FILM
'Joantjebestaat nog steeds
HOMOFILIE
Draften Blues
'Hoe doen twee egels het héél voorzichtig'
PZC/Streek
ROCKFORMATIE
BRENGT EERSTE
SINGLE UIT
„DAG 11 NOVEMBER 1983
IDZEN „Hoe doen twee egels het? Iléél voorzichtig", staat er op een vrolijke affiche in het pandje van de
iH aan de Schoolweg in Terneuzen. Heel voorzichtig. Die aansporing zou ook kunnen gelden voor de
lerbijeenkomslen waar de Werkgroep Homofilie Zeeuwsch-Vlaanderen idie bij de sexuele hervormers
en er eens in de veertien dagen soos houdt) homofielen in contact wil brengen met lotgenoten. Vandaag
ijdag) sluit de aanmeldingstermijn voor de eerste gespreksavond. donderdag 17 november in het gebouw van de
een persbericht lichtte Jan Voeten
n de werkgroep de bedoeling toe.
"iervanng leert dat vooral mensen
nog maar kort geleden hun eigen
no
sbisch zijn ontdekt hebben, behoefte
ebben om daarover te praten met
«nsen die in een vergelijkbare situa-
atten Het is dikwijls een bevrij
de ervaring om anderen te ont
boeten voor wie dezelfde gevoelens
Zangrijk zijn", schrijft hij. En „Om
echte ontmoeting mogelijk te
«en wordt er geprobeerd in de
oep een sfeer van vertrouwen te
'eken: als je je ergens niet op je
mak voelt, dan blijft het meestal bij
pervlakklg gebabbel. Daarom wil-
iwe de bijeenkomsten laten plaats
inden m een huiselijke sfeer en niet
1 een vergaderzaaltje bijvoorbeeld
twordtook gezorgd voor iemand die
leiding neemt en die probeert een
van vertrouwen te waarborgen"
geen speld tussen te krijgen,
toch doemt even dat affiche
n die twee o zo voorzichtige egel-
sop. Moeten homosexuelen in 1983
n> de beschutting van de huiska
mer opzoeken om zichzelf te kunnen
P- Terwijl even verderop de
treniging tot Integratie van Homo-
roaliteit COC wordt ontvangen
®r premier Lubbers en duizenden
«ers demonstreren zonder dat de
'dia daar noemenswaard van blo-
„Ik heb vorige week een man van 45
ontmoet Die had het nèt ontdekt. Zo
iemand heeft er weinig aan, dat onze
werkgroep een jaar of vijf, tien gele
den óók al eens huiskamerbijeenkom
sten organiseerde De groep, die daar
in geïnteresseerd zou kunnen zijn,
wisselt steeds. Ja, wie zijn draai ge
vonden heeft, zegt inderdaad: dat
verhaal heb ik al twintig keer ge
hoord". legt Jan Voeten uit.
Het is dinsdagavond. Op dat moment
zijn er ondanks advertenties in een
aantal grote dagbladen en het uitvoe
rige persbericht, dat de regio werd
ingestuurd, nog nauwelijks aanmel
dingen voor de eerste gespreksavond
binnen. Het verbaast Roman Gelder
land. al jaren actief in zowel de werk
groep als de NVSH, niet. Zegt: „Het is
voor veel mensen moeilijk om de
eerste stap te zetten Ik heb dat zeil
ook gehad In het begin wilde ik liefst
zo anoniem mogelijk blijven. Op een
bepaald moment ben je daar door
héén. Ineens heeft je naam eens een
keer in de krant gestaan en denk je
ach. wat maakt het ook uit? Maar
Zeeuwsch-Vlaanderen is nu eenmaal
een dunbevolkt gebied, eigenlijk een
groot dorp Het gebeurt wel, dat een
jongen van buiten Terneuzen. die on
ze soos heeft bezocht en zich wat
losjes heeft gedragen met een andere
jongen, dat later in zijn woonplaats te
horen krijgt. Zo van: ik zag je in
Terneuzen op straat met een knul
lopen... In de Randstad ligt het een
stuk makkelijker".
Voeten heeft de indruk, dat de angst
van homo's en lesbiennes om zich
bekend te maken typerend is voor
een plattelandssamenleving. „Ik kom
zelf óók uit zo'n gebied", vertelt hij.
