Wolkers rekent af met zijn dubbelganger DUVEL De maker en de mannetjes (Door Pieter van Lierop) In de Alles-Is-Anders-Show van de KRO-televisie, gaf afgelopen vrijdag de voormalige hoofddirecteur van de RVD, Gijs van der Wiel, de mening te kennen dat de nieuwe |i Nederlandse speelfilm 'De Mannetjesmaker' onze democratie in diskrediet brengt. Hij vergiste zich. Het feit dat het in Nederland mogelijk is om met 90 procent overheidssubsidie een film te naken zoals Hans Hylkema vergund werd, houdt juist een compliment in voor een democratie die zich stevig genoeg in zijn schoenen weet, om zichzelf ter discussie te durven laten stellen. 'De Mannetjesmaker' is een goedgemaakte film die onderwerpen van bijzonder belang te behandelen weet met scherpzinnigheid, humor en goede smaak. De Mannetjesmaker' gaat over de hun functies, uiterlijke verschijning waarde dat men hem de gelegenheid jfaire-Ben Korsten. Korsten was een en eigenaardigheden (Hylkema's zou geven om commerciële televisie lic-relationsspecialist die in de ja- voorkeur voor toneelacteurs is ver- in Nederland te realiseren. Waar toen zestig nauwe contacten onder- standig gebleken), dat het zoekplaatje dus niets van is terecht gekomen, jfeld met een aantal KVP-politici en met speels gemak valt in te vullen. ast de vrouw van de fractieleider, een Maar zou Hylkema er met verstandig relatie die nog nauwer was dan ge- Minder bekend bij het publiek zijn de aan hebben gedaan om het verhaal zo öon-nauw. In 1959 was hij aange- figuren van internist Haex (Carol van te vertellen dat niemand herkenbaar trokken als adviseur in de verkie- Herwijnen), mevrouw Haex (Petra La- was? Nee Het belangrijke van 'De zngscampagne die voor de KVP ein- seun, mevrouw Korsten (Celia Nu- Mannetjesmaker' zit in de ernstige lïde in een overwinning. Nadien faar). maar ook zij komen, net als waarschuwing dat 'macht' die verve- eefhij een aantal kopstukken publi- Citty Courbois levensecht over en zijn lende gewoonte heeft om erg vaak te air begeleiden en kwam hij op dus ook gemodelleerd naar bestaandp corrumperen Altijd zullen er mensen Bfrouwelijker voet dan hygiënisch is personen. zijn die proberen om door te dringen tor een man die tegelijkertijd zaken- r. tot het centrum van de macht, om er te dienden als Zwolsman. die toen J0?" be«'nl df,rUl" no6 de beke"- B bedrad van ennse tienduizenden de kreet dat alle overeenkomsten met plens gestort hadden in de verkie- werkelijke personen en gebeurtenis- Ézskas van de KVP sen toevalllg Z1ln- De mededeling is sten raakte bovendien verslaafd meerdaneenjuridischshmmigheid.ie morfine die hij in mime mate kon want Hy'ke™a du,,dt f 'n elk ke,ïid Eten via een internist die door mee aan dat hj, natuurlijk onmogelijk pak, veldkamp ook een persoon- bspoetin lorslen verwierf zich een positie die 'de Raspoetin van Den Haag' pleverde, maar toen zijn geestelijke FILMS gunsten te verlenen met de bedoeling - sfcrss? sstffiMSffi enkel journalistieke, maar tevens dra- menkaanse bananem epublieken zo, matische pretenties. het ls m Noord-Amerika net zo, en het is bij ons niet anders. Macht Er 1S enkel verschil m methoden en In dit kader kan men zich permitte- stijl. Om aan te tonen dat diezelfde u__ oren om verbanden te .Yggen en toe- mechanismen ook bij ons een schaae- lichamelijke evenwicht door "de drachten te suggereren die sterk kon- lijk effect kunnen hebben, heeft Hyl- orfmeverslaving vergaand was den worden vermoed, maar nooit kema gegrepen naar een praktijk- icjetasl en hij in een interview met bewezen, zoals bijvoorbeeld de finan- voorbeeld waarvan misschien niet wa- rHiagse Post