Meer aandacht politiek
foor ontbossingsprobleem'
Heen integratie Zeeuwse
verkgelegenheidsfondsen
Historische
jaarboeken
MET WELKE HYPOTHEEK
LOOPT U HET MINSTE RISICO
Meerderheid staten genegen
tot koop natuurgebieden
'EEN TAKJE IN DE MOND
VAN DE LIJKDRAGERS'
VDA-KAMERLID OP SYMPOSIUM GOES:
)udheidkundige
ïrenigingen
ent raai op
Culturele Dag
Lfü mmiJ
DE 20 JAAR RÊNTÊVAST HYPOTHEEK
VAN HET BOUWFONDS.
KATHOLIEKE ARBEIDERS IN
HEINKENSZAND LANG ONVRIJ
hedendaagse
sieraden
Dirigentencursus koorleiders
ATERDAG 26 NOVEMBER 1983
provincie
11
Ï'OES De aandacht in de politiek voor de ontbossingsproblematiek - en in feite voor de
ologische aspecten van economische ontwikkeling - is tot nu toe gering. Redenen daarvoor
daarvan afsluiting. S. Jonker van de
stuurgroep Global Forest van de fede-
ratie van juniorkamers Nederland
!Dijn met name: het onbreken van eigen waarneming (m de westerse landen is brandhout, zwaaide de Beveiandse leden lof toe
in woestijnvorming, en dergelijke, geen probleem), alsmede het ontbreken van directe voor hun lnitiatief Hli verzekerde dat
n, i u 1,1. j tv xi, i j-i Zeeland in deze voorop loopt. Voorzit-
J lelanghebbenden. Het belang van dit onderwerp is op dit moment echter wel groter dan de ter a. Huïge van de Beveiandse ju-
2 olitieke belangstelling ervoor. Dit stelde het Tweede-Kamerlid J. de Waart (pvda), tijdens niorkamer gaf een kort overzicht van
ra vrijdag in Goes gehouden symposium over ontbossing. "«"iS de voortich^St
Waart beklemtoonde dat ontbos- Het kamerlid was één van de drie den. Deze club hield het afgelopen name aan scholen i veel aandacht
r.g onderdeel is van het grotere inleiders op het lustrumsymposium jaar een project over de ontbossings- heeft gekregen.
tibleem van de snelle achteruitgang van de juniorkamer voor de Bevelan- problematiek en het symposium was
in de natuur in de derde wereldlan-
;n. Als oorzaken noemde hij onder
Cr: armoede van de bevolking en
om ongecontroleerde houtkap en
kappen van bos voor land-
ii duw en veeteelt door de lokale bevol
en grote (vaak buitenlandse)
iAdememingen; houtkap door hout- MIDDELBURG - Een meerderheid
merkende industrieën. Het kamer- van de staten zal - naar het zich laat
r. i moest erkennen dat de politiek aanzien - akkoord gaan met provin-
erop maar een geringe directe in- ciesubsidie voor de aankoop van de
oed kan uitoefenen, omdat maar Eendenkooi te St. Philipsland
gering deel van de ontbossings- (259.000) en 4 ha. Heerenpolder bij
nzaken verloop via processen die Wolphaartsdijk (95 mille) door het
»r de overheid zijn te controleren. Zeeuwse Landschap. Voor rekening
e PvdA-er achtte medewerking van
internationale bedrijfsleven,
inkwereld en lokale bevolking nood-
ikelijk om de ontbossing tegen te
ian. Hij zei voorts dat overheden
iidie en onderzoek kunnen (mee)be-
bevorderen. De Waart was
ik voorstander van aanpassing van
wetgeving die uitvoer van milieu-
vaarlijke stoffen naar derde wéreld-
nden toestaat en hij vond dat de
I gelgeving over het gedrag van mul-
r iiationale ondernemingen ver-
herpt moet worden. Het kamerlid
g ook mogelijkheden om het begin-
I l'de vervuiler betaalt'in de praktijk en de heer J. Dupré zich af of de nument van wordt gemaakt, maar dat ter Huige, stuurgroeplid Jonker,
J. Meester, directeur van een houtim-
portbedrijf te Harlingen, verkondigde
de stelling dat het bedrijfsleven toege
spitst in de houthandel slechts een
vrij onaanzienlijk deel van de wereld
ontbossing toegerekend kan worden.
