BROEIKAS
'ware plagen zullen
over ons komen
i
i
Een warmer klimaat is
niet alleen lekker. De ge
volgen ervan zullen even eng
zijn als de oorzaken. Volgens
deskundigen is warmer weer
over minder dan vijftig jaar
duidelijk te merken als niet
snel een einde komt aan
vooral de verbranding van
fossiele brandstoffen. De ver
brandingsgassen vormen
kooldioxide die van de atmo
sfeer een isolerende deken
rond de aarde maakt. Met
alle gevolgen vandien.
In het boek „Wat is er mis met het
weer?", dat dezer dagen is versche
nen, geeft schrijver Jan van Arkel
(34) uit Utrecht een opsomming van
een nieuw soort „zeven plagen" dat
met hogere temperaturen gepaard
zal gaan.
Bij een grotere warmte, waarvan de
kinderen van nu de eerste tekenen
nog zullen kunnen meemaken, kun
nen insecten en schimmels beter
gedijen. Er zullen straks ware plagen
over ons heen komen, voorspelt Van
Arkel.
Er zal zich een totaal nieuwe indeling
van planten- en dierenwereld vor
men. De oorzaak hiervan is dat het
aan de evenaar nauwelijks warmer
zal worden. Maar bij een gemiddelde
stijging van twee graden, loopt de
temperatuur aan Noord- en Zuidpool
met liefst acht graden op. Uiteenlo
pende schattingen houden het erop
dat het binnen vijftig jaar. een fractie
van een seconde in de eeuwigheid, al
zo ver zal zijn. Te denken valt dan
aan palmbomen in Nijmegen, of een
invasie van vogelspinnen in Maas
tricht.
Er komt ook een extremer weer door
het broeikaseffect. Grote droogte,
hitte, vrieskou en perioden van hevi
ge regen of sneeuwval. „De hete
zomer van 1976, toen het de eerste
zeven maanden van het jaar droog
bleef, en de strenge winter van 1979,
met treinen die niet reden en door
sneeuwval onbereikbare dorpen, zijn
daar voorboden van", zegt Van Ar
kel.
stijging
Bovendien is door het smelten van
ijsbergen in West-Antarctica (Zuid
pool) op de zeebodem rusten de
ijsmassa's die kilometers hoog zijn
en daardoor boven de zee uitkomen
een stijging van de zeespiegel te
voorspellen. Dat kan al snel, ver
moedelijk al de volgende eeuw, en
kele wereldsteden in ernstige pro
blemen brengen.
„Deskundigen bekvechten erover of
het volledig smelten van die ijsber
gen nog twee, drie of vier eeuwen
gaat duren. Als dat eenmaal zover is,
is de zeespiegel vijf meter hoger dan
het huidige niveau. Dat is enorm, En
in de aanloopperiode zal al een stij
ging met één meter te zien zijn. De
vraag is of Nederland daartegen be
stand is. De Waddeneilanden zullen
verdwijnen, voor rivieren zullen
zwaardere dijken nodig zijn, de Del
tawerken zullen in één klap waarde
loos zijn. En wat te denken van de
wereldsteden die op of onder het
huidige zeeniveau liggen: New York,
Hamburg, Londen, Venetië, Lenin
grad, Calcutta, Bangkok. Jakarta en
Singapore? Die komen onder water
Tnsecten- en schimmelplagen staan ons over een jaar of veertig te
L wachten, overstromingen, hitte en fantastische sneeuwstormen. Tenzij
er snel iets wordt gedaan aan de stijging van de gemiddelde temperatuur
op aarde.
Het meest enge, maar tevens hoopvolle element is de volstrekt onnatuur
lijk oorzaak van de gestage verandering van het klimaat. Het betekent
dat ingrijpen ook werkelijk mogelijk is. Door minder te reizen, bossen
aan te leggen en zonne- en windenergie te gebruiken.