nogal pochend uit de ciclc steun van Zwolsman op voor- lerdichl aantoonbaar is dat de scha- iiocil klapte over alle belangrijke □lissingen waarbij hij betrokken iweest zou zijn en over de kabinets- irmatie die in Huize Korsten rond draai zou zijn, toen voelden de VP'ers zich in diskrediet gebracht ft lieten hun adviseur vallen als een Iksleen. delijke effecten zijn opgetreden, maar toch wel dat op zijn minst bestuurders de voorzichtigheid ernstig uit het oog verloren hadden en zich lieten trek ken in een klimaat dat zeer ongezond is geweest. Alleen door man en paard te noemen, kon Hylkema kracht bij zetten aan zijn bezorgdheid om din gen die vandaag weer net zo zouden kunnen gebeuren Het is zeker niet zo dat hij al die reeds genoemde politici opvoert als corrup te boeven. Verre van dat Deze film typeert enkel hun zwakheden, hun kneuterigheid en hun kwetsbaarhe den waar door Korsten inderdaad veel aan viel bij te schaven Mensen als Marga Klompé en Piet de Jong komen er nogal vertederend uit zelfs. Ook Korsten zelf wordt niet neergezet als een aarts-intrigant. Maar eerder als iemand die oprecht geloofde dat het zijn taak was om de leiders van zijn Katholieke Volks Partij met raad en daad bij te staan Politici cue nem nu zeggen te herinne ren als alleen maar een soort loopjon gen, kunnen die visie voor een flink deel in de film zelfs bevestigd zien Korsten mag gedacht hebben dat hij handig was en een hele Piet. zijn vrouw hoorde ergens zeggen dat hij zich vooral mets moest verbeelden, omdat hij enkel gebruikt werd door zakenlieden en politici die hem nooit echt zouden accepteren, omdat hij nu eenmaal slechts de zoon van een Westlandse bollenkweker was Nogal schrijnend is het hoe 'De Man netjesmaker' zichtbaar maakt dat Korsten niet aanneemt dat zijn vrouw gelijk had De enige politicus die bij Korstens begrafenis zijn gezicht liet zien. is mr. Harm van Riel geweest, de VVD-senator die zelf nooit iets met de overledene te maken had gehad, maar wel oreerde dat Korsten slachtoffer was geworden van door hem veron- 'Door Hans van Straten) zijn geloof ik weinig ■^schrijvers in Nederland zo systematisch te werk 'aan als Jan Wolkers. Het leeft er alle schijn van dat hij 'zijn produktie een sche- v°lgt dat, in grote lijn, al ton geleden is vastgesteld, fe titel van zijn nieuwe ro- 8411 Gifsla is al in 1980 aange- londigd in De perzik van on gelijkheid. In 1981 en 1982 ,erd deze aankondiging her- bald. nu, voor hij Gifsla gaat lezen, jnkijkt welke boeken er ditmaal «oen opgegeven als zijnde „in voor ging", vindt vier titels vermeld ®»an er één luidt: De zetpil van de Het ongewone is echter dat deze g°°k al enkele malen opduikt in Er bestaat dus een zekere ^•5 tussen deze nieuwe roman en jjwk, dat nog moet verschijnen, het verhaal van een schrijver, Billing in veel opzichten her kent men in deze figuur de trekken van een zelfportret. Hij is ongeveer even oud als Wolkers, hij woont op een plek die alleen per boot is te bereiken, in een landschap van wei den en duinen. Dat klopt allemaal, want het mag bekend worden veron dersteld dat Wolkers sinds enkele jaren op Texel woont. Luxueus De verdere omstandigheden waarin Robert Dilling verkeert, kloppen ech ter niet. Hij woont alleen, is geschei den en heeft een volwassen dochter, die in Amsterdam woont. Voorts BOEKEN heeft hij een opvallende hang naar een luxueuze levensstijl. Hij over weegt of hij de laatste dagen van het jaar maar niet liever za! doorbrengen in Londen of New York, „weg uit de duisternis en het isolement naar licht en luxe". In bizarre tegenstelling hiermee blijkt hij verslaafd aan Engelse