Hij maakte onderscheid tussen bosge-
eendenkooi moet worden doorgele- P™1" 'weghalen waar hetgeen kwaad
verd als de provincie niet meedoet kan en waar bos terugkomtl en bos-
,.Nu de dreiging van aankoop door ™sbruik .waar onherstelbare schade
een derde is afgewend, zou de eenden- wordl veroorzaakt.. Meester onder
kooi toch ook via het rijk behouden streepte dal lokale ol regionale bouw-
blijven" redeneerde men. Gedepu- hout-en brandstofbehoeften verreweg
teerde E Maris-Koster betoogde, dat grootste boosdoeners ajn. Hl]
het rijk die overname alleen accep- 5leitte voor Soede herbepianting ook
teert, als de provincie geen geld zou ?00r PaPi"-. pulp- cellulosefabne-
hebben om subsidie te verlenen: en ken ,te" ^hoeve van de wereldpa-
dat is er wel. Bovendien valt de PierProduktie>.
eendenkooi in het gebied, waarover in De Wagcningse hoogleraar M. Morzer
het .aankoopoverleg' is afgesproken Bruïjns ging nader in op tropische
dat het tot de invloedssfeer van het regenwouden als leefgemeenschap.
Zeeuws Landschap hoort. De heer Hij stelde dat optimaal beheer van
aankopen welwillend, PvdA en PSP/ L.A.M. Elenbaas (vvd) kreeg van de dergelijke bossen mogelijk is, maar
CPN behielden hun stem voor. andere fracties steun bij zijn opvat- dat de methoden ervoor nog nader
Wat de aankoop in de Heerenpolder ting, dat het - achterstallig - onder- moeten worden uitgewerkt. Mörzer
betreft waren er bij PvdA en PSP/ houd de provincie geen extra geld Bruijns gaf in dit verband diverse
CPN aarzelingen over de hoogte van mag kosten. „De kooi voldoet nu aan aanbevelingen. Onder leiding van
de koopsom. Bij de - inmiddels aange- de eisen, die het rijk minimaal stelt Tweede Kamerlid E. Terpstra (vvd)
kochte - Eendenkooi vroegen met voor eendenkooien, de bedoeling is volgde tot slot een discussie. Daar-
name mevrouw G. de Vries-Hommes niet dat er een cultuurhistorisch mo- aan namen deel de inleiders, voorzit-
ran de provincie Dat bleek vrijdag
morgen bij de behandeling van deze
twee deze voorstellen in de staten
commissie bestuurszaken. De provin
cie draagt 50 procent van de koopsom
bij. Commissieleden van VVD. CDA,
D'66, SGP en GPV/RPF bejegenden de
brengen, door veroorzakers van
llieu-aantasting mee te laten beta-
aaan een fonds dat herstelprojecten
«.troert.
s laatregelen
jat Waart kwam ook met een reeks
ILatregelen, die de ontbossing recht
sreeks kunnen tegengaan, zoals: te-
Rjdringen behoefte aan kaphout
ftn de plaatselijke bevolking door
- iroductie van efficiënte kacheltjes,
ogasinstallaties en dergelijke: aan-
ut van nieuw bos speciaal voor de
van brandhout voor de lokale
rolking; beperking van de kapcon-
ssies een grote internationale
aatschappijen; betere regels bij in-
istriële houtverwerking; terug-
int na kap op ecologisch verant-
oorde wijze; aanwijzen, aankopen
beschermen van natuurgebieden;
idie naar gebruik van bufferzones
lom natuurgebieden.
provincie er wel geld voormoet geven, het als natuurgebied wordt beheerd,"
nu het rijk heeft verklaard dat de zegde mevrouw Maris hem toe.
journalist R. Schrier en hoofd be
plantingen W. de Koning.
