HUISROBOT
D
mijn naam is
topo en ik ga
nu afwassen
~iro
JO
3
Over enkele maanden zullen ze in ons land te koop zijn:
robots voor huishoudelijk gebruik. Daartoe gepro
grammeerd doen ze de afwas, lappen de ramen, laten de
hond uit of schenken drankjes in. Robots zullen net zo
gewoon worden als radio en televisie, zeggen ingewijden
nu al. Maar daarin schuilt ook een gevaar: want hoe
houden we de robot menslievend? Kennismaking met een
nieuw fenomeen.
In stripverhalen heeft ze
een schort voor, heet ze
Rosie en zegt ze bliep-bliep.
Maar in de wereld van nu
oogt ze mondain, heet ze
Topo en roept ze hallo, hoe is
het, of hoepel op. Topo is
nieuw, een robot. Een perso
nal robot die nooit te be
roerd is om de vaat te was
sen. Nimmer te lamlendig
om de ramen te zemen en
altijd bereid om de hond uit
te laten. „Topo is your
friend", tipt de fabrikant.
„Ontmoet haar en u zult zich
afvragen hoe u ooit zonder
haar hebt gekund".
En daar staat ze dan, in ivoorkleurig
plastic, nauwelijks een meter hoog.
Een bijna menselijke gestalte, met
een hoofd, een romp en zelfs een
boezem. Benen heeft ze niet. wel
twee afzonderlijk aangedreven wie
len. Op het eerste gezicht recht
streeks uit Star Wars weggelopen,
maar in werkelijkheid een stukje
techniek van de jaren tachtig, af
komstig uit Californie.
Van daaruit hoopt de firma Andro
bot binnen nu en tien jaar de markt
voor huis-, tuin- en keukenrobots
compleet te veroveren. Met Topo.
Met BOB (afkorting van Breins On
Board) en met kleine FRED (Friend
ly Robotic Educational Device). Drie
Androbots: te allen tijde paraat om
de helpende hand te bieden. En Topo
is nog sociaal ook, zo stelt de fabri
kant. „She's one of the family"; ze
serveert drankjes en onderhoudt de
gasten met een liedje.
Nog even, en men kan zich daar zelf
van overtuigen. Topo en BOB staan
op het punt in Nederland te worden
geintroduceerd; FRED zal in februa-
n in de betere elektronicawinkel te
koop zijn, voor nog geen duizend
gulden. Geld waarmee men eigenlijk
een soort tweedimensionale tekenta
fel koopt, want dat is FRED.
tiende millimeter nauwkeurig en
honderd procent foutloos, zo propa
geren de fabrikanten. Robots die de
taal spreken van hun operator en
desgewenst met behulp van de com
puter kunnen 'zien' welk onderdeel
over een lopende band passeert.
koelkastje
Zover zal het met Topo, die veel
simpeler doeleinden dient, niet ko
men. Wel wordt het mogelijk haar te
voorzien ven een koelkastje en een
kleine kar waarop zij lichte vracht
jes kan vervoeren. De fabrikant
gokt erop dat scholen Topo zullen
gebruiken ter verlevendiging van
computerkundelessen. Leraren zijn
daartoe al aangeschreven.
Nina Aka van MCA-tronics. de in
Rijswijk gevestigde Nederlandse im
porteur van Androbots, vertelt er
met het nodige enthousiasme over.
Ze geeft toe dat Topo iets ridicuuls
over zich heeft. Zo kan men haar -
als ze te hard van stapel loopt -
letterlyk op haar kop geven; daar zit
in plaats van het gebruikelijke
zwaailicht een grote knop waarmee
men de power uitschakelt.
Niettemin is ,de gedachte achter de
huisrobot volgens Nina Aka vol
strekt serieus. En ze noemt Nolan
Bushnell, de man die hét (inmiddels
ingezakte) wereldwijde succes van
Atari-videospellen bewerkstelligde
en in Amerika een gat in de markt
opvulde met de keten Pizza Time
Theatres: goed lopende toko's waar
behalve pizza's ook een robotshow
en videospellen zijn te consumeren.
