ONDERGRONDS WONEN
goedkoop, natuurlijk en comfortabel
12 ZATERDAG 14 APRIL 1984
Een ondergronds ontwerp voor vlak land. De uitgraving is beperkt, maar het
effect hetzelfde als bij een heuvelhuis.
Mike Oehler is een 46-jarige Amerikaan met een woeste baard en blauwe ogen waarmee
hij je indringend-onderzoekend kan aankijken. Onmiddellijk na de eerste handdruk
komt hij op de proppen met een vraag: „Hoe bouwen jullie in Holland? Gebruiken jullie
natuurlijk materiaal of is het hier ook allemaal beton?
Als ik vertel dat baksteen nog altijd heel anders is vertelt Mike Oehler die Dat laatste is naar het oordeel van
het belangrijkste bouwmateriaal is in ai dertien jaar onder de grond woont Mike onontbeerlijk. ..Een achterdeur
Nederland wil hij weten of we die jn een huis dat hij in 1975 drastisch kun je niet missen. Denk maar eens
stenen zelf bakken. Hij zegt enthou- uitbreidde tot een riante 'holwoning' aan brandgevaar. In mijn keuken ligt
siast te zijn voor 'Cmvaram". een met niet minder dan tweeënveertig stro en al twee keer is mijn vloer in
metalen steenvorm. Je vult de vorm (42) ramen. brand gevlogen. Of de sheriff staat
met leem van een bepaalde samen- Mike Oehler is geen architect en zelfs voor de deur, bij vrienden groeide de
stelling en dan pers je de aarde met geen bouwkundige. Maar hij be- hennep manshoog in de aangebouwde
behulp van een hefboom tot een dacht, ontwierp en bouwde zijn on- kas en zij moesten ijlings de benen
steen. Na natuurlijke droging heb je dergronds onderkomen zelf. Hij leer- nemen toen de politie verscheen. Of je
een vrij lichte maar keiharde klinker de van zijn fouten en schreef een moet plotseling het vege lijf redden
die een metalige klank geeft wanneer humoristisch boek over zijn ervarin- als een beer je huis aantrekkelijker
je er op slaat. ..Goedkoop en natuur- gen: 'The 50 dollar up underground vindt dan zijn eigen hol. Het is me vrij
lijk materiaal.'' zegt Mike, „met uit- house book', een bestseller waarvan vaak overkomen. In het begin van de
stekende isolerende eigenschappen." kort geleden
vierde druk ver- zeventiger jaren baanden verscheide-
Goedkoop en natuurlijk, dat zijn de scheen. Mike bouwt nu ondergrondse ne beren zich een weg naar binnen
voornaamste kenmerken van de woningen in opdracht en noemt zich door ramen, deuren en zelfs een venti-
bouwmcthodcn die Mike Oehler pro- -ontwerper'. Zijn broer is technicus latieschacht
pageert Op uitnodiging van Sietz en controleert de sterkteberekenin- Ettelijke malen moest Mike uit zelf-
Leeflang van De Twaalf Ambachten is gen. Al zijn 'ondergrondse' activitei- verdediging beren neerschieten. In de
hij naar Europa gekomen om in gast- ten heeft hij ondergebracht in een nationale parken in Idaho. Amerika's
colleges aan universiteiten en hoge- onderneming waarvan hij 'president' diinstbevolkte staat in het noordwes-
scholen en twee workshops bij De js en die hij toepasselijk 'Hobbit ten tegen de grens met Canada, ko-
Twaalf Ambachten zijn kennis van Housing Company' noemde. men beren nog in vrij grote getale
het ondergronds bouwen te verbrei- zijn verhaal, voor een deel opgete- voor. Vooral in 1972 en 1974 kwamen
den. kend tijdens een gastcollege voor stu- geregeld bereij het 160.000 vierkante
In Nederland wonen een aantal men- denten van professor Peter Schmidt meter grote bosgebied van Mike be-
sen onder de grond. In illegaal, eigen- jn Eindhoven, is even helder, duidelijk zoeken. Daarna was het een paar jaar
T en eenvoudig als zijn ontwerpen. Zijn rustig tot er op 2 juli 1978 weer een de
manier van vertellen doet staf en tuin binnenstapte. Het beest, ruim
studenten die het collegezaaltje tot de twee meter lang en enkele honderden
Professor dr. ing Gemot Minke bij- laatste plaats bezetten, voortdurend kilo's zwaar, was niet te bewegen te
voorbeeld, die architectuur doceert jn een bulderend gelach uitbarsten, vertrekken. Een schot uit een 8 mm
de Gesamthochschule in Kassei, Een onbehaaglijke winter in een Mauser velde de onwelkome bezoe-
bekend promotor van de schuurtje waar de ijskoude wind ker
handig gebouwde woningen. In West-
Duitsland wordt steeds meer semi-
ondergrondse bouw legaal toegepast.