(ADVERTENTIE)
IIDDELBURG - Het werk van de
idhcidkundige verenigingen zal
mtraal staan tijdens de Zeeuwse
iilturele Dag die 25 februari 1984
f dt gehouden in cultureel centrum
Halle in Axel. Dit blijkt uit vrij-
gepubliceerde vergaderstukken
in de Zeeuwse Culturele Raad, die
organisatie van de dag in handen
Kft. Inmiddels heeft het college van
instemming betuigd met het hou-
n van de manifestatie,
ilgens het voorlopig programma
irdt de dag om 10.30 uur geopend
or mr J. Asselbergs, vice-voorzitter
n de culturele raad. Vervolgens
wdt de heer J. Trijsburg, directeur
n de Stichting Gelders Oudheid-
jndig Contact een inleiding over
laats, taak en functie van oudheid-
indige verenigingen'. Na de koffie
irdt het thema 'lokale geschiedenis'
eleid door dr A. Doedens. Deze is
iatiefnemer geweest van de 'Kro-
ek van de regionale geschiedenis'
arvan onlangs het eerste nummer
verschenen. Voor de lunch is het
de bedoeling dat de film 'het
chief wordt vertoond, waarbij op
iconventionele wijze het archiefwe-
wordt belicht,
ït middagprogramma omvat een
eiding van de heer E. Kolen, secre
ts Stichting Brabants Heem, over
menwerking tussen oudheidkundi-
verenigingen op provinciaal en
gionaal niveau'. De dag wordt beslo-
met een forumdiscussie. Het fo
nt zal, naast de inleiders, bestaan
mr J. Asselbergs, drs R. Koops
Iksarchivaris in Zeeland) en (nog
et zeker) drs J. Kluiver, voorzitter
n de federatie van Heem- en Oud-
Idkundige Verenigingen in Zeeland.
30 JAAR LOOPTIJD MET GRILLIGE RENTE. 20 JAAR LOOPTIJD MET ROTSVASTE RENTE.
De veiligste weg is de 20 jaar RenteVast Hypotheek van
het Bouwfonds. Die houdt u 20 jaar vrij van rentezorgen.
Bovendien bent u er al na 20 jaar van af. Dat is 10 jaar
eerder dan bij andere hypotheken. Per maand betaalt u
weliswaar iets meer, maar aan het eind van de looptijd
heeft u wel een stuk minder betaald. Vraag nadere infor
matie en persoonlijk advies bij het Bouwfonds-infocentrum
in uw buurt. Of stuurt u even de bon op.
jstfj-t u alle intonrotie ove. de 20 jaar RenteVast Hypothee!.
I
Naam.-.
Adres: i
Postcode:_
I I I I I PlnnK-l I
Li Telefoon -
Ik heb wel/geen hypotheek.
In gesloten envelop zonder postzegel naar
nv Bouwfonds Nederiandse Gemeenten,
I Antwoordnummer 34,3860 VE Hoevelaken.
n. Bouwfonds
Nederiandse Gemeenten
1 Ik ga liever even langs bij het Bouwfonds-infocentrum in Middelburq, Korte Delft 2, (011801 I
EDEPUTEERDE DRS R. C. E. BARBE:
IRNEUZEN - Gedeputeerde drs R.
E. Barbé (economische zaken)
jst de suggestie van de Zeeuwse
korganisaties om de diverse fond-
i ter bestrijding van de werkloos-
id te integreren, van de hand. Hij
lakte dat vrijdagmiddag in Ter-
üzen duidelijk, tijdens een verga
ring van de Regionale Raad voor
Arbeidsmarkt.
als eerder gemeld hebben het CNV
de FNV in Zeeland in hun reacties
het provinciaal sociaal-econo-
Sch beleidsplan ervoor gepleit om
fondsen waarover de provincie
chlkt (voor, voorwaarde scheppend
leid, bijzondere voorzieningen en
werkgelegenheidsfonds) in één
pot te storten. Volgens gedeputeerde
Barbé is dat echter uit 'een oogpunt
van voeding en doelstellingen' onmo
gelijk.
