ZOEK DE
ZON OP
Staat
wijn
emigreren
uit
lijfsbehoud
WISSEL BEVELANDEN WISSEL SCHOUWEN
PZC/Streek
nogal wat landgenoten die in de
Languedoc een zomerwoning neer
hebben laten zetten en voor een aan
tal van die huizen regelt Sari de
verhuur.
Hans zelf houdt zich bezig met het
beheren van een wijngaardje dat ei
gendom is van een Nederlander, die er
echter zelf niets aan kan doen. Verder
is Hans regelmatig te vinden in de
wijngaarden van andere wijnboeren
waar hij al het voorkomende werk
doet. Het hele gezin wordt zelfs inge
schakeld in de pluktijd want dan kan
iedere boer dringend een stel extra
handen gebruiken. Daarna worden de
wijngaarden gesnoeid en omdat zoiets
niet zo snel hoeft te gebeuren is Hans
daar een poos mee zoet. En als hij dan
nog een verloren moment over heeft
bouwt hij zomerwoningen. Eentje
heeft hij er al gezet voor zichzelf. Dat
huisje wordt verhuurd. Momenteel is
hij bezig met de bouw van een bunga
low voor zijn zuster
Op die manier is er werk genoeg en
kan het gezin Moerland wel rondko-
rené schrier
men Maai" het is ook de aard van
Hans Moerland zelf Er is geen werk
dat hij weigert Zeker op het gebied
van de wijnproduktie heeft hij alles al
eens gedaan. Hij werkte in de 'cave
cooperative' ide wijnfabriek) waar hü
de enorme bassins schoonmaakte
waarin na de oogst de druiven gisten.
Geen al te schoon werkje, dat zelfs
met van gevaar ontbloot is. Het is al
meermalen voorgekomen dat arbei
ders in de bassins stikten wegens
zuurstofgebrek.
Ondanks al die karweitjes is Hans
met van plan een pas op de plaats te
maken Hij loopt al enige tijd rond
met het plan een wijngaard te kopen
en zelf zijn eigen druiven te gaan
WOENSDAG 16 NOVEMBER 1983
keren zitten ze weer in Nederland.
Vorig jaar is hier nog een gezin komen
wonen uit Nederland, maar we zien nu
al dat dat niet gaat Het zijn reuze
aardige mensen hoor, maar ze zullen
het met rooien".
Ze vertellen dat er ook voldoende
Nederlanders zijn die het wel lukt.
Zoals die chef van de recjuisieten-
afdeling van de NOS. G. M van
Buuren, die een aantal jaren geleden
een camping begon in de buurt van La
Salvetat sur Agout. Hij heeft een paar
jaar met zijn gezin erg hard moeten
werken, maar nu gaat het wel, Zijn
dochter is bijvoorbeeld een potten
bakkerij begonnen, vlakbij de cam
ping.
En er is ook een slager uit Groningen
die al het werk aanpakte dat hij in de
horeca-sfeer kon krijgen. Die heeft nu
een eigen eethuisje Zo zijn er nog wel
mogelijkheden. Op dit moment is er
bijvoorbeeld 's zomers een redelijke
boterham te verdienen met een wind-
surfschool aan het strand, maar dan
moetje wel zien dat je werk hebt voor
de winter. Ook in de olijven-industrie
zit nog wel een beetje toekomst en
datzelfde geldt voor diegene die wijn
boer wil worden, al is het in beide
gevallen wel noodzakelijk dat een
flink startkapitaal voorhanden is
Verhuren
Zoals gezegd pakte Hans Moerland
van alles aan. Dat heeft er in geresul
teerd dat hij nu verschillende bron
netjes van inkomsten heeft. I)oor het
contact met de Nederlanders uil de
buurt is hij begonnen aan het verhu
ren van bungalows. Er zijn namelijk
Het is natuurlijk best aantrekkelijk, dat zuiden van Frankrijk. Altijd lekker weer, een leuk
huisje in een mooie omgeving, de gemoedelijke Franse levensaard aangevuld met wat
Wijn en dan af en toe nog wat werken voor de kost. Die gedachte moet menig vakantieganger
in dat gebied (en in andere zonnige zuidelijke oorden) door het hoofd hebben gespeeld. En in
een aantal gevallen heeft dat er daadwerkelijk toe geleid dat van de vakantiebestemming een
woonbestemming werd gemaakt.
