OPTIES
DELTAWERKEN
MENSENWERK
beurs trekt vooral
jonge beleggers
PZC/ weekendkrant 21
Bevlogen. Dat is John Awater (33), projectleider onderwateractiviteiten van de aanne
merscombinatie Dosbouw, als hij praat over de duikerij en in het bijzonder over de inzet
van duikers bij het Oosterscheldeproject. De aanleg van de stormvloedkering heeft er
volgens hem toe geleid dat de duikerij in een versneld tempo volwassen aan het worden is. En
ook erkenning aan het veroveren is als onmisbaar onderdeel bij de uitvoering van
waterbouwkundige projecten. Awater beklemtoont wèl dat de duikerij er nog lang niet is
(mede door de aanwezigheid van de nodige beunhazerij in het internationale duikerswereld
je). „We zitten allemaal lyrisch te kijken naar de televisie als er mensen op de maan lopen.
Maar voor duikers, die onder soortgelijke omstandigheden werken is er geen aandacht. Ze
zijn uit het zicht en dus uit het hart van de mensen. Duikactiviteiten hebben altijd in een
underdogpositie gezeten".
kers gewerkt is: aanvankelijk nog ding is nodig, omdat er sprake is van
uitgaande van een totale afsluiting grotere dieptes (tot NAP -40 meter),
van de zeearm, later met het oog op de kortere kenteringstijden (het omslaan
aanleg van de pijlerdam. Er was een van het getij en dé periode waarin het
vast bestand van negen duikers en duikwerk moet gebeuren) en grotere
drie vaartuigen. „De inzet van de stroomsnelheden. Reparatiewerk-
duikers was te hooi en te gras. Er werd zaamheden van enige omvang in de
alleen op verzoek gedoken", aldus sluitgaten worden verricht vanaf de
Borsje voegt eraan toe dat daarbij Borsje. Daarvoor werd een beroep werkponton Johan V. Deze ponton is,
Leen Borsje (41), die bij rijkswater-
staats Deltadienst de onderwateracti
viteiten onder zijn hoede heeft, deelt
de bezieling die Awater uitstraalt. Hij
stelt vast dat de duikwerkzaamheden, vast bestand
met name na de komst van matten-
legger Cardium en hefschip Ostrea,
een grote vlucht genomen hebben.
steeds veel aandacht is geschonken
aan werk- en veiligheidsomstandighe-
gedaan op de bedrijven Noordhoek en mede
Bitumarin. Voor de activiteiten vanaf van
de
r aanleiding van het bergen
verongelukte' bovenmat
den. Wat dat betreft is de overheid het geo-ponton Johan V (vooral Hammen-13 en de reparatie van de
opdrachtgever van het Oosterschel
deproject de maatschappelijke ver
grondonderzoek i werd het duikbednjf scheur in de ondermat Hammen-2,
Vriens aangetrokken. Tegelijkertijd halverwege vorig jaar voorzien van
antwoordelijkheid niet uit de weg was. via de combinatie Necos. de een zogenaamd 'long exposure' duik-
gegaan. Vanwege de omvang van de aandacht gericht op het ontwikkelen systeem. Daarmee is het mogelijk om
----- - met vijf ploegen vier dagen achtereen
duikactiviteiten zijn strenge spelre
gels en waterdichte afspraken trou
wens onmisbaar, verduidelijkt Borsje.
„We werken tot na het plaatsen van
de pijlers constant met een duikbe-
stand van gemiddeld vijftig duikers.
Dat is een hele grote ploeg. Zoiets is
nog nooit eerder vertoond"
ervaring
De drie duikbedrijven die betrokken
zijn bij de aanleg van de stormvloed
kering (Noordhoek in Zierikzee, Bitu
marin in Zaltbommel en Vriens in
Bergen op Zoom) hebben
rinus antonisse
en ben jansen
van onderwater-inspectiemiddelen.
Dat leidde onder meer tot de bouw
rerken, waarna öf een onderbre
king van de werkzaamheden van mi
nimaal 36 uur noodzakelijk is. of verse
ploegen moeten worden ingezet.
