Industriebond FNV
richt zich op herstel
Gerechtigheid en vrede kussen elkander
EERLIJK DELEN
MOET WACHTEN
POLITIEKE BOTSINGEN
BINNEN DE UNESCO
PZC/°Pinie en achtergrond 4
conflict VS en ILO
geldt als voorbeeld
VRIJDAG 30 DECEMBER 1983
(Door Nel van Bemmeli
Eerlijk delen blijft een nobel, nastrevenswaardig doel. Nu veel bedrijven kreupel zijn
f geworden en ons land in een economische malaise verkeert, komt dat doel verder weg
te liggen. Waar niet is, verliest de keizer zijn rechten". In de uitgave van een werkgeversorga
nisatie zouden zulke zinnen niet misstaan. Maar het gaat hier om een ingekort citaat uit
het laatste nummer van het blad „Zin" van de Industriebond FNV. „Naar herstel van de
industrie" staat erboven het stuk, dat pleit voor een platform tussen vakbonden en
werkgevers in de industrie en de overheid. Zo'n platform zou de eerste stap naar het herstel
moeten zijn. Bouwen aan succesvolle ondernemingen, bestaande en nieuwe, in een land dat
het goed doet. Dat is de huidige koers van de Industriebond FNV, en daarmee loopt deze bond
in zijn eigen vakcentrale FNV voorop.
De economische crisis heeft diep
gaand ingegrepen in de strategie van
de Industriebond. Bijna tien jaar gele
den publiceerde toen nog de
Industriebond NW zijn programma
„Fijn is anders". Onder aanvoering
van voorzitter Arie Groenevelt voerde
de bond een anti-kapitalistisch be
leid. Het ging om verandering van de
maatschappijstructuur, om andere
medezeggenschapsverhoudingen. De
bond riskeerde een breuk met het
NW. dat het wat kalmer aan wilde
doen. En terwijl de zusterbonden het
belangrijk vonden mee te werken aan
het streven naar een sociaal-econo
misch evenwicht (waaronder de infla-
tiebestrijding), wees Groenevelt die
verantwoordelijkheid af.
Hoe anders is de toonzetting nu onder
aanvoering van de huidige voorzitter
Dick Visser. In mei van dit jaar zei hij
in een toespraak in de bondsraad (het
parlement van de bond): „De school
verlater van vandaag, die zich vruch
teloos laat inschrijven bij het arbeids
bureau, koopt mets voor de medede
ling dat alles de schuld van het kapi
taal is. Die schoolverlater zoekt werk.
Niet de meningen, de hemelbestor
mende visioenen, zijn relevant in deze
jaren van crisis".
ervoor betaald moet worden, daar zal
nog lange tijd over worden gepraat,
vertelt voorlichter A. Boxmeer.
De bestuurders hebben er in elk geval
zin in aan opbouw te werken, in plaats
van voortdurend achterhoedegevech
ten bij bedrijfssluitingen te moeten
voeren. „Er gebeurt tenminste weer
iets. We hobbelen op deze manier niet
achter de ontwikkelingen aan. Nee.
we gaan zelf iets ondernemen", zegt
de Rotteramse FNV-man Wim Vijg in
het Zin.
Het blad stelt dat het tot een natio
naal herstelplan moet komen, rustend
op verschillende regionale herstel
plannen. Dat voor de regio Rotterdam
is in het blad al afgedrukt. Dat maakt
onder meer melding van opbouw van
een chemische apparatenbouw,
scheepsnieuwbouw en -reparatie, in
vesteringen in de basischemie. terug
dringen van de moordende concurren
tie in de elektrotechnische montage,
ideeën voor de kunstmest, en verbete
ringen in de infrastructuur.
Ook voor de werknemers van de
Utrechtse ketel- en apparatenfabriek
Bronswerk is deze 'ondernemersrol'
van de Industriebond niet nieuw. In
samenwerking met de Industrie- en
Voedingsbond CNV ontwikkelde be
stuurder Henk Wijninga van de FNV-
bond ondernemers-eigen initiatieven
om een deel van deze VMF-dochter
open te houden. Tot nog toe zijn
daarmee 80 van de 240 banen bij
Bronswerk gered.