De vakbeweging in Zeeland is ver
deeld over de vraag of de Stichting
Economische Ontwikkeling Zeeland
(SEOZ) een bredere doelstelling moet
krfjgen. De SEOZ is opgezet om de
provinciale financiële steunoperatie
(met PZEM-gelden) aan de Koninklij
ke Maatschappij De Schelde mogelijk
te maken. Volgens FNV-bestuurder
M, L. Strous moet het - gezien de
comfortabele vermogenspositie van
het nutsbedrijf - mogelijk zijn nog
meer geld aan de PZEM te onttrekken
urn .neer werkgelegenheids
bevorderende activiteiten te ontwik
kelen. Dat idee vindt echter geen
weerklank bij het CNV. „De SEOZ is
duidelijk een eenmalige zaak waar we
zo snel mogelijk van af moeten", aldus
CNV-bestuurder L. Q. Phemambucq.
Volgens de CNV-bestuurder zou het
onjuist zijn nog meer PZEM-geld naar
de SEOZ over te hevelen. „Het geld
dat we in het verleden blijkbaar te
veel hebben betaald, moet gebruikt
worden voor een verlaging van de
electrtciteitstarieven".
Tarieven
Een poging van FNV-bestuurder
Strous om de Regionale Raad voor de
Arbeidsmarkt een duidelijk stand
punt te ontlokken over de energieta
rieven en de vermogenspositie van de
PZEM strandde door ingrijpen van
gedeputeerde Barbé. Tot grote verba
zing van vooral de vakbondsvertegen
woordigers ontraadde de gedeputeer
de de leden van de Raad voor de
Arbeidsmarkt ten sterkste hun vin
gers aan een dergelijke discussie te
branden. Volgens Barbé is de Raad
voor de Arbeidsmarkt 'niet in staat
een uitspraak te doen' omdat zij niet
over voldoende informatie zou be
schikken. „Flauwe kul", reageerde
CNV-bestuurder Phemambucq. Maar
de gedeputeerde kreeg wel zijn zin.
De Dorpsstraat in Heinkenszand aan het begin van de eemo.
Het heeft de rooms-katholieke arbeiders in Heinkenszand niet meege
zeten. Pastoor en burgemeester, gesteund door plaatselijke notabe
len en werkgevers, hielden de ontwikkeling van organisaties in het
begin van de twintigste eeuw lange tijd met succes tegen. Onder anderen
de bewierookte bestuurder mr. dr. A. J. J. M. Mes speelde daarbij een
belangrijke rol. Hij deed als burgemeester weinig tot niets aan de
verheffing van de arbeiders, met als argument dat die arbeiders niet tot
besturen en verantwoordelijkheid dragen geschikt waren. Pas in de loop
van de jaren dertig kwam er in de positie van de rooms-katholieke
arbeiders enige verbetering. Hun protestantse collega's hadden toen
allang gezorgd voor een zo goed mogelijke belangenbehartiging.
In het historisch jaarboek voor jn Heinkenszand bleef het bij be-
Zuid- en Noord-Beveland. afleve- voogdmg van de arbeiders en van
ring 9. dragen F de Klerk en G. van de kant van de arbeiders bij berus-
der Wal deze gegevens aan. in eer ting in de situatie", betoogt het
artikel over de geschiedenis van de tweetal. Een reden die volgens hen
arbeidersbeweging m Heinkens- ook meespeelde bij het trage toene-
zand over de jaren 1870-1940. Eerdei men van het zelfbewustzijn van de
belichtten ze de situatie in Krab arbeiders in Heinkenszand. was
vooral de in de vorige eeuw voorval
lende grootscheepse emigratie naar
bendijke (oostelijk Zuid-Beveland
en Colijnsplaat (Noord-Beveland)
Ze kozen deze keer Heinkenszand
uit: een plaats op westelijk Zuid
Beveland met een overwegend
rooms-katholieke gemeenschap
Eén van hun conclusies: tot een
echte vakorganisatie van de katho
lieken kwam het pas in 1925, zo'n 2C
jaar na de christelijke en socialisti
sche vakorganisaties.