is daar e
Doorsnede van het 500 dollar-huis van Mike Oehler. Rechts is de terrasvormi
ge patio te zien. Niet te zien zijn de uitgravingen aan de zijkant waardoor ook
daar vensters konden worden aangebracht
ondergrondse woning. In zijn boek dwars doorheen blies zette hem in „Voor wie ik niet bang behoef te zijn
'Haüser mit grünem Pelz' schrijft hij 1970 aan het denken. Maandenlang is de belastingman," zegt Mikc., „In
dat in de grote steden een gezond stoeide hij met de gedachte aan de eerste instantie weten ze niet wat ze
klimaat zou ontstaan wanneer men meest voor de hand liggende oplos- met een ondergronds huis aanmoe-
vijf procent van alle muur- en dakop- sing: een in de helling van een heuvel ten. Toen er uiteindelijk toch een
pcrvlakken zou laten begroeien. „Een ingegraven woning met vensters aan verscheen, vroeg ik hem hoe hij het
ongemaaid grasdak heeft gemiddeld één kant die uitzicht zouden bieden in zijn hoofd haalde belasting te
bijna twintig maal zoveel bladopper- 0p jiet dal. Waar hij niet uitkwam was willen heffen over 'een gat in de
vlak als een vergelijkbaar stuk open- cte afwatering. Al het water 111 en op de grond'. Hij zag het onredelijke er van
baar groen," zo houdt hij de lezer heuvel, dat zijn natuurlijke loop volgt in. Ik heb hem niet meer terug ge-
voor. van de top naar het dal. zou worden zien."
De ervaringen met. de illegale, onder- opgestuwd tegen de achterwand van Tegen het voorjaar van 1971 had Mike
grondse bouw in eigen land heeft cte woning en daar e% onoplosbaar het juiste ontwerp voor zijn onder-
Sietz Leeflang tot de overtuiging ge- vochtprobleem veroorzaken. Mike: grondse huis gevonden. Het ei van
bracht dat wonen onder de grond „ik ken woningen die zo zijn gebouwd. Columbus was de 'uphill patio', een
goedkoop, gezond en uiterst milieu- er stroomt onophoudelijk water over soort binnenplaats aan de kant van
vriendelijk is. De Twaalf Ambachten de vloer en de bewoners verplaatsen- het huis die naar de top van de heuvel
J is gericht. Door aan die kant een kuil
te graven met terrasvormige zijden en
deze te laten begroeien ontstond een
tuin. die door een simpele overkap
ping in een kas zou zijn te veranderen.
Het eerste huis van Mike, dat hij met
een vriend in een paar maanden
voert daarom een campagne om de zich binnenshuis
overheid óm te krijgen. Dat is niet
eenvoudig, want wonen onder de 2eZ0tld
grond in een huis met een daktuin
roept bij veel mensen ten onrechte Behalve het vocht was er het pro
associaties op met muffe kelders en bleem van onvoldoende ventilatie en
donkere souterrains. Dat het allemaal het ontbreken van een nooduitgang.
bouwde, kostte niet meer dan 50
dollar, nog geen 150 gulden. In 1975
'verbouwde' Mike. Er kwamen ver
trekken bij en meer ramen, in totaal
tweeënveertig. Het vloeroppervlak
bedraagt nu zo'n 35 vierkante meter.
Niet enorm groot dus. maar het verg
de dan ook niet meer dan 1500 gulden
en binnen dat bedrag viel ook de
aankoop van een kachel
De kosten van Mike's woningen zijn
extreem laag dank zij een uitgekiend
ontwerp en de toepassing van een
voudige materialen. De constructie
bestaat uit drie basiselementen:
boomstammen als dragers, polyethy-
leenfolie als bescherming tegen
vocht en planken als afwerking van
de wanden en plafonds. De boom
stammen hakte hij op de eigen grond
en kostten hem niets, de, planken
vond hij als korte eindjes tussen het
afval van een houtzagerij en alleen
het plastic moest hij kopen.
