SAMEN OUD
leefgemeenschap
op de boerderij
boerderij op historische grond
PZC 1
standigheden verkerende protes-
iten in een Rooms-kathoiieke sa-
le 'Popkensburg'.
t initiatief daartoe komt van de
itschappij van Welstand, een van
judstc nog functionerende vereni-
en leefgemeenschap van ouderen: individualisten moeten er niet aan
[j denken 's avonds met z'n tienen aan tafel te zitten. Die trekken zich liever
J rustig terug in hun verzorgingsflatje. Maar er zijn ook talrijke vrou-
en en mannen op leeftijd, die zich in zo'n groot complex weggestopt voelen
l daar snel afstompen omdat er in een verzorgingshuis zoveel aan eigen
litiatieven komt te vervallen. Want alles wordt al voor ze gedaan en
jregeld.
daarnaast is er het probleem van de vereenzaming. Er zijn heel wat ouderen
ie verkommeren. Zeker als de levensgezel er niet meer is. Voor een aantal
an die mensen op leeftijd zou het een uitkomst zijn te kunnen vertoeven in
m leefgemeenschap. Waar veel van die practische dagelijkse dingen samen
iet anderen kunnen worden geregeld. Waar ze het gevoel van geborgenheid
fvaren, toch zelf initiatieven kunnen ontwikkelen en ook nog enig uitzicht
unnen hebben op wat financiële voordelen.
Igedachte van het vormen van menleving. Hun beschermde status Laurens nu 'aangeplakt' tegen de
ïfgemeenschappen voor ouderen is van vóór 1795 was verdwenen. De dorpskern.
laatste tijd erg actueel. Overal in hervormde kerk was geen staatskerk Het plan is nog niet helemaal uitge-
it land worden er plannen gemaakt, meer. Daarmee verviel in de kleine knstallseerd, maar Popkensburg zou
ot op heden is het echter maar in één dorpjes in die Brabantse samenle- na een verbouwing en een stukje
kei geval tot concrete resultaten ving hun voorkeurspositie. nieuwbouw geschikt kunnen worden
komen De meeste initiatieven blij- gemaakt als leefgemeenschap met
p steken bij drempels die worden **et J'as in die omstandigheden dat ruimte voor dertien eenheden, te be-
yormd door overlegsituaties, plano- Jacob van Heusden met het plan op wonen door gehuwden, samen wonen-
(lsche en vooral financiële perikelen de Proppen kwam om een protestant- den en alleenstaanden. De minimum
nihet voorbereidend werk. Toch be- se maatschappij op te richten, die - ieeftijd van toetreden denkt men op
jfit er nu een initiatief, dat de zoals "et 'n de oude stukken staat 55 jaar moeten stellen Bij herin-
Jptandigheden mee heeft. Er is een omschreven- 'door ondersteuning en richting van het complex Popkens-
"lelling. die een som geld beschik- voorlichting de welstand van de met burg wordt gedacht aan de vorming
Ir heeft om die door aanloopkosten armoec'e bedreigde protestanten van een hofjesidee met een birmen-
I ontwikkelingskosten gevormde moest gaan bevorderen'. Met als ach- piaats. Naar de buitenkant is er dan
jbels op de weg naar realisering Afgrond het behoud van de bestaan- gelegenheid tot het leven in een omge-
1 de plannen met enige soepelheid de no& overgebleven kerkelijke ge- vjng met een ejgen pnvacy. Naar
I tunnen nemen. Als het allemaal meenten m het zuiden des lands binnen toe kan de gemeenschapsge-
')t als wordt verwacht, zal er in De ™ai?ier waarop de Maatschappij lachte verder worden uitgewerkt m
land zo'n leefgemeenschap voor van Welstand te werk ging was even
eren kunnen worden gesticht. Te- eenvoudig als doeltreffend. Met het
eind volgend jaar kan de gemeen- mgezamelde geld werden boerenbe-
-lap 'operationee' zijn. Op Walche- dr'jQes gekocht bij die dorpen waar
nlBij St. Laurens. Op de historische van °udsher een hervormde gemeente
1 ive 'Popkensburg'. en dus ook een kerkgebouw aanwezig
was. Deze bedrijven werden in pacht
uitgegeven aan protestanten. De doel
stellingen volgend om het protestan-
j tisme te steunen door een vermogen
rin pv»n «pi-up- naar Hp nnrtnfnnir bijeen te brengen en het geld zoveel
Jacob Heus te belegggen in onroerend
predikant in het Brabantse f°e„d' ïfS fnsTt?'
