...bij ons
hoor je
nooit van
vuile dit
of vieze
dat
PZC/ weekendkrant
ZATERDAG 26 NOVEMBER 1983
19
Soms komen de emoties los. En de verhalen. Het Vietnamese jochie, dat 's nachts niet kan
slapen omdat het zijn moeder zo verschrikkelijk mist; een jaar of twaalf was hij, toen-ie
door z'n wanhopige ouders op een wankel vluchtelingenscheepje de zee werd opgestuurd in
de hoop dat hij het elders in de wereld wat beter zou krijgen. Een achttien-jarig meisje uit
Eritrea, dat als guerillastrijdster heeft gevochten haar lichaam zit onder de littekens van
de verwondingen die zij door oorlogsgeweld opliep.
„Als je die kinderen hoort vertellen wat ze allemaal hebben meegemaakt, dan kun je alleen
nog: maar zwijgen. Op dat soort momenten voel je jezelf volslagen machteloos luisteren is
het enige wat je dan kunt doen, meer niet", zegt mevrouw D. P. de Buck, directrice van de
scholengemeenschap De Leeuwtjes in Terneuzen.
11 Onderwijs aan anderstaligen. Welke gezeten, veel buitenlandse kinderen gronden? „Je kunt hele verhalen op-
niet. Er is die taalbarrière, ze komen hangen, je kunt nog zulke goede argu-
in een omgeving terecht die hen vol- menten naar voren brengen, maar ze
worden zij opgevangen? Hoe komen vreemd is. ze hebben daardoor willen dat vaak met
it het dat een groot aantal buiten
landse kinderen vaak niet veel verder
toment dan een vorm van lager voort
gezet onderwijs? En vanwaar toch die
aarzeling van Nederlandse ouders om
jiun kinderen naar een school te stu
ren die door veel buitenlandse leerlin
gen worden bezocht?
improviseren
Citaat uit een interview (oktober
1972) van het hoofd van een Vlis-
singse lagere school met de PZC over
onderwijs aan buitenlandse kinde-
„We moeten maar wat improvi-
i, maar dat gaat al aardig".
Improviseren, dat was het destijds
nog. Toen tien jaar geleden de 'trek
buitenlandse arbeidskrachten
naar Zeeland goed op gang kwam en
buitenlanders
De afgelopen weken heeft de
PZC uitvoerig aandacht be
steed aan de positie van buitenlan
ders in deze provincie.
We gingen op zoek naar de ant
woorden op vragen als: worden
buitenlanders echt gediscrimi
neerd. hoe liggen hun kansen op de
arbeidsmarkt, vanwaar het hoge
werkloosheidspercentage. ivat
heeft het Nederlandse onderwijs
hun kinderen te bieden?
Tijd om een balans op te maken.
Een balans in mineur. Want inder
daad buitenlanders worden gedis
crimineerd
Praten we over de positie van bui
tenlandse werknemers op de ar
beidsmarkt. dat geeft evenmin aan
leiding tot enig optimisme De ar
beidsomstandigheden van veel bui
tenlandse werknemers laat vaak te
wensen over, waardoor het ziekte
verzuim stijgt En dat ziektever
zuim wordt dan weer aangegrepen
om gastarbeiders als eerste te kun
nen ontslaan Zijn buitenlanderse
arbeidskrachten eenmaal werk
loos. dan komen ze vaak niet meer
aan de slag. Dat komt: de meesten
van hen zitten in de hoek van de
ongeschoolden. Veel kinderen van
buitenlandse werknemers dreigen
in diezelfde hoek terecht te komen
Door allerlei oorzaken (waarover
meer op deze pagina/ komen de
meesten niet veel verder dan het
lager beroepsonderwijs. En zie dan
nog maar eens aan het werk te
komen.
De onlangs verschenen 'Minderhe-
dennota' staat bol van de goede
voornemens om enige verbetering
te brengen in de positie van min
derheden in onze samenleving.
„Ik ben bang zei Kadir Kilinc
voorzitter van de Turkse Werkne
mers Vereniging Middelburg) in de
eerste aflevering van deze serie.
..dat onze kinderen helemaal geen
toekomst meer hebben".