„Er wordt over relaties heel traditio
neel gedacht. Wat vind je bijvoor
beeld van het gebruik om mannen,
die op hun dertigste nog niet ge
trouwd zijn, in de ossewei te stop
pen? Officieel kun je dat als folklore
beschouwen, in feite is het een stukje
heteroterreur. Die traditionele in
stelling betekent, dat het soms jaren
kan duren voor mensen tot het besel
komen: ik zou wel eens homofiel
kunnen zijn. Je hebt bier trouwens
ook nauwelijks hogere vervolgoplei
dingen. Daardoor trekken er nogal
wat Zeeuws-Vlamingen weg. Er is
een aantal homo's geëxporteerd en
dat vertekent het beeld".
Een andere factor en die houdt
verband met de ligging van de streek
is de (voor velen verlokkende)
aanwezigheid van Belgische steden
als Antwerpen, Gent, Brugge, Oos
tende en zelfs Brussel. Wie op zoek is
naar specifieke homo-ontmoetings
plaatsen als bars en sauna's lijkt niet
geneigd om zich op vrijdagavond een
smal trapje op te hijsen voor een
bezoek aan de soos van de Werkgroep
Homofilie Zeeuwsch-Vlaanderen.
„Tóch mogen we niet mopperen",
onderbreekt Roman Gelderland.
..Gemiddeld hebben we zo'n vijftien
bezoekers" Jan Voeten: „Maar de
sfeer is er anders dan in een huiska
merbijeenkomst. Je kunt er minder
vertrouwelijk mei elkaar pralen. Ik
denk dat dat voor veel homo's, die
het pas hebben ontdekt, een beletsel
vormt. Dat willen we met onze ge-
spreksavonden wegnemen".
Het idee voor het experiment is af
komstig van een kaderlid van het
COC, dat onlangs in Zeeland was om
de losse werkgroepen homofilie te
bundelen in een provinciale afdeling
van de vereniging. Dié integratie
lijkt heel wat vlotter te verlopen dan
die van homo's in de samenleving:
onlangs verscheen er zelfs een afde
lingsblad, 'Polderpo(o)t'. Voor
Zeeuwsch-Vlaanderen lijkt opname
in het COC-verband niet onvoorde
lig, nu de NVJ5H op zwart zaad zit en
liet zeer de vraag is of de vereniging
liet pandje aan de Schoolweg kan
blijven huren.
Jan Voeten zou het jammer vinden
als de Werkgroep Homofilie daarmee
zijn vaste stek kwijtraakte „al denk
ik niet dat het van invloed is op onze
activiteiten". Als het aan hem en
Roman Gelderland ligt. worden die
uitgebreid met voorlichtingslessen
op de scholen, tot dusver een inciden
teel gebeuren, dat het tweetal intus
sen al heeft geleerd dat er ontstellend
veel onwetendheid over het onder
werp bestaat.
Wie belangstelling heeft voor de eer
ste gespreksavond kan uitsluitend
vandaag (vrijdag) nog bellen met
nummer 01150-18393.
Bob Lagaaij. Roman Gelderland hen Jan Voeten van de Werkgroep Homofilie Zeeuwsch-Vlaanderen Bevrijdende ervaring
TERNEUZEN Het verhaal wil dat Draften Blues, een roek-formatie
uit Kloosterzande. de groep Doe Maar van het podium speelde. Het zou
gebeurd zijn tijdens een optreden van Doe Maar in Hulst, begin dit jaar.
Draften Blues verzorgde toen het voorprogramma.
Charles Heiszier. gitarist van Draf
ten Blues: „Wij stonden met het
zweet in onze handen Je moet je
waarmaken voor een duizendkop
pig publiek We gingen er flink
tegenaan en het publiek reageerde
zeer enthousiast. Er werd zelfs nog
om een toegift gevraagd Doe Maar.
die na ons speelde, kreeg in het
begin van haar optreden de handen
nauwelijks op elkaar. Wat wil je
ook met zulke slome liedjes".
