emancipatie
in de sport
OUDE ROT
*0*
DE VROUW ZAL NOG WEL EVEN
EEUWIGE TWEEDE'BLIJVEN
museli tower
jeen van den berg:
'ik hoef niet zo erg
nodig op de schouders'
ULUtU""
'sportman van de eeuw'
mines
ZATERDAG 11 FEBRUARI 1984
PZC/weekendkrant
23
J
De telefoon in huize Van den Berg staat deze dagen roodgloeiend.
Schaatsayatollah Jeen heeft zijn afscheid van de topsport wereld
kundig gemaakt en wordt derhalve door de hele vaderlandse sportpers
besprongen voor een interview. De bescheiden veteraan weet niet
precies wat hij aan moet met de overweldigende belangstelling voor zijn
persoon. „Natuurlijk streelt het je eergevoel als je op je 56e jaar nog zo in
de schijnwerpers blijkt te staan", geeft Jeen van den Berg toe. „Maar ik
ben zo bang voor verhalen met ikke, ikke, ikke. Ik wil best in de krant,
voor de radio of televisie, maar dan als propagandist voor de schaats
sport. Ik hoef niet zo nodig op de schouders".
Maar met de beste wil van de wereld daan. De wedstrijden die in die
valt daar niet aan te ontkomen. De landen worden georganiseerd heb-
taaie Heerenvener kan nu eenmaal ben met de Elfstedentocht niets van
terug kijken op een unieke sportcar- doen De enige overeenkomst is de
rière, waarvoor hem al eens een afstand. Verder houdt iedere verge-
korunklijk lintje ten deel viel. En lijking op".
wat heet terugkijken. Jeen van den Aan zijn imposante schaatsleven
Berg behoort op zijn leeftijd nog tot heeft Jeen van den Berg geen vette
de beste twintig marathonschaat- bankrekening overgehouden. Niet-
sers van ons land. Wie de voormah- temin: hij voelt zich een rijk man.
ge Elfstedentocht-winnaar van zich „Wat ik via de sport allemaal heb
af wil schudden moet een aardig meegemaakt is nauwelijks in
schaatsje kunnen slaan.
„Ze rijden me er niet gauw af', weet
Jeen. „Dit lijf draait zijn rondjes in
het voorste gelid. Door mijn tech
niek. Op pure kracht leg ik het af
tegen de jongeren, maar mijn stijl
compenseert veel. Pas in de finale is
mijn rol meestal uitgespeeld. Ik heb
geen spurt in de benen. Nooit gehad
ook. Als we met zes man weg zijn
wordt ik zesde. Zit ik in een groep
van vijftien dan wordt ik vijftiende.
De Elfstedentocht in 1954 kon ik
winnen omdat ik op het laatst al
leen reed. Dat gelukje had ik. Als
het op een sprint zou zijn aangeko
men, stond Van den Berg met op de
erelijst, van de Elfstedentocht"
ruud de koek
helder
Op 3 februari 1954 was Jeen van
den Bergs naam in de schaatssport
definitief gevestigd. „Financieel
gezien levert zo'n triomf niets op.
maar met die zege op zak behoor je
ineens tot de bekende Nederlan
ders. Als ik daarna nooit meer iets
zou hebben gepresteerd, zou ieder
een de naam van Van den Berg toch
hebben gekend, je valt door de
Elfstedentocht in de categorie hel
den. Eerlijk gezegd is het ook een
prestatie om u tegen te zeggen,
maar om in Leeuwarden als eerste
over de finish te gaan, moet je de
nodige mazzel hebben. Valpartijen,
kapotte schaatsen, bevroren lede
maten. Er zijn zoveel factoren die
roet in het eten kunnen gooien, al
ben je nog zo goed voorbereid. En
dat was ik in 1954".
