SJIIETISCH
EXTREMISME
Amerikanen wacht een onaangenaam jaar
Melken
onder
druk
een waarschuwing
aan de Golfstaten
PZC/°Pinie en achtergrond
WOENSDAG 14 DECEMBER 1983
(Door Aemout van Lynden
innen enkele minuten gingen maandag zes bommen af op verschillende plaatsen in de
5 hoofdstad van de kleine Golfstaat Koeweit. Zowel de Verenigde Staten en Frankrijk als
eweit zelf waren het doelwit van deze duidelijk goed gecoördineerde en professioneel
gevoerde actie.
Khomeini
Ai '."as het maar voor één dag, het
geweld heeft zich even uit Libanon
verplaatst. Opmerkelijk was echter
v/el, dat binnen enkele uren de verant
woordelijkheid voor de aanslagen in
Beiroet werd opgeëist door de „Isla
mitische Jihad" (heilige oorlog). Deze
duistere groepering heeft in het afge
lopen jaar wel vaker van zich laten
horen, maar men is er tot nu toe nog
nimmer achter gekomen wie zich nou
precies achter deze naam schuil hou
den.
De vermoedens wijzen evenwel alle
maal in één richting: pro-Iraanse. sji-
ietische extremisten. „Islamitische Ji-
o ad" eiste de verantwoordelijkheid op
voor zowel de aanslag op de Amen-
k aanse ambassade in Beiroet in april
van dit jaar, als voor de dubbele
aanval op de Amerikaanse en Franse
militaire hoofdkwartieren in Beiroet
eind oktober. En beide keren gaven de
Amerikanen pro-Iraanse islamitische
extremisten de schuld.
De vraag die zich onmiddellijk op
dringt. is waarom het strijdtoneel al
is het wellicht maar voor beperkte tijd
zich naar Koeweit verplaatst heeft.
Koeweit is de grootste van de kleine,
pro-westerse, conservatieve Golfsta
ten', het land met de beste sociale
voorzieningen en ook de meest ont
wikkelde democratie. Er bestaat een
parlement dat door de bevolking ge
kozen is, al worden vrouwen, analfa
beten en buitenlanders niet tot de
stembus toegelaten.
Vooral deze laatste groep, waarin
vooral veel Palestijnen zitten, vormt
al jarenlang het grootste probleem op
het niveau van de binnenlandse poli
tiek. Ondanks alle goede sociale voor
zieningen blijft er een groot verschil in
status bestaan tussen de autochtone
en buitenlandse bevolkingsgroepen.
Dit zou niet zo'n groot probleem zijn,
ware het niet dat de buitenlanders de
meerderheid vormen.
meenschap in Koeweit voor een groot
deel weggenomen.
Maai" aan het eind van de jaren '70
ontstond er een andere bron van
onrust. Door de islamitische revolutie
in Iran en de radicale sjiietische ideo
logie die door ayatollah Khomeini
gepredikt wordt, zijn de sjiieten in het
gehele Midden-Oosten wakker ge
schud. Voor Koeweit, zowel als voor
de andere kleine Golfstaten, was de
bedreiging immers niet gering 40
procent van de bevolking is sjiietisch.
Twee jaar geleden zagen de staatjes
Bahrein en Qatar zich geconfronteerd
met opstanden, die evenwel geen suc
ces hadden, maar wel voor de nodige
opschudding in de hele Golfstreek
zorgden. Al waren de opstanden door
Iraniers georganiseerd, het teken aan
de wand was duidelijk: de sjiieten, die
zo lang onderaan de sociale ladder
hadden gestaan, begonnen voor hun
rechten op te komen
Al mogen de meeste sjiieten in Koe
weit en de andere Golfstaten weinig
te klagen hebben, toch heeft de Iraan-
se revolutie zijn sporen achtergela
ten. De interne spanningen zijn daar
na nog verder aangewakkerd door de
oorlog tussen Iran en Irak. Koeweit
heeft, enthousiast of niet, sinds het
begin Irak volledig gesteund. Olie
wordt nog steeds uit naam van Irak
door Koeweit geëxporteerd, wapens
worden via Koeweit naar het front
getransporteerd en alleen aan finan
ciële hulp heeft Koeweit gedurende
de afgelopen drie jaar al ruim 6
miljard dollar geschonken. Deze gi
gantische steun voor het buurland,
dat in het verleden Koeweit herhaal
delijk bedreigde, is niet in dank
afgenomen door de bebaarde heren in
Teheran.
