tweede-kamervoorzitter
dick dolman heeft
een blijde boodschap
O
O
co
oo
•—5
Q
Dr. Dick Dolman, de
waardige voorzitter
van de Tweede Kamer,
begint aan 1984 niet als
een somber mens. Van
hem geen voorspellin
gen over de naderende
ondergang van de we
reld of ander onheil. In
tegendeel, de grote lijn
in de geschiedenis van
de mensheid gaat vol
gens hem omhoog. „De
beschaving neemt toe",
zo stelt hij met beslist
heid vast.
Dat optimisme blijkt al uit
zijn eerste opmerking over
het beroemde, angstaanja
gende boek '1984' van George
Orwell, deze dagen onder
werp van zoveel beschou
wingen en interviews. „Or-
wells boek was een waar
schuwing, vooral gericht aan
de westerse vrije wereld. Op
vallend is dat de wereld juist
een heel andere kant is opge
gaan dan hij beschreef.
Hij schilderde ons een sa
menleving met een dictator
die alles in handen heeft,
niet alleen het staatkundige
maar ook het persoonlijke
leven. In het westen hebben
we ons juist veel meer vrij
heid verschaft sinds het boek
verscheen. Mensen staken
meer, demonstreren meer,
spreken zich uit. Ze pikken
het niet meer, een uitdruk
king die volgens mij dertig
jaar geleden niet eens be
stond".
..Zelfs in het Oostblok, dat Orwell als
voorbeeld voor ogen moet hebben
gehad, is sprake van enige ontspan
ning, bestaat iets meer vrijheid. De
tijd van de massa-arrestaties is voor
bij. Men is voorzichtiger geworden.
Ook daar".
Echt op dreef komt Dolman als hij
aan de praat komt over zijn eigen
werkterrein, het parlement en de
politiek. Orwells boek gaat vooral
over macht waaraan de ene mens de
andere medogenloos onderwerpt. In
de politiek draait alles om juist die
strijd om de macht.
Van de huiver die dat bij sommigen
teweeg brengt is bij Dolman mets te
bespeuren. Over de betekenis van
het parlementaire werk is hij niet
kinderachtig „Regering en parle
ment zijn verreweg de belangrijkste
machtscentra van Nederland zegt
hij zonder aarzeling „Meer dan zes
tig procent van onze nationale huis
houding loopt direct of indirect via
Den Haag Daar ligt een enorme
mogelijkheid om invloed uit te oefe-
De manier waarop die invloed wordt
uitgeoefend beschrijft Dolman het
liefst als een spel Met enige geest
drift kan hij vertellen over de span
ning die daar bijhoort „van een
stemming is het leukst de spanning
daarvóór Niet alleen het winnen is
leuk. maar de manier waarop, de
taktiek. de argumenten."
Op de tegenwerping dat het voor de
mensen in het land allemaal niet zo
speels is en dat die het gekrakeel in
Oen Haag kunnen samenvatten met
'de heren regelen het onder elkaar
wel' reageert Dolman met: „Er is in
Nederland geen scheiding tussen
parlement en regering enerzijds en
de kiezers anderzijds. Er wordt door
de bevolking gekozen en na die
verkiezingen houdt het niet op. We
worden bestookt met brieven, de
monstraties, protesten, noem maar
op".
„Bovendien staan wij als persoon
niet buiten de samenleving. Een heel
simpel voorbeeld als de meerder
heid van de Kamer instemt met een
korting van de ambtenarensalaris
sen raakt dat hun eigen positie want
onze salarissen zijn daaraan gekop
peld."
kloof
Toch is er het gevoel dat er een klooi
gaapt tussen wat de mensen willen
en waar de politici zich druk over
maken Dat zou bijvoorbeeld een
verklaring zijn voor de opkomst van
de Centrumpartij. De bestaande par
tijen hadden onvoldoende oog voor
wat er onder de mensen, met name in
de oude stadswijken broeide.