Intussen broedt Wijninga nog steeds
op een plan om via een stichtings
structuur de Utrechtse metaalindus
trie nieuw leven in te blazen. Overi
gens benadrukte Wijninga bij de pre
sentatie van dat plan anderhalve
maand geleden al zo snel mogelijk
van de ondernemersrol af te willen.
Kennis
De Industriebond schrijft ook in zijn
laatste verschenen blad niet op de
stoel van de ondernemer te willen
gaan zitten. Voorlichter Boxmeer:
„We denken niet dat we het beter
kunnen dan de ondernemers. Maar
bij onze leden is veel kennis aanwe
zig die we beter door de bedrijven
willen laten benutten. Bovendien kij
ken wij over de grenzen van de
bedrijven heen. Dat kan ook een
voordeel zijn, terwijl we natuurlijk
niet de gegevens van de bedrijven
onderling gaan uitwisselen. Het zal
niet de eerste keer zijn dat bedrijven
ideeën van kaderleden overnemen.
Bijvoorbeeld bij Inventum in Biltho-
ven hadden wij ideeën over artikelen
die gemaakt konden worden".
Nog even terug naar Dick Visser, in
mei. „In de jaren '80 tellen de feiten.
De nuchtere, onweerlegbare feiten".
Het no nonsense-denken heeft zijn
intrede gedaan in de vakbeweging.
Rampen
De koerswijziging van de Industrie
bond FNV kwam dit voorjaar niet
zomaar uit de lucht vallen. Dc be
stuurders van de industriebonden
zijn meer dan die van welke andere
bond dan ook overstroomd met bc-
drijfssaneringen en -sluitingen. De
ene rampentijding na de andere be
reikte hen. Daarom was het niet zo
verwonderlijk dat vorig jaar in de
voorzomer de Industriebond FNV als
eerste binnen de FNV bereid bleek de
prijscompensatie op te offeren voor
werk. Hij kreeg er nog even een fikse
ruzie over met de Voedingsbond van
Cees Schelling. Maar uiteindelijk
volgde de FNV de koers van de
Industriebond, wat leidde tot een
centraal akkoord met de werkgevers
dat inleveren van prijscompensatie
in ruil voor arbeidstijdverkorting
mogelijk maakte.
Offers
Voorzitter Visser benadrukte in zijn
toespraak van dit voorjaar dat offers
onvermijdelijk zijn voor herstel. Dat
herstel in de industrie voorrang moet
hebben bij de bond, daar is de Indus
triebond het intern wel over eens.
Maar hoe dat moet en welke prijs
Dick Visser (l.) en Arie Groenevelt
Het hoofdkwartier van de Unesco in Parijs
De organisatie van de Verenigde Naties voor onderwijs, wetenschap en
cultuur (Unesco) die de Verenigde Staten op 1 januari 1985 zullen
verlaten, is een gespecialiseerd orgaan van de Verenigde Naties dat in 1946
in Londen is opgericht.
Begonnen met 20 staten als lid, heeft zij er nu 161. Jongste lid is
St.-Christopher-Nevis. Talrijke gouvernementele en non-gouvernementele
organisaties, zoals de PLO en de bevrijdingsbeweging in Afrika die worden
erkend door de Organisatie van Afrikaanse Staten, zijn eveneens vertegen
woordigd, zoals 'geassocieerde staten', die geen stemrecht hebben.
Behalve de activiteit die zij ontplooit
op het terrein van het onderwijs, de
wetenschap en de cultuur, interes
seert de Unesco zich sinds enkele
jaren voor problemen die samenhan
gen met de sociale wetenschappen,
de ontwapening en de voorlichting.
Volgens sommige lidstaten, door
gaans uit het Westen, begeeft de
organisatie zich hiermee op gebieden
die niet tot haar bevoegdheid beho
ren
Informatieorde
De wens van de Unesco dat een
nieuwe wereldorde van informatie en
communicatie tot stand komt naast
een nieuwe economische wereldorde,
leidt herhaaldelijk tot politieke bot
singen in het internationale forum.
