Vreemdelingen
Mozambique-Zuid-Afrika
Is er een
PvdA na
Den Uyl?
TWEE LANDEN VEROORDEELD TOT VREDE
ALS DE PAPIEREN NIET IN
ORDE ZIJN, GAAN ZE ER UIT
ZATERDAG 17 MAART 1984
PZC/ opinie en achtergrond 4-
(Van onze correspondenten)
Het gehannes rond de Surinaamse jongen Sjam Chatterpal heeft in Nederland de discussie
over de 'vreemdelingen' binnen onze landsgrenzen, en vooral de illegalen onder hen,
weer volop in de belangstelling gebracht. Deze discussie, die zich afspeelt in het emotionele
allemansland tussen medelijden en de handhaving van de wet, maakte weer eens duidelijk
dat de landsgrenzen vervagen, maar dat het aantal mensen dat „hier-nu-eenmaal-niet-
thuishoort" snel toeneemt.
Nederland beschouwde zich vaak als ruim 4,6 miljoen buitenlanders. Dat cent van de 54 miljoen inwoners van
is ongeveer 7.5 procent van de bevol- het Verenigd Koninkrijk van buiten
king: een percentage dat vrijwel alle de landsgrenzen komt.
verantwoordelijke politici veel te Tot 1962 hadden alle inwoners van de
buitenland het zóveel beter? Hoe pak- hoog vinden. Van de buitenlanders koloniën of Gemenebestlanden het
ken onze buren, België, West-Duits- zijn verreweg de meesten Turken, recht zich in Engeland te vestigen,
land en Engeland dit probleem aan? zodat, om bondskanselier Helmut Dat had mede te maken met de
Wat doet Frankrijk met zijn vreemde- Kohl te citeren: „Het vreemdelingen- na-oorlogse jaren van opbouw, toen
lingen? En wat doen de Verenigde probleem in feite een Turken-pro- de industrie schreeuwde om werkne-
Staten. het immigranten-land bij uit- bleem is". mers. Na '62 bleek enige regulering
stek, met degenen die illegaal de Er wordt de laatste jaren in West- nodig, omdat de stroom immigranten
grenzen oversteken? Een verhaal uit Duitsland voortdurend gepraat en ge- uit de hand dreigde te lopen
de gastvrije westerse wereld. schreven over de steeds maar stijgen- Verschillende, steeds strengere over-
de vijandigheid tegenover buitenlan- gangsregelingen mondden uiteinde-
België ders. Dat wordt voor een groot deel lijk uit in de Immigratie Wet die op 1
geweten aan de eveneens voortdu- januari 1973 van kracht werd en die
rend stijgende werkloosheid, die iets een eind maakte aan de mogelijkheid
meer dan 10 procent van de beroeps- voor mensen uit India, Pakistan, Ke-
bevolking is. nia. Jamaica en noem alle gewezen
Hoewel minister van binnenlandse stukken Brits grondgebied maar op,
de grens voordat ze een probleem zaken Friedrich Zimmermann (CSU) zich blijvend in Engeland te vestigen,
kunnen worden". Lode van Loock, toonaarden ontkent dat er Een merkwaardig stukje vrijheid bleef
coordmator van het Vlaams Overleg- sprake is van vreemdelingenhaat, echter ook na 1 januari 1973 nog
comité Opbouwwerk Migratie (VO- wijst onderzoek uit dat buitenlanders bestaan: alle kinderen die na die
COM), dat zich in het bijzonder het steeds meer als ongewenst worden datum op Britse bodem geboren wer-
meen zeer streng. Het komt maar Sjam Chatterpal
zelden voor dat de autonteiten zich
door de publieke opinie laten overha
len voor een bepaalde man, vrouw o(
gezin een uitzondering te maken. De
regel bij probleemgevallen lijkt te
zijn eerst maar eens uitwijzen, dan
kunnen we daarna altijd nog zien.
het meest gastvrije land in de wereld.
