voorverkiezingen vs
WA TERLOOPLEIN
'SUPER-DINSDA GBEPAAL T
VERDERE POLITIEKE CARRIÈRES
A
handel 'verziekt' door
opkomst zwarte markten
De Amerikanen noemen het 'Super-dinsdag': dinsdag 13 maart kiezen negen staten een
Democratische kandidaat voor het presidentschap. Het is een dag, die van doorslagge
vende invloed zal zijn op de verdere politieke earrieres van Walter Mondale, Gary Hart, John
Glenn en Jesse Jackson. Die van George McGovern is naar menselijke berekening voorbij,
veel De Verenigde Staten maken zich dan ook gereed voor een dramatisch vervolg van de eerste
ïr.dn stemmingen in de kleine, noordoostelijke staten van New England, waar Gary Hart uit het
rto volstrekte niets tevoorschijn trad en Walter Mondale van een statig huisdier dat door zijn
de Democratische Partij, nog even werd uitgelaten, veranderde in een keffer die geen
imuni
beüo bomen genoeg kan tegenkomen.
Hoe onbetekenend die eerste scher- litie rehabiliteren en dat zal dan in gaan Een kwart van Georgia's bijna
mutselingen in de sneeuw ook waren. Georgia en Alabama moeten zijn. zes miljoen inwoners is zwart,
aj hebben er in elk geval toe geleid waar ras in de politiek altijd e
Gary Hart. met geld van een fundamenteel gegeven is geweest.
veranderd
tweede hypotheek campagne voerend Atlanta is een spectaculaire, moderne Hoezeer het Amerikaanse zuiden is
ten.; op een schoen en een slof, zich een hoofdstad van een staat die in kolo- veranderd, blijkt in Alabama. Daar
chartervliegtuig heeft aangemeten, niale tijden als een soort thuisland heeft Mondale langdurig de hand
Hl) snelt daarin van vliegveld naar voor misdadigers werd gesticht. De geschud van goeverneur George Wal-
ijflR vliegveld, gedurig sprekend voor een perziken bloeien er al. De burgemees- lacc, tegen wiens rassenhaat John
Ci - gehoor van voornamelijk microfoons ter, Andrew Young, is zwart (maar Kennedy ooit legerdivisies in staat
van paraatheid bracht. Die goever
neur Wallace bestaat niet meer. De
Wallace die bezwoer rassenscheiding
voor altijd te zullen handhaven,
werd in 1982 herkozen omdat hij alle
burgers gelijke rechten en behande
ling beloofde.
camera's. Die dragen zijn bood- voor Mondale). Atlanta ademt
schap verder naar een publiek van welvarend zakenleven: het heeft dan
potentiele stemmers, dat - zo zeggen ook het drukste vliegveld van de VS,
althans de opiniepeilingen - de keuze
tussen Reagan en zijn Democratische
oppponent voornamelijk zal doen op
grond van twee 'issues': economie en
buitenlands beleid. waar de passagiers met automatisch Van alle staten in het zuiden heeft
Verkiezingen in de VS zijn nauwelijks bestuurde treintjes van ingang naar Alabama de grootste werkloosheid (12
meer denkbaar'zonder televisie, die uitgang worden vervoerd. procent). Het heeft miezerige en on-
nul zich slechts met moeite heeft laten Buiten Atlanta is het platteland ge- aantrekkelijke steden gegroepeerd
henk kolb
Ooi overhalen het bekend maken van de woon het platteland gebleven, van rond stukken staalindustrie. In Bir-
vermoedelijke uitslag uit te stellen tot SOms onthutsende eenvoud en armoe- mingham staat een beeldje van Vulca-
ailestembureaus dicht zijn. ook al zijn ^e. Maar de politieke tegenstellingen nus wat zielig op zijn sokkel, want'de
er dan nog maar nauwelijks stemmen van voorheen tussen staat en hoofd- bedrijvigheid die het symboliseert,
geteld. De grote commerciële omroep- stad zijn verdwenen - het onderscheid zieltoogt in weerwil van het econo-
maatschappijen verplaatsen hun ver- tussen de mensen zie je volgens een misch herstel. Alabama is een Demo-
kiezingshoofdkwartieren als reizende commentator voornamelijk aa de cratische staat volgens de traditie,
circussen, waarin de dompteurs van manier waarop zij hun vrije tijd beste- hoewel Reagan er won. In de Demo-
de openbare mening breed-uit zete- den: met hardlopen of naar de kerk cratische voorverkiezing stemmen
len. In deze piste vechten de kandida-
:entJ ten hun strijd uit, die geheel anders
lerde verloopt dan de Democratische Partij
had gewenst,
Er was niet veel inzicht voor nodig om
vast te stellen dat de Democraten
tegenover president Reagan en zijn
rijke Republikeinse partij een schijn
'Jchri van kans hadden, wanneer zij in een
vroeg stadium van de voorverkiezin
gen een kandidaat naar voren zouden
kunnen schuiven. Deze zou zich dan
volledig kunnen werpen op Reagan,
vj; onderwijl stemmen vergarend voor
Het tijdschema van de
Tc voorverkiezingen zou zo worden ge-
l rangschikt, dat al in een zeer vroeg
I stadium over de kandidatuur zou zijn
I' beslist. Die ene kandidaat moest over
I geld kunnen beschikken, een om-
r'J vangrijke machinerie en de steun van
-. a de voornaamste elementen in de coa-
I lltie waar de Democraten per traditie
hun stemmen krijgen.
