treurig hè, het is één koekoek eenzaam PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT IPZC^ PAGINA 17 ZATERDAG 14 APRIL 1984 nieuwbouwwijken in Zeeland waar van U zegt: dat is nu eens aardig aangepakt, daar hebben creatieve ar chitecten de kans gekregen om hun gang te gaan. Kempe schudt na lang aarzelen tenslotte het hoofd: „da's toch eigenlijk wel treurig hè, het is één koekoek eenzaam". hemelschreiend Wie op zoek gaat naar de oorzaken van de inflatie-architectuur in de wo ningbouw zal het herhaalde malen te horen krijgen: de schuld ligt ook voor een niet onbelangrijk deel bij de grote opdrachtgevers zoals pensioenfond sen en woningbouwverenigingen; de woningen moeten zo goedkoop moge lijk en als ze daarnaast nog een beetje leuk ogen ook, is dat alleen maar meegenomen. De Terneuzense archi tect W. Audenaert zuigt aan zijn pijp en zegt: „Grote opdrachtgevers kij ken alleen maar naar de financien. hoe het er uit komt te zien dat zal hun een zorg zijn". Architect Ben Gillissen uit Biggekerke: „Het is ten hemel schreiend dat een architect precies wordt'voorgeschreven wat voor mate rialen hij moet gebruiken". De naam van de Vlissingse woningbouwvereni ging Basco (met zo'n 5500 woningen in beheer één van de grootste woning bouwverenigingen in Zeeland) valt. Gillissen: „Voordat er ook maar een plan, een schets of wat dan ook is, staat al vast dat er baksteen gebruikt moet worden, dat het houten kozijnen moeten zijn, hoe de dakrand er uit moet zien, de kleur... Als een architect op zo'n manier moet beginnen, kan er geen sprake zijn van enige creativi teit". Directeur A. Raas van Basco knikt. Hij begrijpt die verwijten wel. En geeft volmondig toe dat de nieuwbouwpro jecten die Basco heeft gerealiseerd niet allemaal voor een schoonheids prijs in aanmerking komen. Maar ja. Tpcht nieuwe dingen op het gebied van architectuur kunnen nauwelijks meer, zeggen veel Cj architecten. Ze voelen zich vaak roependen in de betonwoestijn. Door de vele ^beperkingen die hen worden opgelegd, kunnen ze hun ideeën niet meer kwijt, is het voor hen vrijwel onmogelijk geworden om vernieuwingen tot stand te brengen. Een enkele keer komt er nog wel eens een plan van de tekentafel van een architect die strijdlustig genoeg is om een nieuw ontwerp te maken. Ontwerpen van architecten, die zich realiseren dat het misschien toch niet zo handig is om in de woestijn te blijven roepen en ondanks alles proberen hun ideeën aan de man te brengen. Vaak krijgen zij te maken met veel onbegrip en tegenwerking. Wat gebeurt er met de plannen van de volhouders? Blijft het bij leuke alternatieve ontwerpen rijp voor de prullemand? Of hebben zij toch een kans van slagen? Soms, als Kempe door een nieuw bouwwijk rijdt, denkt-le wel eens: 'sjonge, sjonge, wat jammer toch dat ze de mogelijkheden om daar iets meer van te maken niet hebben aan gegrepen'. Herengracht 3 Terneuzen. Het kantoor van het architectenbu reau De Bruijne BV. Tekeningen uit gerold op het bijzettafeltje. Halverwe ge het vorig jaar haalde de Terneuzen se architect F. Kempe de krant met een - in ieder geval op het eerste gezicht - aardig, speels opgezet plan [voor de bouw van een aantal wonin gen en garages rondom de vroegere rooms katholieke kerk in het Pasters- bos in Terneuzen. De eerste reacties op het plan waren, zegt Kempe, zeer gunstig. Maar desondanks is het plan niet veel verder dan de tekentafel gekomen. „Het plan zou te laat zijn ingediend, het zou niet passen in de bestemmingsplanvoorschriften - het is altijd hetzelfde verhaal". Kempe zegt het een tikkeltje mismoedig. Twee koppen koffie later verzucht hfj zucht hij: „sorry hoor, misschien heb ik me een beetje laten gaan. Maar het is wel eens prettig om over dit soort dingen je hart te luchten". Hij heeft een bijna drie kwartier durend requisitoir gehouden tegen de regel neven en de dorknopers - een betoog over hoe moeilijk het is geworden om plannen door te drukken die ook maar een klein beetje afwijken van het geijkte recept, de starre opstelling van bestuurders, de willekeur van welstandscommissies. Vertelt hoe een plan van zijn hand voor de verbou wing van één school door een en dezelfde welstandscommissie eerst werd goedgekeurd, in tweede instan tie werd afgewezen en uiteindelijk - zonder dat er ook maar één potlood streepje werd gewijzigd - toch weer werd