Die reputatie heeft inmiddels een flin
ke deuk opgelopen. Maar doet het
„In België heb je niet zulke proble
men met jonge illegale vreemdelin
gen. De vreemdelingenpolitie gaal
meestal snel te werk en zet ze al
Frankrijk
!°t van de ongewenste buitenlanders beschouwd. Dat leidt ertoe dat de den, ook als hun ouders geen Brits
in Belgie aantrekt, zegt het wat iro- autoriteiten zeer streng en formalis- staatsburger waren maar bijvoor-
nisch. tisch tegenover vreemdelingen optre- beeld een verblijfsvergunning van be-
Het comité heeft het namelijk druk- den perkte duur hadden, kregen automa
ker dan ooit met het opkomen voor volgens het comité „Buitenlandse tisch de Britse nationaliteit.
mtgale buitenlander|; m?ar medemensen in de deelstaat Hessen, Het is dit stukje wetgeving, dat ook
boekt daarbij weinig succes Een be- waarjn de belangrijkste charitatieve, nu nog steeds weer tot schrijnende
roep op de minister van justitie om kerkelijke en buitenlandse organisa- gevallen leidt waarbij ouders naar
een vreemdeling te laten blijven, ties vertegenwoordigd znn. bedrijft hun land van herkomst worden terug-
wordt zelden ingewilligd en vaak is de csu-mmister van binnenlandse za- gestuurd, terwijl hun kinderen in En-
betrokkene ^al de grens over gezet ken zimmermann „stoer en zonder geland mogen blijven. De Britse Na-
zich van kritiek iets aan te trekken tionaliteits Wet die op 1 januari 1983
van kracht werd, heeft de regeling
inmiddels veranderd: alleen kinderen
voordat de beslissing valt.
Sinas december 1980 heeft Belgie op ^'poMiS,* K? t
zichzelf een tamelijk gunstig wettelijk tenlanders"
statuut voor de vreemdelingen, maar Het comjté verwijt de bewindsman van ouders die zelf de Britse nationali-
h» rpmnnrT.Mortdnc m tipf Roimcnho dat hij de vreemdelingenwet dras- teit hebben, krijgen die nu ook.
tisch wil verscherpen, waardoor vele Veel moeilijkheden vloeien verder
buitenlandse medemensen in hun be- voort uit de regelingen rond de gezins-
staan worden bedreigd en buitenland- hereniging. Mannelijke immigranten
se families uit elkaar worden gerukt, die voor 1 januari 1973 legaal in
van buitenlanders zich vnj bij hun zimmermann wil onder meer verbie- Engeland woonden, mogen hun
ouders mogen voegen, verlaagd van den dat ónderen die ouder zijn dan vrouw en kinderèn jonger dan 18 jaar
li „r. zesjaarnaaj-hun ouders in de Bonds- laten overkomen. Dat is een regel die
de regering-Martens en het Belgische
parlement leggen momenteel de laat
ste hand aan een aanzienlijke ver
strakking van de regèls.
Zo wordt de leeftijd waarop kinderen
21 naar 18 jaar. en de termijn waarbin
nen dat nog kan gebeuren, wordt repubiiek kunnen komen. Buitenlan- in theorie rechtvaardig klinkt, maar
verminderd van onbeperkt naar twee ders die nog geen verblijfsvergunning in de praktijk veel problemen ople-
jaap. De minister van justitie kan bezltten en een wepkloaenuitkenng of ven.
gemeenten met veel buitenlanders - - - -
hulp van de sociale dienst krijgen. De ambtenaren op de Britse ambassa-
ook toestaan een verblijfsvergunning zouden onmiddellijk kunnen worden des en Hoge Commissariaten zijn na-
een vreemdeling uit het oogpunt Ultgewezen zonder de in gang gezette melijk buitengewoon streng. Het is de
aioTAmoen hoit.no t* procedures af te wachten. praktijk dat het jaren duurt voor
verzoeken om gezinshereniging geho-
Fnoplnnrl noreerd worden. En menigmaal wor-
jzrigeiunu den de verzoeken afgewezen, omdat
In de Britse kranten zijn vrijwel de Britse autoriteiten er niet honderd
ters als Roger Nols van de Brusselse dagelijks stukjes te vinden over het procent van overtuigd zijn, dat dege-
gemeente Schaarbeek. „We zien niet trieste lot van de mensen die zijn nen die moeten overkomen, daadwer-
in waarom een wet die nog maar sinds terechtgekomen in de raderen van de kelijk familie zijn.