In de Elfstedentocht van 1947 (,.'n
ouderwets wintertje") kreeg Jeen
van den Berg de smaak te pakken
van het beulswerk op de Friese
meren, sloten en vaarten Zonder
noemenswaardige training en voor
een deel op Friese doorlopers ein
digde hij als 23e. „Dan ga je denken
he. als ik wel keihard train dan
moet ik een stuk hoger kunnen
eindigen. Vanaf 1947 heb ik me jaar
in jaar uit geprepareerd op de vol
gende tocht. Het vervelende is dat
je niet weet wanneer er een volgen
de Elfstedentocht is. Dus als je de
ambitie hebt om voor de hoofdprijs
mee te rijden moetje ieder jaar op
een Elfstedentocht rekenen. Dat be
tekent dat je jarenlang ploetert
voor die ene dag die misschien nooit
meer komt"
„De laatste Elfstedentocht is 21 jaar
geleden verreden. Er zullen best
schaatsers zijn die zich al 21 jaar
voorbereiden op de Elfstedentocht.
Ik- had vroeger een maatje, dat na
de tocht van 1947 ook helemaal in
de ban was geraakt van dat evene
ment. Hij trainde ook jaren achter
woorden te vatten. Fraaie reizen,
kampioenschappen. Olympische
Spelen, contacten met honderden
mensen en niet te vergeten: een
gezond lichaam. Hel zijn zaken, die
niet in geld zijn uit te drukken. En
nu het einde van mijn loopbaan in
zicht is kijk ik al weer uit naar
andere dingen die ik kan gaan
doen. Met de caravan erop uit
trekken, tennissen, het fietsje pak
ken. In ontspannen sfeer leven.
Daar is het al die jaren eigenlijk
nooit van gekomen".
„Ik heb een druk leven gehad. Mijn
werk. het schaatsen, van hot naai
haar rennen. Het zal een opluchting
voor me zijn als straks de druk var
de ketel is. Maar ik zal het schaat
sen op de voet blijven volgen. Mei
name het marathonschaatser Ze
ventien jaar geleden was ik één var.
de eersten die zich voor de ontwik
keling van deze tak van het schaat
sen inzette. Inmiddels is het mara
thonschaatsen en terecht uit
gegroeid tot een ware happening
Veel deelnemers, goed gevulde tri
bunes. Let op mijn woorden. Het
marathonschaatsen gaat in de na
bije toekomst al het andere schaat
sen overvleugelen, voor zover dal
nog niet is gebeurd in ons land"
emiel hopman
Pratend over het marathonschaat
sen valt onmiddellijk de naam van
Emiel Hopman, de nieuwkomer, die
niet te stuiten lijkt. „Emiel is voor
de lange afstand het grootste talent
dat we in jaren hebben gehad. Ik
vind het ook onbegrijpelijk dat hij
niet naar de Spelen gaat. Ik voor
spel dat we geen gouden plak halen
in Sarajevo, maar met Hopman
hadden we die wel gepakt. Op de
tien kilometer Hij heeft er een
gereden éen tijdje terug en direct
een fabelachtige tijd op de klokken
gezet. 15.16 en nog wat. Als Emiel
zich de afgelopen weken op de
10.000 meter zou hebben toegelegd,
zou hij in Sarajevo Nederlands eni
ge gouden medaille hebben gehad.
Geloof mij. Maar om een of andere
reden kon dat weer niet. Wilde de
coach van de kernploeg zijn eigen
club in tact houden. Waar ben je
dan mee bezig, vraag ik me af'.
Jeen van den Berg
Jeen van den Berg (56) leek het
eeuwige schaatsleven te hebben,
maar deze week hakte de Heeren
vener de knoop door. „Ik stop met
schaatsen", liet hij weten. „Ik heb
ongeveer veertig jaar op de ijzers
gestaan, nu is het welletjes. Ik ben
nog zo gezond als een vis, zou best
een paar jaartjes door kunnen
gaan, maar ik kies voor een rusti
ger leven".