Utrechter Jan van Arkel vindt dat die zaken maar snel moeten gebeuren
Voordat het te laat is Hij schrijft dit in zijn boek „Wat is er mis met het
weer?", dat dezer dagen is verschenen. Hij weet zich in zijn mening
inmiddels gesteund door de Nederlandse Gezondheidsraad en het
Amerikaans Bureau voor Milieubescherming.
te staan. Je moet eens nagaan wat
dat voor de wereldeconomie zal bete
kenen".
„Bij een stijging van het zeeniveau
met vijf meter krijg je een Nederland
zonder de provincie Noord- en Zuid-
Holland, Friesland en Groningen,
zonder een stad als Utrecht en met
een „Breda aan zee" en een Utrecht
se Heuvelrug als duinenrij. Allerlei
historische gebouwen in steden als
Leiden, Delft en Gouda zullen verlo
ren gaan".
Jan van Arkel drijft sinds tien jaar de
kleine Ekologische Uitgeverij in Am
sterdam. Is een man van het eerste
uur (1970) bij de milieu-actiegroep
Strohalm. Behoort tot het meubilair
van de Nederlandse milieubeweging,
verdient er zijn brood mee door haar
van (populair)wetenschappelijke li
teratuur te voorzien. Zoals Van Ar
kels eigen studie op basis van talrij
ke boeken en artikelen over het
broeikaseffect. Dat is de officiële
naam voor de stijging van de gemid
delde temperatuur op aarde doordat
de atmosfeer steeds meer een isole
rende kooldioxide-deken wordt.
broeikas
Van Arkel wil dat het broeikaseffect
als acuut probleem wordt erkend.
En dat meteen met de oplossing
ervan wordt begonnen. Hij denkt
dat het eenvoudig is: stoppen met
het kappen van tropische wouden
omdat daar door zonlicht, humusla-
gen kunnen verbranden, waardoor
kooldioxide vrijkomt; herbebossing
op grote schaal; en de overschake
ling op nieuwe energievormen, zo
als zonne- en wind-energie en bio
gas.
Voor de erkenning van het broeika
seffect als het milieuprobleem van de
komende tijd heeft Van Arkel on
langs van twee kanten steun gekre
gen. De Gezondheidsraad maakt
zich ook zorgen. Begin deze maand
verscheen er een advies aan de rege
ring over de aanpak van het broeika
seffect. De raad gaat er van uit dat
het rond het jaar 2025 al gemiddeld
twee graden warmer zal zijn op aar
de Oorzaak: een te verwachten ver
dubbeling van de hoeveelheid kool
dioxide in de atmosfeer van drie tot
zes procent. Bovendien schrijft het
Amerikaanse Bureau voor Milieube
scherming EPA in een onlangs ver
schenen rapport dat. als het broeika
seffect met snel bij de wortel wordt
aangepakt, er al in het begin van de
volgende eeuw temperatuurstijgin
gen met dramatische gevolgen zul
len zijn.
Van Arkel: „Uit een studie van het
Nederlands Centrum voor Energie
besparing, opgesteld tijdens de Bre
de Maatschappelijke Discussie over
kernenergie, blijkt dat we in slechts
één eeuw tijd goeddeels kunnen
overschakelen op nieuwe duurzame
energiebronnen. Hetgeen betekent
dat wat het EPA aanbeveelt, ook
werkelijk mogelijk is we kunnen de
produktie van kooldioxide voor een
belangrijk deel verminderen".
Al met al vindt de milieubewuste
uitgever de tijd rijp voor een nieuw
actie-thema voor Nederland. De
spandoeken tegen kooldioxide en
broeikaseffecten zijn, bij wijze van
spreken, al in de maak; over draai
boeken voor een blokkade van een
kolencentrale in aanbouw wordt al
nagedacht „Ik zal er mijn best voor
doen dat de milieubeweging binnen
een jaar een actieplan op tafel heeft
liggen", belooft Van Arkel.