Deze Bushnell heeft zich tot taak
gesteld de huisrobot tot volle ont
wikkeling te brengen; in Topo. BOB
en FRED ziet hij een nieuwe uitda
ging. En niet alleen hij. Concurren
ten dienen zich al aan in de overtui
ging een markt te hebben aange
boord. waarin miljarden dollars zijn
te verdienen.
Omzetcijfers die volgens prof. dr J.
Verhoeff. hoogleraar informatica aan
de Rotterdamse Erasmusuniversi-
teit, best eens realiteit zouden kun
nen worden.
herkenning
„Robots zullen net zo gewoon wor
den als radio en tv", luidt Vcrhoeffs
stelling. Experts betwisten dat. Vol
gens hen is het onmogelijk in een
robot die hoeveelheid intelligentie
te stoppen, die nodig is om hem
huishoudelijk werk te kunnen laten
verrichten.
Teneinde niet tegen kinderen en
meubels op te botsen, zal hij die
moeten kunnen herkennen. Dat ver
eist van een robot meer intelligentie
dan het monteren van een carbura
teur of soortgelijk fabriekswerk. Te
meer omdat produktieruimten ge
stroomlijnder zijn dan woonruimten
Verhoeff wil dit niet ontkennen
Maar de vindingrijkheid van robot
ontwerpers boezemt hem zoveel ver
trouwen in, dat hij het volgende
durft te voorspellen: „Binnen tien
jaar zal de intelligentie van een kind
van vijf jaar programmeerbaar zijn".
Wie dat niet wil geloven, moet vol
gens Verhoeff - en Nina Aka knikt -
maar in gedachten houden dat tien
jaar geleden evenmin iemand wilde
aannemen dat de computer zo'n
vooraanstaande plaats in ons leven
zou innemen. „Experts", concludeert
Verhoeff, „zijn. mogelijk op econo
men na, de slechtste voorspellers. Zij
kennen het onopgeloste probleem te
goed".
Wie Verhoeffs optimisme deelt, maar
zich desondanks afvraagt wat we
met zo'n robot aanmoeten, heeft
volgens de wetenschapper een ge
brek aan fantasie. „Bij de komst van
burgerradio zei men ook: hoe moeten
we die in vredesnaam benutten. Men
dacht toen aan kerkdiensten en aan
de troonrede Totdat er jaren later
iemand op het idee van de omroepen
kwam"
waakhond
Nee, mogelijkheden kent Verhoeff te
over: „Wat zou u zeggen van een
robotballet of van robotgevechten
in plaats van hanengevechten? Wat
denkt u van peultjes doppen en zo,
lekker vers. zonder gevaar voor ni-
trietvergiftiging? En wat denkt u
van vloeren boenen, de kanarie voe
ren en zijn kooi verschonen?"
Daarnaast kan de huisrobot volgens
Verhoeff vooral een uitkomst beteke
nen voor visueel en lichamelijk ge
handicapten. Hij kan immers dingen
van de grond oprapen en bijvoor
beeld de was ophangen. De spreken
de robot kan bovendien een blinde
de weg wijzen.
Robots als BOB en Topo zijn voorts
geschikt als waakhond, attendeert
Nina Aka. Zodra Androbots met be
hulp van bepaalde sensoren de li
chaamswarmte van indringers of
brand bespeuren, bellen zij de politie
of slaan anderszins alarm.
De sensoren kunnen worden inge
bouwd achter de strips die bij Andro
bots de aanwezigheid van ogen en
mond suggereren Doel daarvan is de
robot niet al te eng te laten overko
men. „Want de computer vonden de
mensen in het begin ook eng", ver
klaart Nina Aka. ..Veel mensen heb
ben het niet zo op dingen die nieuw
zijn. Je laat het er dus vriendelijk
uitzien".
Haar huisrobots noemt ze „een uniek
produkt". De orderportefeuille
groeit. Menigeen is geïnteresseerd.