Geef hem eens ongelijk
slot
Er is
nog meer dan Nederlandse kinderen maar één manier om hen te overtui-
behoefte aan een gevoel van gebor- gen: ze moeten zelf maar eens komen
genheid Je moet zorgen dat ze iets kijken wat er op onze school gebeurt,
van thuis herkennen. Daar moet je hoe de aandacht verdeeld is. welke
rekening mee houden bij de aankle- zaken er aan de orde komen
ding van de klas bijvoorbeeld. En de Etien Kips, onderwijzer aan de rooms-
keuzen van het spelmateriaal, je bent katholieke lagere Sint-Antonius-
daar erg kritisch op. Bij ons zul je school in Sluiskil, kan daarover mee-
geen puzzeltjes en boekjes aantreffen praten heeft op dat vlak ook de
waarin negertjes in een raffia-rokje
rondlopen"
afstand
Corne Albers praat er een beetje
terughoudend over Over Nederland
se ouders die hun kind niet naar haar
school willen sturen alleen maar om
dat er zoveel buitenlandse leerlingen
in de klas zitten. Corrie Albers is
hoofdleidster van De Woelwaters.
nodige ervaringen opgedaan Toen
tien jaar geleden de eerste Turkse
werknemers aan de poort van de
Cokesfabriek stonden, verschenen op
zijn school de eerste Turkse leerlin
gen. Inmiddels is het aantal Turkse
kinderen op de Antomusschool opge-
willem j. van dam
oordelen aan „Een heel stel ouders
was echt gekant tegen de aanwezig
heid van Turkse kinderen op onze
school. We hebben een enquête ge
houden en daaruit bleek dat twintig
procent van de Nederlandse ouders
tegen het project waren. Zij vonden
dat het geld dat in het project werd
gestoken veel beter aan Nederlandse
kinderen zou kunnen worden be
steed".
aandacht
Hij kent ze natuurlijk ook, de argu
menten van Nederlandse ouders om
hun kinderen niet naar een multi-
raciale school te sturen.
Onbegrijpelijk, vindt-ie „Nederland
se kinderen komen echt geen aan
dacht tekort. We hebben toch allerlei
extra faciliteiten gekregen om zowel
de Nederlandse als de buitenlandse
scholieren voldoende aandacht te
kunnen geven? Het gaat zeker niet
ten koste van de ontwikkeling van
Nederlandse leerlingen, hoe komen ze
erbij Nederlandse ouders zouden zich
zelfs gelukkig mogen prijzen dat ze
hun kind naar een school als de onze
mogen brengen Het kind wordt hier
geconfronteerd met veel meer zaken
dan rekenen en taal. Bij ons krijgen ze
ook te maken met kinderen van ande
re culturen, pikken daar wat van op
En dat is voor de verdere ontwikke
ling van een kind van onschatbare
waarde".
'de eerste Turkse. Marokkaanse en openbare kleuterschool in een Vlis- lopen tot zo'n vijfentwintig op een fa, was fa,
tinnen nnilr moor nrww ll*at hllltpn. tntnol i.nn om ar. nnhu Ha „AnHarel
"^Joegoslavische kinderen wat onwen-
schuchter in de Zeeuwse
schoolbanken schoven, had het me
rendeel van de onderwijzers er eigen
lijk nog geen flauw benul van hoe die
kinderen op te vangen en in te passen
in het Nederlandse onderwijssysteem.
Ook buitenlandse kinderen zijn leer
plichtig in Nederland, het Nederland-
onderwijs is verplicht hen onder
richt te geven. Maar de manier waar
dat moet gebeuren, dat was zeker
in die tijd volslagen onduidelijk.
is de afgelopen tien jaar veel
verbeterd. Er werden begrippen geïn
troduceerd als bi-cultureel onderwijs,
multi-cultureel en inter-cultureel on
derwijs, acculturatieprojecten. Scho-
met een groot aantal buitenlandse
leerlingen kregen extra faciliteiten
om die kinderen de benodigde aan
dacht te kunnen geven. Concreet
voorbeeld: een school met vijftien
anderstalige leerlingen (die korter
dan twee jaar in Nederland wonen)
knjgt éen extra full-time leerkracht
toegewezen.
%roei
Momenteel volgen bijna 2.500 buiten
landse kinderen onderwijs in Zee
land (kleuteronderwijs 369, voortge-
iet onderwijs 698, basisonderwijs
1357). Hoewel Zeeuwse prognoses
ontbreken moet er rekening mee ge
houden worden dat dit aantal de
komende jaren nog zal oplopen.
Hoe speelt het onderwijs daar op in?
Wat voor problemen levert het
groeiend aantal buitenlandse kinde
ren bijvoorbeeld voor het kleuteron
derwijs op?
Daar klemmen de problemen het
minst Lindy Hagen is als kleuterleid
ster verbonden aan de openbare kleu
terschool De Iris in Vlissingen. Een
schooltje met zo'n dertig kleuters, van
«ie ongeveer een kwat van buiten
landse afkomst. Echt wezenlijke pro
blemen zijn er niet, zegt Lindy Hagen.