1980 van kracht is. nu al weer moet buitengewoon gecompliceerde wet- Degenen wier verzoek is afgewezen,
worden gewijzigd. De enige reden ligt geving in Engeland op het gebied van lopen een royale kans dat ze niet eens
in de Belgische binnenlandse politie- de immigratie. toestemming krijgen om hun familie-
ke situatie, en daar worden de buiten- veel problemen vormen de nasleep leden in Engeland voor korte tijd op
landers nu de dupe van", aldus Loode van de tijd van het Britse rijk. Miljoe- te zoeken. Zo bang zijn de Britse
nen mensen zijn destijds uit de voor- ambtenaren dat deze familieleden
malige koloniën naar de vleespotten met teruggaan, en gaan onderduiken,
van Engeland getrokken. Een recente De Britse houding ten opzichte van
van 'algemeen belang' te weigeren.
Daarmee legaliseert de Belgische mi
nister van justitie Gol achteraf het tot
nu toe illegale optreden tegen buiten
landers van omstreden burgemees-
van Loock.
(Vest Duitsland
De Bondsrepubliek Duitsland telt schatting houdt het erop, dat 6 pro- 'would be' immigranten is in het alge-
In Frankrijk is de regel simpel maar
de praktijk gecompliceerd: wie niet
over geldige papieren beschikt,
wordt in principe bij de kraag gepakt
en naar zijn land van herkomst terug
gebracht, althans zo dicht mogelijk
bij zijn nationale grenzen.
Ieder geval wordt voorgelegd aan de
rechterlijke macht, die beslist op tal
van gronden, die over het algemeen
niet terug te vmden zijn in éen wet of
een wettenstelsel.
In het geval van een delict is de
kwestie eenvoudig. De persoon in
kwestie wordt over de grens gezet,
waarbij afspraken tussen landen een
rol spelen. Wanneer het echter gaat
om personen die geen ander kwaad
hebben gedaan dan dat ze niet be
schikken over de juiste papieren, be
kijkt de rechter ieder geval op zich.
Wie geen papieren heeft maar toch
kan aantonen dat hij regelmatig werk
heeft en een huis en sociale verzeke
ringen kan betalen, heeft de kans dat
hij mag blijven, wanneer binnen af
zienbare tijd de noodzakelijke docu
menten worden geproduceerd. Meest
al krijgt men een maand tot drie
maanden de tijd om te proberen zijn
aanwezigheid in Frankrijk te legalise
ren. Lukt dat met. dan dient de
thuisreis te worden aanvaard.
De Franse rechter besteedt veel aan
dacht aan de 'sociale achtergronden'
van leder geval. Wanneer een immi
grant in Frankrijk werk heeft gevon
den en over een verblijfsvergunning
beschikt en hij laat in het geheim
vrouw en kinderen overkomen, is er
bijvoorbeeld grote kans dat hij de
aanwezigheid van het gezin gelegali
seerd krijgt.
Het uitgangspunt is dat gezinnen in
de strikte zin van het woord - dus
man, vrouw en kinderen - niet worden
gscheiden als een minimum-leefbaar
heid kan worden aangetoond en de
man over de juiste papieren beschikt.
Het uitwijzen van minderjarige kinde
ren is - alles volgens het ministerie
van binnenlandse zaken - in Frank
rijk niet de praktijk Zeker wanneer in
een dergelijk geval een of meer perso-
nen worden gevonden die in alle op
zichten garant staan voor een minder
jarige, is de kans gering dat hij wordt
uitgewezen.
Verenigde Staten
De tijd dat de Verenigde Staten 's
werelds verdrukten binnen zijn gren
zen noodde is opzichtig voorbij. Niet
alleen staat New Yorks symbool van
zulk welkom, het Vrijheidsbeeld,
voor een herstelbeurt van jaren in de
steigers, maar een niet te keren
stroom van illegale immigranten
overspoelt de lange grens met Mexi
co. Naar schatting verblijven mo
menteel in de VS zes miljoen ter
sluikse grensoverschrijders.