Nina Aka knikt. ..Computerdealers
bijvoorbeeld. Die willen robots in
hun showroom demonstreren of ze
gebruiken als receptionist, als een
leuke noviteit. Er zijn laboratoria die
met robots proeven willen nemen
En onder particulieren heb je na
tuurlijk de trendsetters met geld die
een robot willen hebben, ook al kost
die nu veel duurder dan over enkele
jaren als de produktie grootschaliger
zal zijn".
begeerte
li- foutloos
Met een pen vertaalt hij patronen
van de computer op het papier. Hij
heeft een vocabulaire van 45 woor-
f den en sensoren die hem behoeden
"voor een val van de tafel of trap.
Trappen beklimmen kan hij niet,
een drempel passeren wel. Dat geldt
voor alle Androbots, inclusief BOB:
de intelligentste van het stel.
BOB is zelfstandig, dus ook bruik
baar voor mensen zonder computer
Hij kost nu ongeveer 5000 gulden,
maar straks wordt dat ongetwijfeld
meer. BOB zal dan zichzelf kunnen
opladen door op tijd naar het stop
contact te snellen. Nu kan hij alleen
nog maar onthouden waar alles
staat.
Net als Topo, die weliszaai minder
pienter is maar door de toevoeging
van hard- en software BOB's gelijke
kan worden en dan duurder zal zijn
dan de 3000 gulden die ze nu kost.
Bijna onvergelijkbaar met de indus
triële robot, wiens prijs gauw de
200.000 gulden benadert.
Het begrip robot is afgeleid van
'robota', het Tjechische woord voor
arbeid. Zijn wankele schreden zette
de eerste echte robot in Pittsburg.
Japan is thans 's werelds grootste
robotfabrikant en Zweden heeft de
grootste robotdichtheid. Over de he
le wereld zijn op dit ogenblik onge
veer 40.000 robots in gebruik
Onverstoorbaar elektronisch neu
riënd knappen zij gevaarlijk of eento
nig werk op. In hoog tempo, tot op de
Tegen die tijd hoeft een huisrobot
volgens professor Verhoeff niet
meer te kosten „dan een auto of
misschien zelfs een fiets, daar de
benodigde elektronica naar verhou
ding vrijwel niets kost".
De robot verkeert nog in een kleuter
stadium, zegt hij. „Zodoende ont
trekt het zich nog grotendeels aan de
publieke waarneming. Pas als de
puberteit begint krijgt het fenomeen
belangstelling Daarna komt de be
geerte ik wal ook een auto. En dan
komt de kater wat is het druk op de
weg"
De hoogleraar wil maar zeggen: als
de huisrobot straks gemeengoed
gaat worden, komt dat hoogstwaar
schijnlijk niet doordat de maat
schappij er zo'n behoefte aan zou
hebben. „Het is een soort geheim
bondgenootschap van de consumen
ten en de producenten. Je kunt de
techniek dan ook niet de schuld
geven van onze met techniek over
voerde maatschappij, de mens is net
zo schuldig".
Prof. dr. J. Dirken, hoogleraar indus
trieel ontwerpen en produkt-ergono-
mie aan de Technische Hogeschool
in Delft, zegt hierover: „In Europa
worden miljarden uitgegeven aan
programmeertechnieken, dat wil
zeggen: de technische kant van het
gebeuren Er is hevige concurrentie,
men heeft het gevoel met de rug
tegen de muur te staan, maar de
bruikbaarheid - voor wie en wanneer
- wordt uit het oog verloren"
diagnose
Ook in de medische wereld zou de
robot kunnen functioneren. Gewe
zen w ordt dan op zijn geheugen, dat
veel beter is dan dat van menig arts.
Daardoor zou hij doeltreffender
diagnose kunnen stellen. Systema
tisch gaat hij alle gegevens af totdat
hij bij de ziekte van Pfeiffer of een
andere kwaal kortsluit.
Weer een stukje menselijk verkeer
zal dan zijn verdrongen door de
machine, zoals dat in het verleden al
zo vaak gebeurde met bijvoorbeeld
de koffiezetautomaat en de afwas
machine. .Toch wel handig meent
professor Verhoeff.
Volgens hem lijdt het geen twijfel dat
de mens in een gerobottiseerde
maatschappij zich zal gaan afvragen
of het allemaal wel zo leuk is „Net
zoals wij nu bij onszelf te rade gaan
of de huidige samenleving met alle
auto's en tv's wel zo leuk is".
