BROENEI OP
EIGEN BENEN
Schutte (GPV)
EENLING OOGST LOF
VOOR ZIJN OPTREDEN
SSSr
1983
Keerpunt'
onzekere toekomst
voor de Chinezen
es* rmm
tA
ZATERDAG 31 DECEMBER 1983
PZC/ opinie en achtergrond 4]:
Door Bob Manttm
Broehei, aan de noordkust van Borneo, wordt 1 januari
volledig onafhankelijk. Sinds het midden van de negen
tiende eeuw was dit kleine sultanaat, dat geregeerd wordt
door de 36-jarige Sir Muda Hassanal Bolkiah, afhankelijk van
Groot-Britannië. Krachtens een in 1979 gesloten verdrag,
waarbij de datum van onafhankelijkheid werd bepaald, was
Engeland verantwoordelijk voor de buitenlandse politiek
van dat land.
De Britse banden met dit welvarende Dat hij in de onmiddellijke toekomst
sultanaat gaan terug naar 1847 toen aansluiting zal zoeken bij dit niet-
de toenmalige heerser van Broenei communistisch blok ligt in de lijn
een verdrag sloot met de Engelsen der verwachting,
voor de voortzetting van de economi- Het wordt dan een van de rijkste
sche relaties en de bestrijding van leden van Asean. Olie en gas maken
piraterij. In 1888 werd een nieuwe het sultanaat tot het rijkste land in in
overeenkomst gesloten op verzoek Aziè. Het inkomen per hoofd wordt
van de sultan waarbij werd afgespro- geschat op 20.000 Amerikaanse dollar
ken dat Broenei een protectoraat (60.000 gulden) per jaar. Dit staat in
werd van Groot-Britannie. Engeland schrille tegenstelling tot Indonesië,
mocht daarbij het buitenlandse be- waar het inkomen per hoofd per jaar
leid bepalen, maar zich niet met de nog maar 550 Amerikaanse dollar
binnenlandse politiek bemoeien. Dat bedraagt
bleef voorbehouden aan de sultan en Broenei produceert per jaar 60 mil-
zijn opvolgers In een aanvullend ak- joen vaten van elk 159 liter ruwe olie
koord dat in 1905 werd gesloten kwa- en weldra zes miljoen ton aardgas van
men beide landen overeen dat er een allerbeste kwaliteit. Japan is de voor-
Hoge Commissaris in de hoofdstad naamste afnemer Het ontbreekt het
Bandar Sen mag zetelen, die de sul- land dan ook niet aan contanten. In
de staatskas ligt 33 miljard dollar
opgetast. Het volk profiteert van 's
lands inkomsten: medische verzor-
tan in alle kwesties mag adviseren,
behalve als het de islamitische gods
dienst betreft.
Naast het buitenlandse beleid heeft £nB *™teloo5 evenals onderwijs^
Maar de sultan zelf, die een zwak heeft
Engeland ook de verantwoordelijkk-
j- J, voor volbloed polopaarden en mooie
heid over de verdediging van het
s=SShl=,?^ R"Sgegraat
Het waren ook deze gurkha's die in
1962 een opstand bloedig onderdruk
ten. De vader van de huidige sultan
riep de hulp in van deze troepen toen
de militante vleugel van de linksge-
zinde VolksOXrtij van Broenei (Partai
Rakyat Brunei. PRB) nadat zij 54 van
de 55 zetels in het parlement tijdens
verkiezingen veroverde, alle politieke
activiteiten monopoliseerde en een
opstand organiseerde, bedoeld op de
onafhankelijkheid van het land af te
dwingen. De leider van de Volkspartij.
A M Azahari, leeft op het ogenblik in
ballingschap in Indonesië en zijn me
destrijder Zainal in Maleisie.
Indonesië en Maleisië hebben des
tijds een dubieuze rol gespeeld en het
wantrouwen van dit sultanaat jegens
deze twee landen lijkt nog niet te zijn
verdwenen. Het verklaart ook waar
om de sultaan nooit haast heeft ge
maakt met het verkrijgen van de
onafhankelijkheid.