'jukebox
soort 'jukebox' tevens van partij- en
vakbondsbelangen, die niet het ge-
luid geeft waarop de kiezers zitten te
wachten. Walter Mondale kortom,
van Noorse afstamming, is geen fasci-
l(< ncrend mens. Hij ontbeert uitstraling
cn de Democratische partijbonzen
hebben dat inmiddels bemerkt. Het
is nog niet zo lang geleden dat het
merendeel van ondervraagde Ameri
kanen bij de vraag wat Mondale was,
het antwoord 'voorstad van Los An
geles' aanstreepten.
Binnen de partij zelf revolteerden
staten als Iowa en New Hampshire,
die de eerste wilden blijven vanwege
de miljoenen dollars die daarmee zijn
gemoeid en zo gebeurde dus wat de
samenstellers van een nieuwe Demo
cratische president voor alles vrees
den: de uitslagen in enkele volstrekt
onbetekenende staten stuurden het
het'nolo strijdplan in de war en Mondale
werd wekenlang blootgesteld aan de
vernietigende publiciteit die verlie
zers ten deel valt. De strijd om de
kandidatuur lijkt zich te zullen
voortslepen tot aan de conventie in
m mi*-
Waar zich onder de blanke kandida
teneen strijd heeft ontwikkeld tussen
de man van de oude organisatie en
iemand die zich haastig de mantel der
nieuwe ideeen heeft omgehangen, ge
beurt er binnen de zwarte gemeen-
t. d schap precies hetzelfde. Het establish
ment van de zwarte organisaties die
nog uit de tijd van Martin Luther
ddeïKing zijn overgebleven, heeft zich op
Pond van politiek opportunisme aan
de zijde van Mondale gesteld. Wedu
we Coretta King en de 84-jarige Mar
tin Luther King senior, lieten zich in
Atlanta (Georgia) omstandig met
j£f Mondale fotograferen.
kruistocht
iu'.JÜC-JY
IDcf<WHjjf|
gj==yjcmmm
v-vJir
oox,.o incci mensen dan bij de algeme
ne verkiezingen.
En dan is er Florida, de sleutelstaat in
het zuiden, met veruit het grootste
aantal gedelegeerden op het spel en
een staat die zich van een schaars
bevolkt moerasgebied ontwikkelde
tot een gezocht vakantieland, toe
vluchtsoord van Cubaanse vluchtelin
gen, met ruim tien miljoen inwoners,
dat het handels- en bankcentrum is
voor de commerciële betrekkingen
tussen de VS en Latijns Amerika Het
is de staat waar de zwarte bevolking
van het drugcentrum Miami meerma
len in opstand kwam, een streek van
de VS waar zoveel uiteenlopende
groepen naast elkaar leven, dat het
politieke klimaat onstabiel is en ver
kiezingsuitslagen zich moeilijk laten
voorspellen. Land voor John Glenn,
die van Cape Canaveral naar de ruim
te vertrok en bezifheeft nabij Disney
land. zou je zeggen.