Jeen van den Berg achter de gera
niums na gedane arbeid als wiskun
deleraar op een lts? „Nou nee, dat
,Toen in 1953 de winter weer met ook weer niet", zegt hij. „De schaat-
streng genoeg was voor de tocht sen gaan niet voorgoed in het vet.
sfeer
kapte hij er mee. En toen een jaar
later was liet zover. Hij baalde ver
schrikkelijk"
De Elfstedentocht is volgens Jeen
van den Berg vooral door de sfeer
een avontuur waar de schaatsfa-
Alleen hol ik na deze winter met
die marathons meer af. waar de
beste schaatsers aan mee doen. Af
en toe een ritje bij de veteranen. Ja.
en mocht het er binnen afzienbare
tijd toch van komen, dan rij ik zeker
naat door wordt gegrepen „Natuur- nog een keer de Elfstedentocht"
lijk", zegt de oude meester, „heeft Vier keer reed Jeen van den Berg
de Elfstedentocht op het sportieve deze schaatsenklassieker In 1947,
vlak de nodige allure, maar mij 1954, 1956 en 1963
spreekt de sfeer het meeste aan. Die De tocht van 1954 won hij. Vorige
massa op het ijs. In de nacht star- week vrijdag was het op de kop af
ten, de mensen langs de route, het dertig jaar geleden dat Jeen van
landschap en noem maar op, Het is den Berg de voor een Nederlandse
met geen andere wedstrijd te verge- schaatser hoogste roem vergaarde,
lijken. Ze praten over de alternatie- „Een Elfstedentocht winnen", vindt
ve Elfstedentochten in Noorwegen, de taaie Fries, „levert een schaatser
Finland en Canada. Met die bena- meer publiciteit op dan het behalen
ming wordt de echte onrecht aange- van een Europees- en wereldtitel
Als je eerste wordt in een Elfsteden
tocht is je kostje als schaatser ge
kocht. De mensen vergeten je naam
nooit meer. Kfjk maar naar Reinier
Paping die in 1963 won Iedereen
weet wie Papmg is. hoewel je al
jaren niets meer van hem hoort"
Behalve vier Elfstedentochten
waarin hij achtereenvolgens 23e. Ie,
6e en 3e werd, heeft Jeen van den
Berg acht alternatieve Elfsteden
tochten en een ontelbaar aantal
marathons achter zijn naam staan.
Van 1955 tot, 1960 maakte hij ook
deel uit van de kernploeg („Ik stond
nooit op het ereschavot. maar ein
digde bij vier EK's en vijf WK's wel
telkens bij de eerste zestien i. waar
mee hij bovendien afreisde naar de
Olympische Spelen van Cortina
d'Ampezzo 19561 en Squaw Valley
(1960)
Als er een prijs zou bestaan voor de
sportman van de eeuw, behoort
Jeen van den Berg ongetwijfeld tot
een van de kandidaten. Maar de
vraag is of de Heerenveense crack er
blij mee zou zijn. Hij staat met
graag in het middelpunt van de
belangstelling. „Ik heb altijd voor
mijn sport geleefd, maar ook veel te
danken gehad aan anderen en af en
toe lachte het geluk me-toe. zoals in
1954 toen ik eerste werd in de
Elfstedentocht"
Er kan nog gelachen worden, maar af en toe zijn de discussies fel. De tweede (en laatste)
bijeenkomst in Zeeland over het thema 'Vrouw in de sport, de eeuwige tweede?' heeft een
jkleine vijfentwintig belangstellenden naar het Skandia-complex in Vlissingen gelokt. Niet
veel, maar in ieder geval meer dan een week eerder in Kapelle, waar nog geen tien mensen
,acte de présence gaven en daarvan was ruim de helft min of meer beroepshalve aanwezig.
Kennelijk vormen vrouwen in de Zeeuwse sport niet zo'n knellend probleem. En mocht het
tegenovergestelde het geval zijn, dan laten de betrokkenen het in groten getale afweten.
Schijn kan echter ook bedriegen. In Kapelle bijvoorbeeld zorgden drie vrouwen, die iets met
.emancipatie te maken hadden, voor 'vuurwerk'. En onder de aanwezigen in Vlissingen zit ook
een aantal met principiële gedachten over de positie van de vrouw in de sport.