Dc Unesco ondernam ook in samen
werking met tal van landen projec
ten voor de bestrijding van het
analfabetisme, de opleiding van on
derwijzers, onderzoekers cn deskun
digen en de bouw van scholen. Zij
neemt deel aan het behoud van het
„cultureel erfgoed van de mens
heid", zoals de restauratie van de
Boroboedoer op Java, de tempel van
Aboe Simbel in Egypte, de stad
Venetië en 'Oud Havanna'.
Israël
Om de twee jaar, in de herfst, komt
de algemene vergadering van de or
ganisatie bijeen waaraan alle lidsta
ten en organisaties die vertegen
woordigd zijn, meedoen en waarop
de begroting en het programma wor
den vastgesteld. De laatste algeme
ne vergadering had in november van
dit jaar plaats in Parijs. Op deze
bijeenkomsten, zoals ook op die van
het bestuur, zijn dikwijls de diep
gaande ideologische meningsver
schillen tussen de verschillende
blokken naar voren gekomen. In
1974 leidde het aannemen van enkele
resoluties tegen Israël tot een eerste
opschorting van de Amerikaanse
contributie voor 1975-1976.
De secretaris-generaal van de Unes
co, die voor zes jaar gekozen wordt, is
momenteel Amadou Machtar m'Bow
uit Senegal. Onder zijn voorgangers
zijn de Brit Julian Huxley, de Ita
liaan Paolo Veronese, de Mexcicaar,
Torres Bodet en de Fransman Rene
Maheu.
ILO voorbeeld
Toen de Verenigde Staten zich in
1977 terugtrokken uit de ILO, de
internationale arbeidsorganisatie
van de Verenigde Naties in Genève,
werden snel wat knopen doorge
hakt. ILO, opgericht in 1919 en daar
mee oudste gespecialiseerde li
chaam van de VN, stond voor haar
failliet door het wegvallen van de
Amerikaanse contributie van 25
procent van de jaarlijkse begroting.
De correcties werden zo snel toege
past dat Washington iets meer dan
twee jaar later weer lid werd.
Of het uittreden van Amerika uit de
Unesco dezelfde uitwerking zal heb
ben, moet worden afgewacht. Maar
de redenen voor het opzeggen van
het lidmaatschap van de Unesco per
1 januari 1985 zijn in grote lijnen
dezelfde als die voor het verlaten van
ILO.
A rbeidscon ven ties
Op 5 november 1975 zegden de Ver
enigde Staten hun lidmaatschap van
de organisatie op. met inachtnema
van de vereiste opzegtermijn va
twee jaar. Zij verweten ILO 'select*
ve' toepassing van internationale as
beidsconventies. zoals die over vt|
heid van associatie van werknemai
en recht op oprichting van vriji
vakbonden. Washington verklaard
dat de internationale arbeidsorgan!
satie voorbijging aan schending
van de rechten van de mens in o
Sowj et-Unie en andere communist
sche landen, maar de meerderha
van derde wereld en communistis
blok toestond voortdurend het We
ten aan te vallen. Voortdurende res
luties tegen de bedreigingen ny
uitstoting van Israël vormden vo
gens de Amerikanen ook onaai
vaardbare politieke bedrijvigheid.
Niets veranderde evenwel en
Verenigde Staten stapten er op
november 1977 officieel uit. Mai
toen gebeurde er wel een en ande
Iets meer dan een half jaar lati
stemden ILO-leden op hun jaarvi
gadering van 1978 voor het eeis'
tegen een Arabische resolutie
Israël veroordeelde wegens ht
'schenden van de rechten van wut-
„Een stap in de goede richting", to
het commentaar in Washington.
In 1978 en 1979 viel de commissü
voor de toepassing van maatstavc
van ILO heftig de Sowjet-Unie e
andere Oosteuropese landen -
naam genoemd - aan. voor het op
houden aan de werknemer van be
recht van organisatie. Dit spoorde d
Verenigde Staten ertoe aan op 1
februari 1980 opnieuw toe te trede
.Sindsdien liceft ILO er teverged
bij de Sowjet-Unie op aangedronge
onderzoek ter plaatse toe te staa
van beschuldigingen dat van sis
venarbeid wordt gebruikgemaak
bij de aanleg van de Siberisch
aardgasleiding. Ook vroeg ILO ver
geefs aan Warschau om een commis
sie naar Polen te mogen sturen va
een onderzoek uit de eerste han
naar de behandeling van de led?
van Solidariteit. (AFPUPI).
