Fonografisch Museum
Exclusieve Alfa 33
maakt zich waar
De kleine zwaan
MET MODERNE WALKMAN
TUSSEN DE WASROLLEN
GAST UIT HET HOGE NOORDEN
Honda komt met een geheel
vernieuwde Civic-serie
r r£
171s
((OENSDAG 30 NOVEMBER 1983
PZC/ varia
iDoor Hugo van der Heem)
o 171 en heldere stem zingt een kersliedje: George Formby. Let wel, niet de komiek die de
meeste mensen nog wel kennen, maar zijn vader. En dat kun je nu nog prachtig
^vensecht horen. Opname: anno 1900. Op een wasrol.
Fe zijn in het Fonografisch Museum in Amsterdam. Sinds ruim een jaar gevestigd aan de
"landsgracht 111, in een ruimte van antiekmarkt De Looier. Een museum waar niet alleen
vtfeel te zien 'valt, maar natuurlijk ook veel te horen.
(onservator Harry Helle is er van het teur van de BUMA STEMRA. die Opvallend is. dat die oude apparaten
egin af aan enthousiast bij betrok- eigenlijk de geestelijke vader van het zo compact zijn Veel kwam er niet
3n geweest, en dat is niet verwonder- museum is. En met Leo Boudewijns aan te pas. Of het nu gaat om een
]k, want wat er geexposeerd is, is zijn van de NVPI, de Nederlandse Verem- Edison-fonograaf of om een Berliner-
Jgen collectie.
ging van Producenten en Importeurs grammofoon (uitgevonden in 1887), er
11 35 jaar geleden begon hij fonogra- van Beeld- en Geluidsdragers. Deze zitten merkwaardig weinig delen aan.
m en grammofoons te verzamelen, mensen zorgden ervoor dat uiteinde- Ze zijn uiterst overzichtelijk, zelfs
':t werd een collectie die al gauw zijn lijk de Stichting Fonografisch Mu- voor een leek. Maar ze werden schitte-
is uitgroeide, maar die eigenlijk seum tot stand kwam. Antiekmarkt rend uitgevoerd. Gebeeldhouwde kas-
let eens zo duur was, tenminste in De Looier in Amsterdam stelde de ten. ingelegd houtwerk, van die grote
•t begin. Hij vond zelfs exemplaren ruimte ter beschikking. Herman Em-
de vuilnisbak. Als radiotechnicus mink verrichtte de officiële opening,
1&._s hij handig genoeg om gebrekkige
k«paraten te herstellen, en via oprui- WülkïTlClIÏ
Ingen van zolders en op veilingen
in hij zijn verzameling makkelijk Een bezoeker van het museum wordt Later werden de grammofoons (Edi-
Itbreiden. op toepasselijke wijze rondgeleid: hij son's fonograaf bleek toch niet levens-
,:n van zijn eerste apparaten was een krijgt een walkman omgehangen, vatbaar) zelfs ingebouwd in hele meu-
idlson-fonograaf uit 1877: de beroem- van waaruit nadere toelichting op de belstukken. Geluid harder of zachter?
Ut eersteling waarmee Edison naar de 150 tentoongestelde apparaten wordt Dat was een kwestie van de deurtjes
factie van het blad The Scientific gegeven. En dat niet alleen, er klinkt van het meubel wat verder open of
[merican ging om zijn sprekende tijdens de rondleiding ook muziek uit dicht. Elektronica kwamen er niet
jachine te demonstreren. de koptelefoon. Muziek die erg aardig aan te pas. Wel wiskundige bewerkin-
ekjiemand had toen nog ooit gedacht aansluit bij wat in de vitrines ge-
Pjat zo'n machine werkelijkheid kon toond wordt.