Intussen lijkt de schrijver al met een
privé-actie tegen de uitstoot van gas-
en steenkoolafval begonnen. Tijdens
het langdurige gesprek over zijn
boek is het stervenskoud in zijn
werkkamer aan de Alexander Nu-
mankade in Utrecht Hij büjkt zich
bewust van de zuinige afstelling van
de verwarming. Maar een kritische
opmerking daarover doet hem de
thermostaat slechts symbolisch ho
ger draaien. Kortom, het vuur moet
van zijn betoog komen.
Van Arkel: ..Wat nu gebeurt het
energieverbruik verminderen door
de isolatie van woningen, zuiniger
auto's, carpooling met meerdere
mensen in één auto naar het werk
rijden is te weinig. Allereerst om
dat de motieven daartoe, de crisis
vraagt om bezuinigingen, verkeerd
zijn Het gevaar bestaat dat de men
sen zeggen: nu is het wel zuinig
genoeg. Ten tweede omdat het Ame
rikaanse Bureau voor Milieubescher
ming zegt dat zelfs wanneer het
gebruik van kolen rigoureus wordt
verboden, de rampzaligheid van het
broeikaseffect alleen maar vijftien
jaar wordt uitgesteld. Bovendien
verstoken West-Europa en de Ver
enigde Staten weliswaar minder fos
siele brandstoffen, maar China en de
Derde Wereld nemen hun plaatsen
op de ranglijst van grootverbruikers
langzaam maar zeker over".
„De Gezondheidsraad houdt de rege
ring voor dat maatregelen in afzon-
jos van der meer
derlijke landen nauwelijks zin heb
ben. De raad wil dat er in Nederland
een instantie komt die nagaat of een
internationaal onderzoek naar. en
een gezamenlijke aanpak van het
probleem mogelijk is. Mijn bezwaar
daartegen is dat de landen eerst
gaan praten. En van praten komt
alleen maar meer praten. Intussen
gaat de verloedering door. Nee, Ne
derland moet beginnen met het tref
fen van wettelijke maatregelen tegen
het gebruik van fossiele brandstoffen
en voor de invoering van nieuwe
energievormen. Tegelijkertijd kan er
dan worden gepraat De Nederlandse
aanpak kan als voorbeeld dienen
van hoe het moet".
spil
„De overheid is de spil waar het
tegenhouden van het broeikaseffect
om draait. Enerzijds kan zij bijvoor
beeld nieuwe wetten uitvaardigen,
anderzijds doet de overheid vrolijk
mee met de instandhouding van een
economie die drijft op de verbran
ding van fossiele brandstoffen. Per
slot van rekening levert dat haar
belastinggelden op. Eigenlijk zet de
overheid dus haar eigen bestaan op
het spel als er nieuwe wetten zou
den komen".
„In de milieubeweging doet een ge
rucht de ronde dat minister Van
Aardenne (economische zaken» m
januari zal voorstellen drie tot vijf
nieuwe kerncentrales te bouwen met
de bedoeling er uiteindelijk één te
kunnen neerzetten Zijn motivering
zou zijn: dan hoeven we geen steen
koolcentrale te bouwen die kooldio
xide uitspuugt. Nou, hoe kun je van
zo'n regering eigen initiatieven ver
wachten. terwijl ze het probleem
gebruikt voor haar politiek de kern
energie door te drukken".
.Des te onzinniger zou zo n idee van
de minister zijn als je beseft dat het
netto-rendement van een kerncen
trale bijna nul is. Zo'n centrale levert
evenveel energie als er nodig is om
haar te bouwen, te laten draaien en
weer af te breken. Dat blijkt uit een
studie van ir. Jan Willem Storm van
Leeuwen. Die heeft uitgerekend dat
het netto-rendeynent van gas 33,5
procent is. van kolen 21,1 en van
kerncentrales 0.059 procent".
Wat moet er gebeuren om de
mensen die het voor het zeggen heb
ben „om" te krijgen
Van Arkel. „Er moet een grote bewe
ging tegen het broeikaseffect komen.