De bommen van maandag zijn dan
ook volgens velen een teken, met
slechts aan de emir van Koeweit,
maar aan alle regeringsleiders in de
Golfstaten. Een teken dat Iran bereid
is actie te ondernemen tegen hen die
Irak steunen, dat grote groepen bin
nen de verschillende Arabische ge
meenschappen bereid zijn in opstand
te komen tegen die conservatievè of
gematigde Arabische staten die te
nauwe banden met de Verenigde Sta
ten onderhouden en dat van nu af aan
ook in de Arabische wereld
memand het zich kan veroorloven
niet naar de sjiieten te luisteren.
Wat in de. afgelopen vijf jaar in het
Midden-Oosten gebeurd is, is dat na
honderden jaren de altijd benadeelde
sjiieten hun zelfverzekerdheid en hun
stem hebben teruggevonden door het:
voorbeeld van de revolutie in Iran. De
sjiieten vormen binnen de Arabische
wereld een minderheid ten opzichte
van hun soennitische moslim-broe
ders, maar in landen als Libanon. Irak
en de Golfstaten zullen zij van nu af
aan een steeds belangrijker rol gaan
spelen.
Extremisten
Vooral in Libanon hebben de sjiieten
de afgelopen tien jaar een giganti
sche sprong naar voren gemaakt, een
sprong die evenwel gepaard is ge
gaan met een steeds extremere poli
tiek.
Eerst kwam Amal (de beweging van
de hoop), die nu is uitgegroeid tot een
van de grootste milities in het land
En sinds vorig jaar is er nu ook
Hezbullah. de Partij van God een
extremistische splintergroep die aya
tollah Khomeini als de leider van de
islamitische revolutie beschouwt, niet
slechts in Iran, maar in het Midden-
Oosten in het algemeen.
Hezbullah heeft zijn basis gevestigd in
de Oostlibanese Bekaa-vallei in en
rondom de oude Romeinse stad Baai-
bek. Daar, in het gebied dat door
Syriè wordt bezet, zijn ook enkele
honderden Iraanse revolutionaire gar
disten gelegerd, die vorig jaar (wat
laat) naar Libanon zijn gestuurd om
de „zionistische vijand" te bestrijden.
In feite is het erop neergekomen dat
zij radicale Libanese sjiieten hebben
opgeleid voor de interne strijd in
Libanon tegen de regering van presi
dent Gemayel en tegen de twee geha
te leden van de multinationale troe-
Kritiek
Tot de Zesdaagse Oorlog van 1967
was Koeweit vaak object van kritiek
van de meer radicale Arabische lan
den. Sindsdien is deze kritiek voor
een belangrijk deel afgenomen.
Dat is vooral te danken aan het feit
dat Koeweit altijd een onafhankelijke
politiek heeft nagestreefd ten opzich
te van de grootmachten, terwijl daar
naast met kwistige hand financiële
hulp geschonken werd aan radicale
staten, zoals in het verleden Egypte,
en vandaag de dag Irak en Syrié. Ook
is Koeweit tijdens de jaren '70 een van
de belangrijkste financiële steunpila
ren van de Palestijnse bevrijdingsor
ganisatie PLO geworden.