John Glenn echter spreekt voor klei
ne zaaltjes met veel lege stoelen. Hij
schudt handen zonder veel toezicht
van de media, die hem slaapverwek
kend vinden. ,,Hij staat", zegt zijn
campagneleider, „met zijn rug tegen
de muur. Als het hier niet lukt. is het
denk ik afgelopen". Glenns conserva
tisme zou moeten passen hier, met
name ook onder de Spaanssprekende
inwoners en anti-Castro fanaten, te
gen wier snelle economische ontwik
keling de zwarte inwoners van Miami
in opstand kwamen.
gevaarlijker
Dinsdagavond ontstaat meer duide
lijkheid. Is Hart een muis die brult of
reikt zijn beroep op de jonge maat
schappelijke trendsetters, die door
gaans niet. aan zulke part.ijgestuurde
evenementen als voorverkiezingen
meedoen, verder dan velen vermoe
den? Het Witte Huis heeft besloten
om president Reagan meer verkie
zingsoptredens te laten doen dan zijn
strategen van plan waren. De Repu
blikeinen vinden Hart gevaarlijker
kennelijk dan Mondale. Reizen naar
China en Europa, een ontmoeting met
de paus in Alaska: dat is als raam
werk van Reagans campagne niet
meer genoeg.
Zo keren Democraten en Republikei
nen zich tegen een soort uit de fles
ontsnapte geest, die met de nage
bouwde gebaren en bewegingen van
John Kennedy voornamelijk een ima
go projecteert. Senator Edward Ken
nedy heeft zich tot nu toe niet voor
een kandidaat uitgesproken. Hij zal
dat pas doen, zei een woordvoerder,
als belangrijke filosofische kwesties in
het geding zijn. Zo ver is het blijkbaar
nog niet, hoewel Hart en Mondale en
Jackson en Glenn anders willen doen
geloven.
ZATERDAG 10 MAART 1984
Maar in hun kerken voert Jesse Jack
son een opmerkelijke kruistocht te
gen de zwarte leiders, die zich weder
om hebben laten spannen voor het
karretje der blanke belangen. Uitein
delijk komt ook Jackson daar wel
terecht, maar hij wil het bit niet
tijvoorbaat in de mond geduwd krij
gen Jacksons toespraken, de man is
tenslotte gediplomeerd dominee, dra
gen de kenmerken van zijn tomeloze
energie, een drempelloos fanatisme en
betrekkelijk vormloze politieke
ideeen. Maar wat hij doet. swingt
Deze politieke gospels zijn verpakt in
ai happende handen, donderende refrei
nen. stampende voeten en het geritsel
;an de dollars, die in plastic emmer
tjes worden opgehaald.
Want Jesse Jackson heeft het niet
kunnen redden in het noorden. Hij
krijgt geen subsidie meer van de
overheid, omdat hij tweemaal achter
e kaar minder dan tien procent van de
stemmen heeft gehaald. In het zuiden
moet hij zich met zijn Regenboogcoa-
PZC/ weekendkrant 19
Zondag 29 april zijn de kooplui van de Amsterdamse
Waterloopleinmarkl van plan een protestmarkt te
houden tegen de zogeheten Zwarte Markten die overal
in ons land als paddestoelen uit de grond schieten.
Zondagsmarkten, die onder het motto vlooienmarkten
voor particulieren de markt van de Waterloopleiners
Bnrtin versjteren Hel Waterlooplein. Amsterdams
meest beroemde scharrelmarkt. heejl er behoorlijk last
van. Huub Klompenhouwer ging de markt op. Kocht er
voor twee tientjes een staande kapstok en voor nog
geen vijf piek een speelgoedblik met een dmkkerijtje
Noteerde en passant ook het geklaag van een Amster
damse generatie vrije jongens. De elegie van het
Waterlooplein
Kijk nou zelf eens om je heen. Hiernaast een lege plek. En daar een
en daarginds. Geloof inij nou. de boel is grondig verziekt. Al die
zwarte markten die als paddestoelen uit de grond schieten. Een mens
kan niet rustig meer doodgaan of de naaste familie claimt al een plekkie
in zo'n veilinghal. Terwijl ze vroeger naar een opkoper stapten om het
boeltje van zo'n arm mensie kwijt te raken. Nee. makker, d'r is geen lol
meer aan. Je mag blij zijn dat je iedere dag weer je staangeld kan
verdienen".
Geen vrolijke stemming bij de
marktkooplieden van de meest be
roemde markt van Amsterdam, het
Waterlooplein. Een gure eerste dag
van de krokusvakantie. De voertaal
van de kijkers is voornamelijk
Duits. De gemiddelde leeftijd ligt
rond de twintig. „Je hebt er niks
aan. Alleen maar kijken en voelen.