drop. een yaiJDAG 18 NOVEMBER 1983 - PZC/k unst/cultuur 9 uit een supermarkt, en zijn lesbische dochter Ellen. Ook Ellens vriendin Nancy komt, na enige strubbelingen, naar het eiland. De met veel realisme getekende su permarkt, het domein van de filiaal chef ieen machteloze erotische rivaal van Dillingi. vormt de komische te genhanger tot de moordfantasie. De drie vrouwen lijken Dillings behoefte aan luxe te schragen, maar zijn benen kunnen deze weelde niet meer dragen als hij teveel heeft gedronken krijgt hij een black-out en wordt door het drietal in bed gestopt. In de armen van zijn dochter blaast hij ten slotte, toch nog onverwacht, de laatste adem uit. Vonnis Het is alsof Wolkers hiermee een vonnis heelt uitgesproken over zijn tweelingbroer. Hij had hem alleen nodig om zichzelf te bewijzen dat hij. door zichzelf indertijd niet als hor rorschrijver te profileren, de goede keus heeft gedaan. Deze moerassige schim, niet meer dan een persiflage op de „echte" auteur, kan ter helle Hiermee wordt echter tevens het dub belzinnige parket aangegeven waarin Wolkers zichzelf heeft gerangeerd: hij moest, een boek lang een man volgen die, bij alle uiterlijke overeenkomst, de mindere was van hemzelf. Men doet er dan ook goed aan deze roman niet te vergelijken met boeken waarin hij zichzelf een andere opgave had gesteld, boeken als Een roos van vlees en De doodshoofdvlinder, waarin hij zich meer rechtstreeks (en vollediger 1 heeft uitgesproken Flonkerende vis Robert Dilling scheept de lezer trou wens nog met genoeg problemen op. Wat te denken van de zeelt die de vogelkenner na het verbergen van het halve lijk uit het water ophaalt? „Maar die donkere goudachtig flinke- rende vis. machtig en sterk, wat is daarvan de betekenis? Is dat het vaderbeeld waarvan hij zich eveneens moet ontdoen om volwassen en rijp te worden en bevrijd te sterven1 Hij moet hem ombrengen maar kan toch die duistere schim niet ontlopen'' Hei antwoord lijkt evenzeer van be lang voor de vogelkenner als voor Robert Dilling en in laatste instantie voor Wolkers zelf Jan Wolkers. Gifsla. De Bezige Bij Als paperback f22.50. gebonden f32.50 Onlangs was ik in de hel. Je kunt er dus weer uit, als Nederlander tenminste. Het was er niet zo warm als iedereen denkt: mild herfstweer. De duivel zit in een flesje met zijn naam erop: Duvel. Zijn drietand is een vork: het eten is goed in de hel. Mijn bezoek aan dit oord der verdoemden had een reden: De Vlaamse Boekenbeurs, die van 30 oktober tot en 13 november gehouden werd en die in tegenstelling met de Nederlandse met literatuur niets van doen heeft. Of toch wel? Een 'Science Fiction-panel' met een echte Nederlandse deelnemer, de onleesbare, onverkoopbare en im mer doorschrijvende Manuel van Loggem op 'de dag van de litera tuur'. Daar sprak ook een plaatselijke grootheid een half uurtje: Stan Lau- njssens, iemand die een boek over Dali schreef. Maar in het geheim onaangekon digd was onder leiding van Fred Braekman van de BRT een 'panel' gepland met de volgende misdaad auteurs, die zich achter een lange tafel met fluitende microfoons en flesjes Spa geschaard hadden. Jan Willem van de Weetering „mis daadromans betalen beter" en .Het succes heeft me nooit verbaasd" waren de commentaren van de schepper van Grijpstra en De Gier. Hans Neber een oude man met een rood pothoofd en een lintje, die pochte op zijn relaties met vele vrouwen en daarom vond dat hij best een geloofwaardige vrouwelijke hoofdpersoon neer kon zetten en een voorkeur voor Ngaio Marsh bleek te hebben. Martine Carton, type barda me, die zich als een serieus schrijf ster bleek