De sterke anglofiele neigingen van de
aan de militaire academie van Sand
hurst. in Engeland, afgestudeerde sul
tan en de daaruit vloeiende nauwe
banden met Engeland, vormen een
tegenwicht voor de overheersende Ja
panse aanwezigheid in dit sultanaat.
Evenals in andere Aziatische landen
hebben de Japanners ook hier een
groot aandeel in de afname van de
bodemrykdommen. Negen van de
tien auto's die in de straten van de
hoofdstad rijden, zijn van Japanse
makelij
200.000 inwoners telt. zelf zorg moet
dragen voor zijn defensie en zijn bui
tenlandse politiek De 36-jarige heer
ser sultan Muda Hassanal Bolkiah,
die zijn militaire opleiding heeft geno
ten in Engeland, zal het niet makke-
lijk krijgen. Malleisié en Indonesië moet verdedigen. Voorlopig kan hij
hebben de ontwikkelingen in het nog rekenen op de gurkha's, de Bntse
- - - keurtroepen van Nepalese afkomst
bouwen voor het lieve bedrag van
miljoen dollar. Nu hij zelf voor 's lands
verdediging moet zorgen, heeft hij
drie miljard dollar gestoken in de
opbouw van een leger dat het kleine
sultanaat (2300 vierkante kilometer)
buurland nauwlettend gade geslagen.
Hun eerste zorg was dat dat land niet
ten prooi valt aan het communisme
en in Koeala Loempoer en Jakarta
werd gefluisterd dat als er een situatie
zou onstaan waarin linkse krachten
de overhand zouden krijgen, beide
landen er niet voor terug zullen dein
zen om in te grijpen. Maleisië en
Indonesië zijn uitgesproken tegen
standers van het communisme en
beide landen hebben pogingen van
communisten om naar de macht te
grijpen bloedig onderdrukt
Aansluiting
Het lijkt een vanzelfsprekende zaak
dat de sultan zijn beleid geheel moet
afstemmen op dat van de buurlanden
en wel in het bijzonder op dat van de
vijf landen van de Associatie van
Zuidoostaziatische staten. ASEAN".
De Chinese bevolking in Broenei, die
de middenstand uitmaakt, gaat ech
ter een onzekere toekomst tegemoet.
Er zijn in dit sultanaat naar schatting
60.000 Chinezen die de ruggegraat
vormen van de economie, en die.
wanneer straks Engeland zijn handen
aftrekt van zijn protectoraat, staten-
loos worden. Vele rijke Chinezen heb
ben hun kapitaal intussen al overge
bracht naar banken in Singapore en
Hongkong. En de zogenaamde pribu-
mi's, de zakenlieden uit eigen land,
staan al in de starthouding om de
zaken van de Chineze over te nemen
Er wordt een massale uittocht ver
wacht van de Chinezen naar Maleisië
en Singapore, wat natuurlijk zijn in
vloed zal hebben op de economische
vooruitzichten van het sultanaat-
Op 1 januari wordt de Union Jack, de
Britse vlag, die al een eeuw lang voor
het paleis van de sultan wappert,
neergehaald. Londen neemt daarmee
afscheid van zijn voorlaatste kolo
niaal bezit ten oosten van Suez.
Slechts boven de kroonkolonie Hong
kong wappert nu nog de Britse vlag,
maar ook niet voor lang meer, nu
China het gebied weer terug wil
hebben.
Door Joop Korevaar)
Als er één Tweede-Ka
merlid is dat het be
staansrecht van eenmans
fracties aantoont, dan is dat
de GPV^'er Gert Schutte wel.
Geroemd worden vooral
zijn degelijke voorberei
ding op onderwerpen, zijn
inhoudelijk goede bijdra
gen aan debatten en zijn
zinnige opmerkingen, die
regelmatig door regering of
kamerfracties worden over
genomen.