Voor de vloer vond hij een even
goedkope als doeltreffende oplos
sing: de aarde-en-tapijtvloer. „Men
sen die ondergronds wonen al eng
vinden, schrikken nog meer als ze
van mijn vloer horen," zegt Mike. Die
vloer is niets anders dan een zorgvul
dig uitgevlakte lemen bodem, afge
dekt met plastic folie waarover kle-
rien van reems
den zijn gelegd. De voordelen zijn
legio volgens Mikc. De combinatie
aarde, plastic en tapijt is warm,
geluidloos en verend en heeft een
heilzaam effect op voeten en benen;
dit laatste in tegenstelling tot beton
dat tot allerlei klachten leidt.
Door tweedehands ramen te installe
ren drukte Mike de kosten nog verder.
De tweeënveertig ramen in zijn onder
grondse woning geven niet alleen veel
licht maar ook een veel mooier uit
zicht dan in een normale woning
doorgaans het geval is. Anders dan
men vaak denkt kan een onderaardse
bruizing aan alle zijden voorzien zijn
van glas Schuivend met modellen
laat Mike zien hoe je nog meer ven
sters kunt creëren zonder de voorde
len van een door dikke aardlagen
verkregen isolatie te verliezen. Door
kamers ten opzichte van elkaar te
laten verspringen, door niveauver
schillen in combinatie met bovenlich
ten en door het ontwerpen van een
wigvormige koekoek ontstaat een ein
deloos aantal mogelijkheden om het
ondergrondse huis van licht en lucht
te voorzien.
„Als je maar altijd rekening houdt
met de natuur; nooit mag je huis een
obstakel vormen voor het wegvloeien
de water. Daarom zijn platte daken
altijd fout, een helling van een op vier
is het beste. Een ondergronds huis
moet je speciaal ontwerpen, je kunt
een gewoon huis niet zonder meer in
de grond laten verzinken zonder in
grote moeilijkheden te komen."
doe-het-zelf
Mike Oehlers ontwerpen lopen uiteen
van zeer eenvoudig tot tamelijk lu
xueus. Ze hebben allemaal gemeen
dat de bouwkosten slechts een fractie
zijn van wat een bovengrondse wo
ning van gelijke grootte, maar met
ontegenzeggelijk minder comfort
vergt. Daarbij houdt Mike vol dat
iedereen, jong. oud. handig of gehan
dicapt. een ondergronds huis zelf kan
bouwen. Een van zijn vrienden bouw
de een Mike Oehler-ontwerp in zijn
eentje in drie maanden Het was een
huis met een oppervlak van 125 vier
kante meter en het kostte hem aan
materiaal tweeduizend dollar. Niet
lang geleden verkocht hij het voor
vijfentwintigduizend dollar.
Idaho is de meest geaccidenteerde
staat van Noord-Amenka en de
grondwaterstand is er zeer laag Maar
ook in het platte, natte Nederland ziet
Mike Oehler zijn plannen uitvoerbaar.
„Je moet dan niet gaan graven, maar
je huis bedekken met aarde en er
omheen wallen opwerpen. Het effect
is nagenoeg hetzelfde. De kosten zul
ten vele maten lager zijn dan bij
conventionele bouw, de natuur wordt
gespaard (daktuin), de energiereke
ning blijft beperkt, geluidshinder ver
dwijnt en het onderhoud is zo als
nihil.
Een probleem blijven de vergunnin
gen vormen. In de Verenigde Staten
worden de bouwvoorschriften vaak
alleen in de steden strikt toegepast
en wordt op het platteland zeer veel
toegelaten. Onlangs kreeg een ille
gaal onder de grond wonende Neder
lander bezoek van de ambtenaren
van zijn gemeente. Zij zochten zijn
hele terrein af, maar konden niets
vinden. De ambtenaar van bouw- en
woningtoezicht is voor ondergrondse
bouwers in Nederland wat de grizzly-
beer is in Idaho. Je zult ze maar op je
dak krijgen.