Doordat het mattenleggen na een
moeizame start vlekkeloos verloopt,
is nog geen beroep op het duiksys-
teem gedaan.
terstaat koesterde nog even de hoop
dat de ontwikkeling van onbemande In de bouwdokken zijn vanaf de
inspectie-apparatuur zou inhouden ponton CO-18 en de Johan V tussen de
dat op menselijke duikactiviteiten be- 24 en 36 duikers bezig, voor een deel
zuiiügd kon worden (er waren zelfs al met onvoorzien werk. Tijdens het
m) hebben \orig jaar gpsnrp].i.pn paande om duikers te heffen van de pijlers in de proefperio
de duikcombinatie Oosterschelde ge- ontslaan| maar die vlieger ging niet de bleek dal de metalen bekistings-
vormd. Die combinatie krijgt van de
projectleiding onderwateractivitei
ten de opdrachten. Er wordt van
uitgegaan dat alleen ervaren duikers
ingezet worden (in vaste dienst bij
een duik- of bergingsbedrijf, of met
n opleiding aan de duikscholen van
op De komst van de Portunes, maak- P'aten aan de onderzijde waren los
te juist inzet van méér duikers nodig, geraakt en gedeeltelijk ook verdwe
nen waren. Nader onderzoek (door
Borsje geeft aan dat de onderwater duikers) wees uit dat een aantal nog
werkzaamheden met behulp van dui- aanwezige platen zodanig was verbo-
kers op twee verschillende fronten gen of los zat, dat bij plaatsing van de
plaatsgrijpen: in de sluitgaten Ham- pijlers schade aan de grindzakken en
genie en marine). Borsje en Awater men. Schaar en Roompot en in de aan de funderingsmatten te verwach-
erkennen dat daarmee in het verle
den wel eens de hand is gelicht.
bouwdokken waar de nog te plaatsen ten was. Ook was er gevaar voor
pijlers staan. In de sluitgaten wordt beschadiging van het hefschip
hebben wel eens sportduikers ge- sinds begin oktober 1983 gedraaid in Ostrea. Vandaar dat besloten werd
een ploegendienst, waarbij zestien tot tot het verwijderen van de platen,
twintig duikers die behoren tot het Dit ontblikken gebeurt door duikers
basisbestand worden ingezet. Ze op een diepte van NAP-15 meter. Een
hebben de beschikking over de vaar- andere tegenvaller is het noodzake-
tuigen Katseveer, Zuidvliet en Hille- lijke verzwaren van de grindzakken,
gien. Binnen de projectleiding onder- die als een manchet om de pijlervoet
niet meer tewerkgesteld", zegt Awa- wateractiviteiten wordt momenteel zijn aangebracht. Als een pijler ge-
ter- gekeken naar de op handen zijnde plaatst is, wordt de grindzak naar
duikwerkzaamheden in de stroom- beneden gelaten, opdat een goede
geul Roompot. Grondige voorberei- afdichting tussen pijler en funde- foto'slüim riemensi
werkt dat gebeurt elders in de
offshore nog volop. Dat was vóór de
periode van de grootschalige onder
wateractiviteiten. We hadden toen
weinig kennis en ervaring. Nu wor
den leerling-duikers en sportduikers
Projectleider Borsje vertelt dat ei
lange tijd met een kleine groep dui-
ringsmat verzekerd is. De grindzak
ken bleken onvoldoende stabiel te
zijn en duikers brengen nu verzwa
ringen aan. Wel voorzien zijn regel
matige inspecties van de hefklauwen
van de Ostrea.
John Awater wijst erop dat veiligheid
hoog in het vaandel staat. ..De veilig
ste manier om te werken is: met
duiken. Vandaar ook de ontwikkeling
van allerlei technische hulpmiddelen,
inspectiematerialen, en dergelijke
Maar aan een aantal duikactiviteiten
is niet te ontkomen De hulpmiddelen
vervangen niet ze vullen aan"
Awater vestigt er de aandacht op dat
in de club die de onderwateractivitei
ten regelt, een plan is gelanceerd voor
een nieuwe veiligheidsaanpak. Zowel
de duikcombinatie Oosterschelde als
rijkswaterstaat hebben er geld voor
beschikbaar gesteld. In het bijzonder
de duikmedische aspecten krijgen
méér aandacht. Begonnen wordt met
een EHBO voor duikers. Zo n oplei
ding is bedoeld voor elke duiker die
bij de stormvloedkering werkzaam is.
Daarnaast komt er een opleiding om
een aantal duikers bepaalde parame
dische handelingen bij te brengen.
Volgens Awater is er internationaal al
grote belangstelling getoond voor het
ontwikkelde opleidingsplan Hij
merkt op dat de nieuwe veiligheids-
aanpak niet wil zeggen dat er onveilig
gewerkt werd. „Maar de efficiency kan
nog worden verbeterd en de veiligheid
worden vergroot" Leen Borsje zegt
dat ondanks alle maatregelen enkele
ongelukjes niet voorkomen konden
worden (zij het zonder ernstige gevol
gen). „We hebben enkele malen een
lichte mate van decompressieziekte
gehad. Tot nu toe hebben we de
onveiligheid beneden de 0,5 procent
weten te houden".