In het Haagse wereldje wordt
Schuttes kwaliteit zo langzamer
hand steeds vaker opgemerkt. Hij
behaalde m de jongste verkiezingen
voor de „politicus van het jaar" de
derde plaats, vlak achter PvdA-
voorman Joop den Uyl. „Klein maar
dapper", „wie niet sterk is moet
slim zijn", vinden de parlementaire
journalisten.
Maar bij het grote publiek slaat het
GPV nauwelijks aan. Stabiel blijft
deze partij op een kamerzetel staan.
In de enquêtes haalt Schutte nu
twee zetels, maar dat is al eerder zo
geweest. Als de stemmen echt tel
len. dan stemt men over het alge
meen toch maar weer liever op een
grote partij, vanwege de angst een
'verloren' stem uit te brengen.
Gerrit Jan Schutte (44) heeft een
lange ambtelijke loopbaan achter
de rug Begonnen als jongste be
diende bij een gemeente, klom hij
op tot plaatsvervangend gemeente-
secretais van Zeist. Hij bleef dit tot
zijn intrede in de Tweede Kamer in
1981
Hij heeft nog steeds iets van een
brave ambtenaar over zich. „Vrien
delijk en voorkomend", aldus een
van de parlementaire journalisten
in de Tijd-enquéte.
Een goede huisvader van zes kinde
ren met zijn grijze manen en door
dringende blauwe ogen. Ogen
schijnlijk toevallig in de politiek
beland en daar met dezelfde ambte
lijke degelijkheid zijn speeches
voorbereidend.
De lof heeft hem verbaasd. Schutte
is overigens de tweede politicus uit
een kleine fractie die de harten van
de Haagse journalisten steelt. Eer
der was Marcus Bakker (CPN) der
de achter Den Uyl en Van Agt. Een
echte verklaring heeft Schutte zelf
niet voor zijn succes. „Consistent
beleid", „een onafhankelijke opstel
ling tussen oppositie en regerings
fracties in", zegt hij desgevraagd.
Bovendien is volgens hem belang
rijk. dat hij als eenling in de Tweede
Kamer vaak aan het woord komt.
Er zijn goede - en misschien betere
- kamerleden in de grote fracties,
maar die komen alleen bij hun
speciale onderwerpen op het
spreekgestoelte, zegt Schutte ver
goelijkend Die vallen minder op
dan de generalisten, van wie hij er
noodgedwongen êén is
Opmerkelijk is verder, dat Schutte
met ruime voorsprong de twee lei
ders van de regeringsfracties, Ed
Nijpels (WD) en Bert de Vries
(CDA), heeft verslagen Hij heeft er
wel een verklaring voor: „Het is
voor hen wel moeilijk een eigen
gezicht te tonen. Dat komt door de
nauwe binding van de regerings
fracties aan het regeerakkoord Bo
vendien is er door dat gedetailleer
de akkoord slechts een moeizaam
overleg met het parlement moge
lijk. Veel wordt vooraf al in kleine
kring besloten, zodat het parlement
door de regeringsfracties vrijwillig
eigen verantwoordelijkheid inle
vert".
Klein rechts
De GPV-leider onderscheidt zich
nadrukkelijk van SGP en RPF,
waarmee Schutte gewoonlijk als
'klein rechts' op één hoop wordt
gegooid. De laatste twee partijen
zijn vooral 'getuigenispartijen', zo
als ook de 'kleine linkse' partijen
CPN. PSP. PPR en EVP. „Het is
geen afzonderlijke taak van politie
ke partijen om te getuigen. We
moeten geen dominee zijn. die staat
te preken, maar slechts naar het
evangelie handelen", aldus Schutte.
Een ander verschil is, dat de GP V'er
niet in al zijn speeches uitgebreide
bijbelcitaten hanteert. „Ik wil het
citeren van de bijbel functioneel
houden. Al het spreken moet In
harmonie zijn met de bijbel, maar
dat hoeft niet elke keer zichtbaar
gemaakt te worden", vindt hij.