Een nieuwe immigratiewet is in het
Congres vooralsnog blijven steken,
maar zelfs al zou die er wel gekomen
zijn. dan zou deze nog geen eind
hebben gemaakt aan de omstandig
heid dat afdoende bewaking van de
Amerikaanse grenzen fysiek onmoge
lijk is voor een te dun bemande
'borderpatrol'. Infrarood-kijkers en
andere hoogwaardige technologie zo
als begraven sensors, die in controle
posten lampjes ontsteken op land
kaarten. kunnen de vloed uit het
zuiden niet indammen.
Er worden meer mensen dan ooit
gepakt en teruggestuurd, na een soms
barre tocht door ruw en ongemakke
lijk terrein onder leiding vaak van
goed betaalde gidsen Doorgaans wer
pen zij zich onmiddellijk opnieuw in
de draaideur naar een economisch
beter bestaan, dat in vele gevallen
met valse papieren een eindweegs kan
worden ondersteund.
Hoewel iedereen die de VS als toerist
bezoekt, een document moet invullen
waarop de toegestane duur van zijn
verblijf vermeld staat, met een Ameri
kaans adres, beginnen nergens bellen
te rinkelen als zo iemand niet op tijd
vertrekt. Weliswaar gaan de duplika-
ten in een computer, maar gegeven de
enorme aantallen is het risico te ver
waarlozen dat eenlingen worden op
gepakt en uitgewezen wanneer zij zich
binnen de grenzen van de wet bewe
gen.
Omdat volgens de nog steeds be
staande wet werkgevers van illegale
immigranten niet strafbaar zijn,
neemt de samenleving deze onderbe
taalde en vanwege hun status tegen
uitbuiting weerloze werknemers be
trekkelijk geruisloos op. Bij razzia's
worden in de landbouw van zuidelijk
Californie bijvoorbeeld, of in restau
rants wel groepen Mexicanen en an
dere Latijns-Amerikanen opgepakt en
gedeporteerd, maar dat zijn kostbare,
tijdrovende en vruchteloze operaties.
Amerika's traditionele gastvrijheid is
ook aangevreten door de enorme
stroom Cubanen die Castro destijds
heeft losgelaten, en de Amerikaanse
reputatie heeft schade geleden door
het barse optreden tegen de stakkers
die zich in gammele boten uit Haiti op
Florida's stranden lieten aanspoelen.
De VS, een natie van immigranten,
kunnen hun grenzen niet controleren.
De meest recente cijfers van 1982
illustreren dat. Het land verwelkom
de volgens voorlopige totalen in dat
jaar 610.000 legale immigranten. In
hetzelfde jaar werden 970.246 illegale
grensoverschrijders aangehouden,
onder wie 893.048 aan de grens met
Mexico. Van dit aantal gaven er
809.577 gevolg aan het bevel de VS te
verlaten, terwijl 14.153 mensen wer
den gedeporteerd.
iDoor Jan Halkesi
In de kleine nederzetting Nkomati
aan de Zuidafrikaans-Mozambi-
quaanse grens heeft het socialisti
sche Mozambique gisteren een niet-
aanvalsverdrag getekend met het
wereldwijd veroordeelde apartheids
bewind van Zuid-Afrika. De gebeur
tenis zal zeker de geschiedenisboek
jes halen. Maar het is wel een vreemd
verdrag, want de aanvallende partij
en zijn er niet bij betrokken en zowel
Mozambique als Zuid-Afrika besef
fen dat dit verdrag nog geen onmid
dellijk einde maakt aan het geweld
in hun contreien.
Rond het plaatsje Nkomati waren
heel wat militairen op de been om te
voorkomen dat aanvallen van het
Mozambiquaans Nationaal Verzet.
MNR, de ondertekening van het niet-
aanvalsverdrag zouden verstoren. En
Zuidafrikaanse bodyguards waren op
hun beurt weer extra op hun hoede
voor bomaanslagen van de Zuidafri
kaanse bevrijdingsbeweging ANC.