Het is bekend dat er Nederlandse
gezinnen naar bijvoorbeeld Zuid-
Frankrijk vertrokken om daar een
nieuw leven op te bouwen. Ze deden
dat heus niet allemaal vanwege het
gunstige belastingklimaat. Zoiets is
natuurlijk een hele stap; alle banden
met de geboortegrond verbreken en
opnieuw beginnen in weliswaar aan
trekkelijke, maar onbekende oorden.
Hans en Sari Moerland uit Sint-Anna-
land en hun twee zonen Richard (12)
en André (17) hebben, nu bijna zeven
jaar geleden, die stap genomen. Niet
zozeer omdat het Zuidfranse land hen
aantrok, inaar letterlijk uit lijfsbe
houd. Hans (39) werd door zijn huis
arts voor de keuze gesteld: je kunt als
reuma-patiënt hier blijven wonen en
binnen een paar jaar in een rolstoel
zitten of je kunt verhuizen naar een
warm land. Die keus was voor Hans
en Sari Moerland niet zo moeilijk.
Hans is iemand die eigenlijk niet stil
kan zitten en als hij dan wegens zijn
ziekte weer eens het bed moest hou
den, dan lag hij zich als het ware op te
vreten. Want werk was er genoeg. In
die tijd hadden Hans en Sari Moer
land twee supermarkten in eigendom,
één in Sint-Annaland en één in Sint-
Maartensdijk. Tevens hadden ze sa
men met de zuster van Hans een
supermarkt in Klundert. En juist door
,die drukke werkzaamheden lag Hans
op den duur meer op bed met reuma
klachten, dan dat hij in de super
markt te vinden was.
Na de waarschuwing van de huisarts
is het gezin Moerland uit gaan kijken
naar een stekje in Zuid-Frankrijk.
Want dat was al vrij snel duidelijk. Als
het dan toch een warm land moest
worden dan wordt het Zuid-Franknjk.
Volgens Sari trok die streek altijd al
„Het was een oude droom En nadat
die dokter een keer tegen Hans was
uitgevallen, konden we in ieder geval
die droom proberen waar te maken"
Ruggesteun
Eén supermarkt werd verkocht en
ook voor de andere zaken werd een
regeling gevonden in de vorm van
bedrijfsleiders. Daarmee verkeerde
het gezin Moerland meteen in een
situatie die niet met die van de
gemiddelde Nederlander te vergelij
ken is. Met die twee supermarkten
achter de hand werd namelijk een
aantrekkelijke financiële ruggesteun
gecreëerd. Hans daarover: „Die twee
supermarkten vormen momenteel de
helft van mijn inkomen. De andere
helft verdien ik er hier in Frankrijk
bij".
Geld is erg belangrijk voor mensen
die met plannen rondlopen zich in een
dergelijk avontuur te storten. Het is
zonder meer een feit datje niet op de
bonnefooi naar Frankrijk kan vertrek
ken met je gezin. Volgens Sari moetje
minstens één jaar in je levensonder
houd kunnen voorzien en geld hebben
om je huisvesting te betalen.
Hans Moerland heeft in dat eerste jaar
mets gedaan, of beter gezegd, niets
kunnen doen. Die periode is gebruikt
om te beteren. En met veel resultaat.
Na één jaar was hij van zijn reuma-
pijnen af. En na twee jaar hoefde hij
zelfs geen medicijnen meer te nemen.
Wat dat betreft heeft hij in Zuid-
Frankrijk al een enorme winst ge
boekt. „Ik zal niet zeggen dat het voor
iedere vorm van reuma opgaat, maar
ik ben hier volkomen genezen. En ik
merk het verschil ook meteen als ik in
een wat vochtiger periode een paar
weken naar Nederland ga".
zo op te stellen dat je zelf de grootste
mond hebt Je moet niet zeggen: ik zal
jullie als Nederlander eens wat leren
want jullie werken hier niet op de
luiste manier. Dan lig je er binnen de
kortste keren uit".
Terwijl Hans aan zijn huis bezig was
kwam er wel eens een buurman wa
gen of hij eens met het een of ander
mee wilde helpen. En van het een
kwam het ander. Zijn beroep kan dan
ook eigenlijk het best omschreven
worden als 'klusjesman' of 'manusje
van alles'. „Ik pak werkelijk alles aan.