Zeker op die leeftijd leren de kinderen
öch spelenderwijs aanpassen, spelen
derwijs eikaars normen en waarden te
aanvaarden. „Bij ons op school zul je
nooit horen, 'smerige dit, of vuile
dat'"
,Je moet je er heel goed van bewust
zijn, dat het voor ieder kind een
enorme stap is om voor de eerste dag
naar school te gaan. Dat geldt zowel
voor Nederlandse als voor buitenland
se kinderen Alleen, die stap voor
buitenlandse kinderen is vaak nog
groter; de meeste Nederlandse kinde
ren hebben, voordat ze naar de kleu-
terschool gaan. op een peuterzaal
singse wijk waar nogal wat buiten- totaal van om en nabij de honderd-
landse gezinnen wonen. De Woelwa- veertig scholieren. In 1981 werd de
ters telt vierentwintig kleuters, het Sint-Antomusschool (en de daaraan
merendeel van hen heeft de Marok- gekoppelde Pius X-kleuterschoolt sa-
kaanse. Surinaamse of Joegoslavi- men met vier andere Nederlandse
sche nationalisteit. „Het wordt inder- scholen uitgenodigd om mee te doen
daad gezegd: op een school met veel aan een intercultureel-onderwijspro-
buitenlandse leerlingen zouden die ject, waarbij niet alleen de leerlingen
buitenlandse kinderen zoveel aan- maar ook hun ouders betrokken wer-
dacht krijgen, dat dat ten koste zou den. Opzet van dat project, via allerlei
gaan van Nederlandse scholieren. En activiteiten aandacht schenken aan
het is heel moeilijk de mensen ervan de cultuur van Nederlanders, Turken
te overtuigen dat dat onzin is". Ze en andere buitenlandse groeperingen,
schudt haar hoofd, begrijpt die hou- Het project is van de grond gekomen,
ding niet zo goed. Want wat is er nu maar vraag niet op welke weerstan-
toch beter dan kinderen van verschil- den dat stuitte. Etien Kips is zich
lende nationaliteiten al op jonge leef- destijd rotgeschrokken van de felle
tijd in aanraking te laten komen met reacties van sommige Nederlandse
eikaars gewoonten, eikaars achter- ouders, liep tegen een muur van voor-
Het aantal anderstalige scholieren
op de Zeeuwse scholen groeit. Steeds
meer leerkrachten zullen met buiten
landse kinderen geconfronteerd wor
den. Een logische vraag: in hoeverre
worden studenten aan de pedagogi
sche academies daarop voorbereid?
Lindy Hagen aarzelt. Als het over
haar eigen ervaring gaat. „Op de
pedagogische academie is men er inci
denteel mee bezig geweest. Het werd
even aangeroerd, en dat was dat. Het
was niet meer dan een druppel op een
gloeiende plaat". En ze heeft heel
sterk het idee dat er nog steeds te
weinig aan gedaan wordt. „Ik merk
dat als ik een kwekeling krijg. Ze
leggen het accent op het werken,
terwijl die sociale omgang zo belang
rijk is, soms zelfs even belangrijk En
dat inzicht mis ik bij de studenten
Directeur C.J de Graaf van de Rijks
Pedagogische Academie (RPA) in
Middelburg geeft het onmiddellijk
toe in het nog niet zo lang voorbije
verleden kwam de problematiek rond
het onderwijs aan buitenlandse kin
deren slecfits 'te hooi en te gras' aan
de orde Maar op de pedagogische
academies is men zich inmiddels wat
bewuster geworden van de noodzaak
om er dieper op in te gaan ..Wij
hebben dat is inmiddels alweer een
jaar achter de rug een drietal jaren
geexperimenteerd met deze materie
En dat heeft tot gevolg gehad dat een
aantal onderdelen daarvan in ons
programma is opgenomen Maar het
blijft een papieren voorbereiding, be
halve wanneer de studenten in hun
kwekelingenperiode toevallig op een
school komen waar veel buitenlandse
kinderen zijn Maar hier in Zeeland is
dat op niet zoveel scholen het geval
En we kunnen de kwekelingen na
tuurlijk niet zo gericht plaatsen, dat
ze allemaal met buitenlandse leerlin
gen in aanraking komen"
De conclusie lijkt voor de hand te
liggen: er moei nogal wat schorten
aan de manier waarop buitenlandse
kinderen in ons land onderwijs krij
gen.
