echter niet meer in behandeling
genomen. Volgens directeur Tjittes
van het informatiebureau van het
Nederlands Rode Kruis duet men dat
om de vader in bescherming te ne
men. Zo'n man heeft inmiddels al lang
een eigen leven opgebouwd. Hij heeft
als regel ook een gezin. En als wij dan -
zo redeneert het Canadese Rode
Kruis - na veertig jaar ineens met een
dochter of een zoon aankomen, kan
dat wel eens heel vervelende gevolgen
geven. Zo'n huwelijk kan erdoor in
gevaar komen. Het gezinsleven kan er
ernstig door worden geschaad. Dat
willen wij niet op ons geweten hebben
Met respect voor het door het Canade
se Rode Kruis ingenomen standpunt
meent het informatiebureau van de
heer Tjittes toch verder te moeten
gaan met het behandelen van verzoe
ken van kinderen van Canadezen.
Dan inaar zonder hulp van de zuster
organisatie. „Wij willen wanneer we
een verzoek krijgen zo'n vader in ieder
geval proberen op te sporen en te
benaderen, buiten het gezin om. Maar
wij alten dan wel altijd de beslissing
aan die vader. Wil je contact ja of nee.
Is het nee, dan verstrekt het Rode
Kruis aan de aanvrager in Nederland
niet het adres van de vader. Dan
houdt het gewoon op. Zo hebben we
dus de zekerheid ingebnouwd dat het
gezin van die man niet de dupe
wordt".
naspeuringen
Mevrouw Olga Rains, wonend in Pe
terborough, Ontario, Canada, is al
een paar jaar bezig om Nederlandse
kinderen te helpen bij het zoeken
naar hun vader. Nu het Canadese
Rode Kruis het laat afweten en ook
het Leger des Heils daar niet thuis
geeft, komen veel opsporingsverzoe
ken via het Nederlandse Rode Kruis
en langs andere kanalen bij recht
streeks bij haar terecht. Olga- echtge
note van een Canadese bevrijder-
was er vier jaar geleden bij toen in
Amsterdam de triomfale intocht van
de geallieerden nog eens werd over
gedaan. Gezeten in een oud leger
voertuig werd haar aandacht geves
tigd op een tussen het publiek langs
de weg omhoog gehouden spandoek
met het opschrift 'are you my daddy'.
Tijdens gesprekken met een aantal
mensen raakte mevrouw Rains zo
onder de indruk van de geestelijke
last, waaronder veel kinderen van
Canadezen leven door het gemis van
allerlei wezenlijke achtergrondinfor
matie over hun bestaan, dat ze be
sloot zich in te zetten voor die speur
tocht.
Nu het oorlogsgebeuren weer vers in
de herinnering komt tijdens herden
kingen beginnen de opsporingsver
zoeken weer bij tientallen binnen te
stromen. Er is inmiddels in Nederland
een centraal contactadres ingericht
(postbus 3004, 2601 DA in Delft) en in
Brabant kwam het onlangs zelfs tot
een ontmoeting van een aantal kinde
ren van Canadezen Dat waren ont
roerende taferelen, daar in het Bos
sche Casino. Alsof ze elkaar allang
kenden: zo groot was het gevoel van
verbondenheid, veroorzaakt door de
wetenschap niet alleen te staan in die
kwellende geestelijke pijn.
„Het is voor ons niet alleen het zoeken
naar die vader", zegt Catharine Oos-
terhoff die de bijeenkomst organiseer
de. „Het zit veel dieper. Als u eens
wist wat voor emotionele problemen
de mensen hiermee hebben gehad en
wat voor leed een aantal van hen is
aangedaan". Olga Rains, ook op die
bijeenkomst aanwezig, verwijst r
de verhalen die loskwamen daar in
Den Bosch.
Over kinderen die destijds werden
aangeboden per advertentie. Wie be-'
langstelling had kon er om komen.
Daar moet ook geld een rol bij hebben
gespeeld. Sommige kinderen zijn ge
woon verhandeld in een portiek.
Doorverkocht aan echtparen, die
geen kindereri hadden of ze niet kon
den krijgen.
Ze noemt schrijnende gevallen, waar
in dorpspastoors weinig begripvol
hadden gehandeld door te beslissen
dat zo'n meisje maar ergens ver weg
moest bevallen. En ais de ouders dat
niet toelieten werd de hele familie
zonder pardon uit de kerk gezet. Ver
halen ook over nonnen, die op de rk
scholen kinderen van verdwenen va
ders als verschoppeling behandelden
en ze ergens achter in de klas plaat
sten.
Catharine Oosterhoff trok de afgelo
pen dagen op met een Canadese tele
visieploeg die gesprekken vastlegde
met een aantal van die kinderen-van
toen. Dat zal no nog heel wat losma
ken, daarginds. Ze moeten het maar
eens weten, vindt Catharine. „De
mannen die voor die kinderlevens
verantwoordelijk zijn, zijn mooi te
rug gegaan, maar ze hebben hier in
Nederland wel van het leven geno
ten. Er zijn er bij die zelfs bigamie
hebben gepleegd. En ik ken hier in de
buurt van Den Bosch drie mensen,
die van een en dezelfde Canadese
vader zijn, maar die wel zijn verwekt
bij drie verschillende vrouwen".
Tientallen Canadese bevrijders, die in
Nederland nieuw menselijk leven de
den ontstaan, zijn nu achterhaald.
Pas nog een man van 65. Een vader
van zes kinderen Olga: „Hij schrok
zich een ongeluk toen ik hem kwam
vertellen dat hij in Holland nog twee
dochters had".
Naast de schok was er ook ergernis.
Waarom rakelde dat mens toch dat
soort dingen op. „Het is al zo lang
geleden. Ik ben het allemaal verge
ten".
En daar had Olga op geantwoord: „Ja
misschien bent u het vergeten, maar
de kinderen die u achterliet zijn het
niet vergeten".
Het onderwerp bespreekbaar maken
en uit de taboe-sfeer halen: mevrouw,
Rains hoopt dat dat het effect zal zijn
van de tv-reportage die half mei in
Canada op het scherm komt. „Mis
schien dat die mannen er dan eens;
met hun vrouw over gaan praten. De
meeste vrouwen weten niets van die
voorgeschiedenis"
Naast de wetenschap dat veel van die
oud-strijders niet aan die relatie in het
verleden herinnerd wensen te worden
- er zijn er zelfs die dreigen met een
proces- zijn er de reacties van man
nen, die blij zijn dat ze na aandringen
van mevrouw Rains om zich eens wat
menselijker op te stellen toch weer
dat afgesloten tijdperk zijn binnen
gegaan Er zijn er die dolgelukkig zijn
dat Olga Rains een vader en een kind
nader tot elkaar heeft gebracht.
Ze heeft nog heel wat puzzels op te
lossen. Honderden kinderen van Ca
nadezen zitten na zoveel jaren nog
met duizendeneen vragen. En met
emotionele problemen als gevolg van
het feit, dat hun vader verdween en
hun moeder over hem bleef zwijgen
als het graf. Achtendertig lange jaren
soms.
Zegt een van hen: „Het is essentieel
in een mensenleven te weten van wie
je afstamt. Van honden hebben ze nog
een stamboom. Van mij is er niks".
Jacques cats