Maar ze komen ook pas naar je toe als
ze je een beetje vertrouwen. Dan rol je
er eigenlijk vanzelf in" En daar raakt
hij ook meteen het cruciale punt voor
de Nederlanders die naar het buiten
land gaan je moet integreren met de
plaatselijke bevolking.
Sari: „We hebben genoeg Nederland
se gezinnen gezien die het plan had
den om hier te blijven wonen. Maar
we hebben er ook heel wat terug zien
gaan. Je kunt eigenlijk zeggen dat na
drie jaar duidelijk is wat het zal
worden. Dat is eigenlijk het keer
punt. En als je eenmaal vijf jaar hier
woont en je hebt geen problemen,
dan lukt het wel.
Er zijn er ook die zich als het ware
isoleren en bijna met niemand optrek
ken of alleen met de Nederlanders die
er al wonen. Dat is verkeerd dan red je
het niet.-We hebben hier mensen
gezien die hadden zelfs na vier jaar
nog totaal geen contact met de Fran
sen uit hun naaste omgeving. En één
of twee jaar is dat nog wel vol te
houden, maar daarna gaan ze zich aan
van alles ergeren en binnen de kortste
Nadat het eerste jaar verstreken was
is Hans met werk begonnen. Hij kon
niet meteen een beroep uit oefenen
Zijn eerste werk lag dan ook in het
opknappen van het huis dat hij had
gekocht Bij toeval waren ze namelijk
tegen een huis aangelopen in een
klein dorpje genaamd Prades sur Ver-
nazobres. Dat dorp met zyn ongeveer
tweehonderd inwoners ligt vlakbij een
wat grotere plaats die Saint-Chinian
heet en dat alles is te vinden in de
Languedoc. Die streek was het gezin
Moerland niet helemaal onbekend,
omdat ze er al eens op vakantie waren
geweest en daarom hebben ze ook
juist daar wat rondgekeken toen ze
een huis zochten.
Terwijl Hans in het tweede jaar bezig
was met het opknappen van dat huis
is hij eigenlijk langzamerhand in het
werk gerold. Al snel was hem namelijk
duidelijk dat je je bij die Fransen niet
op moet dringen. „Je moet vooral hun
vertrouwen zien te winnen, dat is erg
belangrijk En dat doe je niet door je
Als je in de Franse Languedoc wijn
boer wilt worden dan moet je het nu
doen en in ieder geval vóór 1985. De
Franse staat verschaft namelijk momen
teel flinke aanmoedigingspremies voor
boeren in de Languedoc die iets aan de
verbetering van dc kwaliteit van hun
wijn willen doen. Er wordt erg veel wijn
gemaakt in de Midi (een deel van Zuid-
Frankrijk), maar bijna nergens is er spra
ke van topkwaliteit. Dat wil ook de staat
graag veranderen, vandaar dat boeren
gratis wijnstokken van een betere kwali
teit krijgen, als ze stokken van een slech
te kwaliteit opruimen. Dat geldt niet
alleen voor boeren die al wijngaarden
hebben, maar ook voor beginnende boe-
Maar beginnende boeren zijn ex niet meer
zo veel Wat dat betreft is in Frankrijk
hetzelfde beeld te zien als in Nederland en
ook daar is de bedrijfsopvolging één van
de grote problemen Om daar wat aan te
doen wil bijvoorbeeld de staat aan jonge
boeren geld lenen tegen vrij lage rentes
zodat ze grond en materiaal aan kunnen
schaffen. Niet alleen bemoeit de staat zich
m Frankrijk met de kwaliteit van de
landbouwprodukten. ook is via de staat
grond te verkrijgen. Daartoe worden bij
voorbeeld stukken woeste grond ontgon
nen, want daarvan is er m Frankrijk nog
genoeg De prijs van die ontgonnen grond
van de staat is 40.000 francs per hectare
(één franc is ongeveer 38,5 cent). De prijs
van ruwe grond ligt op ongeveer 15.000
francs per hectare. Vooral die 40.000 francs
per hectare vinden Fransen al vrij veel. In
Nederland wordt om zo'n bedrag voor
cultuurgrond gelachen. Als daar dan nog
eens de gratis wijnstokken van de Franse
staat bij worden gevoegd, dan lijkt het vrij
aantrekkelijk voor Nederlanders om te
beginnen.