Door de verbeterde betrekkingen met
de radicale Arabische staten werd de
dreiging van de extremistische ele
menten binnen de buitenlandse ge-
Het wrak van de ontplofte vrachtwagen op het terrein van de Amerikaanse ambassade in Koeweit.
penmacht in Beiroet de Verenigde
Staten en Frankrijk. Mogelijk is het
juist deze groep die nu ook is ingezet
in een ander deel van het Midden-
Oosten.
De Verenigde Staten en Frankrijk
werden in Libanon, en maandag ook
weer in Koeweit, uitgekozen om dui
delijk aanwijsbare redenen. Het zijn
de twee invloedrijkste westerse lan
den, zowel in Libanon als in de rest
van de Arabische wereld. Frankrijk
heeft de wrok van Iran op zich ge
haald door eerst de gevluchte presi
dent Bani Sadr onderdak te bieden en
daarna nog eens een van de belang
rijkste wapenleveranciers van Irak te
worden.
Haat
Wat de Verenigde Staten betreft is de
haat nog dieper. De Amerikanen wor
den op het ogenblik in het Midden-
Oosten niet slechts aangevallen we
gens hun steeds grotere betrokken
heid bij het conflict in Libanon, maar
ook wegens de Amerikaanse politiek
in de regio in het algemeen.
In de afgelopen anderhalfjaar hebben
de Arabieren moeten toezien hoe Was
hington eerst de Israëlische invasie
van Libanon goedkeurde; de Pale
stijnse vluchtelingen niet goed be
schermde in de kampen in Beiroet na
het vertrek van de PLO; het moslim-
deel van de bevolking in Libanon,
ondanks de aanwezigheid van Ameri
kaanse troepen, in de verdediging
werd gedrukt door een rechtse
christelijke regering, minister van
buitenlandse zaken Shultz de Israëli
sche aanwezigheid in Libanon be
kroonde met het Libanees-Israêlische
akkoord van 17 mei. dat in de ogen
van vrijwel alle Arabieren alleen Is
raël ten goede kwam; en dan, voor de
gematigde, pro-westerse staten hele
maal het toppunt van vernedering,
hoe president Reagan twee weken
geleden een strategisch bondgenoot
schap sloot met de Israëlische pre
mier Shamir.
De gematigde en conservatieve Ara
bieren hebben Washington steeds ge
waarschuwd tegen een dergelijke een
zijdige politiek. Gewaarschuwd, om
dat juist de vrienden van Amerika in
het Midden-Oosten hierdoor in verle
genheid worden gebracht en onder
druk komen te staan van die delen
van hun bevolking en andere Arabi
sche landen die altijd een meer radi
cale politiek geeist hebben. En ge
waarschuwd omdat, als "de vrienden
van het Westen in gevaar gebracht
worden, de belangen van het Westen
zelf ook worden aangetast.
Washington heeft niet willen luiste
ren, maar na alle ontwikkelingen in
Libanon tijdens de afgelopen vier
maanden, en zeker nu na de aansla
gen in Koeweit, moet de waarschu
wing, zelfs tot het Witte Huis, wel zijn
doorgedrongen: op deze manier wordt
het conflict in het Midden-Oosten niet
opgelost, maar verscherpt, de ingesla
gen weg moet verlaten worden en een
nieuwe, meer genuanceerde politiek
moet eindelijk eens in Washington
bedacht worden.
Als één van de meest schrijnende
problemen in onze samenleving
ervaar ik de enorme tegenstelling
tussen degenen die geen werk heb
ben en degenen die te veel moeten
werken. Zelf wonend in een omge
ving met veel werkloosheid (Vel-
sen) merk ik haast dagelijks die
afschuwelijke tegenstrijdigheid.
Mannen en vrouwen in je woonwijk
zie je verzuren en verbitterd wor
den omdat ze plotsklap door failli-
scment, bezuinigingen of anderzins
van hun bedrijf of instelling van
de ene op de ander dag zonder werk
kwamen te zitten. Of even erg
jongeren die met moeite hun oplei
ding voltooid hebben en ondanks
alles gedwongen zijn om werkloos
toe te blijven zien aan de berm van
de maatschappij.