'gorden. Thomas Alva Edison zette op
■kè redactie zijn apparaat neer, en las
-iet kinderversje 'Mary had a little
Ïnb' in het opname-gedeelte Pas
;n de tekst er weer wat krakerig
g uitkwam, was men overtuigd.
versterker-hoorns die zeer fraai wer
den vervaardigd van metaal of hout,
heel wat anders dan de kunststof
kastjes die tegenwoordig de geluids
apparatuur bevatten.
gen: de versterker-hoorns werden op
wetenschappelijke wijze ineenge-
eenvoudig
idison's 'Phonographe' was eigenlijk
eel eenvoudig. Een as waaromheen
en cylinder draaide die door een
linger werd aangedraaid. Op die
flinder was een spiraalvormige
roef aangebracht, en daaromheen
rerd een stuk tinfolie gedraaid. Bo-
endien waren er aan het apparaat
nee kokers met een membraan aan-
ebracht: een voor het opnemen, een
oor het weergeven,
je geluiden die opgenomen werden,
'erden in een putjespatroon in het
nfolie gegrift Dat tinfolie, mits zorg-
uldig behandeld, is nu nog steeds op
en Edison-fonograaf af te draaien. De
tem uit het verleden spreekt...
D,[e collectie van Harry Belle, die min
jtf meer ontstond met de aanschaf van
it Edison-apparaat, omvatte al snel
ionderden voorwerpen. Hij moest zijn
taaie machines in plastic zakken op-
laan, en dat was nu niet direct de
ledoeling.
lp dat ogenblik kwam hij in aanmer
ing met drs. G.P. Willemsen, direc-
HIS MASTER'S VOICE
draaid, zodat ze een goed geluid ga
ven en toch zo compact mogelijk
waren. Het is nu nog te horen, een
apparaat uit 1930. met een slinger
opwindbaar, laat op prachtige wijze
de stem van Bing Crosby horen. Een
plaat die veel later gemaakt is: want
deze machine was zijn tijd ver vooruit.
Naast alle pracht van deze apparaten
uit de verleden tijd laat het museum
ook nog een overvloed aan wasrollen
en grammofoon-naaldendoosjes zien.
Ook allemaal even fraai vervaardigd.
Men had toen nog oog voor verpak
kingen. Bovendien is er een model
van een opname-studio uit de tijd van
Edison, een pianist omringd door, in
onze ogen waanzinnig grote toeters,
die ervoor zorgden dat zijn toetsen-
spel op het tinfolie rond de cylinder
terecht kwam, Prachtig.
En er is een demonstratie-ruimte,
waar apparaten te horen zijn en video
banden vertoond worden, bijvoor
beeld een band van Willem Duys, die
net als Edison het kinderversje op
Edison's apparaat inspreekt en terug
luistert.
Wasrolopnames
Binnenkort biedt het museum wat
dit betreft een extra attractie: er
komt een echte studio waar iedereen
zijn eigen geluid kan laten opnemen
op een wasrol op de manier van
Edison. Die wasrollen zijn natuurlijk
niet thuis af te spelen, maar in het
museum kan men ze beluisteren, en
bovendien is er een adreslijst met
andere adressen om wasrollen te ho
ren.
Zo'n wasrol van de eigen stem is
uniek. Na eeuwen schijnt men hem
nog te kunnen reproduceren. Dat
blijkt wel uit de collectie wasrollen in
het museum zo'n 3000 stuks. Ze klin
ken nog heel behoorlijk, zelfs goed als
men het geluid vergelijkt met het
geluid van opnamen van zeg 30 jaar
geleden. En toch moet er veel verloren
gegaan zijn, want wasrollen waren
opnieuw te gebruiken door de geluids
groefjes af te schaven.
Harry Belle is dan ook bezig van zijn
collectie wasrollen een historisch ar
chief te maken. Hij heeft een apparaat
geconstrueerd om allerlei soorten
was-cylinders elektronisch op te ne
men. Binnenkort zal er dan ook, naast
een catalogus van het museum, een
grammofoonplaat verschijnen met
mooie voorbeelden uit zijn collectie
oude geluidsfragmenten.
'Fonografisch Museum aan de
Elandsgracht in Amsterdam. De ope
ningstijden lopen van maandag tot en
met donderdag van 11.00 tot 17.00
uur, en op zaterdag van 9.00 tot 17.00
uur).
ls tè witte kudden schapen gra-
\f\.zen ze in de groene weilanden:
leine zwanen ir de graslandgebie-
len op Walcheren. Zo langzamer-
land voor vele natuurliefhebbers een
lekend najaarsbeeld. En vooral op
en buiige dag een magnifiek gezicht,
let wit van de zwanen en het groen
an het gras wisselt dan mee van tint
nder de nu eens helderblauwe he-
lel en dan weer blauwgrijze luchten.