De regionale discussiebijeenkomsten kaderfuncties krijgen mannen nog na- Tom Joziasse: „Ik denk-dat er in üe
drukkelijker de overhand. De verhou- meeste besturen ook een typisch
ding is dan 8 (mannen) 2 (vrouwen), mannensfeertje heerst. Zitten er ze-
Tijdens de bijeenkomst in Vlissingen ven meneren met van die dikke siga-
wordt een hele reeks oorzaken van ren in hun mond en je zal maar
onderbezetting van vrouwen in kader- gevraagd worden als vrouw om erbij
functies aangedragen: schroom en ge- te komen zitten als er een vacature is.
makzucht van de vrouw zelf. automa- Ik kan me voorstellen dat ze daar
tisme „er wordt wel aan een man. geen zin in heeft. Zolang dat sfeertje
maar niet aan een vrouw gevraagd, of er hangt blijft de drempel voor vrou-
hij in het bestuur wil") en opnieuw wen hoog." Diny Goedegebuure: „Ik
De inleiding tijdens de bijeenkomsten 'rollenpatroon'. Van vrouwen wordt zit als enige vrouw tussen vijf mannen
in Kapelle en Vlissingen wordt ver- veel aandacht voor het gezin ge- in een bestuur, maar ik heb helemaal
zorgd door Edith Ramakers. Zij stu- vraagd. „Als je het echt wil, dan kan niet het idee dat ik gediscrimineerd
deerde aan de academie voor lichame- het altijd," zegt iemand. „Tuurlijk", word of als koflïemeisje word gebom-
lijke opvoeding in Tilburg en inmid- luidt het antwoord, „maar in de prak- bardeerd. Ik zit daar als mens met
dels heeft ze een deeltijdbaan in het tijk blijkt het vaak anders te gaan." mijn eigen kwaliteiten en zo zitten die
onderwijs. Negatieve ervaring in de mannen er ook."
sport: werkzaam als jeugdtrainer bij Jacco Jasperse (basketbal): „Ik denk Tom Joziasse „Toch hangt er vaak
NAC in Breda (oefenmeester I) en na dat in het algemeen bijna niemand een sfeertje van ouwe jongens krente-
één jaar ontslagen. „Op basis van interesse heeft voor een kaderfunc- brood." Edith Ramakers: „Ik zit zeil
mijn vrouw zijn". Ze maakt deson- tie. Als er dan een paar kandidaten m het jeugdbestuur van de afdeling
danks geen verbitterde indruk zijn en er zit een vrouw tussen, dan Brabant van de voetbalbond. Ik heb
Nog even wat cijfers. Het totaal aantal zullen ze toch langer aan een man heel lang moeten denken om daar in
georganiseerde sportbeoefenaren in blijven trekken, ook al heeft hij, net te stappen De sfeer staat me daar
Nederland wordt geraamd op vier als die vrouw al 'nee' gezegd." In de niet aan. maar ik denk dat ik daar op
miljoen, waarvan 2.4 miljoen mannen praktijk zwicht een man gemakkelij- dit moment goed werk kan doen.
en 1,6 miljoen vrouwen. Zij zijn onder- kcr dan een vrouw in zo'n situatie, Daarom ben ik er in gegaan, maar het
..omdat mannen sneller loslaten was voor mij wel een drempel. Ja, d'r
thuis." Diny Goedegebuure, seereta- worden ook sigaren gerookt."
resse bij een atletiekvereniging: „Ik
denk dat vrouwen meer verantwoor- Enrrirn/Lon
delijkheidsgevoel hebben ten opzich- Our IILUtlcrl
te van hun gezin dan mannen." Bij
val. „Heb je het niet dan wordt het je
wel aangepraat", klinkt het.
staan onder auspiciën van de Neder
landse Sport Federatie (NSF). Een
uitvloeisel van de commissie 'vrouw
en sport' die vorig jaar in het leven
geroepen werd om een poging te on
dernemen het aantal vrouwen in ka
derfuncties b(j sportverenigingen te
vergroten, nadat was gebleken dat
vrouwen slechts twintig procent van
die zetels innamen.
gebracht bij 30.000 verenigingen, die
door zo'n 600.000 vrijwilligers draaien
de worden gehouden. Twee op de tien
bestuursfuncties worden door vrou
wen bekleed. In veel gevallen betreft
het de functie van 'secretaresse of
penningmeesteres. Slechts drie op de
honderd voorzitters zijn vrouwen.