Daarnaast of daartegenover wordt
ik in mijn dagelijks werk geconfron
teerd met een beroepsgroep boe
ren, tuinders en hun gezinnen die
over het algemeen tegen een te laag
'loon ontzaglijk hard moeten werken.
Weken van 60 a 80 uur, in de veehou
derij en de tuinbouw, behoren niet
tot de uitzondering. Vrouwen en
kinderen moeten heel vaak
terzake
ken om de werkzaamheden rond te
krijgen. Het oplossen van die tegen
strijdigheid tussen geen en te veel
werk is eenvoudig op papier al
thans. Maak de prijzen van de agra
rische produkten zodanig hoog dat
het voor ondernemers weer aantrek
kelijk wordt om werknemers in
dienst te nemen. Of omgekeerd
maak de prijs van de arbeid zo laag
dat de (arbeids) markt weer aan
trekt. Of nog mooier: maak een
combinatie van beide componenten
en je helpt de werkloze aan zinnige
arbeid terwijl de overbelaste in een
wat 'normalere' werksfeer komt. In
werkelijkheid ligt het nogal wat an
ders, weten wij allen. We hebben te
maken met een gecompliceerde sa
menleving met velerlei pressie-groe
pen en belangentegenstellingen.
Prijzen van landbouwprodukten
worden vaak niet nationaal vastge
steld maar zijn een kwestie van
vraag en aanbod van supranationale
afspraken. Leuk of niet, als burger
van dit land en ook als belangen
groepering kun je bijna niets anders
dan de huidige als wat krankzinnig
ervaren situatie op de arbeidsmarkt
als een gegeven feit aanvaarden.
Weliswaar met tandengeknars en
met een aantal mogelijke oplossin
gen in je eigen hoofd maar toch...
Het voorgaande is eigenlijk een wat
lange inleiding geworden op het
vestigen van de aandacht van mijn
kant op een recent verschenen rap
port. Het gaat over de psychische
belasting van de melkveehouders.
Een aantal onderzoekers uit vooral
de Wageningse sfeer zijn er een
aantal jaren mee zoet geweest, Een
onderzoek over dit onderwerp is
daarom interessant omdat juist de
veehouders in Nederland de laatste
20 jaar geconfronteerd zijn geweest
met enorme veranderingen. Wijzi
gingen in hun bedrijfsvoering zoda-
9Ï
nig dat er een geheel nieuw
boerondernemer is ontstaan dj
maar nauwelijks te verge.;
met de traditionele veehouder®
20 jaar geleden.
Rond 1960 waren er nog ong
185.000 melkveehouderijbedrijf
Nederland. De arbeidsbezettia
bedrijf zat op bijna 3 r
Gemiddeld waren er negen k<
per bedrijf. Nu, anno '83 zijne |8|
maar 60.000 bedrijven die genui
40 koeien hebben. De betaald;:
beidskrachten zijn vrijwel hels 3
verdwenen in de veehouderij
boer met zijn gezin doen al hei;
zelf. Ook de stallen zijn revoluti: f
veranderd, op meer dan ééns
van de bedrijven is een ligboxe 5'
aanwezig. Deze gebouwen zie
arbeidsbesparend. Er kan ie:
mate gebruik gemaakt worde
mechanisatie (tot aan gebruis
chips en andere electronica te jj
Het is interessant om je te vent p{
in de psychische en mentale as
ten van de ondernemers in eer
tor waar binnen 20 jaar alles tj
kop is gezet. Juist omdat de vet j'
der als traditioneel vakman ish r,
derd tot agrarisch onderneme
een bedrijf waar bijna 1,5 mi In
gulden in zit. Dit agrarisch one;
merschap vergt een veelheid 0
functies en bekwaamheden rii s
genlijk vreemd zijn aan de oi
wetse of traditionele boer. Deed j(
de onderzoekers komen in ee e
rapport tot een veelheid aan cc
sies en stellingen. Maai" de gros j
die daaruit te destilleren valt a e
de Nederlandse veehouders zd
uitstekende wijze hebben aang?