geaccepteerd. „Dat de creativi teit van de meeste architecten om zeep geholpen wordt door allerlei re gels, verordeningen en voorschriften, staat voor mij vast. Je hebt als archi tect nauwelijks nog enige vrijheid. Voordat je aan de tekentafel gaat zitten is alles eigenlijk al bepaald: de nokhoogte, de goothoogte, de kleur van het dak, de breedte, de diepte, de grootte van de berging. En zie daar dan nog maar eens iets leuks van te maken". Voorbeeld. „Ik kreeg", zegt Kempe. „de opdracht voor de bouw van een bungalow. Je kijkt naar het bestem mingsplan, de bebouwingsvoorschrif ten en wat zie je dan: het huis mag maar zoveel kubieke meter inhoud hebben, het type dakpan ligt vast, alle kappen moeten in dezelfde richting liggen, ga zo maar door. Dat is moor dend. Het enige wat je dan nog kunt doen is - ik zeg het nu misschien een beetje erg zwart-wit - de voordeur een snder kleurtje geven dan die van de buurman. Dat is zo ongeveer de enige speelruimte die je als architect nog hebt". Stilte. De vraag was: kunt U nu eens ten paar voorbeelden geven van de opdracht die de woningbouwver eniging te vervullen heeft is er voor te zorgen dat er voldoende woningen met betaalbare huren zijn. En dat betekent dat de kosten nauwlettend in de gaten gehouden moeten worden, er materiaal gebruikt moet worden dat weinig onderhoud vergt. Architect Audenaert weet het ook wel: het zou niet helemaal fair zijn om de woningbouwverenigingen alle schuld toe te schuiven. Er spelen, zegt hij, ook andere factoren een rol. De gemiddelde Nederlander heeft te wei nig over voor het wonen. En: „de politici moeten om hun kiezers den ken, zij moeten zorgen voor genoeg huizen met zo laag mogelijke huren. En dat leidt tot massabouw" willem j. van dam en kiki goedee Beunhazerij - Audenaert wil dat woord niet in de mond nemen. Maar aan het eind van het gesprek zegt hij: „het percentage werkelijk gekwalifi ceerde architecten is gering, zeer ge ring. misschien vijf procent". De ar- chitectentitel is nog steeds onbe schermd. Het betekent dat iedereen zich architect mag noemen. Volgens de criteria van de Bond van Neder landse Architecten <BNA) is iemand pas architect wanneer hij of zij de Technische Hoge School of de HTS met daaraan gekoppeld de Academie voor Bouwkunst heeft gevolgd. Vijfen negentig procent van de architecten voldoet daar niet aan, schat Aude naert. „En als je dat weet - kun je dan de erkende architecten de schuld ge ven dat het zo'n rotzooitje is?". Zijn alle verniewiningen vernieu wingen op het gebied van de woning- bouwarchitectuur dan gedoemd te mislukken? Nee, het zou onzin zijn om dat te beweren. Al een paar jaar heeft industrieel ontwerper Kreykamp uit Vlijmen in zijn achtertuin een model op ware grootte van zijn bolwoning staan. De bolwoning is bestemd voor een- of tweepersoonshuishoudens en heeft een doorsnee van 5,5 meter. In het onderste deel van de bol een slaapka mer en werk- of hobbyruimte met toilet en douche, het woonvertrek bevindt zich op het breedste niveau van de bol. Dankzij een verwar mingssysteem dat op hete lucht werkt, bedragen de energiekosten volgens Kreykamp niet meer dan 26 gulden per maand. De ronde vorm speelt hierbij een belangrijke rol: die is gemakkelijker te verwarmen dan een hoekige woning. De gemeente Den Bosch wilde zijn huizen als eerste bouwen en de be langstelling van de woningzoekenden voor het niet alledaagse huis viel niet tegen. De Nederlandse Bouwmaat schappij uit Rotterdam heeft bere kend dat zij de bollen bij een bouw- stroom van 400 stuks per jaar voor 67.000 gulden kan bouwen. Den Bosch krijgt voorlopig vijftig van die bolwoningen Het worden huur huizen met een huurprijs van rond de 350 gulden. Ook andere gemeenten (zoals Rotterdam en Heerlen) hebben al van hun belangstelling blijk gege ven, maar zij wachten nog even af hoe de bollen in de praktijk bevallen. iat-woning paalwoning Architect Piet Blom zag in 1975 zijn ontwerp van de paalwoning werkelijkheid worden. In Helmond werden drie 'proefwoonbomen' neer gezet. Het experiment viel positief uit en er werd een 'mini-woonboom- woud' gebouwd. Ook die proef viel goed uit; de bewoners waren tevre den en hoewel heel futuristisch pas ten de woningen qua architectuur goed lussen de traditionele huizen. In Rotterdam worden 36 paalwonin gen van Blom gebouwd De interesse is groot. In het