Hans Moerland, die al zeven jaar tussen de
Franse wijnboeren in de Languedoc zit, is
het daar mee eens „Als je iets in de
wijnbouw wilt beginnen moet je het nu
doen. Nu is dat het voordeligst. Want die
actie van de staal houdt op 1 januari 1985
op Volgens Hans kan een wijnboer van
zo n 40.000 wijnstokken goed rondkomen
Daar heeft hij ruw geschat twee tot drie
hectare voor nodig.
Er zijn ook boeren met 70 000 tot 80.000
stokken maar die worden gezien als de
grote wijnboeren Normaal gesproken
moet ook voor de wijnstokken betaald
worden. Een stok waar wijn van een goede
kwaliteit af moet komen, die geschikt is
voor het predikaat appellation d'origine
controlée (AOC), kost dan zo'n 15 francs.
Voor een gewone tafelwijn moet acht tot
negen francs per wijnstok betaald worden.
En als je dat vermenigvuldigt met 40 000
(het aantal voor een gemiddelde wijnboer)
dan is duidelijk dat de staatssubsidie niet
1e versmaden is
Heel wat wijnboeren zijn dan ook hun
wijngaarden aan het vernieuwen. Daar
zit voor hen wel één nadeel aan. Het
duurt namelijk twee jaar eer ze de eerste
trossen aan hun nieuwe ranken krijgen.
Daarom ruimen de meeste boeren niet
meteen hun hele voorraad stokken op,
want die twee jaar zonder oogst moeten
ze ook zien door te komen.
Soorten
De druivenrassen die volgens de staat
gerooid moeten worden zijn de Aromon en
de Noir. De rassen die verstrekt worden
van staatswege zijn de Syrah, de Mourve-
dc cn dc Grenache. Andere soorten die in
de Languedoc ook veel gekweekt worden
zijii de Carignan en de Gin Sault. Het. is
bijna altijd zo dat een wijnboer verschil
lende druivensoorten kweekt omdat ook
de wijnen uit verschillende druivensoor
ten zijn samengesteld.
Van de oogst gaat ongeveer 95 procent
naar de 'cave cooperative', de gezamenlij
ke wijnfabriek, die in ieder zichzelf respec
terend wijndorp staat. De overige vijf
procent wordt tot wijn verwerkt door
boeren die het nog zelf doen. Dat zijn
overigens ook meestal de wijnen van een
betere kwaliteit.
Toch is het beroep van wijnboer geen
vetpot. Misschien dat Fransen minder om
luxe geven, maar het valt bijvoorbeeld op
dat ze zich. in de wijndorpjes, bijna alle
maal voortbewegen in autootjes die al
lang uit de catalogi van de garages zijn
verdwenen.
Maar er is één troost: er zijn meer beroe
pen waar je kennelijk niet rijk van wordt.
Want de postbode van Saint-Chinian
haast zich 's morgens langs de brievenbus
sen om 's middags op tijd in zijn wijngaard
te kunnen staan En ook de burgemeester
van Prades sur Vernazobres heeft er een
baantje bij, dat van wijnboer natuurlijk.
Snoeien
De wijnboeren zijn een groot deel van het
jaar in hun wijngaarden te vinden. In
januari snoeien ze. Dat kunnen ze min of
meer op het gemak doen, maar het moet
wel vóór april gebeurd zijn. Andere werk
zaamheden zijn het enten en de machi» kd
nazien voor de komende oogst. r;:
In maart wordt de grond omgeploegd s
april en mei wordt er nog dood hx -
gerooid en er worden eventueel maatis -
len genomen tegen nachtvorst. Datk
zelfs zover gaan dat er grote kachelsini t
wijngaarden geplaatst worden om detc
peratuur op te drijven, In juni wordtt
gespoten tegen eventuele ziektes en
zoals in juli wordt er onkruid gewied
In de kelders wordt ondertussen deoop
van het jaar daarvoor, die in de vater.' f
bassins is opgeslagen, in de gaten geta,
den. In september en begin oktober vdj
dan de wijnoogst en de laatste maar,de
van het jaar worden gebruikt voor wel
zaamheden in de kelders. En eind dece
ber wordt er alweer gesnoeid. Naast ie 1
werk in de wijngaard steken de boerend
veel tijd in het bottelen in de maar.at 1
maart en april Dat ritme wordt eiger-1
alleen doorbroken als na zo'n zeventig:
tachtig jaar de stokken vervangen tv.ort
worden Want dat is de leeftijd vanr..
gemiddelde wijnstok. Een mensenleeS?
zoals de Fransen zelf zeggen.