Zuid-Afrika heeft het ANC altijd wil
len zien als een verlengstuk van het
rode bewind in Mozambique, en an
dersom ziet Mozambique de zogehe
ten MNR als de gewapende arm van
de apartheid. Het lijkt haast een
wonder dat de twee landen die elkaar
zo grondig wantrouwden in nog geen
drie maanden tijd een niet-aanvals-
verdrag van de grond kregen.
Gevangen of overgelopen MNR-krij-
gers spraken van Zuidafrikaanse mili
taire adviseurs in goed geoutilleerde
militaire bases, diep in de Mozambi-
quaanse binnenlanden. Een groot
deel van de Mozambiquaanse econo
mie werd door de MNR-acties volledig
stilgelegd. Wegen, spoorlijnen, boer
derijen fabrieken en bruggen werden
vernield.
Daarbij kwam dan nog een meer dan
drie jaar aanhoudende droogte die
een acute hongersnood veroorzaakte.
Mozambique zat eind vorig jaar volle
dig aan de grond President Samorra
Machel moest iets doen om het land
voor volledige instorting te behoeden.
In Zuid-Afrika groeide intussen de
onvrede over de stijgende militaire
uitgaven en drongen de ondernemers
aan op een liberalisering van de apart
heid als een middel om uit de econo
mische inzinking te geraken.
In november vorig jaar begon de
Mozambiqaanse president Samorra
Machel een toemee door West-Europa
om wapens en economische steun te
vragen. Tot dan toe werd Mozambi
que tot de invloedsfeer van Moskou
gerekend en dus niet veilig geoor
deeld voor westerse bemoeienis. Maar
Samorra Machel maakte duidelijk dat
Mozambiques ervaringen met Mos
kou niet erg bevredigend zijn geweest.
Oostblokhulp is te duur en te weinig.
En wat in Mozambique vooral steekt
Russen. Noordkoreanen. Bulgaren en
andere communistische ontwikke
lingswerkers blijken zich weinig te
verdiepen in de bijzonderheden de
Afrikaanse problematiek.
De reactie in het westen was positief
Strafexpedities
Nog geen half jaar geleden woedde in
de Mozambiquaanse binnenlanden
een niet verklaarde oorlog. Zuidafri
kaanse luchtmacht en commando's
voerden strafexpedities uit tegen in
Mozambique woonachtige leden van
het ANC. Met helikopters en zelfs
duikboten werd het Mozambiquaans
Nationaal Verzet (MNR), door Zuid-
Afrika van wapens en ander mate
rieel voorzien.
Samorra Machel is een kundig staats
man. schreven de kranten. Veel wes
terse hulp kreeg hij echter niet. „Zorg
eerst dat het rustig wordt in Zuidelijk
Afrika" moeten Tatcher, Kohl, Mitter
rand en de Portugese premier Soares
hebben gezegd, „hoe kunnen wij nou
in Mozambique investeren als we elk
moment overhoop geschoten worden
door de MNR of de Zuidafrikaanse
luchtmacht?".
Kort daarna bracht ook de Zuidafri
kaanse minister van buitenlandse za
ken. Roelof Botha, een bezoek aan
West-Europa en de Veremgde Staten.
Ook hem werd te verstaan gegeven
dat hij niet op het westen moest
rekenen als er niet wat meer rust in
Zuidelijk Afrika zou komen.
Onder die druk bleken Mozambique
en Zuid-Afrika het snel eens te kun
nen worden.
In het verdrag dat gisteren werd gete
kend beloven de beide landen elkaar
niet aan te zullen vallen, ook niet via
militaire steun aan een van de gueril-
labewegingen. het ANC of de MNR.
Een gezamenlijke commissie in het
grensgebied van Zuid-Afrika met Mo
zambique zal er op toezien dat van
geen van beide kanten gewapende
groepen de oversteek wagen.