Maar het zou te simpel zijn de schuld
uitsluitend in de schoot van het on
derwijs te leggen. Er spelen ook ande
re factoren een rol. Soms ontbreekt de
motivatie van buitenlandse kinderen
om zich op een Nederlandse school
écht in te spannen want ze weten
het zelf niet, misschien gaan ze over
een paar jaar toch wel weer terug naar
het land waar hun vader en moeder
vandaan komen. Soms ook zijn het de
ouders die hun kinderen onvoldoende
stimuleren om er op school het beste
van te maken Want ook bij hen speelt
ergens in het achterhoofd nog altijd
het idee van een mogelijke terugkeer
naar hun vaderland
Grootste 'probleemgroep': kinderen
die in Nederland komen als ze twaalf
jaar of ouder zijn, kinderen met een
vaak uiterst gebrekkige opleiding,
soms zelf volslagen analfabeet zijn.
En het zyn vooral die kinderen die zo
moeilijk de aansluiting met het Ne
derlandse onderwijs maken.
Voor die groep is. ter voorbereiding op
het voortgezet onderwijs, de brugklas
voor anderstaligen look wel Interna
tionale Schakelklas i in het leven ge
roepen Zeeland heeft één ISK. Vier
jaar geleden is de scholengemeen
schap (voor LBO. IHNO en MBCb De
Leeuwtjes in Terneuzen met zo n ISK
begonnen. Een team van vijf leer
krachten. die een klas van tien leerlin
gen afkomstig uit Turkije. Marokko.
Venezuela. China en Vietnam binnen
een of twee jaar (afhankelijk van de
leeftijd) klaar moeten maken voor het
voortgezet onderwijs. Een enorme op
gave het onderlinge niveauverschil is
vaak enorm, en zeker in de beginpe
riode was er nauwelijks geschikt les
materiaal beschikbaar Maar het lukt,
zegt directnce D. P. de Buck van De
Leeuwtjes En ze wijst met gepaste
trots naar de resultaten die op haar
school geboekt zijn. Een aantal van de
Terneuzense ISK-leerlingen is terecht
gekomen op een LOMschool, LHNO.
Mavo. Maar er zijn er ook die doorge
stroomd zijn naar de Havo, de MTS.
de HTS. En dat geeft voldoening „Wij
zijn ervan overtuigd dat we het hier
goed doen".
fabrieken
beleid
Sinds 1974 kennen we in ons land het
zogenaamde stimuleringsbeleid voor
kinderen in achterstandsituaties.
Doelstelling van dat beleid: het bie
den van kansen aan leerlingen die in
de knel dreigen te raken.
Maar alle ongetwijfeld goede bedoe
lingen ten spijt: het aantal anderstali
ge (cijfers zijn echter niet beschik
baar) scholieren, dat doorstroomt
naar een vorm van hoger onderwijs, is
vrij gering De meesten blijven steken
op een IBO. LTS. LHNO, Mavo of
halen zelfs dat niveau niet.
Dat kan van een groot aantal andere
ISK's in den lande niet gezegd wor
den. Een onderzoek uitgevoerd door
de Erasmus Universiteit in Rotter
dam heeft dat uitgewezen. En dan
zijn er ook de resultaten van een
studie uitgebracht door de Stichting
voor Onderzoek van het Onderwijs.
Weinig bemoedigende resultaten.
Want daaruit bleek dat het ISK voor
veel leerlingen het eindstation is. En
voor degenen die wèl doorgaan
wacht het lager beroepsonderwijs of
een geïndividualiseerde vorm daar-
„Het is", stelt mevrouw De Buck
somber vast. „in Nederland slecht
gesteld met de internationale scha
kelklas En de oorzaken, ze kan die
moeiteloos aanwijzen. Vertelt dat
sommige ISK's echte 'leerfabrieken
zijn geworden Zegt dat veel leer
krachten-op de ISK's door de direc
ties van de scholen, waaraan zo'n
brugklas voor anderstaligen gekop
peld is. min of meer gedwongen wor-
den om die buitenlandse kinderen 'er
even bij te nemen Gevolg: docenten
zijn vaak onvoldoende gemotiveerd,
het verloop onder ISK-leerkrachten is
groot. Aan de andere kant ze kent
ISK-docenten die echt keihard
werken, maar geen enkele ondersteu
ning van hun directie krijgen en dus
maar wat 'rondzwemmen'.
„En als je dat allemaal weet. dan ga
ik me zo langzamerhand schamen dat
ik een ISK heb"
fotografie
wim riemens