Hij gelooft dat er enorme psychologi
sche problemen zullen rijzen in een
maatschappij waarin de mens zich
telkens weer afvraagt, hoor ik hier
als met-robot wel thuis? „Te meer
omdat de huisrobot niet de enige
grote verandering zal zijn De tv in
combinatie met computers en de
nieuwe communicatiemogelijkhe
den zullen ook hun invloed hebben"
De werkelijkheidsvervreemding zal.
zo schat hij. groter worden „De
flipperkastjeugd zal zich evolueren
tot een computergamejeugd Maar ik
geloof niet dat de mensheid verstan
dig genoeg is om tijdig in te zien dat
men het gebruik van bepaalde din
gen zou moeten beperken Men mist
meestal de fantasie om zich een
voorstelling te maken van de wereld
na een verandering. Men maakt een
fraaie brug en verbaast zich later dat
die brug zoveel verkeer trekt dat die
niet meer goed kan functioneren"
krijgsmacht
Robots in de krijgsmacht. Ook dat
past in Verhoeffs visie. Hij voor
spelt een ware ontmenselijking van
de ordediensten; dat lijkt hem nogal
voor de hand liggen. „Men krijgt
immers steeds moeilijker mensen
voor politietaken. En zij die er wel
voor voelen, onderscheiden zich qua
gedrag hoe langer hoe minder van
robots".
Al evenzeer is het volgens de hoogle
raar informatica waarschijnlijk dat
het houden van strijdbare robots aan
banden zal worden gelegd. „Voor
robots met een welwillendheidscerti
ficaat zal men wel ingewikkelde ver-
gunnings- en belastingstelsels ver
zinnen. Wat ongetwijfeld goed voor
de werkgelegenheid is!"
„Maar het is natuurlijk zeer de vraag
of het mogelijk wordt om robots zo te
maken dat er geen kwaad mee kan
worden gedaan. Het is zoiets als een
taal waarmee men niet kan liegen.
Men kan het houden van robots
verbieden. Maar dat zal robotmisda
den niet kunnen verhinderen. Het
verbod op vuurwapens heeft immers
ook niet kunnen verhoeden dat et
onbevoegd geweld mee wordt ge
pleegd Daarom zal controle op zelf
gebouwde robots zeker aandacht
gaan of moeten krijgen
Als het niet lukt om de robot grote
intelligentie te geven, iets waar Ver
hoeff persoonlijk op hoopt, hoeft dat
volgens hem geen afbreuk te doen
aan de algemene toepassing van het
ding. „Want het houden van gewilli
ge slaven of bediendes ligt de mens
zeer goed. Tenzij die slaaf slimmer
wordt en zijn baas overtroeft. Dat
vindt niemand leuk Daarom zou ik
bijna zeggen hoe dommer de robot
hoe beter, als hij maar sterk en
gewillig is".
science fiction
Voor de komende generaties kinde
ren. die opgevoed worden door of
ten minste met een robot, hoeft men
zich - voor zover Verhoeff het kan
bekijken - geen zorgen te maken,
„Zij zullen daar geen enkel pro
bleem mee hebben. Kijk maar naar
de telefoon, radio, tv en auto's, om
van spaceshuttles maar even niet te
spreken. Die worden met een soms
beangstigende vanzelfsprekendheid
aanvaard"
„Ik geloof heus niet dat het gauw zal
gebeuren dat een jongen na een
leuke avond met eer. meisje zijn
voorstel om samen naar bed te gaan
afgewezen zal krijgen met een „Sor
ry. maar ik ben een robot, ik slaap
nooit, ik heb ook geen andere behoef
ten en ik geloof evenmin dat jij echt
bent!"
Verhoeff kan zich indenken dat zijn
betoog naar de mening van sommige
lezers hier en daar te veel op science
fiction lijkt In dat geval wil hij in alle
bescheidenheid nog wel opmerken
dat auteurs in dat genre het tot op
heden dikwijls bij het rechte eind
hebben gehad Hetgeen BOB en
Topo kunnen bevestigen Als men ze
goed progremmeert tenminste