Projectleider Awater brengt naar vo
ren dat de duikwerkzaamheden in de
Oosterscheldemonding en de activi
teiten om de veiligheid op te voeren,
ervoor hebben gezorgd dat haast ge
maakt wordt met wettelijke richtlij
nen voor de duikerij. Ooit diende de
regering bij de Tweede Kamer een
ontwerp-duikbesluit in, maar dat is
niet afgehandeld. Awater „De tijd
was er niet rijp voor. Het was ook te
ingewikkeld. Mede door de impulsen
van het Oosterscheldeproject is het
uit de la gehaald Er wordt nu een
kaderwet gemaakt, waarbij onze ac
ties en richtlijnen van dienst kunnen
zijn. Het is niet zo dat wij de wijsheid
in pacht hebben. We waren wel ge
dwongen zelf stappen te ondernemen.
Dat blijkt nu voor een doorbraak te
kunnen zorgen'
De financiële wereld van Nederland wordt al geruime tijd niet meer
exclusief belichaamd in de Amsterdamse Effectenbeurs aan het
Amsterdamse Beursplein. In de beroemde (en aanpalende) Koopmans
beurs van Berlage heeft de 'grote' beurs er zes jaar geleden een kittig
zusje bij gekregen: de Europese Optiebeurs, die een welhaast magische
aantrekkingskracht blijkt uit te oefenen op de jonge belegger en mede
onder de invloed daarvan is gegroeid als de spreekwoordelijke kool.
Gingen er in het oprichtingsjaar daad: opties gaat. Eenmaal gekoch-
1978 gemiddeld 900 transacties per te aandelen kun je bij wijze van
dag om, verleden jaar waren dat er spreken veilig (nou ja. veilig...) weg
stoppen in dat bekende antieke
trommeltje, dat je erfgenamen stee
vast onder een dikke laag stof terug
14.000 en als het de komende tien
maanden zo'n gekkenhuis blijft als
de laatste weken, kon 1984 wel eens
eindigen met een daggemiddelde
van rond de 25.000 contracten.
De charme van de European Op
tions Exchange („we beheersen 80
procent van de Europese optie-
markt en dragen die internationale
naam dus met ere", zegt directeur
Tjerk Westerterp) - de charme is,
dat je op deze beurs al voor een
betrekkelijk gering bedrag kunt
meedoen. In plaats van heuse aan
delen koop je dan een optie, dat wil
zeggen: het recht van koop (of ver
koop) op een bepaald pakket aan
delen, die je niet echt bezit. Je
reinste winsthandel dus?
Westerterp is van dat soort kritiek
niet ondersteboven, maar stelt
nuchter vast: „De optiebeurs is, dat
is inmiddels gebleken, voor menig
jonge belegger het voorportaal naar
de Effectenbeurs". Waarmee hij
maar wil-zeggen, dat we onder die
„wat jongere man of vrouw van
ongeveer dertig jaar die nog wat
centjes over heeft om te beleggen"
idoor de Optiebeurs geschetst pro
fiel van de gemiddelde Optie-
beursklant) de toekomstige genera
tie financiers van ons bedrijfsleven
aantreffen. Een inderdaad niet te
"Onderschatten belang, want waar
blijf je, nietwaar, als particulieren
hun geld niet meer risicodragend
durven te beleggen?
De laatste weken hebben de kran
ten bol gestaan van beursrecords,
zowel wat de omzet als de hoogte
van de koersen betreft. Ook de
Europese Optiebeurs profiteerde
van deze in jaren niet gekende
hausse. Trok de Effectenbeurs de
Optiebeurs mee, of was het de Op
tiebeurs die de Effectenbeurs een
duwtje gaf? Het is moeilijk te zeg
gen, maar er is onmiskenbaar een
wisselwerking tussen die twee, een
symbiose, waarin de koersen van
aandelen de gemeenschappelijke
noemer zijn.
Het grote verschil zit hem in het
feit, dat op de Effectenbeurs echte
affecten worden verhandeld en dat
het op de Optiebeurs om, inder-
egbert zijlstra
vinden op zolder. „Opties kun je
niet in een trommeltje bewaren",
lacht Westerterp. „Als je in opties
handelt moet je alert blijven, want
na verloop van tijd (op zijn langst
na negen maanden) loopt de optie
af en dan zijn ze waardeloos".
call en put
- Wat is nou zo n optie precies en
waarom kun je er met betrekkelijk
weinig geld in handelen?
Westerterp: „We zijn dat nog steeds
overal aan het uitleggen. In voor- en
najaar geven we overal in het land
zo'n dertig lezingen, waar we gemid
deld een honderd tot honderdvijftig
mensen trekken. Wel een bewijs,
dat de Optiebeurs in de belangstel
ling staat. Maar goed, wat iss een
optie? Nee. laat ik het zo verklaren.