Alles moeten ze beetpakken. En als
je effe niet oplet is het pleite. Nee.
eigenlijk is alleen de zaterdag nog
een beetje aardig. Dan krijg je die
echte snuffelaars, die stapels boek
jes doorkijken op zoek naar hun
gouden vondst. Of die uren in de
bakken graaien om een stekkertje
van hun gading te vinden. Dat is het
leukst".
Gekanker van de kooplui. Het gaat
slecht met de handel op het plein
Overal in de stad verrijzen alterna
tieve winkeltjes met uitdragersspul
len. Als morgensterren struinen die
mensen oogst van de vuilnisbakken
na. En via de buurthuizen en de
huïs-aan-huiskrantjes krijgen ze de
adressen om de inboedels weg te
halen. Het alternatieve karakter
van die nieuwe nering werkt in het
voordeel. Meestal krijgen ze nog een
kop koffie toe als het maar weg is.
Maar de opkoper met zijn handel op
het plein is er de dupe van. Dat zegt
tenminste de koopliedenbond Wa
terloo, de organisatie van kooplie
den van het Waterlooplein.
„De room is er voor ons de laatste
jaren af. Als je dan nog eens een
boedeltje hebt. dan willen ze het
onderste uit de kan. Ieder schilderij
van een zigeunermeisje met traan is
meteen een Rembrandt, waarvoor
ze dan uit goedgeefsigheid toch nog
een joet willen hebben.
somber
Het beeld van die eerste dag kro
kusvakantie op het plein is inder
daad somber. Als een wat oudere
vrouw een puur verroeste koeke-
pan vastpakt schieten drie wat
verlopen baasjes als door goud
koorts gedreven op haar af. „Die
ken nog jarc mee frouWtje. Alleen
mot je nein eerst op het vuur zetten
en er een handjevol zout in gooien.
Met een oude krant schuur je ncm
dan zo schoon. Dan ziet ie er weer
uil als een Tefal-pan. Geef maar
vijf gulden".
De marktmeesters van het plein
bevestigen voorzichtig het geklaag
van de kooplui. Hoewel er voor de
containerplaatsen en de boxen op
het plein nog altijd wachtlijsten
zijn, zien ook zij de handel op het
plein aardig teruglopen. Maar. zeg
gen de marktmeesters, „de eerste
maanden van het jaar zijn altijd al
slecht. Dat verbaast ons dus niks"
Toch is het tekenend dat het aantal
kooplieden terugloopt. Het zijn er
nu nog zo'n 135 verdeeld over zo'n 80
marktplaatsen. „U zult van ons niet
horen dat het komt door die zwarte
markten en die alternatieve winkel
tjes en werkgelegenheidsprojecten.
Maar ik denk wel dat die kooplui
daar gelijk in hebben".
Ome Gerrit. een koopman uit Am
sterdam-Noord. heeft niet zoveel op
met die vereniging Waterloo. ..Dat
treft, je kunt mij wel de spreekbuis
van de vrije kooplui noemen". Vindt
dat er amper sprake Is van belan
genbehartiging door de vereniging
Waterloo. Maar ondanks zijn kritiek
op dat Waterloo, deelt hij wel de
zorg over de toekomst. En de oorza
ken daarvan. Die Zwarte Markten.
Beverwijk begon ermee en steeds
meer steden volgen. „Je ziet er
jongens komen met een grote
vrachtwagen. Boordevol kleden
Die worden dan over verschillende
stekken uitgesmeerd en daar wor
den dan een paar pionnen bijgezet,
die aan het eind van de dag hun
geld opstrijken. Dat zijn gewoon
grote tapijtboeren uit de stad".
Zijn kraam staat vol met allerlei
handel. Van bakken vol brillen,
waarvoor met name veel Turken en
Marokkanen belangstelling heb
ben. tot sportschoenen en kleding
„Moet je eens raden wat ik alleen al
huub klompenhouwer
aan staangeld voor deze plek kwijt
ben. Dat is per jaar 18.000 gulden.
Vergis je niet hoor. Dan moet ik een
autootje op gang houden en wat
gebeurt er als ik zes weken ziek
ben? Geen cent uitkenng. Zoiets
kost je dan ook al gauw zo'n vijf
mille. Maar kijk. ik heb wel wat te
zeggen hoe het beter kan voor ons.