aan de nieuwe omstandigheid
merendeel is het uitstekend gi
om mentaal en psychisch ma e|
groeien met de razend snelle on;
kelingen. Weliswaar is er sprak;
een behoorlijke belasting raai
onderdoor gegaan' zijn er maa
weinig. Je zou best mogen sp
van overbelasting als je als rel;
tiekader andere bevolkingsgra i
neemt, maar dat acht ik persocc
weinig zinnig of relevant. Des
ste psychische belasting bhfe
veehouders te hebben die his q
drijf dolgraag willen ontwikkè
moderniseren maar dat vanweg j,
terne belemmeringen (zoals plss
gie) niet kunnen. De frustratie El
daardoor ontstaat, blijkt m 0|
groter dan het met veel ris
inspringen op nieuwe uitdagê j
Hetgeen extra pleit m.i. m.
ondernemerszin.
Het is erg jammer dat e
rapport geen aandacht v
steed aan de rol van de boerii
heeft een nog groter verand j
meegemaakt. Van bescheiden:
de achtergrond is zij inmiddri
vele gevallen geévalueerd tot:
onderneemster op het bedrij!
licht een aardig onderwerp see:
nieuw en aangepast onderst j,
het rapport is overigens nu «1 a
wetenschappelijke wijize weer:
aangetoond dat mensen die voï
enorme uitdaging geplaatst wo:
meestal over reserves en oma
de capaciteien beschikken ai;
noch anderen, bij zichzelf aar.r
gedacht hadden.
Mr. Gerard W. SmalH
(Door Henk Kolb)
President Reagan is met het oog op
de aanstaande feestdagen alsme
de de jaarwisseling vast begonnen
van alles te vieren terwijl de politie
ke machine voor zijn herverkiezing
op gang komt. Het Amerikaanse volk
krijgt intussen bij mondjesmaat vast
de onaangename feiten toegeschoven
waarmee het in 1985 te maken krijgt:
een verhoging van de defensie-uitga-
ven met maar liefst 22 procent, een
blijvend, enorm tekort op de begro
ting voor 1985 van zo'n 190 miljard
dollar, gevaren voor het economisch
herstel en nieuwe aanslagen op socia
le voorzieningen.
Veel van de begrotingscijfers, die nu
op de ene of andere manier uitlekken
terwijl het Congres niet bijeen is, zijn
proefballonnen, die de regering oplaat
om uit te vinden op welke weerstand
Reagan moet rekenen als hij in janua
ri met de definitieve cijfers voor de
volksvertegenwoordiging verschijnt.
In de twee voorbije belastingjaren
heeft Reagan geen begrotingen kun
nen indienen, die zelfs maar de goed
keuring van zijn eigen partijgenoten
verwierven.
Een Pentagon-budget van niet min
der dan 305 miljard dollar, waarmee
minister van defensie Weinberger
voor de dag wil komen zal in het
verkiezingsjaar 1985 enorme politieke
5 Honger in Amerika daklozen in Was-
I hing ton krijgen een maaQjjd
bijgeluiden krijgen en is ook volgens
de Republikeinen geen haalbare zaak.
Het is niettemin een soort strijdros
dat Reagan fier kan beklimmen nu de
spanningen met de Sowjet Unie
beangstigend groot zijn geworden,
niet in het minst dankzij Washingtons
beleid of wat daarvoor doorgaat. In de
VS is een nieuw patriottisme ont
waakt, dat Reagan met zulke gebeur
tenissen bij de hand als die in Beiroet
en de inval in Grenada succesvol
wakker houdt.