Als je op de Effectenbeurs honderd
aandelen Koninklijke wil kopen,
moet je toch al gauw zo'n vijftien
mille meebrengen. Bij ons kun je
voor een paar honderd gulden (de
premie) een optie nemen op datzelf
de pakket. Je hebt dan negen maan
den het recht om die optie te effec
tueren. dat wil zeggen de onderlig
gende aandelen werkelijk te kopen,
maar de gangbare praktijk is dat
zo'n optie op een goed moment met
winst weer van de hand wordt ge
daan. Lukt dat niet. bijvoorbeeld
opties bewaar
je niet in een
trommeltje
De optiebeurs: Albert Heijn middeni volgt, staande op de beursvloer, met grote belangstelling de koersen van het
Ahold-concem. Naast hem (wijzend): directeur Tjerk Westerterp, oud-minister van Verkeer en Waterstaat
ZATERDAG 10 MAART 1984
doordat de verwachte koersstijging
van de onderliggende aandelen uit
blijft. dan ben je bij ons alleen die
paar honderd gulden premie kwijt.
Het is dus betrekkelijk risicoloos".
Op dit moment ontkomen we even
niet aan een brokje technische uit
leg over opties. De optie, die Wester
terp hier net beschreef, is een zoge
heten 'call'-optie, die de eigenaar
het recht geeft een bepaalde hoe
veelheid aandelen tegen een vaste
prijs te kopen. Er is ook een 'put'-
optie (spreek uit: poet), die het
geeft een bepaald aandelenpakket
tegen een vaste prijs te verkopen,
wat interessant is bij een dalende
koers van het onderliggende aan
deel.
En ziedaar een ander belangrijk
aspect van de Optiebeurs: beurs
handelaren van de Effectenbeurs,
die een koersdaling verwachten,
kunnen zich aldus via de Optie
beurs tegen het dreigende verlies
indekken. „Je kunt dat inderdaad
vergelijken met een verzekering",
aldus Westerterp.
- Hoeveel mensen, die hun geld in
opties beleggen, kun je nu beschou
wen als de financiers van de toe
komst9 Anders gezegd: hoeveel krij
gen er de smaak van het werkelijke
beleggen in aandelen te pakken?
Westerterp: „Dat is moeilijk te zeg
gen, maar uit enquetes. die wij
regelmatig houden, blijkt dat onge
veer tien procent van de houders
van call-opties hun optierechten
werkelijk uitoefenen, die - met an
dere woorden - de onderliggende
aandelen werkelijk kopen. Ik denk,
datje dit een goede maatschappelij
ke ontwikkeling mag noemen".
- Hoe kijken ze op de Effectenbeurs
tegen jullie aan?
Westerterp: „Heel positief. Het ini
tiatief tot de Optiebeurs is destijds
ook door de Effectenbeurs geno-
- Je schetste daarnet het profiel van
jullie gemiddelde klant, zal ik maar
zeggen. Hij of zij is jonger dan de
gemiddelde klant van de grote
beurs. Kun je ook iets zeggen over
zijn of haar inkomen?
Westerterp. „Exacte cijters zijn
daar niet van bekend, zo diep graaft
die enquete nou ook weer niet, maar
we weten wel dat het om mensen
van rond de dertig gaat met meer
dan, zoals dat dan heet, een modaal
inkomen".
goud en zilver
- Het verschil met de Effectenbeurs
is. dat jullie niet alleen in aandelen
doen?
Westerlerp „Nee. We kennen ook
opties in obligaties (staatspapier),
in goud, dollars en zilver De Am
sterdamse Optiebeurs is de enige in
de wereld, die in zilveropties doet.
Het is trouwens wel aardig om er
even bij te vertellen, dat we wat
goud en zilver betreft een samenwe-
ringsverband hebben gesloten met
beurzen in Montreal, Vancouver en
Sidney, wat straks een 24 uurs
handel in opties op edelmetaal mo
gelijk maakt".
Dan nog even een paar onvermijde
lijke cijfers De Europese Optie
beurs (waar in 1983 ruim 3,5 miljoen
contracten verhandeld werden)
haalde dat jaar een premie-omzet
van boven het miljard gulden tegen
nog met de helft in 1982. De grootste
activiteit speelde zich af in de aan-
delenopties (2,5 miljoen). Philips
was het actiefste fonds. Koninklijke
Olie stond op de tweede plaats. En
met de bijna 250 000 optiecontrac
ten, die in 1983 werkelijk werden
uitgeoefend, was een bedrag ge
moeid van maar even 2,5 miljard
gulden, wat toch weer een mooi
oppertje voor de 'grote' beurs is.
op donderdag 29 december van het beursjaar 1983 met ivolken
ètti. De optiebeurs boekte op de laatste beursdag een record door het
eren van de grens van drie en een half miljoen contracten, een aantal
a' nog niet eerder in een kalenderjaar kon worden genoteerd.