De discussie. In verschillende groepen
wordt gebrainstormd over een ant
woord op de volgende vragen Hoe
komt het dat er sporten zijn, die voor
vrouwen weinig toegankelijk zijn? Al
le bestuurstaken kunnen in principe
door vrouwen worden bekleed. Wat is
de reden dat vrouwen in een aantal
functies niet doordringen? Hoe is er
verandering in de huidige situatie aan
te brengen?
rollenpatroon
Louise Henderikx. „Niet alle schuld Anton de Bruyn: „Er is mentaliteits
in de richting van mannen schuiven", verandering nodig".
Bijna drie kwartier later. De groepen
komen met antwoorden. Atlete Inge
den Boer is woordvoerster van één der
groepen Over de toegankelijkheid
van sport voor vrouwen zegt ze: „Het
heeft historische achtergronden. Het
ligt ook aan rollenpatroon en het
onderscheid dat er nog steeds tussen
mannen en vrouwen gemaakt wordt.
Er zijn ook nog steeds sporten waarbij
de spelregels niet aangepast zijn voor
vrouwen en dus eigenlijk niet aan- Bigg .VI* :;g
vaard zijn voor vrouwen. Bij vrouwen i;
is er verder een soort drempelvrees t - - >j
om binnen te komen bij een bepaalde ~"1 d-+t' V"
club. Datzelfde geldt trouwens ook in .m
sommige gevallen bij mannen. Man- r AM
nen gaan bijvoorbeeld ook niet snel ffSagHR, i jKH
op klassiek ballet." .L - - ai
Basketbalster Louise Henderikx ver- pBHB ér
woordt de mening van een andere H 1
groep: „Sport is rolbevestigend. Het
is een afspiegeling van de maat- Z -
schappij. Als je per se een zogenaam- k /88P K I SSïS#dÊÊU
de mannensport wilt beoefenen dan L,
kom je zoveel obstakels tegen dat je fa Jsfö (V 'l i «yjl|
je extra sterk moet voelen om dat ook -Jr jwBul V jNXS
aan te kunnen." •- .<MH
Atletiektrainer Anton de Bruyn: f (JJJy
„Veel mensen ontkennen de aanwe
zigheid van vrouwensport. Neem een föt - -
vrouw die een marathon loopt, dat
moetje nooit vergelijken met een man
die een marathon loopt. Zo'n presta- De belangstelling voor de bijeenkomst in Kapelle bleef beperkt tot zo'n tien
tie is uniek. Atlete Trijnie Smeenge: mensen. Rechts aan het ivoord: Edith Ramakers
„Je moet vrouwen met vrouwen ver
gelijken. Een prestatie van een vrouw
moet je nooit relateren aan een pres
tatie van een man."
niet met een revolutie. De geringe
belangstelling voor de bijeenkom
sten in Kapelle en Vlissingen bewijst
dat. Anderzijds is er toch nog strijd
lust. „Als je niet zwart bent. dan weet
je niet wat het is om zwart te zijn,"
zegt één van de vrouwen in Kapelle.
En zolang excessen zoals in de bas
ketbalwereld - waar mannelijke ar
biters een hogere reiskostenvergoe
ding krijgen dan vrouwelijke - niet
uitgebannen worden zullen de vrou
wen op de barricaden moeten.
„Maar je kan niet alle schuld in de
richting van de mannen schuiven,"
meent Louise Henderikx. „Er zal van
beide kanten hard aan gewerkt moe
ten worden om mannen en vrouwen
als gelijkwaardig te beschouwen." An
ton de Bruyn „Je komt toch weer bij
de mannen terecht, omdat die op dit
moment de beslissingen nemen."
Tom Joziasse: „Maar mannen, die nu
in het bestuur van een sportvereni
ging zitten, moeten zich bewust zijn
hoe de positie van vrouwen op dit
moment is. Ik denk niet dat je alles
kunt veranderen door ineens meer
vrouwen in een bestuur plaats te laten
nemen. Het initiatief zal uit moeten
gaan van de mannelijke bestuursle
den."
kort in de ketting
Anton de Bruyn: „Er is zowel bij dc
man als bij de vrouw mentaliteitsve
randering nodig. Mijn ervaring is dat
je door je eigen sexe wordt bedreigd
als je als man iets voor vrouwensport
voelt. De mensen vinden je hartstik
ke gek als je je daarvoor inzet. Maar
koen mijnheer
De mannen trekken aan de touwtjes.