Tekort
In de politieke filosofie van deze presi
dent en zijn naaste medewerkers be
hoort de overheid zich met welzijnsza
ken slechts in de schrijnendste geval
len te bemoeien. De voortdurend ver
heugde officiële geluiden over het
herstel van de economie ('sterker dan
werd verwacht') en de inflatie ('onder
de knie') leiden de aandacht ruim
schoots af van het feit dat in de VS
sprake is van een groeiend structureel
begrotingstekort, dat niet meer valt
te bestrijden in de binnenlandse sec
tor. Wederom zou Reagan, die voort
durend belasting omlaag heet te bren
gen. een tijdelijke belasting willen
heffen om de gaten die zijn beleid
teweeg brengt wat aan het gezicht te
onttrekken.
De stijging van de defensie-uitgaven
is ingebouwd in de compromissen
van eerdere jaren. Beperkingen die
het Congres in de uitgaven voor- Reagan
schreef verhinderden niet dat de
volksvertegenwoordiging Weinber
ger vrijwel elk wapensysteem gaven
dat hij nodig oordeelde. En totdat op
dit punt wordt geschrapt zijn er, alle
politieke gebarentaal ten spijt, geen
kortingen van betekenis mogelijk.
Integendeel, volgens schattingen van
de regering zal blijken dat de VS
tussen 1980 en 1984 hun voor inflatie
gecorrigeerde uitgaven voor de lands
verdediging met 41 procent, op
schroefden en dat die stijgende lijn
blijft-bestaan.
De voorspellingen berusten bij voor-
en tegenstanders van Reagans beleid
op veronderstellingen: volgens de re
gering blijft er sprake van sterke
economische groei en dalende rente
tarieven. Het enorme gat in de begro
ting maakt, dat de regering voor elk
procent dat de rente hoger blijft dan
verwacht, aan zijn prognoses over de
tekorten tientallen miljarden moet
toevoegen.
Rentetarieven
Vele economen vrezen dat de renteta
rieven in de VS niet zullen dalen,
omdat de overheid zo'n grote klant
blijft op de geldmarkt. Dit betekent
voor het bedrijfsleven minder geld om
in een economische groei te investe
ren en naar sommigen zeggen een al
vrij snel verminderen van de levens
vatbaarheid die het opleven van de
economie op langere termijn moet
kunnen vertonen. Het fundamentele
gebrek aan evenwicht tussen inko
men (belasting) en uitgaven van de
overheid houden zij daarvoor verant
woordelijk
Blijvende hoge rentetarieven in de VS
betekenen een duure dollar. En een
dure dollar, momenteel op een hoog
tepunt, betekent economische ram-
spoed voor andere landen die zich
moeizaam uit een recessie proberen te
'herstellen, terwijl het geld voor inves
tering er niet is omdat het bels jjj
dollars méér oplevert.
Honger
Eeii belangrijk presidentieel
seur Edwin Meese III heef!
dagen gezegd, dat hij nooit
gehoord van gezaghebbende til
waaruit blijkt dat in de VS la
wordt geleden. Nog afgezien vb
feit dat in de lange rijen die»'
voedseluitdelingen opstellen
flinke kern onder alle econoï
omstandigheden er slecht aanW
zijn, maakte Meese zich van
langstelling voor een gratis ffl
met de opmerking dat zoietsnt'
maal goedkoper is dan erv«
betalen.
Wat Meese zei. is natuurlijkni«'
maar het is als straks de distü
over de begroting op gang kor*
over de vraag of Reagan een
termijn moet krijgen, belangrijk
munitie voor zijn tegenstand®
toont aan hoe nonchalant dit
Huis omgaat met de werk#
zoals die in de straten van Are®
zien is. Straten die tegenwoonÜ
den schoongeveegd als de p®
geperst in een deken van veilid
agenten zijn, vanwege de vrtf
terroristische aanslagen, mets
versperringen versterkte bas#
Washington verlaat. Een Wilt-
dat volgens een weekblad os
luchtdoelraketten wordt besdj
tegen mogelijke aanvallen var*
nabij gelegen vliegveld.