Ik heb voorgesteld bijvoorbeeld de
wegenbelasting op de auto voor ons
wat goedkoper te maken Of een
oplossing zoeken in de belastingen
Zes dagen iri de week. in weer en
wind staan we op de markt. Een
kopje koffie kostte een paar jaar
terug nog vijftien cent. Dat is nu al
eenvijfentwintig. Maar per jaar mag
je niet meer dan 250 gulden als
kosten voor de belastingen aftrek
ken. Ik noem maar iets''
bijna te geef
„Ik sta nu al 27 jaar op de markt,
dus ik weet zo langzamerhand wel
waar ik over spreek. Maar het gaat
echt niet goed meer. Dan heb je die
jongens van dc stadsreiniging. Die
struinen op hun route door dc stad
alle handel bij de vuilnisbakken
langs. Zaterdags zie je ze hier op
het plein. Handel op de straat cn
verkopen maar. Dat kan dan bijna
te geef. want kosten hebben ze niet.
Dat hebben ze dan wel in de baas
z'n tijd verdiend. En onze handel
maken ze kapot".
Nog weer even die Zwarte Markten.
'Ome' Gerrit volgt ze met arendso
gen. „Denk maar niet dat er voorna
melijk particulieren staan. Hier van
het Waterlooplein gaan ze zondags
ook naar Beverwijk of Purmerend.
Dan proberen ze nog even de week-
omzet goed te maken. Maar op die
manier moet je als koopman al
zeven dagen in de week werken En
ze werken zo ook mee aan de onder
gang van hun eigen handel. Weetje
wat het is. als ze alleen maai zouden
registreren wie er een plek huurt,
met naam en adres. Dan zou dat
voor de belasting ook veel makkelij
ker na te gaan zijn. Want wij moeten
hier ook flink dokken voor wat we
verdienen"
Nog een grief is de opkomst van
werkgelegenheidsprojecten als het
SPAN. bijvoorbeeld. Jongeren die
met behoud van uitkering de kans
krijgen aan het werk te komen. De
gemeente betaalt de investeringen
en bijvoorbeeld bij een schillenpro-
jekt in Amsterdam-Noord halen ze
naast die schillen ook allerlei huis
raad op. Die wordt dan in hun
winkeltje verkocht. Ten eerste zal
het diejoingens een rotzorg zijn ol
ze goed draaien, want, hun uitkering
krijgen ze toch wel, maar daarnaast
is het opnieuw een valse concurren
tie door die subsidie.
Het beeld wordt er niet zonniger op
als het gesprek komt op de toe
komst. Over twee, twee en een half
jaar moet de markt weer terug naar
de oude plek. Tenminste, wat dadr
dan nog van over is. van die oude
plek. Want daar staat dan het trotse
prestigeobject van de zeventigerja
ren. de Stopera. Nu al hebben de
kooplieden de pee erin om te ver
huizen. Dat hadden ze in '77 ook.
toen ze op Koninginnedag van hun
oude plek richting Rapenburger
straat verhuisden
„Ik heb hier een puik plekkie aan de
buitenkant van de markt. Je kunt
alles af en aanvoeren Maai' dat is
straks over als je helemaal inge
bouwd komt te zitten op dat plein.
Ik moet er niet aan denken", aldus
een jongere koopman, die een plek
vol ongeregeld heeft aan de buiten
kant van de markt
En 'Ome' Gerrit. ..Moetje opletten,
straks gaat een opslagruimte huren
dne keer zo duur worden Want nu
nog kan het in een gebouw, dat al
onderdeel is van het complex dat
straks hier voor de universiteit ge
bouwd moet worden, Daar betalen
ze nu nog honderd gulden per
maand voor. Maar als straks die
kramenbaas er een nieuw pakhuis
moet neerzetten, kun je er donder
op zeggen dat je dan zeker driehon
derd in de maand kwijt bent".
Gelukkig blijft het Waterlooplein
zijn voornaamste troef behouden.
De humor. Al was het maar door de
aanwezigheid van 'figuren' als Mal
le Henkie. een wat oudere baas. die
vandaag de rol van rechercheur
speelt. Menig koopman krijgt te
horen dat ie maar beter op kan
lazeren, omdat ie anders in de cel
terecht komt. „Zodra d'r een plek
kie vrijkomt, reserveer ik hem
voor jou, Japie". roept hij zo af en
toe. Henkie is een begrip op de
markt. En de kooplui w aken er wel
voor dat juist hij een retourtje
Beverwijk of Purmerend krijgt.
Geen Henkie op de Zwarte Markt.
Henkie hoort op hel Waterlooplein
thuis.