Betekenis
Samorra Machel
Op korte termijn schept de overeen
komst noch voor de MNR, noch voor
het ANC grote problemen. MNR-
woordvoerders zeggen met hun wa
pen- en muniticvoorraad nog jaren
vooruit te kunnen en het ANC ont
kent sowieso het bestaan van miliiai-
re bases van haar beweging op Mo
zambiquaans grondgebied. De bete
kenis van het niet-aanvalsverdrag
ligt echter in de opening naar ver
gaande economische samenwerking
tussen Mozambique en Zuid-Afrika.
Wanneer Zuidafrikaanse toeristen
weer als vanouds de Mozambiquaan
se stranden bevolken. Mozambi
quaanse 'trekarbeiders' op en neer
reizen naar de Zuidafrikaanse mijnen
en de boerderijen in Transvaal, wan
neer de haven van de Mozambiquaan
se hoofdstad Maputo vol Zuidafri
kaanse schepen ligt, dan wordt ook
duidelijk dat vrede in Mozambique
een zaak van Zuidafrikaans eigenbe
lang is.
Mozambique, Zuid-Afrika en ook Por
tugal spraken in Kaapstad al con
creet over een gezamenlijke troepen
macht ter beveiliging van de Cahora
Bassa-dam. Die stuwdam m het noor
den van Mozambique levert goedkope
elektriciteit aan Zuid-Afrika maar de
hoogspanmngsleiding wordt al sinds
drie jaar door de MNR gesaboteerd.
De vroegere kolonisator Portugal is
bij het project betrokken als de groot
ste aandeelhouder, Portugal maakt in
nog meer opzichten een goede ren
tree. Samen met Amerikaanse kapi
taalverschaffers staan Portugese on
dernemers en technici klaar om dit
jaar nog vijf miljoen dollar, in Mozam
bique te investeren.
Herstel van de economie zal ook zijn
weerslag hebben op de toestand in
Zuid-Afrika zelf Van een afschaffing
van de apartheid is nog allerminst
sprake, maar de nieuwe Zuidafrikaan
se politiek zou kunnen leiden tot een
verscherping van de tegenstelling tus
sen hervormingsgezinde en extreem-
racistische blanken.
Het ANC bereidt zich voor op de
noodzakelijke koerswijzigingen:
meer nadruk op de strijd in de vak
bonden, minder nadruk op het ge
bruik van geweld. „De anti-apart
heidsbeweging voert geen bevrij-
dingsstrijd tegen een koloniale bezet
ter". zegt de Mozambiquaanse topon
derhandelaar en minister van econo
mische zaken, Jacinto Veloso. Mo
zambique blijft solidair met het
ANC. maar niet ten koste van haar
eigen voortbestaan. „De apartheid is
een Zuidafrikaans binnenlands pro
bleem".
m
(Door onze parlementaire redacteur Hans de Bruijm
de:
Het kan haast niet toevallig zijn. In nauwelijks een maand is. zondig
dat de betrokkene daar ook maar de minste aanleiding voor hee
gegeven, plotseling de discussie over de opvolging van Joop den l'j(£I
losgebarsten.
Oud-PvdA-bestuurslid Bart Tromp begon er mee toen hij in het partijbli
Socialisme en Democratie stelde dat praten over een nieuwe lijsttrekke iat
terwijl er geen verkiezingen zijn „niet bij een nuchtere, democratisch pr,
partij past". v(
Vorige week kwam de TROS met enquetecijfers waaruit blijkt dat nunj
alleen de meerderheid van het volk, maar ook de meerderheid van d
PvdA'ers vindt dat Den Uyls tijd voorbij is. Marcel van Dam blijkt d
populairste PvdA'er en kandidaat-opvolger te zijn.