Draften Blues is sinds kort ook op
plaat te beluisteren: onlangs ver
scheen een eerste single van de
groep, met op de A-zijde het num
mer 'Het valt met mee' en op de
B-kant. 'Ik moet'
Het plaatje werd in eigen beheer
opgenomen in de Peptone-studio te
Moerdijk. Van de vijfhonderd ex
emplaren zijn er inmiddels zo'n 250
verkocht De single werd officieel
ten doop gehouden tijdens een.
siechtbezocht, concert in 'Concor-
dia' te Westdorpe.
Een week later volgde een tweede
promotieconcert in gemeenschaps
centrum 'De Vlaschaard' te Koe
wacht. Peter de Maat. bassist: „Een
zeer gezellig concert. Tegen het
einde gingen een aantal fans zelfs
meezingen op het podium"
Het nieuwe plaatje wordt flink ge
plugd op de vrije radio's, net over
de grens (Radio 'Tiger' bombar
deerde Het valt niet mee' zelfs tot
'troetel'schijfi.
Binnenkort wordt het Hilversum 3
'bastion' bestormd. CHarles Heisz
ier: „Wq hebben onze hoop geves
tigd op Vara's popkrant. In dat
programma wordt regelmatig aan
dacht besteed aan bandjes uit de
provincie. De single sturen we
verder aan Peter Koelewijn, die
zoals bekend een voorliefde heeft
voor Nederlandstalige rock. We
hopen dat hij onze plaat in z'n
programma draait".
Draften Blues bestaat nu zes jaar.
Opgericht als new-wave groep, is
de groep in de loop der jaren gevo-
lueerd tot een traditionele blues
ock-band.
Ruim twee jaar geleden onderging
de groep een ingrijpende bezet
tingswijziging. Hieraan lagen muzi
kale meningsverschillen ten grond
slag.
Charles Heiszier (gitaar), Willem
Rijn (drums) en Peter de Maat (bas)
wilden meer de blues
ock-kant op, de anderen gaven de
voorkeur aan new-wave en haakten
af.
Het trio Heiszler/De Maat/Rijn is
inmiddels uitgebreid tot een vijf
mansformatie. Kees van Hoof
neemt de zangpartijen voor z'n
rekening. Ronald Platjouw speelt
saxofoon.
De meeste nummers worden ge
schreven door Heiszier, die niet
alleen voor de muziek maar ook
voor de teksten, deels Nederlands,
deels Engelstalig, 'tekent'. Gemid
deld éénmaal per maand wordt
opgetreden. Draften Blues pro
beert van die optredens, aldus
Charles Heiszier. ware happenings
te maken „We houden er van de
boel flink op z'n kop te zetten".
Peter Verdurmen.
oorstelling op
aterdag van
De Waterlanders'
s uitverkocht
1TERLANDKERKJE De zater-
poorstelling van het toneelstuk
rilcdaagse dingen' dat door de to-
nlvereniging 'De Waterlanders' uit
aterland kerkje op de planken
!rdlgebracht, is uitverkocht, Kaar-
avoor de première vandaag (vrij-
g) zijn er nog voldoende.
Opvoering, die plaats vindt in het
pshuis in Waterlandkerkje, begint
half acht.
ürdenburg
ARDENBURG Het Aardenburgs
prengilde heeft de toneelclub 'De
inlanders' uit Waterlandkerkje
genodigd een uitvoering te geven,
toneelstuk 'Alledaagse dingen'
in Zeeuws-Vlaams dialect wordt
f sproken, wordt vrijdag 25 novem-
rinde zaal bij de heer De Cuelenae-
opgevoerd in Aardenburg De to-
t ehiitvoenng begint om 19.30,uur In
pauze wordt een verloting gehou-
Op de stoel Adriaan Risseeuw als 'Schêêve Pier', helemaal links 'Schuwen Bram'
houden van de film meer dan alleen
een postuum eerbetoon aan de geeste
lijke vader. „We hebben ons als be
stuur ook afgevraagd of het zinvol is
om verder te gaan. Het antwoord
luidt: ja. Er is nog altijd behoefte aan
een stukje nostalgie, een stukje verle
den. De film laat het leven in West-
Zeeuwsch-Vlaanderen rond 1900 zien.