Overigens is het GPV moeilijk in te
delen op de Tinks-rechtsschaal', zo
als in de politiek gebruikelijk. Op
sociaal-economische gebieden kan
hij het vaak uitstekend vinden met
de PvdA. Op defensieterrem voelt
hij zich beter thuis bij de WD. „Wij
voeren primair een christelijke poli
tiek. Die is per definitie niet in de
traditionele verdeling te plaatsen.
Waar we staan, wordt per onder
werp bepaald", legt Schutte uit.
Hij lijdt er niet onder, dat hij altijd
maar weer als eenling tegen 149
collega's in de Tweede Kamer moet
opboksen. „Ik weet dat ik een klei
ne groep in de maatschappij verte
genwoordig. Ik krijg in de Tweede
Kamer royaal de gelegenheid mijn
ideeen te uiten en soms te realise
ren"
Hij ziet het wel als een grote verant
woordelijkheid, dat hij als enige
vertegenwoordiger de idealen van
het GPV in de Kamer hoog moet
houden. „De mensen gaan bij een
éénmansffactie de partij al gauw
met de persoon vereenzelvigen. Dat
legt een zware verantwoordelijk
heid op. Als het slecht gaat, slaat
dat ook neer op de partij. Dat is een
van de zwaarste punten voor mij als
kamerlid"
Vesierse economische topconferentie
WJhamsburg 128 30/51
tn. verscheidene Europese hoofdsteden plegen Armemers
bominslagen tegen Turkse personen en gebouwen
In verscheidene Westeuropesr steden grote betogingen
tegen de voorgenomen plaatsing van NAVO raketten
Mislukking variWAmerikaans Russische onderhandelingen
^te Genève over de plaatsing van kernwapens (dec l
rmamm
Topconferentie Europese Gemeenschap
le'Athene mislukt 16/12/
Akkoord met Verenigde Stalen Ameri- f°u
kanen behouden militaire steunpunten
voorlopig voor de duur van vi/l aar 18/91
Walesa krijgt Nobelprijs voor de vrede 111/12)
I Maandenlang belet een hardnekkige verkoudheid Andropov
I het openbaar te verschi/nen
.OOSTENRIJK
I Aardbeving-in Oost Turkije
l 350 doden, 75000 daklozen
BSB
Bloedige oorlog en burgeroorlog Verenigde Staten
raken steeds meer bij de strijd betrokken
Ara/at en n/n troepen verlaten libation
Eerste vlucht met Spacelab,
gezamenlijk wetenschappelijk
ruimteprogramma van Verenigde
Staten en West Europa Inov/dec)
St Km s Nevis
onalhankelijk 18/9
Noord Cyprus" uilgeroept
Turkije erkend IngS.)