Mensenhandel,
In de Languedoc wordt bij de oogst var»
druiven nog steeds een beroep gedaar. HV
mensenhanden. Dat heeft voornameiit' ERi
maken met het feit dat machinaalooe* I.
nagenoeg onmogelijk is. Het gebied s ne:
daarvoor te ruw en veel wijngaarden;: ton'
voor machines nauwelijks bereikbaar Kt «r
menteel wordt aarzelend geprobfö tal
oogstmachines te gebruiken, maor OEI
komt nogal wat bij kijken. Wani d£ HS
moeten de druivenstokken weer op «t]
bepaalde afstand van elkaar geplant i? uai
en de wijngaard mag vooral geen onrfe
heden vertonen Daarom ziet het er nJ «n
niet naar uit dat de plukmachines? KI
grote schaal in de Languedoc zullenn r j
den gebruikt.
Een veel voorkomend beeld is oo*
overal verspreid liggende klemt 7-: "y'
gaardjes Komend uit Nederlanden - J-
herverkavel-manie nog steeds keri r
keer toeslaat is dat een vreemd idee
is er geen enkele boer die het -
'herverkaveling' in een wijngebied in - J.-:
mond durft te nemen. Zoiets zou leider.*
enorme interne oorlogen
Het komt namelijk bij de wijn
kwaliteit van de druiven aan en datisJ0 ™i
erg sterk gebiedsgebonden. De wijn'
een bepaalde streek kan veel beter n «t
kwaliteit, zijn dan die uit de aangrens t!|
streek en die kwaliteitspredikatenzijn«
heilig goed in Frankrijk. Maar ookbitf
één streek ligt zoiets erg gevoelig Daar-
tobben ze liever verder op hun
wijngaardjes.
Maar ondanks de ligging van de wijngtf -
of het kwaliteitspredikaat zijn de bo? jj|
eigenlijk maar van een ding afhankelijk j*
dat is het weer. En daarmee verschip'
eigenlijk in niets van hun Nederig
collega's. - 1
kweken Het wachten is nog op een
wijngaard van een redelijke kwaliteit
met een even redelijke prijs. Daar zal
dan ongeveer éénderde van zijn tijd in
gaan zitten en de rest van z'n werk
wordt daar aan aangepast.
Natuurlijk zijn er ook in Frankrijk
vergunning nodig, maar het gaat
toch allemaal niet zo formeel als in
Nederland. Ook hier geldt dat het
persoonlijk contact wonderen kan
verrichten.
Zo heeft Hans een kennis die bij de
dienst gemeentewerken werkt. Als
Hans plannen heeft om iets te bouwen
of te verbouwen, voor zichzelf of voor
iemand anders, dan gaat hij eerst die
kennis om advies vragen. Vervolgens
dient hij een vergunningsaanvraag in,
die toch weer door de afdeling van
diezelfde kermis goedgekeurd moet
worden. Dan is het natuurlijk niet
vreemd dat zo'n aanvraag geen pro
bleem oplevert. Het gebeurt ook wel
dat er een vergunningaanvraag wordt
ingediend en dat de ambtenaar dan
zegt: begin maar alvast; het ziet er wel
goed uit en die vergunning komt wel.
Maar ook de Franse ambtenaren kun
nen rare bokkesprongen maken. Zo
werd enige tijd geleden nog bepaald
d^t alle nieuwe zomerwoningen in het
gebied dezelfde kleur moesten krij
gen. gebroken wit. En dan halen de
Fl ansen hun schouders op en ze doen
het maar Want over het algemeen
zijn ze niet zo moeilijk. Zo heeft Hans
binnen drie weken de vergunningen
voor de verbouw van zijn huis gere
geld.
School
En zoals hij er met het werk in is
gerold, zo zijn de Moerlanden ook in
de plaatselijke gemeenschap gerold.