„De invloéd die pastoors en predi
kanten, met notabelen en werkge
vers op de arbeiders in Heinkens-
zand hadden, was niet onaanzien- elders. Naar alle waarschijnlijkheid
lijk", aldus De Klerk en Van dei trokken de meest ondernemenden
Wal. Ze voegen eraan toe dat deze ^eg. en bleven de meer in hun lot
bovenlaag zijn invloed niet doelbe- berustende arbeiders achter. Een
wust gebruikte om de leefomstan- socialistisch, hervormingsgezind
digheden van de arbeiders te verbe- rruheu kon daardoor niet ontstaan,
teren, door bijvoorbeeld verenigin
gen met sociale doelstellingen te T~\e geschiedenis van de arbei-
stichten. Op andere plaatsen, zoals JLJdersbeweging in Heinkenszand
Krabbendijke. bleek het namelijk is één van de zes verhalen die in het
van doorslaggevend belang te zijn, jaarboek van de heemkundige
dat belangrijke plaatselijke perso- kring de Bevelanden prijken. Inte-
nen hierbij het voortouw namen, ressant en gedegen is ook het arti-
kei van A. Kort over de afscheiding
van 1834 in Goes; een godsdienst-
conflict met sociale aspecten. Hij
geeft aan dat de afscheiding van de
hervormde kerk wellicht meer een
sociaal conflict was. dan een ver
schil van mening over de leer.
ofwel: een strijd van kleine luiden
en arbeiders die in opstand kwa
men tegen de gevestigde kerk. die
gedomineerd werd door mensen uit
de bovenste lagen van de maat
schappij.
De Goese archivaris L Abelmann
beschrijft de korte maar roerige
carrière van de Goese baljuw Ge
rard van Uuytwijk (1561-1562). die
voortdurend in conflict verkeerde
met het gemeentebestuur. G Le-
poeter gaat in op de bedijking van
de Reigersbergpolder in 1773, waar
door Rilland en het fort Bath kon
den ontstaan De architect en
kunstschilder Pieter Adriaan Jaco
bus Moojen uit Kloetinge (1879-
1955) wordt belicht door C. Been
hakker. P'roblemen rond de aan
voer van rijshout voor dijkverster
king, terwijl Zeeland belaagd wordt
door de Spanjaarden (1574"75) ko
men aan de orde in het verhaal van
A. Duvekot. De heemkundige kring
heeft andermaal voor een afwisse
lend jaarboek gezorgd. Niet alle
artikelen zijn even toegankelijk:
daar mag de redactiecommissie
meer op letten. Dat geldt ook voor
de uiterlijke verzorging; één keer
lezen en de bladzijden 126 totaal)
laten alios.
Rinus Antomsse
Historisch jaarboek voor Zuid- en
Noord-Beveland. nummer 9 Uitgave
heemkundige kring voor de Bevelanden.
Prijs f20.- voor leden en f23.50 '-oor
niet-leden
Ze lopen nog steeds met een buxustakje in de mond, de lijkdragers in
Brouwershaven, wanneer ze een jonge overledene naar zijn of haar
laatste rustplaats brengen. Het takje is zes a acht centimeter lang, niet
afgesneden maar afgebroken zodat het in de mond een wrange smaak
geeft. De takjes zijn versierd met een strikje van witte en zwarte zijde. In
vroeger jaren werden dergelijke takjes ook gebruikt bij begrafenissen
van gildebroeders of hun familieleden in Zierikzee. Toen waren deze
twijgjes ook nog eens doorgewerkt met zilveren filigrain werk. Deze
takjes waren soms zo kostbaar dat ze te huur waren.