Iet woord 'kleine' in de naam is
lterst betrekkelijk, want de kleine
waan is een van onze grootste winter-
asten. Wel is hij ongeveer een vijfde
leiner dan de knobbelzwaan. Die
ent u waarschijnlijk beter, met z'n
ebogen zwanehals, gebolde vleugels
ti oranjerode snavel. De kleine zwaan
heel wat schuwer dan zijn halftam-
fie, tamelijk agressieve neef. Want die
an nogal eens opgewonden raken als
in de buurt van z'n nest komt. Maar
zijn meer uiterlijke verschillen. Zo
jeeft de kleine zwaan een kortere en
Ikkere hals, die hij meestal nogal
Hjfles rechtop houdt als hij staat of
wemt. De snavel is zwart vanaf de
unt tot achter de neusgaten. Daar
'ordt de kleur fraai geel en die zet
Ich voort in de naakte huid, die tot
het oog reikt. De poten zijn zwart
kleine zwanen vliegen blijkt pas
:d hoe groot ze zijn: de spanwijdte
in de vleugels bedraagt dik twee
letei! De vlucht is geluidloos, in
jens telling tot de 'zingende' vleu-
ilslag die je bij vliegende knobbel-
ranen hoort. Lastiger is de kleine
(waan te onderscheiden van de derde
wanensoort die zich in onze streken
jdens de winter laat zien: de wilde
waan. Die is even groot als de knob-
elzwaan. Het geel in zijn snavel
egint al bij de neusgaten. Maar nog-
ïaals: zonder vergelijk is het onder
leid voor een ongeoefend waame-
ïer niet eenvoudig!
opgetekende snavelpatronen vogels
individueel herkennen.
En niet alleen in Engeland, maar ook
daarbuiten. Zo heeft men onder Mid
delburg kleine zwanen waargenomen
die men later in Slimbridge zag en
andersom. Sommige exemplaren heb
ben er zelfs namen gekregenMaar
daarnaast worden kleine zwanen ook
gewoon geringd met grote voetringen,
waarvan men de cijfers nog tot op
grote afstand met een sterke kijker
kan aflezen.
In groepen
Uit al dat onderzoek is komen vast te
staan, dat de kleine zwanen een op
merkelijke trouw vertonen. Niet al
leen in hun zwanenhuwelijk (pa en
ma blijven bijeen), maar ook aan de
broed- en overwinteringsgebieden.
In die laatste treffen we ze vaak in
tamelijk grote groepen aan. Waar
schijnlijk is een van de voordelen
van zo'n grote groep, dat er minder
vogels waakzaam hoeven te zijn. Een
vorm van efficiency dus, waardoor er
per vogel meer tijd beschikbaar is
om voedsel te zoeken
In die groepen kun je ook vaak meer
dere families onderscheiden. Dat fa
milieverband tussen ouders en jongen
blijft tot in het voorjaar bestaan.
Jonge vogels in zo'n groep onderschei
den zich door hun zilvergrijze ver
enkleed. Het aandeel van witte veren
daarin neemt na verloop van tijd door
rui toe. Verder missen de jongen nog
het geel op de snavel en zijn de poten
bruin van kleur. Aan de hand van het
aantal jongen in de groepen is globaal
na te gaan hoe het broedseizoen moet
zijn verlopen. In de praktijk blijkt dat
dat van jaar tot jaar sterk uiteen kan
lopen
De kleine zwaan broedt aan de oevers
van wateren in de verlaten toendra's
van Noordwest-Rusland en Siberië.
De winterse toestanden daar ont
vluchten ze bijtijds door langs de kust
van de Witte Zee, over Finland en de
Oostzee naai- de winterkwartieren te
trekken Globaal genomen liggen die
in Ierland, Zuid-Engeland en de lan
den rond de Noordzee. De eerste van
deze wintergasten verschijnen eind
oktober in ons land; in onze provincie
zijn ze meestal een maand later. Ze
verdwijnen weer in de richting van de
Poolcirkel in maart, april. Elk voor- en
najaar een vluchtje van drie- tot vier
duizend kilometer.