De jongste zoon Richard ging naar
hel schooltje in het dorp waar toen elf
leerlingen op zaten. Hij sprak nog
geen woord Frans met zijn vijf jaar,
maar hij werd daar prima opgevangen
door de onderwijzeres die hem woord
voor woord de Franse taal bijbracht.
En dan is het toch verbazend hoe snel
jonge kinderen zich iets eigen kun
nen maken, zoals bijvoorbeeld een
vreemde taal. Nu spreekt hij
vloeiend Frans, evenals de rest van
het gezin, zij het dat ze allemaal het
Midi-dialect spreken. Want iets an
ders krijgen ze natuurlijk in hun
naaste omgeving nauwelijks te ho
ren.
Richard zit ondertussen op de school
in Saint-Chinian en zijn oudere broer
André volgt onderwijs in de naburige
grote stad Beziers. Ze hebben het
uitstekend naar hun zin en mochten
pa en moe besluiten ooit nog eens te
verhuizen dan zou dat op grote bezwa
ren van de kinderen stuiten.
Via de kinderen kwamen ook weer
contacten met de Fransen. Nu voet
ballen vader en zoon André Moerland
in hetzelfde elftal van het dorp. En
Hans traint het plaatselijke jeugdelf-
tal. Er zijn met zoveel verenigingen in
het kleine Prades sur Vernazobres,
maar de clubs die er zijn bloeien wel
Zo zitten bijvoorbeeld alle kinderen
uit het dorp op het zangkoor En ook
Hans heeft wat dat betreft noten op
zijn zang. Want als protestant speelt
hij bij feestdagen als Pasen. Pinkste
ren. Kerstmis en bruiloften het orgel
van de katholieke kerk in het dorp. Er
is ook een gepensioneerde politieman
die de kinderen uit Prades muziekles
geeft. Op die manier helpen ze elkaar
en Hans en Sari Moerland zijn daar
voor de volle honderd procent by
betrokken.
Niet alleen moesten Hans en Sari
wennen aan de aard en de gebruiken
van de Fransen, ook allerlei zaken uit
het dagelijks leven waren anders
geregeld dan in Nederland. Over het
algemeen is er sprake van minder
luxe. concludeert Sari: „Veel dingen
zijn goedkoper dan in Neder!.u
maar het is er ook minder lun
Het lidmaatschap van dc vota
club kost bijvoorbeeld dertigf>(
per jaar (één franc is ongeveer
cent), maar daat staat tegcnov«
de voetbalvereniging geen ka
heeft en geen douches".
Moerland heeft ook nog nooit r h
rechten betaald of betaald veer re;
ophalen van huisvuil. Toen hij fro
vestigde moest hij een éénmaii ui
drag van duizend francs betaler,: hl
het riool en daarmee was alles h
geld. dn
Sari: „Een aantal jaren gelede;: H:
Frankrijk aanzienlijk goedkope:: (k
Nederland, ook bijvoorbeeld voet' t
levensonderhoud. Daarna werd k
snel duurder, duurder zelfs de In,
Nederland en nu is dat weet
gezakt tot een vergelijkbaar nk« I»!
Gelegenheid om Frankrijk en Ne k
land met elkaar te vergelijken! to
genoeg, want ieder jaar is hei g c.;
wel in het geboortedorp Sintü
land te vinden. San vindt he:
zomer niet erg om op het 1
Tholen te zijn. maar 's winterss!
het niet zitten. Vooral het kalegs s
landschap stuit hen tegen de i *-
Zeker vergeleken met hun i
woonomgeving waar het ookt 1
winter mooi groen blijft.
Maar niet alleen vanwege het kü
of het landschap hebben ze e
spijt van dat ze naar Frankn.1 P
trokken zijn. Sari: „Hans had;
derland ook de WAO in kunnep
met zijn reuma. Want het wordlad
een tegenwoordig veel te gemaiii
gemaakt. Op die manier tor.:' 03
mensen steeds minder eigen Inltii
zeker als het gaat om bijvoc::- [El
ondernemerschap. Endatgeldli In
voor de jeugd. Ook al die klaag:: m
over werkloosheid maken liet e
positiever op. Als je echt wilt ra -I
dan is er nog wel wat te vinden -
dan moet je wel initiatief tone. k
je