,ie,„ wi ...1. 1 een stuk bos en hei bij het
Tr in 1R?? HJh a van r'nnmBrabantse Chaam. Daar zou het
Van u.™n braak blijven liggen tot 1962 toen het
Van Heusden toonde zich begaan
t het lot van de toen in benarde Sebied een recreatieve bestemming
het lot van de toen in benarde kfeeg Hgt wefd een yan de elf recrea.
tieterreinen van Recreatiecentra Ne
derland bv. een non profit organisatie
waarvan de 'Maatschappij van Wel
stand' een van de twee aandeelhou
ders is. Het recreatiecentrum 'De
Schotsman' bij Kamperland is zo'n
halve dochter van die Maatschappij.
dertig miljoen
Een illuster gezelschap leden van die
Maatschappij - ongeveer dertig in
getal- met daarbij klinkende namen
als die van baron Tuyll van Seroos-
kerke uit Oostkapelle. oud EEG direc
teur-generaal Heringa en vice-presi
dent Scholten van de Raad van State
- vergadert een keer per maand over
allerlei zaken rond het bezit van de
vereniging. Het is een bezit dat is
belegd in onroerend goed met een
gewaardeerd vermogen van om
streeks dertig miljoen gulden. Negen
tig procent daarvan is vastgelegd in
landbouwgrond en in boerderijen, ge
situeerd in uiteenlopende delen van
Nederland.
Tijdens een van de jaarlijkse reizen
langs diverse bezittingen stuitten de
leden op een landschappelijk fraai
gelegen boerdenj bij Nijmegen. Het
was bij die gelegenheid dat opnieuw
een Ikon-televisie uitzending ter spra
ke kwam. Daarin stond de stichting
van een leefgemeenschap voor oude
ren in het Westduitse Bad Segelberg
centraal.
Of dat misschien een meuw initiatief
van de Maatschappij van Welstand
zou kunnen worden, zo werd geop
perd. En omdat die hoogbejaarde,
maar nog immer springlevende ver
eniging uit doe-mensen bestaat wer
den er al meteen spijkers met koppen
geslagen.
Nu bleek de situering van de boerderij
bij Nijmegen bij nader inzien toch wal
minder geschikt te zijn voor het on
derbrengen van een dergelijk project,
zodat werd uitgekeken naar een ande
re lokatie. Want het idee op zich, dat
zagen ze bij de Maatschappij hele
maal zitten. Die nieuwe lokatie heeft
men inmiddels gevonden in de boer
derij Popkensburg, vroeger gelegen in
het vrije Walcherse landschap, maar
door nieuwbouwactivi'eiten in St.
onder meer de inrichting van een
ruimte voor het gezamenlijk gebruik
van de maaltijd. Rondom het com
plex is een aantal hectaren grond
beschikbaar voor het telen van de
eigen groente voor de leefgemeen
schap.
„Levend in zo'n woongemeenschap
kan men langer zelfstandig blijven
wonen, de eenzaamheid oplossen en
bestaat er gelegenheid om een aantal
practische zaken gemakkelijk aan te
pakken'' zo somt rentmeester Kap-
tein van de Maatschappij als directe
voordelen op.
Het voorbereidend werk is nu zover
rond, dat provinciale en lokale be
stuurders mondelinge toezeggingen
hebbei gedaan om het planologisch
mogelijk te maken dat burgers in een
agrarisch buitengebied mogen wonen.
Hei, financiële plaatje is nog niet
helemaal scherp. De heer Kaptein
kan al wel zeggen, dat die bewoning in
een leefgemeenschap duurder zal uit
vallen dan een behuizing in een be
jaardenwoning. „Maar het is weer
stukken goedkoper dan een bejaar
denhuis". Bewoners van de leefge
meenschap zullen zich kunnen inko
pen voor een bepaald bedrag dat ze
terug krijgen bij het verlaten van de
gemeenschap. „Het is eigenlijk te ver
gelijken met een soort ledenkapitaal
in een coöperatie", licht de heer Kap
tein nader toe.
treden. Er zullen contacten moeten
worden gelegd met mensen die en
thousiast zijn voor het plan. Om een
zo homogeen mogelijke bevolking
van die leefgemeenschap te kunnen
samenstellen zal er met name wor
den gezocht naar gegadigden, die
stammen uit een vorige generatie,
het liefst met een band met het
Iandbouwgebeuren.