Overwinteraar
Jarenlang is het IJsselmeer het voor
naamste overwinteringsgebied voor
deze soort geweest. Vooral na de
maveltekening
üoals geen twee koeien gelijk zijn
hoewel ze er op 't eerste gezicht
fllemaal 't zelfde uitzien), zo is geble-
fen dat de geelzwarte tekening van de
twanensnavels bij geen twee vogels
felijk is. Vooral in het reservaat van
Wildfowl Trust in het Engelse Sllm-
iridge is daar veel aandacht aan
fescnonken. Na verloop van jaren kon
in kan men daar aan de hand van de
J|M
n I ;k
Él 1
A"* '#4
afsluiting in 1932 en de daarop vol
gende verzoeting namen de aantallen
sterk toe. Als echte planteneters von
den de kleine zwanen er een rijke
voedselbron in de vorm van onder-
waterplanten.
In de tweede helft van de vijftiger
jaren bleek de toenemende water
verontreiniging een funeste invloed
op die onderwatervegetaties te heb
ben. Die verdwenen, maar de kleine
zwanen bleven. Dat wil zeggen: ze
pasten hun eetgewoonten aan en zijn
uitgeweken naar graslanden in de
polders. En ze zochten andere gebie
den op, waaronder Zeeland, waar de
soort sinds 1960, maar met name in de
jaren zeventig een opgaande lijn ver
toonde.
Vooral het Veerse Meer (waar ze zee
sla eten), Walcheren (voorkeur voor
overjarige graslanden) en Schouwen
(graszaadpercelen) hebben hun be
langstelling. Zodanig zelfs, dat er
sprake is van een internationale bete
kenis van die gebieden voor de kleine
zwaan. Dat houdt in, dat in die gebie
den meer dan één procent voorkomt
van het aantal van die soort in één
trekbaan. Voor de kleine zwaan ligt
dat aantal op honderd (dat is circa
één procent van de in West-Europa
overwinterende populatie, die naar
schatting achtr tot tienduizend vogels
omvat i. In het recente verleden zijn er
perioden geweest dat naar schatting
zo'n achttien procent van die gehele
populatie in onze provincie verbleef.
Het belang van Zeeland als overwin
teringsgebied voor deze soort is daar
mee heel duidelijk geschetst!
Gebiedsbescherming
De kleine zwaan: een interessante
vogel, waarvan men nog lang niet
alles weet Er zijn dan ook nog steeds
studies aan de gang, die ons hopelijk
meer inzicht zullen geven in wat nodig
is om deze prachtige vogels uit het
hoge noorden hier gastvrij te kunnen
blijven ontvangen, Tot dat laatste
behoort in elk geval het veiligstellen
van de gebieden waar hun voorkeur
naar uitgaat. In het kader van op
komst zijnde plannen (denk aan de
ruilverkaveling op Walcheren!) dient
ook met, de belangen van deze dier-
groep rekening te worden gehouden.
Marolle.
Alfa Romeo 33
(Door Siem LeeuwenkampI
Geregelde produktievernieuwing dus elk jaar een nieuw model
kwaliteitsbeheersing en concurrerende prijs die toch winst ople
vert. Dat zijn de drie hoofdzaken voor Alfa Romeo om er de komende
jaren weer bovenop te komen. Het eerste produkt dat die toon aan heeft
gegeven is de Alfa 33 en niet lang daarna het co-produkt met Nissan, de
Arna.
achter schroefveren het geheel. De
banden op dit type waren P3's met
de maat 165-70. Stevige „klevers"
zogezegd, die met wat snelheid over
oneffenheden geen los gevoel te
weeg brengen. De wielen zelf zijn
zonder meer fraai afgewerkt.