Je kunt het overal op de stations lezen: 'Iedere
kerst heeft z'n verrassing. Dit jaar is het War
Games!" 't Is reclame voor een film, waarin kinde
ren inbreken in het computerprogramma van een
wereldmacht zodat een wereldconflict kan uitbre
ken. Dat schijnt niet eens uitgesloten te zijn. Het
gaat me overigehs niet om deze film, maar om de
aankondiging ervan: de verrassing van kerst-1983.
Van het kerstgebeuren werd al zoveel misbruik
gemaakt dat je ook hieraan misschien maar gewoon
voorbij moet lopen. Ditmaal kon ik dat echter niet,
zo vlak voor een kerstfeest te midden van een wereld
vol oorlog en oorlogsdreiging. Méér dan door iets
anders lijkt me 1983 dóórdoor getekend. Daarom is
kerstfeest-1983 als een innerlijke tegenstelling ook
bijna onmogelijk. Zelfs nu zal je dat wel weer kunnen
ontlopen met zachte muziek en warme kleuren. Maar
misschien, zo moeten de reclamemakers gedacht
hebben, kan je maar beter brutaalweg Kerstmis en
oorlog op elkaar betrekken: wargames (oorlogsspel
letjes) als de verrassing van kerstfeest (vredefeest)-
1983. Dneste eerlijkheid? Of een gotspe, zoals Am
sterdammers zeggen: een brutaliteit waar je je
zomaar niet van afmaakt?
Met kleine letters staat op de reclameplaat. Is it a
game, or is it real? Een spel of werkelijkheid? Het
huiveringwekkend gevoel bekruipt me dat die vraag
eigenlijk niet te beantwoorden is. 't Is iets tussen spel
en werkelijkheid in, het een met het ander verbin
dend. In het leven van mensen zijn spel en werkelijk
heid soms minder te scheiden dan we wel denken.
Daarmee is nog niets gezegd over het voor en tegen
van oorlogsspeelgoed. Zulke computerspelletjes zul
len wel een moderne vorm zijn van de soldaatjes en
pistooltjes waarmee wij vroeger speelden. Zijn wij
daar oorlogszuchtiger door geworden? Ik weet het
met. Misschien raak je er ook op een betrekkelijk
onschuldige wijze een hoeveelheid agressie ln kwijt.
Maar de verwevenheid van spel en werkelijkheid in
wargames zegt wel iets over het denkpatroon waar
van ons leven en onze wereld doortrokken zijn. Het
heeft op de een of andere manier te maken met de
waarde die in onze cultuur aan bepaalde doelen en
aan bepaalde middelen wordt toegekend. Het heeft
te maken met de wijze waarop wetenschapsmensen
in de laboratoria hun onderzoek verrichten: min of
meer vrijblijvend intuïtief spel of ook bewust van de
consequenties voor de werkelijkheid? Het heeft,
ander voorbeeld, ook te maken met wat er in en
rondom de wereld van de sport gebeurt: de maatsta
ven van de sportiviteit worden er veelszins verborgen
door bepaald. Het gebeurt allemaal niet slechts
buiten ons, maar ook in ons. We zijn deel van onze
cultuur en samenleving, waarin het geheim spel en
werkelijkheid van wargames is ingebed.
Wargames
Kunnen we over kerstfeest nog in verband met de
vrede spreken? Over een vrede die op aarde zal
dagen en die dus zowel op persoonlijke verhoudin
gen als op wercldverhoudingen betrekking heeft. Te
midden van onze wargames dus.
We zijn het daarover gauw (te gauw denk ik) eens
wanneer 't om dat persoonlijke gaat. Maar in spel en
werkelijkheid van onze wargames is dat onlosmake
lijk verbonden met de grote verbanden waarin
mensen en volkeren leven. Ook daarop zal de vrede
van het kerstgebeuren dus betrokken dienen te zijn.
En dan wordt het (óók) in de kerk moeilijk de vrede
te bewaren. Misschien beter gezegd: om die te
vinden. Want kerst betekent nog iets anders dan
vasthouden van een christelijke doorsnee-opinie.