Hoe leefden de mensen vroeger met
weinig middelen, zonder auto en
openbaar vervoer, dat wordt in beeld
gebracht". Tijdens zijn verhaal wordt
Risseeuw gaandeweg enthousiaster.
Alle oude foto's en krantenknipsels
worden van zolder gehaald. „Dat was
Schuwen Bram", wijst hij op één van
de tijdens de uitvoering gemaakte
foto's aan. „Hij speelde een echt
volksfiguur. Recht door zee. echt
Westzeeuwsvlaams Het was zo'n ty
pe. dat zichzelf onaangekondigd op
een bruiloft uitnodigde, en dan het
hoogste woord had". Mevrouw Ris
seeuw valt haar man bij als het over
de invloed van schrijver
egisseur Schijve gaat. Hij had allt
touwtjes strak in handen, en wist de
ongeveer vijftig spelers feilloos te la
ten groeien Ging het niet vlot genoeg
naar zijn zin. dan was er altijd nog
mevrouw Schijve die achter de scher
men haar soms te hard van stapel
lopende man corrigeerde. Het zijn
zoete herinneringen als je het echt
paar Risseeuw hoort vertellen.
Inzet
Gevraagd naar de mogelijkheid om
Joantje nog eens als toneelstuk op te
voeren, valt er even een stilte. Me
vrouw Risseeuw zegt na enige aarze
ling: „Als wc het toneel weer op
willen, dan heb de mensen nodig, die
zich voor de volle honderd procent
inzetten. Of zelfs 110 procent. Ik
geloof niet dat dat nog gaat. Veel van
de originele spelers zijn er niet meer.
En je hebt mensen nodig, die de uit te
beelden figuren echt hebben gekend.
Nee, het toneel is voorbij".
Een bijkomend probleem zou volgens
haar zijn dat de authentieke meubels
en klederdrachten met meer bij el
kaar zijn te krijgen
Kortom, West-Zeeuwsch-Vlaanderen
zal het met de film alleen moeten
doen Risseeuw is van mening dat het
in principe weinig uitmaakt De rol
prent straalt dezelfde geestdrift uit als
het toneelstuk destijds. Wat Risseeuw
betreft wordt de door De Kok gesigna
leerde 'volmaakte eenheid van toneel
en publiek' ook bij een vertoning van
de film een heel eind benaderd. De
kwaliteitwan 'Joantje' is door de tijd
niet achterhaald. Desondanks ver
wacht Russeeuw uiteraard niet, dezelf
de massale publieksstroom als toen
de film net uitkwam. Het simpele
gegeven dat de meeste Westzeeuws-
vlamingen de film al een keer hebben
gezien, valt immers met te ontkennen.
Uiteindelijk wreekt zich hierbij toch
een beetje het feit dat het familiespel
alleen geschikt is voor het Landje van
Cadzand'. Buiten het gebied verliest
het stuk veel aan zeggingskracht. Een
eventuele ondertiteling zou dat euvel
met verhelpen Het onverbiddelijke
gevolg is. dat de film in een vrij nabije
toekomst toch in het archief zal ver
dwijnen, het enthousiasme van het
stichtingsbestuur ten spUt.
Jan van Damme
DOSTBURG 'Joantje' bestaat nog steeds. En dat niet alleen, ze is veel levenslustiger dan na
zestien jaar verwacht zou mogen worden. Wie dacht dat de eerste en tot nu toe enige
Vestzeeuwsvlaamse rolprent langzamerhand in het filmmuseum zou worden opgeborgen,
jeefthet mis. De destijds speciaal voor de film in het leven geroepen 'Stichting Joantje' wil
iet meesterstuk van Cor Schijve, dat nog steeds op aanvraag kan worden vertoond, opnieuw
inder de aandacht van het publiek brengen. Momenteel wordt bekeken of het financieel
laalbaar is om de film ook op video-band uit te brengen. De verspreidingsmogelijkheden
ouden daarmee aanzienlijk toenemen. Voor een film, die bijna uitsluitend in West-
Zeeuwsch-Vlaanderen kan worden vertoond, een opzienbarende ontwikkeling. 'Joantje' lijkt
mverslijtbaar.