In het jaarboek 1983 van de vereni- of de muur. Was de gestorvene een
ging Stad en Lande van Schouwen- jongen dan hing er een palmtakje
Duiveland (de 'Kroniek van het aan. Bij een meisje was het een
land van de Zeemeermin' heet het takje thijm. Bij de dood van een
boek) besteedt M. K. Buth ruime éénjarig kind werd één bos stro
aandacht aan begrafenissen en be- neergelegd. Voor elk jaar ouder tot
grafenisgebruiken op Schouwen- vijf toe kwam er een bos bij. Een
Duiveland. Hij vermeldt hoe in kind dat ouder dan vijf jaar was
vroeger jaren bij de aanzegging van gestorven kreeg evenveel strobos
een sterfgeval tussen de twee aan- sen als een volwassene, meestal tien
sprekers midden op straat een man of twaalf, afhankelijk van de grootte
met een grote hoed liep. die met van de strobossen Het aantal bos
heide handen een zakdoek stijf te- sen was voor mannen en vrouwen
gen de ogen gedrukt hield en aan- gelijk. Alleen werden wanneer een
houdend snikte. man was overleden de bossen
Tot ongeveer het midden van de rechts van de deur gelegd en bij een
vorige eeuw bestond op Schouwen-
Duiveland het gebruik dat bij een
sterfgeval bossen tarwestro op de
stoep voor het huis werden neerge
legd ten teken dat er 'een hek in uus
stong'. Het was dan wel even oplet
ten Als een kind voor het einde van
het eerste levensjaar was gestorven
werd de strobos niet neergelegd
maar opgehangen aan de deurpost
vrouw links.
Enkele tientallen jaren geleden
waren de begraafplaatsen op
Schouwen-Duiveland nog verdeeld
in eerste, tweede en derde klas. Op
de eerste-klasgedeelten stonden
kapitale grafzerken met soms
fraaie smeedijzeren hekwerken
rond de graven. Op de gedeelten
voor tweede en derde klas waren
de graven slechts aangegeven door
paaltjes met een nummer en woms
een blikken trommel met een boe
ket erin en een glasplaat ervoor.
W. Keikes beschrijft in het jaarboek
het beeld en de sfeer van Schou-
wens lustoord Schuddebeurs. Dit
lommerrijke gebied was niet alleen
in trek bij de gegoede regentenfami
lies die er indrukwekkende buiten
plaatsen met sierlijk aangelegde
tuinen lieten verrijzen. Ook de klei
ne burgerman maakte graag een
uitstapje naar Schuddebeurs. De
jaarlijkse zomerkermis genoot
faam.
Verder staan in de Kroniek van het
land van de Zeemeermin artikelen
over de manier waarop dichters en
beeldende kunstenaars de overstro
ming van 1953 hebben verbeeld,
over de opkomst en de teloorgang
van de Zierikzeese oesterkweek en
-handel, over de verloskunde in Zie
rikzee over de Joodse begraaf
plaats, over de schildersfamilie Din-
gemans te Westenschouwen en over
de dialecten van Bruinisse en Brou
wershaven
Ben Jansen
Kroniek van het land van de Zeemeer
min. achtste jaargang Uitgave vereni
ging Stad en Lande van Schouwen-
Duiveland. Pips 2J.50.
ADVERTENTIEi.
henk&ingrid
edelsmeden
scherminkolsl/dot 31 vllsslngen
Lvanderkdoij
GOES Voor de driejarige dm... n-
tencursus voor koorleiders in West-
Brabant en Zeeland kan nog een
aantal cursisten geplaatst worden.
De toelatingsexamens voor de cursus
zijn zaterdag 10 december in Bergen
op Zoom. In januari 1984 begint de
Stichting Samenwerkende Neder
landse Korenorganisaties met de
nieuwe cursussen.
Tijdens de cursussen wordt les gege
ven in de volgende vakken: algemene
muziekleer, muziekgeschiedenis, zang
en stemvorming solfège, melodie- en
harmonieleer, vormleer en koorprak-
ticum. Bij de toelating wordt onder
andere gelet op de kwaliteit van het
muzikaal gehoor, de dirigeer- gestiek,
stemgebruik en tekstvoordracht. Het
cursusgeld bedraagt 500 gulden per
jaar. De kosten voor het toelatingsex
amen bedragen 15 gulden en het
afëluitende examengeld bedraagt 75
gulden. Daarbij komen nog de kosten
van de studieboeken en partituren.
Belangstellenden kunnen terecht bij
het Landelijk Bureau S.N.K. in Den
Haag.