Dolman: „In de eerste plaats is het
een verkeerde opvatting te denken
dat beslaande partijen zieh moeten
handhaven door de mensen naar de
mond te praten. Als er een bepaalde
beweging opkomt waar de bestaan
de partijen niets mee te maken
willen hebben dan moet er vooral
een nieuwe partij komen. Die moet
zich dan met een programma aan
het volk presenteren (iets wat ik
van de Centrumpartij tot dusverre
niet heb gezien) en dan maar zien
hoeveel stemmen ze krijgen".
„Zo is het ook gegaan met de Boe
renpartij die al weer helemaal is
verdwenen. Optimistisch van me?
Ach. je moet niet overdrijven Na
tuurlijk is er een hele grote afstand
tussen politici en vele Nederlanders,
maar ik denk wel dat het beter is dan
tien. twintig jaar geleden
Ook in eigentijdse verschijnselen als
het grote aantal zwevende kiezers
(mensen die dan weer eens zus. dan
weer eens zo stemmen) en de bijna
permanente demonstraties op het
Binnenhof ziet de Kamer-voorzitter
geen tekenen van verval
Nee. daaruit blijkt juist een grotere
mondigheid van mensen die niet
meer automatisch 'rood' of 'rooms'
stemmen. Gevaarlijker zou zijn wan
neer mensen helemaal met meer
stemmen en helemaal niet meer de
monstreren. maar Den Haag de rug
toekeren.
Op de vraag of parlementariërs zich
door al die demonstranten moeten
laten beïnvloeden zegt Dolman
„Het zou slecht zijn als demonstra
ties automatisch effect hebben Par
lementariërs moeten wel nadenken,
moeten rekening houden met harde
feiten die protesteerders misschien
verwaarlozen. Als elke demonstratie
effect heeft regeert de straat
lage drempel
Afkeer van de politiek blijkt in elk
geval niet uit de wassende stroom
bezoekers die het parlement jaarlijks
te verwerken krijgt. De voorzitter
vindt dat de Nederlandse volksverte
genwoordiging er als gastheer goed
af komt.
„Het wordt steeds toegankelijker, de
drempel wordt steeds lager, of de
mensen nu alleen maar willen komen
kijken of invloed willen uitoefenen
De omgangsvormen binnen het par
lement zijn aardig, informeel. Er kan
veel meer dan in andere landen"
Misbruik van macht is iets wat
Dolman in zijn dertien jaren als
kamerlid niet heeft meegemaakt.
Hij wijst er op dat de materiele
geneugten voor kamerleden nogal
meevallen. Het verwijt dat ze het
alleen maar doen om er beter van te
worden wijst hij af. Wel constateert
hij een 'zekere verslaving' aan het
werk.
„Voor sommigen geldt wel dat ze het
spel. het sfeertje daar omheen, heel
moeilijk kunnen missen Voor een
beperkt aantal mensen is het toch
een soort verslaving. Waaraan? Aan
het keihard werken aan zaken die er
toe doen. Men vindt het prettig be
slissingen te nemen en noem dat
dan maar macht uitoefenen die
iets aan de maatschappij verande
ren".
„Iedereen die deelneemt aan het
sociale leven en wel eens gelijk krijgt
oefent macht uit. Bij iedere stem
ming oefent de meerderheid macht
uit over de minderheid. Het aardige
van de democratie is dat elke over
winning moet worden betaald met
de volgende nederlaag. Macht is aan
zeer enge grenzen gebonden".
Toch weer die macht. Zijn er buiten
Den Haag niet heel andere, grote,
machtscentra waar het parlement
geen greep op heeft? Dolman: „Rege
ring en parlement zijn verreweg het
belangrijkst. Natuurlijk zijn er ande
re machtscentra, bijvoorbeeld in het
bedrijfsleven. Maar ik hou staande
dat de invloed daarvan veel geringer
is dan die van regering en parle
ment".