Tenslotte werd deze week binnen de Na korte tijd ai zag hij dat langi j?°
FNV .begonnen met de regeling van wachten geen zin had en hij vertrq;
de opvolging van Wim Kok. een naar de Rijnmond,
andere kandidaat-opvolger voor Vertrekken deed ook Ed van Thij
Den Uyl. die bij de bond weg zou die al evenmin zin had tot 1986
willen om „iets anders" te gaan wachten om te moeten toezien di
doen. Toevalligheden? Natuurlijk Den Uyl het er misschien nogmaa
niet. op waagt. Het zijn - naast andere
Het is er immers de tijd voor. In de ook overwegingen die een rol sp<
van 1982 stelde Den Uyl zich len bij de aarzelingen van Jos vi
voor de zesde maal kandidaat als Kemenade, die de favoriet van DtJ'
lijsttrekker, nadat bijna de hele par- Uyl zelf zou zijn.
tijtop (de toen net opgestapte minis- Van Kemenade voelt zich niet
ters Van Dam, Van der Stoel, Van zijn plaats in de Tweede Kamer (hlter
der Louw, Van Kemenade en Van moest twee jaar geleden al mime
Thijn en fractieleider Meijer) hem moeite overgehaald worden om zie ma
dat had afgeraden. kandidaat te stellen) en wordt n eni
De PvcfcA zat in een diep dal na het onder meer genoemd als de nieuw ja;
zware verlies bij de Statenverkiezin- Commissaris van de Koningin i teg
gen. waarbij zij zelfs gepasseerd was Zuid-Holland,
door de WD. De 'sjeu' van den Uyl Voor de twee andere kandidate
was er duidelijk af. Het volk was die-geen-kandidaat-zijn. gelden dei tar
hem zat. „Het vuur is gedoofd", zei overwegingen minder. Maar Wi; de
Meijer toen. Kok. die de eerste keus van bi cai
Maar Den Uyl bleef, na lang naden- partijbestuur zou zijn. aarzelt of KS
ken. Wel eiste hij het recht op om PvdA-leiderschap wel het beste a
halverwege de komende kabinetspe- tematief is voor zijn huidige baat
riode terug te treden, of in elk geval Kok mist een heleboel politieke t aai
zekerheid te scheppen over zijn toe- vooral parlementaire ervaring t en
komst. De partij ging daarmee ak- bovendien zou hij als oud-vakbondi
koord. chef wel eens te grote weerstands
Wel, de helft van de kabinetsperiode kunnen oproepen,
zit er bijna op en bovendien wordt
Den Uyl in augustus van deze zomer Gedüld
65 jaar. Alle reden dus om de PvdA-
leider te herinneren aan zijn opmer- Resteert Marcel van Dam, die in el vaj
kingen van toen. geval op de anderen iets voor heef üe.
Mis. Daar is helemaal geen reden hij >s niet ongeduldig. Van Dam w
toe. als we de PvdA-top moeten best tot 1986 in de Tweede (wach !n
geloven. „De opvolging van Den Uyl >Kamer blijven. Hij weet bovendie m
is niet aan de orde", zegt partfjvoor- dat zijn populariteit groeit en sini f0(
zitter Max van den Berg. „Geen deze week dat het volk in hem mei 0Vf
commentaar", is steevast het ant- vertrouwen blijkt te hebben dan i
woord op dezelfde vraag van andere Den Uyl of Kok. .j,
prominente socialisten. Die populariteit heeft echter oo aLi
nadelen. Van Dam kent het gevai per
dat elke politicus bedreigt die t
vaak voor een functie genoem
wordt terwijl zijn tijd nog niet gekc
men is. Vogeltjes die te vroeg zingei
zijn immers voor de poes.
„Hij bepaalt zelf tijd en plaats om te Van Dam ontwijkt daarom alle vn
zeggen wat hij wil gaan doen", aldus gen over een eventueel lijsttrekke
Van den Berg. Die er bovendien aan schap. Anderhalfjaar
toevoegt dat de nieuwe lijsttrekker zelfs te zullen weigeren als de pan
straks wordt aangewezen door het hem zou vragen Den Uyl op
PvdA-congres en niet door enquetes volgen. Maar niemand twijfelt eraa
of de pers. dat hij best wil.
De goeroe van Buitenveldert hult Dat wil natuurlijk niet zeggen dlArr
zich zelf in diep stilzwijgen. Hem hij niet aan de weg timmert. Int» hu
ernaar vragen heeft geen enkele zin. gendeel. Van Dam is niet uit d
Niet alleen voor de buitenwacht; media weg te slaan. Maar hij paste
ook zijn meest naaste partijgenoten zelf heel goed voor op die aciviteite r
wachten soms vertwijfeld op een in verband te brengen met eetjlof
teken van de meester. PvdA-leiderschap.