Veeleer gaat 't om het bij alle verschil van denken
vinden van wat mensen aan elkaar verbindt. Om het
duidelijk te zeggen: mensen van de vredesbeweging
èn hun tegenstanders, Zó dat ze elkander in verband
met dat kerstfeest gaan herkennen als één beweging-
voör-de-vrede.
Als de kerk de geboorte van Christus viert en 'vrede
op aarde' zingt, dan is dat zonder vertaling in
concrete realiteit ongeloofwaardig. Het is dan ook
terecht dat synoden en bisschoppen zich met het oog
op de vrede tussen mensen en volkeren uitspraken
en derhalve over (kern)bewapening te spreken kwa
men. Ik las er de pastorale brief van de generale
synode der Nederlandse Hervormde Kerk van no
vember 1980 nog eens op na. samen met de toelich
ting waarin de bedoelingen van de synode nog wat
omstandiger zijn uiteengezet. Christus is onze vrede:
met dat bijbelcitaat begint de brief. Het is tegelijk
heel kort samengevat de boodschap van het kerst
feest-
Men is over de brief heen gevallen. Inderdaad
begeeft het schrijven zich op politiek terrein. Het
reeds in 1962 door de synode gesproken néén tegen
het bezit ervan. Niet alleen het gebruik maar ook
reeds het bezit van deze wapens vormt een bedrei
ging van de vrede-op-aarde.
De synode spreekt als haar mening uit dat denuelea-
risering van Nederland een ondubbelzinnige en
daarom duidelijke stap in de richting van de vrede
zal zijn. Heeft men bij het verwijt dat de synode zich
politiek uitsprak de wezenlijke bedoelingen van de
brief echter verstaan? Ik verwijs naar wat in de brief
en duidelijker nog in de toelichting gezegd wordt
over 'de gemeente als deel van het probleem' en geef
daartoe enkele citaten. „Als wij in onze brief onze
afwijzing van het systeem van nucleaire afschrikking
zo duidelijk en scherp mogelijk onder woorden
trachten te brengen, doen wij dat in het besef dat wij
hiermee aan veel meer raken dan alleen één bepaald
stemmen uit de kerken
type wapens en ook aan meer dan de huidige
bewapening als zodanig. Wij verstaan de voorthol
lende bewapeningswedloop als deel van een vér
strekkende crisis in onze cultuur. Wat zich in de
internationale verhoudingen manifesteert in de aard
van onze bewapening, vinden we terug in ons
persoonlijk leven: in de vereenzaming, de zucht tot
zelfbehoud, het uiteenvallen van de gemeenschap. In
onze cultuur is sprake van grootscheepse afval van
de gehoorzaamheid aan God en de liefde tot de
naaste. Wij zien immers hoe de oriëntatie op zelfbe
houd de oplossing van de belangrijkste vraagstuk
ken blokkeert. Het materialisme, in samenhang met
ons technisch kunnen, bepaalt het uiterlijk van onze
cultuur Het gelaat van de armen verdwijnt uit het
zicht. De zeggingskracht van de bijbelse werkelijk
heid wordt, teruggebracht tot de privé-sfeer. Hoop en
gehoorzaamheid worden ontkoppeld. Van dit alles is
naar onze overtuiging het doorgaande vertrouwen op
de voortgaande kernwapenwedloop de meest bedrei
gende uitingsvorm". En even verderop zegt de
toelichting: „Daarmee willen we meteen waarschu
wen voor een tweede misverstand: dat namelijk onze
kerk zelf niet deel zou hebben aan deze werkelijkheid
waartegen wij haar oproepen zich te verzetten. De
ongehoorzaamheid aan Gods woord die zich nestelt
in de wapentechnologische ontwikkelingen die wij
afwijzen is geen van ons vreemd. De tegenstelling
tussen Evangelie en maatschappelijke werkelijk
heid, tussen wat reeds door Jezus Christus voor ons
werd volbracht en wat in ons geloofsleven nog niet
concreet gestalte kreeg, loopt dwars door ons allen
heen".
Ik denk dat wij als kerkten) de vrede-op-aarde anno
1983 al een beetje zouden dienen, wanneer we allen
met elkaar over zulke uitspraken eens diep zouden
nadenken. In elk geval stel ik vast dat een geschrift
dat zich met deze woorden op 't politieke veld
begeeft géén politiek geschrift is.