En de ambtenarij dan, ooit ontdekt
als 'de Vierde Macht'. Dolman: „Hel
zou raar zijn als honderdduizenden
ambtenaren in het geheel geen in
vloed zouden hebben. Dan zouden
het robots zijn. stcmpelkussens. Die
mensen hebben ook gestudeerd,
hebben ook ervaring en eigen
idceen. Ze proberen natuurlijk die
ideecn ingang te doen vinden bij
hun politieke chefs. Maar de hoofd
zaken worden, zeker in Nederland,
door de politiek bepaald en de amb
tenaren houden zich daaraan. De
ambtenaar is dienstbaar".
huwelijk
Er is volgens Dolman wel degelijk
ongecontroleerde macht in Neder
land. maar die moeten we dan met
rimmer mulder en
hans de bruijn
zoeken in de grote verbanden van de
staat, de overheid of de kerk. „Als we
in Nederland spreken over autoritai
re. zeer onaangename machtsuitoe
fening, over onderdrukking, dan
moeten we denken aan relaties in de
zeer kleine groep. Het huwelijk bij
voorbeeld".
„De feministische beweging heeft
zeer terecht de aandacht gevestigd
op de helse situatie die een huwelijk
kan zijn. Juist in die dagelijkse,
persoonlijke relaties kunnen de
machtsverhoudingen zeer bedrei
gend. gewelddadig zijn De man te
gen de vrouw, de baas tegenover zijn
secretaresse, de sterke jongen die de
kleine koeionneert Ook daar moet
de politiek oog voor hebben".
Kan de politiek daar dan veel aan
doen"' Het willen heersen over de
ander in zo'n relatie zit kennelijk in
de aard van de mensen. Dolman „De
politiek kan maatschappelijke om
standigheden scheppen waarin ook
dit soort geweld minder kans krijgt
We kunnen voorwaarden scheppen
waardoor bijvoorbeeld in een huwe
lijk beide partners kansen hebben
zich te ontwikkelen. Afschuwelijke
situaties worden vaak geaccepteerd
omdat de één zo afhankelijk is van
de ander. Je wilt misschien wel weg
lopen. maar je moet ook maar kun-
„Het verhaal dat de mensen nu een
maal slecht zijn en dat je daar met
zoveel aan kan doen aanvaard ik
niet. Dat is het rechtse, gemakkelij
ke verhaal, het wordt toch nooit
beter. Het hangt er maar vanaf hoe
sterk de tegenkrachten zijn".
Anti-semitisme bijvoorbeeld wordt
nu algemeen herkend en veraf
schuwd Vroeger was het normaal
Kijk maar eens naar termen als
jodenstreek, jodenfooi: negatieve
kwalificaties die nog in de Van Dale
staan. Dat was vroeger normaal
spraakgebruik Ik denk dat ze nu
geschrapt moeten worden want het
is geen beschaafd taalgebruik meer
Nu is er zo'n golf tegen Turken en
Marokkanen. Daar kan de samenle
ving. dus ook de politiek iets tegen
doen Bijvoorbeeld met het onder
wijs of via de media kunnen we dat
bestrijden
vooruitgang
„Nee, het is niet waar dat er nooit
iets verandert. Er zit onmiskenbaar
vooruitgang in de menselijke ge
schiedenis. Doodstraf, lijfstraffen
waren vroeger heel normaal. Die
hebben wc afgeschaft. De zorg voor
zieken, voor bejaarden, het is alle
maal enorm toegenomen. Echt, de
beschaving neemt toe".
- In deze economisch icat moeilijker
tijd zien mensen juist een gevaar
voor een terugslag. De democratie
kan wel wat minder, een sterke man
zou nodig zijn. Het fascisme zou weer
de kop opsteken. Is de parlementaire
democratie opgewassen tegen een
economische crisis
„Van die trend zie ik in Nederland
weinig. Ook van die roep om een
sterke man met. De Centrumpartij
weiger ik fascistisch te noemen om
dat allerlei wezenlijke kenmerken
van fascisme ontbreken. Gebruik
van straatgeweld, sterk anti-parle-
mentarisme en het hebben van een
echte leidersfiguur zijn kenmerken
waaraan de Centrumpartij niet vol
doet".