te beschouwen met haar succesvolle Tonia-serie, Patricia Highsmith als haai- grote voorbeeld zag. Jacques Post met zijn duo Max en Maalbeek, die ballong met een te genvraag kwam „Waarom zijn de bananen krom?"m Tja, waarom schnjf je? Koos van Zomeren, de enige colle giale auteur: hij prees ook niet aan wezige collega's, zoals onder andere Joop van den Broek bij naam en toenaam Van Zomeren meende dat het mis daadgenre ten dode opgeschreven was, waardoor hij zich in zijn eerlijk heid de woede van zijn aanwezige collega's op de hals haalde. Wat waren dat voor praatjes! Straks wa ren ze brodeloos' „Wie schrijft blijft evenmin" wist Koos. die toegaf te schrijven omdat hij zich anders „ver schrikkelijk zo vervelen". Van de twee Vlamingen in het gezel schap, John Vermeulen, die 12 ro mans op zijn naam heeft staan en Jef Geeraerts. had de eerste, waterspor tredacteur in het dagelijks leven, niet veel te melden en de laatste des te meer. Prijs Aan het vraaggesprek met de au teurs ging een prijsuitreiking iedere Vlaamse auteur heeft meer dere prijzen gekoppeld aan ban- quetten gekregen, maar als hij uit gegeven wil worden moet hij daar over de grens voor op zijn knieën gaan liggen vooraf aan horror, SF en thrillerschrijver Eddy Bertin voor zijn verhaal 'Zes kogels voor Jef Geeraerts'. Waarin de beroemde auteur een rancuneuze mislukkeling is die geen poot aan de grond krijgt, bij een uitgever en vol blinde haat op de Vlaamse Boekenbeurs rondwandelt. Een schitterende en zeer geestige persiflage, die al met een noodgang gedrukt bleek Na het wat kabbelende gesprekje kwam er toch nog enig leven in de brouwerij toen voorzitter Braekman vroeg of het publiek nog vragen had. De Vlaamse Duvel kondigde zich aan als een heer die zich „docent vergel ij kende li ter atuurwetenschap- pen' noemde en daaraan toevoegde „niet om mezelf in de hoogte te steken" fHij begon op goed gefun deerde wijze de voortreffelijke thril lers van Jef Geeraerts af te kraken. daarna volgde een rekensom: de auteur verdiende wel erg veel. vond de spreker. Hij wilde ook wat. Het Geeraerts hem niet zijn eerste vrouw afgepakt? Een pooier in een net pak dus. die zelfs zijn tweede vrouw in dit avontuur had meege sleurd. die sissend met een gevuld wandelwagentje langs Geeraerts schoof „Kinderen, die zult ge nooit hebben Sjef. met al uw geld niet". Het geschrokken panel brak op, het maniakale echtpaar bezegelde hun missie met een kus boven de kinder hoofdjes in het karretje en het was weer eens duidelijk dat roem vogel vrij maakt ze weten je overal te vinden Maagpijn Geeraerts nieuwste thriller 'Drugs' (Manteaul werd op de boekenbeurs gepresenteerd. En ook dit keer stelde Geeraerts ons niet teleur. Uitstekende psychologische type ring, spanning, snelle verplaatsing van het actieterrein, een geraffi neerde techniek, alle figuren zijn overtuigend, prima dialogen, grote kennis van (politieke) zaken en als geheel een scherp inzicht in het menselijk bedrijf, plus bitter zoete commentaren: „België is geen land, maar een slepende ziekte". Werner Dumnck. een van de weini ge onkreukbare journalisten die er m het rechtse België (het verhaal speelt in 19891 nog zijn. wil informa tie naar Nederland smokkelen om het in vrij Nederland te publiceren. De eenling contra het apparaat. De ene rechtvaardige tegenover de totale corruptie, de roepende in de woestijn De lachwekkende afluistersituatie, de absurde beveiliging, de basis van het heroineprobleem, kleingeestig heid, cynisme en machtswellust sa mengesmolten tot een harmonisch geheel. Een uitstekend boek en toch vond ik Geeraerts vorige 'Diamant' nog be