Weinig belicht
Wat bij dit alles nog te weinig werd belicht en ook
in de verhitte discussie nadien over de kernbewape
ning onvoldoende aandacht kreeg is dat de proble
matiek tussen Oost en West over de vrede niet op
zichzelf staat maar een integrerend onderdeel is van
de problematiek tussen Noord en Zuid over de
gerechtigheid. Dat is heel nadrukkelijk gesteld in
de bijeenkomst van de Wereldraad van Kerken dit
jaar in Vancouver.
Aan de orde gesteld door dr. Allan Boesak uit
Zuid-Afrika in één van de openingsredevoeringen,
heeft dit thema de hele conferentie doorgewerkt. In
de verklaring van Vancouver over gerechtigheid en
vrede wordt het aldus gezegd: „Het snijpunt van
conflicten tussen Oost en West en tussen Noord en
Zuid ligt in massale ongerechtigheid, systematische
schending van de rechten van de mens, onderdruk
king. in het dakloos-zijn, de verhongering en de dood
van massa's mensen". Voor mijn besef werd dat kort
geleden heel erg duidelijk in een NOS-televisiepro-
gramma over Zuid-Amenka gezegd: de beide wereld
machten willen ons de wereld door hun ogen doen
bekijken. Dat lijkt me waar. En ik denk dat we 't ook
heel vaak doen Zo wordt een onlosmakelijk verband
gelegd tussen vrede en veiligheid, wat op zich niet
onjuist is maar gemakkelijk 't diepe verband tussen
vrede en gerechtigheid miskent.
Veiligheid en gerechtigheid worden dan ook heel
vaak in een spanningsverhouding gezien Dat komt
doordat enerzijds veiligheid erg nationalistisch en
individualistisch pleegt te worden ingekleurd. Ter
wijl anderzijds gerechtigheid een invulling krijgt die
los is gemaakt van 't récht doen aan mensen. Mensen
tot hun recht doen komen is in onze cultuur een
randverschijnsel aan het worden. Dat geldt zowel
voor een kapitalistisch als voor een communistisch
ingerichte samenleving. Maar op deze wijze misver
staan leiden zowel veiligheid als gerechtigheid tot de
dreiging van de wargames van 1983. j|
Het was goed en verwarmend dat in de afgelopen'
zomer in Vancouver mensen uit de kerken van Oost
en West, van Noord en Zuid bijeen waren en elkaar in
hun geloofsbeleving gingen verstaan zodat kloven
werden overbrugd. Het zal de politieke verhoudingen
in de wereld zo maar niet veranderen. Wel kan het
een teken zijn voor hen die daaraan leiding te geven
hebben en voor ons voor wie deze verhoudingen
doorgaans zo vastliggen. Als een diepe verbonden
heid werkt Vancouver in mensen van ginds en hier
door. Ze verstonden elkaar: zij die regelmatig honger
lijden en zij die in onze welvaart delen. Zij die
zuchten onder een onderdrukkend regime en zij voor
wie mensenrechten dagelijkse realiteit zijn. Mensen
uit Oost en West. En die beiden globaal gesproken
als mensen uit het Noorden oog in oog met hen die
vanuit het Zuiden de tekenen van 't onrecht dezer
wereld met zich meedroegen. Zij die wanhopig
zoeken naar vrede en zij die schreeuwen om gerech
tigheid. Ik denk dat die vrede en die gerechtigheid
alleen maar sómen gevonden kunnen worden. Ik
denk ook dat dat niet alleen voor wereldverhoudin
gen geldt maar tevens voor wat zich in onze maat
schappij hier in Zeeland afspeelt en voor wat er
tussen mensen om ons heen gebeurt.
Zo werd het heil ook reeds in dat altijd nog actuele
lied van eeuwen geleden. Psalm 85 bezongen: ge
rechtigheid en vrede kussen elkander, of anders
gezegd: goedertierenheid en trouw ontmoeten el
kaar. Ik houd het erop, dat niet wargames maar
deze ontmoeting en kus de verrassing van kerst-
feest-1983 mag wezen.
T. Rinkema