„De Volksunie is wat anders, maar
die is niet groeiende. Er zijn wel
elementen die zich bij de CP binnen
willen dnngen. maar ik heb niet de
indruk dat ze daar zelf zo van ge
diend is. Het is een heel andere partij
dan de NSB destijds. Vooral de lei
dersfiguur is in Nederland met ge
liefd. Wel de populaire figuur. Van
Agt was daar een sterk voorbeeld
van. Maar zo'n figuur moet wel dicht
bij de mensen blijven Hij moet niet
teveel vertoon hebben Dan krijgt hij
al snel toegevoegd: doe jij nu maar
gewoon"
- onder invloed van de economie
lijkt er wel een trend naar rechts te
zijn. Het CDA verrechtst. de VVD
groeit, de sociaal-democraten, voor
zover ze zelf niet verrechtst zijn,
staan in veel landen buiten de rege
ring.
„Dat valt nogal mee. De WD heeft
ook elementen die linkser zijn dan
het CDA. dus de groei van die partij
kun je niet eenduidig als verrecht-
sing zien. Het allerbelangrijkste is
trouwens dat de coalitie van WD en-
CDA op dit moment haar meerder
heid kwijt is. Bij de laatste parle
mentsverkiezingen was er inderdaad
en rukje naar rechts, net groot ge
noeg om deze coalitie aan een meer
derheid te helpen. Maar volgens de.
opiniepeilingen is dat al weer recht
getrokken".
wereldwonder
„Internationaal gezien kun je ook
niet volhouden dat er een ruk naar
rechts is. In Frankrijk is voor het
eerst sinds 1936 een linkse regering;
in Spanje hebben we het wereld
wonder beleefd van een bloedeloze
revolutie en nu een zeer redelijk
marcherende sociaal-democratische
regering. In Portugal, Griekenland
en Zweden zijn sociaal-democraten-
aan de macht. In Duitsland en Bel
gië niet. Het houdt elkaar in even
wicht".
..En als ik het land mag noemen dat
op dit moment het meest als het
symbool van de harde, rechtse door-
drammende regering geldt: Enge
land. daar heeft mevrouw Thatcher
de verkiezingen eigenlijk verloren
Ze heeft anderhalf procent verloren
en is slechts aan de macht gebleven
omdat de oppositie hopeloos ver
deeld was"
- Is de PvdA. uw eigen partij, dan
verrechtst?
„Ach. dat zijn van die thema's. Ik
vind niet dat de PvdA wezenlijk is
veranderd. Er zijn natuurlijk wel
andere onderwerpen belangrijk ge
worden Tien jaar geleden was er
geen werkloosheid, nu wel Dat is wél
even een verandering Vanzelfspre
kend staat dat nu in het centrum van
de belangstelling'
Kun je nu zeggen dat allerlei linkse
issues zijn weggepoetst1 Ik vind van
met. Neem nu de wet op de belasting
voor tweeverdieners, dat wil zeggen:
de gelijkstelling van verschillende
samenlevingsvormen Dat is in we
zen toch heel links. Tien jaar geleden
was dat echt ondenkbaar. Als je daar
toen mee aankwam was of ze het in
Keulen hoorden donderen
- U ziet dus het parlement en de
sociaal-democraten met ten onder
gaan nu het economisch wat slechter
gaaf
Oh nee. Ik begrijp wel dat die
redenering nu terugkomt omdat het
in de jaren dertig wel zo is gegaan.
Toen verloor de democratie het wel
van fascisme en verrechtsing Niet
alleen in Duitsland, maar in tal van
andere landen. Ik kan me voorstellen
dat mensen op grond van die erva
ring bezorgd zijn Maar sindsdien is
de westerse wereld een stuk volwas-
sener geworden. In dat opzicht zijn
we zoveel vooruit gegaan"