ter! John Vermeulens nieuwste 'Moord- kinderen' 1 Bruna) heeft weer als held Ansen Wagner, van beroep jachtar- chitect. maar weer eens geronseld door de geheime dienst, om samen met zijn vriendin Verena, een geile bliksem, die buiten het bed ook zeer doortastend is, een opdracht op te knappen Een misdadige organisatie ontvoert jonge kinderen die ze africhten op het doden van een persoon naar keuze van de organisatie. Het boek is erg spannend ik kreeg er zelfs maagpijn van sex en humor vormen een hechte combina tie. het duo Verena-Ansen is geestig en overtuigend neergezet, waarbij Verena merkwaardig genoeg duide lijker uit de verf komt dan Ansen. Ik vond trouwens het mensenlij k gedrag toch interessanter dan de harde actie Als enige kritiek: het is duidelijk dat Nederlands voor een Vlaming een vreemde taal blijft, helemaal soepel wordt het nooit Het verhaal draait om een kinderloze wapenhandelaar die wapens aan Iraanse rebellen levert, die denken dat ze hen ver linkt hebben De rebbellenleidster blijkt een heel spannend wezen met onvermoede mogelijkheden' Vermeulen: „Vraagt u de andere titels ook maar bij de boekhandel. U zult er geen spijt van hebben. Jef Geeraerts lekkernij die hij met handen vol in zijn mond propt, zodat hij voortdurend een hoeveelheid „zwarte blubber" m zijn mond heeft. Robert Dilling werkt aan een macabe re misdaadroman, die De zetpil van de dood moet gaan heten. Hij spreekt hele passages in op zijn bandrecorder, passages die hij later uittikt op zijn elektronische schrijfmachine. Hoofdpersoon in dit verhaal is een vogelkenner, die net als Dilling alleen woont en die. bij het waarnemen van vogels, het lijk ontdekt van een jonge vrouw Zij is het slachtoffer geworden van een lesbienne, die haar een giftige zetpil in de anus heeft gestoken. Moddereiland De vogelkenner vergrijpt zich aan de dode en probeert zich vervolgens van het lijk te ontdoen. Hij zaagt het in twee stukken en begraaft het boven deel op een modderig eiland („zwarte blubber") in de Nieuwkoopse plas sen. Twee rechercheurs, die hem al eens hebben ondervraagd het verhaal doet hier even denken aan Edgar Allan Poe ontmaskeren hem twee jaar later: het meisje was vermoord in een veld gifsla en het moddereiland blijkt opeens ook vol giisia te staan. Het dode meisje heeft het zaad van deze plant met zich meegedragen. Kenners van Wolkers' werk zullen zich hier ongetwijfeld zijn vroege ver haal Gevederde vrienden herinneren, waarin ook het lijk van een vrouw op ingenieuze wijze wordt weggewerkt Deze overeenkomst kunnen we opvat ten als een vingerwijzing. Robert Dil ling is de schrijver die Wolkers had kunnen worden als hij zich had ont wikkeld in de richting, die Gevederde vrienden leek aan te geven als hij een horrorschrijver was geworden naar Amerikaans model. Niet voor mets had „Robert Dilling' de naam van een Amerikaan kunnen zijn. Twee opgaven Dit zou Wolkers met zijn bijna-dub- belganger hebben bedoeld: alsnog proberen gestalte te geven aan een verzuimde mogelijkheid van zijn schrijverschap. Een poging die twee opgaven stelt, ten eerste: hoe zou het werk eruit hebben gezien als Wolkers de horrorkant was opgegaan, en ten tweede: wat voor een schrijver zou hij zijn geworden als hij de horror tot zijn metier had gemaakt? Voor het antwoord op de eerste vraag zullen we moeten wachten op De zetpil van de dood, maar voor de tweede vraag kunnen we terecht In Gifsla. Robert Dilling gaat Oudejaar vieren met zijn vriendin, een meisje Gerard Thoolen en Henk van Ulsen: hoofdrollen in de film, 'De Mannetjes maker' derstelde vriendschap op plaatsen waar heel andere