Dat wekt hier en daar wrevel maar
het gros van de vrouwen dreigt nog
ik ervaar ook dat ik door de vrouwe
Iijkc sexe word bedreigd. Dat heb il
hier vanavond ook geproefd. Als ik
met iets kom, dan zitten ze gelijk in
de stelling, kort in de ketting, om mij
aan te vallen, terwijl ik vóór ze ben."
Edith Ramakers: „Hoe moeten we
verder. Waar liggen de oplossingen?"
Anton de Bruyn- „Ik denk dat vrou
wen met voorstellen moeten blijven
komen. Er zijn voorbeelden genoeg
dat het op die manier lukken kan.
Vroeger had je geen atletieklopen
voor vrouwen. Die heb je nu wel,
omdat de vrouwen zich op een gege
ven moment verenigd hebben, on
danks dat er bezwaren waren bij de
'heren'." Louise Henderikx: „Ik denk
dat het ook belangrijk is datje ook de
vrouwen bereikt die niet zo actief zijn
of de problemen niet zien. Die moet je
stimuleren en dan kan je automatisch
massaler naar voren komen. Er zijn
nog te veel vrouwen die rustig blijven
zitten en niets ondernemen
Bij het zoeken naar oplossingen wor
den ook de media en passant onder
vuur genomen. „Te weinig aandacht
voor vrouwen," luidt de opvatting
van enkelen, „terwijl publiciteit erg
belangrijk is bij de gelijkschakeling
van man en vrouw." Maar net als
sport, houdt de pers de maatschappij
een spiegel voor. Daar, aan de basis,
zal 'het' moeten gebeuren. En juist
daar is er enig licht in de duisternis.
„Ook door mannen zal er heel hard
aan getrokken moeten worden."
meent Ton Kienhuis (Zeeuwse Sport
raad). „De aanwezigheid van een
vrouw in een bestuur wordt nog altijd
overgeaccentueerd. Dat is een foute
benadering vanuit de mannensfeer."
Trijnie Smeenge: „Het aardige is, dat
het andere vrouwen misschien stimu
leert." Maar zolang er extra aandacht
wordt besteed aan vrouwen in belang
rijke maatschappelijke posities is de
'achtervolging' die de vrouwen heb
ben ingezet nog in een beginstadium.
De vrouwen zullen nog wel even 'eeu
wige tweede' blijven
in
integratie
Maar in sommige gevallen vragen
vrouwen daar zelf om. Tafeltennister
Bettine Vriesekoop bijvoorbeeld is
het niveau in Nederland allang ont
groeid en wil in de mannencompetitie
uitkomen. „Vriesekoop is een uitzon
dering," meent Tom Joziasse (basket
bal) „Ik denk dat vrouwen in het
algemeen erkenning willen krijgen
voor datgene wat ze presteren en als
je dan als vrouw in de derde of vierde
afdeling van de heren speelt, terwijl je
bij de beste tien dames van Nederland
hoort, neemt de motivatie om hart te
blijven trainen af omdat je niet meer
in de belangstelling komt. Als het
tafeltennis straks volledig geïnte
greerd is, dan zegt de nummer vijf van
Nederland: bekijk het maar. ik ga niet
meer zo hard trainen, want de top
haal ik nooit."
Trijnie Smeenge: „Ik denk dat het
ten koste van andere vrouwen gaat
als er een paar bij de mannen gaan
spelen. Je ziet alleen dat groepje bij
de mannen en voor dc rest is er geen
belangstelling meer, terwijl ze mis
schien hartstikke goed zijn bij de
vrouwen. Je moet de competitie
daarom gescheiden houden."
automatisme
Van elke tien sportbeoefenaren zijn er
zes mannen en vier vrouwen. Maar in
Nederlandse kampioenschappen karate in 1981. Guus van Maurik (r) in gevecht met Hennie van der Ploeg tiidens de
finale dames boven 63 kilogram.