n. Alleen door
Begin treedt af en wordt opgevolgd door Shamir (30/6)
immm
rrrnm
I6;l J'f.lil.l
StaatsgreepSank ar a
verdnj/t Quedraogo ld/8I
Eerste minister Bishop en drie ministers
door tegenstanders vermoord 19101
Amerikaanse militaire interventie
650 Cubaanse militairen gevangen
genomen 125110)
i:iii'ij:a'fin/l
"1
Oorlog sleept aan Iran dreigt
I met afsluiting Perzische Goll
HillT.h'llf.l
Honderdduizenden gastarbeiders
worden hel land uitgezet tjan
Na militair ingrijpen van Frankrijk feitelijke
scheidinghet zuiden onder president Habré
het noorden onder vroegere president Oueddei
dm wordt gesteund door libie
Zuidkoreaanse Jumbo in de buurt
van Sachahn door Russen neer
geschoten; 29 bemanningsleden
en 200 passagiers loiirier wie 61
Amerikaneni kwamen om 11/91
Zuidkoreaanse mimstP\ komen om bij öomonrplo/hng tijoens bezoek
Rangoon. Zuidkoreaanse president beschuldigt Noord Korea <9 10/
Brits Ghmese besprekingen over toekomstig statuut
van Hongkong In 1997 loopt pachtovereenkomst
Nieuw verdrag met Verenigde Staten
Amerikanen behouden militaire steun
punten 11/6/
Oppositieleider Aquino bij terugkeer
zijn land vermoord 21 B,
In het noordoosten ven 'ndjs bloedige
strijd lussen Assamezen en 'Beogatezen,
duizenden dodelijke slachtoffers
Midden Amerika 12 11/3
Polen 116 23/6)
\AVT1
lourdes 115 I6'B)
Oostenrijk <10 139)
De regeringstroepen (gesteund door
25 000 Cubanen en I 200 Russen en
Oost Duitsers) verhezen steeds meer ter
rein aan bevrijdingsbeweging Umta. die
het regiem van president Oos Santos
bestrijdt
EUME
Radicale Burgerunie wint verkiezingen
Einde militaire dictatuur in zicht 131 10)
J Rassenonlusten ti
Etnische tegenstellingen (Mugabe is een Sjona, Nkomo een Ndebele)
het uit Sjona 's bestaande leger terroriseert Ndebelebevolkmg m zuid-
duizend doden Nkomo wijkt uit naar Londen (maart)
re/erendum verklaren de kiezers zich met 2. 3 meerderheid
akkoord met nieuwe grondwet, die ook politieke rechten geeft
aan Indiërs en Kleurlmgen <2/11)
Door prof. F. Hartog)
O Onze verre voorouders zaten i
der jaar weer in spanning of
zon het ditmaal zou halen. Zes mat
den lang was zij iedere dag vu
lager aan de horizon komen te stai
In voorgaande jaren was er to
altijd een ommekeer gekomen. Mi
hoe zou het deze keer zijn?
Als dan toch weer de eerste dag km
waarop de zon opnieuw hoger beg
te klimmen, waren de oude German
zo opgelucht dat zij zich uitleefden
een groot feest: het Joelfeest. Wq
kerkleiders hebben later het ker
feest in de plaats van dat Joelfa
geschoven. Ook het kerstfeest gj
immers over een nieuw begin.
Daarna volgt al weer snel de jaamj
seling. Dat is een toevalligheid. Als-
zien naar de namen van de vier laats
maanden van ons jaar (letterlijk b«
kenen die de zevende, de achtste, 1
negende en de tiende) viel Nlec
jaarsdag in oude tijden blijkbaar op
maart. Maar wij pauzeren even rorx
januari, om het oude jaar nog et
kort te bezien en het onbekende nu
we tegemoet te gaan.
Hoe komt het dat de Germanen:
dere keer weer uitgelaten en opg
lucht de zonnewende vierden? Omd
zij niet in de gaten hadden dat de la
van de zon wetmatig was bepaald I
zon kon niet anders dan op 21 decei
ber haar dieptepunt bereiken. Mi
hoefde dus niet bang te zijn dat t
deze keer mis zou gaan, maar datm
men niet.
In deze rubriek gaat het in hoofdzaj
om het economisch gebeuren. D
heeft enige verwantschap met h
hemelgebeuren. Ook de economie i
hoorzaamt aan bepaalde wetten D
werken minder precies dan de !o<
van de zon, maar dat is geen besi:
send onderscheid. Er zijn ook natuc
wetten die alleen maar ten naastci
opgaan, zoals de opeenvolging vi
weersverschijnselen. Toch weten a
ook wat het weer betreft dat na rege
altijd weer zonneschijn komt.
Waarom veroorzaakt een econon
sche depressie dan toch dikwijls zul
een gevoel van uitzichtloosheid? Ei
immers altijd ook weer een opgai
gekomen. Die wordt bepaald doori
wetmatigheid van het economise)
proces. Er komt een dag waarop
economische activiteit alleen no
maar omhoog kan.