d feite begon het allemaal zo'n twin-
r geleden. Het dooi- de Oost-
muziekleraar Schijve géschre
ven en geregisseerde toneelstuk
Joantje' trok enkele jaren achtereen
olie zalen. Het Ledeltheater in Oost-
«rgstroomde 24 keer vol, in totaal
|na 11000 toeschouwers. In de PZC
a 7 mei 1963 schreef de toenmalige
öidredacteur G. A. de Kok een
lennate lovende recensie. Hij sprak
idermeer van een uitstekende type-
i het plattelandsleven rond
5ÓÜ, zoals dat in het stuk wordt
igebeeld. Wel vroeg De Kok zich al
■sar hij 'Joantje' moest plaatsen,
ras het een toneelstuk? Een soort
lusical of een folkloristisch spel? We
ebben na een tiental minuten onze
gingen tot indelen maar laten
Meten. De vaagste maar wellicht
ens de beste aanduiding is nog:)
groot Cadzands familiespel. Maar
dien verstande dat de hele familie
mit gevormd door het publiek in de
al" Met deze laatste vaststelling
De Kok meteen de
waarom het laten we het dan
■noemen Cadzands familiespel
enorm aansloeg. De toeschouwers
tienden zichzelf in wat zich op het
eed afspeelde. Niet alleen het dia-
El maar ook de uitgebeelde situa
ties en de neergezette typetjes sloten
volledig aan bij de belevingswereld
van het publiek.
Adriaan Risseeuw (67), één van de
spelers die er samen met zijn vrouw
Marie van het begin af aan bij betrok
ken is geweest, haalt met zichtbaar
genoegen de recensie van De Kok
aan Hij zegt: „Ik heb het als speler
ervaren Normaal is het zo dat de
acteurs op het toneel spelen het het
publiek toekijkt. Bij 'Joantje' was dat
omgekeerd. Of althans, het publiek
speelde en leefde heel intens mee. De
mensen begrepen wat de toneelfiguur
wilde zeggen, voordat hij of zij uitge
sproken was. Dat was voor de spelers
een hele belevenis. Risseeuw vertolk
te in het stuk de rol van 'de schééve
Pier', een soort combinatie van doods-
n bruiloftsceremonie
meester.
Sociaal
Hij noemt het stuk van Schijve
nadrukkelijk ook een sociaal spel. De
verhouding tussen boeren en landar
beiders werd uitgewerkt in de liefde
van de boerendochter Joantje voor
de 'uit een slechte struik afkomstige'
knecht Bram. Na het nodige familie-
geruzie zwicht de vader van Joantje
uiteindelijk, zodat hel toneelstuk
met een bruiloft wordt besloten.
Stadsverschil en toch een happy end.
het publiek vond het prachtig. Ver
der zal ook de lofzang op het West-
zeeuwsvlaamse land in niet geringe
mate aan het succes hebben bijgedra
gen.
De tekst van het laatste liedje.
„Me komm'n uut 't land van 'ik' in 'gy'.
van 'julder', 'wulder', 'joe' in
van jao-da-iué', in .'néé, da-nie',
een schóónder landje is t'er nie,
't is vrééd!"
Naar mate het succes zich duidelijker
aftekende, groeide het besef dat er
iets gedaan moest worden om 'Joan
tje' voor altijd te bewaren Wat ligt er
dan meer voor de hand dan een
verfilming? Met de financiële hulp
van provincie en gemeenten en met
de artistiek echnische hulp 'van de
Belgische televisie werd de film opge
nomen De rolbezetting werd niet ge
wijzigd Het enige verschil was dat er
nu op locatie werd gespeeld, zonder
publiek. Op 9 januari 1967 ging de film
in première, en opnieuw stroomde het
publiek toe. Schijve trok de volgende
jaren persoonlijk met zijn op het
celluloid vastgelegde feesteskind door
de streek. Bij de anderhalf uur duren
de vertoning zorgde hij steevast voor
een uitgebreide toelichting. Toen hij
ruim een jaar geleden overleed, leek er
een tijdperk voorbij. Tot het bestuur
van de Stichting 'Joantje' besloot in
de voetsporen van Schijve te treden
en zelf de Westzeeuwsvlaamse markt
op te gaan.
Voor Risseeuw. die zitting heeft in het
stichtingsbestuur, is het in roulatie