Zijn commentatorschap bij de VA
OnrilSt RA - waarbij hij op de dichtstbekf Dit
ken tv-avond simpel formuleren r~
Maar komt dat wel? Is er voor Den praat over problemen die de mense
Uyl wel reden om terug te treden? kennen - legt hem natuurlijk gee i
Het gaat de PvdA immers beter dan windeieren. En maandag beginne 1
ooit tevoren. De PvdA heeft nu 35 de verhoren van de RSV-enquete
procent van de kiezers achter zich. commissie, waarvan hij vice-voor® Dit
Bovendien steekt hij - hoewel de ter is. Het zal interessant worden a ilti
scherpte er af is - nog steeds met te zien hoe Van Dam zich da^8
kop en schouders boven de hele gedraagt.
politieke meute uit. En tenslotte: Waar Marcel van Dam politiéj'O'
wat zegt leeftijd? staat, is trouwens nog steeds
Toch beginnen mensen in de PvdA- open vraag. Voor de een is hij ij™
top ongerust te worden. Hoe langer rechts, voor de ander te links. Zij per
hij blijft zwijgen, hoe groter de onze- politieke ideeen zijn over het algf
kerheid wordt, Wil hij wel weg? Of meen weinig opwindend. De preset
mikt hij soms op een zevende lijst- tatie gaat nogal eens boven de in
trekkerschap? Probeert hij het nog houd.
eens als het kabinet deze zomer over
de kruisraketten valt? Hoopt hij nu
nog steeds op dat tweede kabinet-
Den Uyl? M"aar voor het zinvol is om over zij lak
Vragen waarop het antwoord uit- kansen te praten, moet de
blijft. Onder de potentiele kandida- beantwoord worden of Den Uyl vn
ten heeft die houding van Den Uyl weg gaat. Een tussentijds vertrd
geleid tot een afvalproces. Dat be- bijvoorbeeld dit najaar, zit er vri re
gon met Andre van der Louw. die in wel zeker niet in. En zelfs di pre
1981 tegen zijn zin naar Den Haag wordt nog geen nieuwe partijleidi {ee
gesleept werd omdat hij van „vitaal gekozen. De fractie kiest een nin
belang" voor de PvdA was. we fractieleider, die niet per defini
Een duidelijke hint. zou je toch tie straks ook de nieuwe lijsttrei
zeggen. Van der Louw bleek erg ker wordt,
populair, en in enquetes werd hij Die keus wordt immers door M
algemeen gezien als de geschiktste verkiezingscongres van
nieuwe leider van de PvdA. Maai- maakt, en dat congres zal zich nlü
Den Uyl bleef, ook na de crisis van door de fractie voor voldongen feitó
mei 1982. en Van der Louw zag zich willen laten stellen. Het is daaroi
naar de Tweede Kamer verbannen, aannemelijk dat Den Uyl - vooroi
gesteld dat het kabinet-Lubbers nl!
valt, want dan lijkt een vertrt
uitgesloten - met zijn besluit a
wachten tot hpt najaar van
Dat geeft de partij cok meer tijd cd'"
over de eventuele opvolging v« lM
Den Uyl na te denken. Want d #m
PvdA zit natuurlijk ook met diru
vraag: is er nog een PvdA na De
Uyl? Een gezien de geschiedenis val
de PvdA sinds 1967 niet vreemdf116
twijfel.
Het lot van de PvdA en dat van Dei
Uyl is sinds die tijd onverbrekeliJ
met elkaar verbonden.
PvdA zou het zichzelf zeer moeilljtoc
maken wanneer zij een nieuwe De Sc
Uyl wil; iemand met dezelfde, unieï
capaciteiten, die meteen het gat k*
vullen en voor de partij een nieiï
symbool van eensgezindheid M
zijn. Zo'n „logische" opvolger hed
de PvdA ook met Van Dam nog n»
voorradig.
Keuze
nil
Wa
Set