Net zo sterk als die tegen kernener
gie of als de milieubeweging. De
oppositie in de Tweede Kamer moet
worden bewerkt Er moet zoveel
'druk op de Nederlandse regering
worden uitgeoefend, dat er ook
werkelijk wettelijke maatregelen
worden getroffen".
„We moeten allerlei belangengroe
pen op de been zien te krijgen Ik
denk bijvoorbeeld aan de boeren Als
die eenmaal inzien dat hun oogsten
in gevaar zijn doordat het dank zij
het broeikaseffect in de Verenigde
Staten en Europa steeds minder zal
gaan regenen, dan zullen ze zich
waarschijnlijk bij onze beweging
aansluiten"
boeren
„Er is een belangrijke taak voor de
boeren weggelegd. De landbouw is
teveel gemechaniseerd doordat ze
zich op één produkt zijn gaan rich
ten. De boeren zullen weer meer met
hun handen moeten gaan doen; dat
geeft niets. Want elders is toch min
der werk en zo kunnen er meer
mensen op het land aan de slag. Ze
kunnen de kunstmest afschaffen
door weer afwisselend verschillen
de gewassen te gaan verbouwen. De
grond wordt daardoor beter. De
boer kan zich gaan richten op lek
kerder voedsel, in plaats van op veel
produktie".
„Internationaal moet er een golf van
veranderingen op gang komen die
tegengesteld is aan de industriële
revolutie. Er zal een ommezwaai no
dig zijn die nog nooit is vertoond.
Maar het is dan ook nog nooit ge
beurd dat de maatschappij in gevaar
is. terwijl de mensen zelf die langza
me ondergang veroorzaken kan".
..De wereldeconomie moet worden
veranderd. Nu is die verspillend en
ondoordacht Verspillend omdat de
eindige hoeveelheden energie en me
talen worden verbruikt, op een ma
nier dat je ze definitief kwijtraakt
Ondoordacht omdat de economie
van nu probeert zoveel mogelijk ma
teriële onzin door de strot van de
mensen te drukken, zonder dat
wordt gevraagd of daar wei behoefte
aan bestaat"
„In een wereld met een minimaal
broeikaseffect is met name de com
municatie tussen mensen anders ge
regeld. De mens zal minder reizen.
Veel vervoer van nu is er louter om
het contact tussen personen moge
lijk te maken. Dat kan veel gemak
kelijker via de computer. Als ik
bijvoorbeeld naar mezelf kijk, dan
zal ik straks geen boekwinkel meer
afreizen om mijn uitgaven te verko
pen"
Wat een somberheid allemaal. Zijn
er ook lichtpuntjes
Van Arkel „Gunstig is dat het kapi
talisme een systeem is dat niet wars
is van veranderingen. Het is dyna
misch Het floreert in een vrije maat
schappij waarin politieke pressie
groepen resultaten kunnen boeken
Als de zaak waarvoor wordt gestre
den maar hard genoeg is".
„Neem de stijging van de zeespiegel
door het broeikaseffect. Waterover
last spreekt veel Nederlanders aan.
doordat we hier altijd tegen het
water hebben moeten vechten. Nou,
als dat geen zwaarwegend punt is0"
„De maatregelen die tegen het
broeikaseffect nodig zijn, zullen
even diep ingrijpen in de wereldeco
nomie als het warmere klimaat zelf.
Maar wel op een andere manier. We
zullen geen wereldsteden verliezen
doordat ze aan de zee ten prooi
vallen. De inrichting van ons leven,
onze bedrijvigheid, ons brandstof
verbruik, onze reislust; alles zal er
totaal anders moeten gaan uitzien.
Toch valt dat te prefereren boven de
gevolgen van als we nu met de
armen over elkaar blijven zitten.
Gevolgen, die de kinderen van nu, al
tijdens hun volwassenheid zullen
ondervinden".