beginstadium van de bouw waren ze op twee na al verkocht. De prijzen van deze woningen liggen tussen de 115.000 en 150.000 gulden. De kubusvormige woning bovenop een paal bevat drie kamers: een woon kamer op de benedenverdieping, twee slaapkamers op de eerste en een klei ne zolder in de bovenpunt. In de paal onder de woning is de ingang. Naast de paalwoningen wordt een flatge bouw met dertien verdiepingen ge bouwd. zeskantig van vorm met bo venop een soort torentje. Geluidwe- rende voorzieningen en een glazen Peter Loerakker uit Amsterdam ont wierp samen met D. Bruijne uit Delft een LAT-woning; geen huis met één woonkamer en verdere wat kleinere slaapkamers, maar een woning met een aantal gelijkwaardige ruimten. Hij won daarmee een prijs en hem werd voor de duur van vijf jaar een stuk grond in Almere ter beschikking gesteld. Bedoeling was dat de ontwer pers het huis zelf zouden (laten) bou wen en ook voor de financiering zou den zorgen. Loerakker kon zelf 50 procent van de bouwkosten, die hij laag hield door de uitvoering voor een groot deel in eigen handen te nemen, opbrengen. De andere helft van de kosten namen bedrijven, die wel enige reclame konden gebruiken, voor hun rekening. De totale kosten. 80.000 gulden. koepel-paneelhuis Het koepel-paneelhuis van Jos Abbo uit Amsterdam staat ook in Almere. Met het ontwerp voor dit huis won Abbo een prijsvraag die werd uitge schreven door de Stichting Fantasti sche Architectuur. De naam voor dit huis verduidelijkt het idee achter het ontwerp De buitenkant bestaat uit een koepel van gelijkzijdige driehoe ken. De binnenconstructie werd opge bouwd uit losse panelen die niet aan de buitenconstructie zijn opgehan gen. Door deze manier van bouwen is dit huis bijzonder licht geworden waardoor heien overbodig is. Abbo "neeft het huis door een «aannemer laten bouwen Het bedrag dat met de bouw gemoeid was, ligt rond de 50.000 gulden. dood spoor Het kan dus wel. Maar, zegt Aude naert: „het is niet echt leuk meer om dit vak uit te oefenen. Je krijgt te weinig mogelijkheden om je uit te leven. We zullen via de politiek meer vrijheid moeten krijgen om wat te doen. de ambtenaren die meewerken in dit gebeuren stellen zich veel te star op, zij gaan uit van de gevestigde belangen. Bij veel architecten is de strijdlust verdwenen. We zullen op zere tenen moeten trappen, we zullen moeten proberen om van de plat getreden paden af te wijken. Maar dat dat geen gemakkelijke weg zal zijn is duidelijk". Kempe: „als je er niet voor blijft vechten, dan raak je op een dood spoor Wij zullen als architecten moe ten blijven doorduwen". Mooi gesproken Maar hoe gaat het vaak in de praktijk? Door de proble men in de bouw is het voor veel architecten steeds moeilijker gewor den om zich staande te houden. En dat heeft er toe geleid dat veel archi tecten op safe spelen; ze laten het wel uit hun hoofd om met een gedurfd ontwerp te komen omdat ze het risico niet durven lopen dat het niet geac cepteerd wordt. Architect Ben Gillis sen: „Veel architecten zijn bang om nieuwe dingen te proberen uit angst om moeilijkheden te krijgen. Stel dat een architect volhardt in een plan dat niet wordt goedgekeurd door de wel standscommissie, dan moet-ie een paar man ontslaan. Dus wat doet zo'n architect - die zegt: dan teken ik maar een plan waarvan ik zeker weet dat het zo gebouwd kan worden". Foto's Wim Riemens Hele nieuwe wijken, complete nieuwe dorpen - er is wat afgebouwd de laatste jaren. Recht-toe-recht- aan-straten. Allemaal dezelfde huizen met dezelfde voor- en achtertuintjes, dezelfde schuttingen, dezelfde ramen, dezelfde dakpannen, dezelfde deuren in hetzelf de verfje. En in een desperate poging om er toch nog iets van te maken hier en daar een plantsoentje en - als het er tenminste afkan - een vijvertje. Huisje-boompje- beestje-architectuur. Bestaan ze nog creatieve architecten? Of wellicht moet de vraag anders geformuleerd worden: al die bestem mingsplanvoorschriften, bouwverordeningen, regel tjes en bepalingen - hoeveel speelruimte hebben archi tecten nog om met iets aardigs voor de dag te komen? „Dat de creativiteit van de meeste architecten om zeep geholpen wordt door allerlei regels, verordeningen en voorschriften, staat voor mij vast". Een requisitoir uit de tekenkamer.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1984 | | pagina 17