Deze test betreft de Alfa 33 Quadri- wielophanging bieden is met „aan- CotTl fort
foglio d'Oro, een exclusief uitge- genaam" heel wel samengevat,
voerd model met vele elektrische en Vóór zitten McPhersons, achter is
elektronische snufjes. Waar het de een starre as Geleiding via triangel
meeste mensen evenwel vooral om aan voorkant en achter Panheard
te doen zal zijn. is de rijvaardigheid stang met parallellogrammen van
van deze automobiel Die is zonder Watt Schokbrekers zijn hydrau-
meer goed en het prettig onder- hsch telescopisch en dubbelwer-
drukte snorkerige geluid zal menig kend Verder completeren voor en
Alfa-lielhebber aanspreken De mo-
autovaria
WAT TE DOEM
BIJ MIST
TIPS VOOR AUTOMOBILISTEN f
tor is soepel genoeg om in de derde
versnelling nog schokvrij op te ne
men in de wat lagere toerentallen
Wil deze compacte boxermotor de
nodige eer worden aangedaan dan
is het zaak om goed op toeren te
blijven. Dan ook blijkt het ware
karakter van deze rappe Alfa 33. De
1490 cc motor heeft een vermogen
van 85 pk bij 5800 tr-min. niet écht
stil maar door de goede inkapseling
en dempingsmatenalen heel aan
vaardbaar in geluid.
Trekkracht is heel behoorlijk, al
thans wat de motor kan leveren. De
120 Nm die er bij 3500 tr vrijkomen
kunnen door de niet zo strak scha
kelende 5-bak niet altijd optimaal
benut worden. Het gaat vooral bij
stilstand met een forse tik gepaard
als na het intrappen van koppeling u moet niet alleen
niet even gewacht wordt met in- zien maar ook gezien
schakelen. De motor start vlot, wel worden.Daarom-,over.
flink de choke uittrekken (verklik-
kerlichtje aanwezig, op handrem $?er-savonds ge_
dimd groot licht111
Rij langzaam, snel.
beid aanpassen aan
de gezichtsafstand
Kontroleer uw ver.
lichting en remlichten
voor u gaat rijden.
evenwel niet).
Wegligging
Waar de nodige aandacht op geves
tigd mag worden is het stuurge-
drag. Dat is werkelijk fenomenaal,
zo een maatwerk is er geleverd. Je
zou haast kunnen zeggen dat nog
vóór de bocht wordt aangevoeld M'oeTmèrTplo'.se ing stilstaan schakel
waar de grens komt te liggen. Geen •- - -- - -*•*
vrees dus voor wat voor 'n neigin
gen dan ook, het gaat als over de
bekende rails. Het stuur zelf is
stevig houtwerk met drie stalen
spaken en een forse knop middenop
als claxon.
De Alfa 33 heeft een goede weglig
ging en het comfort dat de vering en
dan de linker richtingaanwijze
werkt bijzonder alarmerend vi
achteropkomend verkeer^
Instap voor- en achterin gaat ge
makkelijk en zit in de stoelen is
uitstekend. De achterbank is deel
baar en neer te klappen. Op de bank
zitten standaard geen veiligheids
gordels. Wat heel slim is bedacht is
de plaats van vergrendelingsknop
op voorportieren: die zitten bij het
scharnierpunt van de deur. Diezelf
de slimmigheid is aan de dag gelegd
bij de constructie van het verstelba
re stuur, het klok- en meterhuis
gaat mee. Dus altijd optimaal zicht
op vitale aanwijzingen.
Het interieur is rondom voorzien
van een vlotte stevige stoffen bekle
ding. Opbergmogelijkheden zijn
voldoende aanwezig, daaronder be
vindt zich een dashboardla voor de
nodige papleren, een fototoestel
past er niet in. Deze Quadrifoglio
d'Oro is met getint glas uitgevoerd,
tripcomputer, koplampwissers, cen
trale deurvergrendeling, elektrisch
te bedienen zijramen vr en check-
control. Van buiten is hij herken
baar aan de bruine kunststof pane
len. Helaas is de afwerking met een
soort bruin plakband als slerstrip
wat goedkoop F.en tip om souvenir
jagers te weerhouden: flink wat
montagekit gebruiken bij het aan
brengen van het schitterende Alfa
Romeo-embleem. Een andere tip:
sleutelgat op kofferklep Het is
stierlijk vervelend om steeds éérst
de linkervoorportier te moeten ope
nen als je alleen maar in de koffer
bak wilt zijn, naast de voorstoel zit
namelijk de ontgrendelknop. Ver
warming en ventilatie zijn voldoen
de en de luchtstroom komt op het
dashboard uit liefst 10 verstelbare
openingen
Deze Alfa 33 van nog geen 26 mille
is zonder meer luxueus uitgevoerd,
ziet er met de lage daklijn fraai uit,
zondat dat dit een compromis voor
achterpassagiers betekent. Zeg
maar gerust dat deze auto al van
buiten laat zien wat hij in de
praktijk kan waarmaken.