belangen speelden. Markant 'De Mannetjesmaker' is absoluut geen schandaalfilm of zo. De elemen ten waar lekker sappig mee had kunnen worden uitgehaald, zijn juist met opvallende terughoudendheid behandeld. Dat Hylkema gewag maakt van de verhouding die Kor sten had met de echtgenote van de katholieke fractieleider, is belang rijk, omdat eruit blijkt hoe ver deze adviseur zijn zakelijke relaties wist door te trekken naar particulier ter rein. Dat Korstens verslaafdheid uit voerig wordt geillustreerd, heeft be lang, omdat hij dus zijn adviseur schap aan verschillende partijen ver richt heeft in totale afhankelijkheid van ëën persoon, die toen ineens een heel opmerkelijke promotie te beurt viel. Hij zijn uiterst markante details in de hele affaire en daarom horen ze in deze film thuis. Hylkema's integriteit mag dan verder blijken uit het feit dat hij bedscènes afbreekt op het moment dat je er verlekkerd voor overeind wil gaan zitten. Zelfs een stripteasescène in een nachtclub wordt zuiver ter loops afgedaan. Het is zelfs zo dat de film af en toe best iets meer schwung' had kunnen ge bruiken Er zitten net iets te veel scènes in met een paar heren aan weerszijden van een bureau, maar wat ze zeggen Zs vaak geestig, spannend en bijzonder informatief. De dialogen zijn ontzettend sterk geschreven. Den Haag als opmerkelijk filmgenieke stad had beter uitgebuit kunnen wor den en het hele Haagse wereldje had meer lucht, ruimte en versiering kun nen gebruiken Dal Hylkema die niet gegeven heeft, is enerzijds een gevolg van budgettai re beperkingen en anderzijds het ge volg van de visie dat. hij nu in staat is om de bekrompenheid, de kleinscha ligheid van de Nederlandse politiek niet alleen zichtbaar, maar ook voel baar te maken. Dat is de essentie. 'De Mannetjesmaker' demonstreert hoe de belangen van de Nederlandse democratie niet worden waargeno men door een bijzonder soort heren en dames, op wier blazoen vooral nooit een smet zou mogen worden gewor pen. alsof zoiets een soort godslaste ring zou betekenen Dat is wat Gijs van der Wiel vindt dat wij moeten geloven Nee. de Nederlandse be windslieden zijn net zulke zwakke en minder zwèikke. vergelijkbare en on handige stumperds als u of ik. die verduveld moeten uitkijken of ze wor den geknipt en geschoren door slim me mensen met heel veel geld. De enige echte schavuit die in 'De Mannetjesmaker' wordt opgevoerd, is toch de carrièrist-internist Haex. Dat wordt vastgesteld, dat het in Nederland nog steeds gebrekkig ge steld is met het vervolgen van door medici begane criminele feiten, is een rake toegift van een film die het verdient intensief in Nederland te worden bekeken, te beginnen in Den Haag. tóf ffljaar later overleed 'De Mannetjes bef onder kommervolle en tame- geheimzinnige omstandigheden, fet gerucht deed de ronde dat hij was nroord. Een onderzoek naar de denkelijke rol die dr. Haex gespeeld n hebben, leverde volgens justitie sr. belastende feiten op. tl dit materiaal heeft Hans Hylke- Uin samenwerking met scenarist Ia Vorstenbosch een sleutelroman f5lmd waarin met weinig moeite foren als Zwolsman (Hans Veer- öni. Schmeltzer (Henk van Ulsen), Ifldkamp (Egbert van Paridon), fompc (Diana Dobbelman), De Jong flans Man in 't Veld), Van Riel Uftomc Rcchuis), Aalberse (Allard un der Scheer) te herkennen zijn, fonover een briljant acterende Ge- tndThoolen als Ben Korsten, die in film Ben Mertens heet. «tereen loopt trouwens rond onder %eerde namen, maar alle person- bêö worden zo raak getypeerd in Gerard Thoolen in 'De Mannetjesmaker

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1983 | | pagina 9