Moeten we daarop gaan zitli
wachten? Dat hoeft niet. Er ku
ncn soms maatregelen worden gen
men die de neergang afremmen end
opgang bespoedigen. Maar daarb
moeten we wel erg voorzichtig zij
Er kunnen weer andere dingen doo
worden scheefgetrokken, zodat
een valse start wordt gemaakt.
Zoals het er nu naar uitziet is er
maatregel die zonder meer guns!
heeft gewerkt. Dat is de loonmatigu
Die heeft er op zijn minst gesproki
toe bijgedragen dat 1983 echt e
keerpunt geworden is. Het dieptepu
is gepasseerd. De opleving die zichi
aftekent is. zoals werd verwacht, oa
economie binnengekomen van i
kant van de uitvoer. Dat heeft tre
oorzaken. In de eerste plaats is&
terzake
wereldhandel zich weer gaan hersli
len. onder invloed vooral van de Am
rikaans ommekeer.
In de tweede plaats hebben wij das
van extra kunnen profiteren doori
gunstige ontwikkeling van onze co 1
currentiepositie. De concurrentiepa
tie komt met name tot uiting in a
lagere stijging van onze loonkosten!
vergelijking met onze voornaams!
concurrenten. Het feit dat onze ui
voer sterker toeneemt dan de wereli
handel is vooral daaraan te danken
De offers die de werknemers hebbe
gebracht door loonmatiging beginne
dus hun vruchten af te werpen Datd
werkloosheid nog niet is gaan dale
komt hoofdzakelijk door de sterk
toeneming van het arbeidsaanbo
Het is nog slechts het eerste begin yi
het herstel. Zoals het er nu na
uitziet moeten de ramingen overi
vermoedelijke economische ontwil
keling in 1984 ook in opwaartse nc
ting worden bijgesteld. Zowel b
Centraal Plan Bureau als de Orgar
satie voor Economische Samenwe
king en Ontwikkeling zijn te pessimi
tisch geweest.
We mogen 1984 dus met enig ve
trouwen tegemoet zien. De ervi
ring heeft ook geleerd dat een ecom
mische opleving meestal wel enij
jaren doorzet. De uitvoer sleept n
- verloop van tijd ook de investering!
mee omhoog. Het bedrijfsleven ga)
weer betere kansen zien en dat weri
in dezelfde richting. De belastingoc
vangsten gaan ruimer vloeien en dl
verkleint het financieringstekort vi
de overheid. In een latere fase gai
ook de werkloosheidsuitkeringend
len en dat werkt in dezelfde richtinj
Daarbij voegt zich het nieuwe inzich
dat de overheid door bijna alles 1
willen regelen veel te zwaar is gaa
drukken op het bedrijfsleven. H(
afschaffen van allerlei overheidsb!
moeienis zal daarom de economise!)
opgang ten goede komen. De aangt
kondigde vrijlating van de p rij zé
moet vooral in dit licht worden gezia
De loonmatiging zullen we nog enkei
jaren vol moeten houden. Maar wei
gelegenheid is belangrijker dan mee
loon.
Als de rente weer gaat dalen zal b!
herstel worden versneld. Daarow
valt moeilijk een uitspraak te doe
De invloed van het buitengebeurem
op dit punt zo groot en onbereket
baar dat er geen peil op valt I
trekken. Gezegd kan alleen wordt
dat de Nederlandse invloeden op d
rente in de richting van een verdei
daling wijzen.
De inflatie hebben we onder de kn*
gekregen. Het olieknelpunt is opgf
ruimd Dat waren allebei verschijn»
len waarvan velen hebben gedacbi
daar komen we nooit meer van t
Maar de tegenkrachten hebben tod
gewonnen. Zo staat eigenlijk weinige
niets meer in de weg aan een beta
Nieuwjaar. We hebben 1984 gehaald
en zelfs onder goede voortekenen. Dl
geeft moed, verder te gaan.