iDoor Jan de Vosi
Elf jaar nadat Honda de Civic
introduceerde en daarmee af
stapte van alleen maar de bouw
van conventionele modellen (in die
tijd een doorbraak in de Japanse
auto-industrie) komt Honda voor
1984 met een geheel vernieuwde
Civic-serie. Alleen de naam is ge
bleven. In Frankfort op de herfst-
autosaloon is deze nieuwe serie
overigens voor Europa al geïntro
duceerd.
Kenmerkend waren enkele aspec
ten van het nieuwe concept, zoals
een grotere spoorbreedte en een
langere wielbasis. De lengte va
rieert van model tot model, van 3.80
m lot 4 m en het gewicht .schommelt
net onder of net boven de 800 kg. De
nieuwe sene bestaat uit de volgen
de modellen de Civic Coupé CRX
(f27.R95) die een motor van 1.5
heeft met Honda-irxjectie en goed is
voor een top van 180 km per uur.
Dan is er een Civic 3-deurs met een
1.3 of een 1,5 motor Die laatste zit
in de zogenaamde S-serie. De prij
zen lopen van f17.295 tot f21.495.
In afwijkend model is beslist de
Shuttle. 5-deurs. bijna 4 mlang met
de 1,5 motor en van binnen een zee
aan ruimte. Een apart soort combi.
Hij kost f22.795. De opzet van het
nieuwe concept was o.a. hoge pres
taties. grote zuinigheid, comfort en uit de cilinder verdwenen. Vandaar
ruimte en een eigen gezicht wat de in de nieuwe Civic dat grotere ver
fijn betreft mogen
Mooiste
De S-vcrsie lijkt de mooiste uit de
serie. Hij schakelt soepel en gema-
kelijk. Als er te schakelen valt,
want de motor bleek zo soepel dat
er in alle versnellingen nagenoeg
alle snelheden gereden konden
worden. Uitmuntende zit achter,
verstelbaar stuur met goed zicht
naar buiten en op het instrumen
tenpaneel. De wegligging leek bij
na onberispelijk.
Hoe anders is de Coupé, stug ge
veerd en wat hard op dp weg kei
harde kuipvormige stoelen met een
rugleuning die beslist niet rechtop
kan staan Achterin is een klein
zitkuipje voor even kleine passa-
giertjes. Een coupé volgens het ou
de principe, namelijk hard geveerd
en een beetje spartaans aandoend
maar mooi van uiterlijk.
Tenslotte de Shuttle. De combi
achtige die ook die sterke accelera
tie heeft en die hoge top kan halen,
maar waar je iets meer rechtop zit
achter het stuur, als in een klein
busje. Volop variabele ruimte. De
stroom naar ons land begint in
begin december.
Dat laatste is ongetwijfeld gelukt.
Men herkent met meer de oude
Civic. De prestaties met een vermo
gen van 71 tot 80 pk zijn dan ook
verrassend We reden tijdens een
tweedaagse testrit in sterk geacci
denteerd terrein in vier verschillen
de versies. Van alle vier mag gezegd
worden die motor levert nogal wat
aan prestaties Hij trekt fel op met
een top van 157 km per uur ide 1.3
motori cn 170 km per uur met de 1,5
motor zit er dan ook ruimschoots in.
De zuinigheid is ook om te noteren.
De 1,3 bleek best 1 op 20 aan te
kunnen bij een constante van 90 km
per uur De motor is het type zoals
de Prelude dat al kent en naar het
pnncipe dat ook bij de motoren van
motorfietsen wordt toegepast, na
melijk het zogenaamde 12 kleppen-
type. Per cilinder is er namelijk
normaal één inlaat en één uit
laatklep. Honda heeft nu de nieuwe
motoren twéé inlaatkleppen gege
ven om de verbrandingskamer snel
ler en beter gevuld te krijgen. En
slechts één uitlaatklep, want het
verbrande gas is toch altijd al snel