De kosten van verbouwing en nieuw
bouw op Popkensburg zullen ruim
één miljoen gulden bedragen. De ar
chitectonische ideeén van ir. J D
Poley van het bureau Rothuizen en 't
jaques cats
Een volgende stap die eerstdaags
wordt genomen is na te gaan hoe het
zit met de interesse om tot zo'n
leefgemeenschap voor ouderen toe te
Hooft zijn alleen nog maar uitgewerkt
in een 'praatprent'. „Wij willen", zegt
de heer Kaptein over de plannen, „de
mensen geen uitgekauwde zaak voor
leggen. Ze moeten er ook mentaal
naartoe groeien".
De in Apeldoorn zetelende landelijke
initiatiefgroep leefgemeenschappen
voor ouderen heeft rond het opstarten
van dergelijke projecten een aantal
zaken op een rijtje gezet. Van dingen
die men behoort te weten voor men
aan zo'n avontuur begint. Zo dient het
toetreden tot een leefgemeenschap
weloverwogen te gebeuren. Het wordt
raadzaam geacht de oude huisvesting
nog een aantal maanden aan te hou
den of tijdelijk te verhuren. Dat geeft
de mogelijkheid rustig en weloverwo
gen vanuit zichzelf en vanuit de mede-
leefgemeenschapbewoners te beoor
delen of het 'klikt' en of er definitief
kan worden gekozen voor het wonen
in zo'n gemeenschap.
Tot de voordelen van het wonen in
een leefgemeenschap hoort dat men
sen die tijdelijk ziek zijn niet onmid
dellijk zijn aangewezen op hulp van
buiten. Ook past het goed bij de
doelstelling van een leefgemeenschap
wat onbetaald vrijwilligerswerk van
buiten te krijgen Bij blijvende licha
melijke of geestelijke problemen die
niet langer binnen de groep opgevan
gen kunnen worden, zal de bewoner in
overleg met die groep moeten beslui
ten wanneer en hoe men naar een
andere verzorging overgaat. Volgens
de initiatiefgroep zal de oudere mens
zéér lang actief en zelfstandig binnen
een leefgemeenschap kunnen blijven.
De initiatiefgroep ziet overigens een
leefgemeenschap niet als een alterna
tief voor een verzor verzorgingstehuis
maar meer als een vórhuis voor vitale,
maar zich eenzaam voelende oudere
mensen.
deur platgelopen
In Herpen bij Nijmegen, waar inmid
dels zo'n leefgemeenschap voor oude
ren met sukses draait, is de deur
inmiddels plat gelopen door vertegen
woordigers van allerlei werkgroepen
die plannen hebben om ook zoiets te
gaan doen in andere delen van het
land. En van de zijde van de media
was er ook al zoveel belangstelling dat
de boot wat wordt afgehouden om de
bewoners eindelijk eens een beetje
meer rust te gunnen. De leefgemeen
leefgemeenschap in Herpen biedt
plaats aan maximaal zestien perso
nen. De leeftijd van de bewoners
varieert van 66 tot 75 jaar. Het is er
duidelijk een leefgemeenschap van
ouderen en niet voor ouderen.
„We hoeven hier niets maar we mogen
alles", typeert een van de bewoon
sters haar nieuwe leven in de woonge
meenschap die is ondergebracht in
een voormalige pastorie De bewoners
doen er alles zelf. Dat varieert van het
werken in de moestuin, via het op
knappen van karweitjes om het huis
houden draaidende te houden tot het
verzorgen van de kippen Dat heeft
enkele ouderen die kwamen 'proefwo-
nen' wel doen afhaken, omdat ze
eigenlijk het beeld voor ogen hadden
van een bejaardenhuis met honderd
procent verzorging. En dat is de leef
gemeenschap duidelijk niet. Je moet
er ook zelf mee willen aanpakken.
Wat de bewoners van de leefgemeen
schap in Herpen verder aanspreekt is
dat ze financieel gunstig onderdak
zijn. De huren van de kamers zijn in
vergelijking met een bejaardentehuis
gemiddeld laag te noemen. „En", zegt
een van de bewoners, ,je hoéft hier
niet je eigen spaargeld in te leveren
zoals in een bejaardentehuis" Dat
een leefgemeenschap een stuk goed
koper kan functioneren komt ook
omdat er geen professionele krachten
nodig zijn Dr. Klaas Heslinga. initia
tiefnemer tot de stichting van de
leefgemeenschap bij Herpen en van
wege zijn ervaring een van de advi
seurs van de landelijke werkgroep
maakt dat met een voorbeeld duide
lijk „We hebben hier niet iemand die
de bejaardengymnastiek komt leiden.
Wij stoppen aardappelen in de grond
en halen die er een tijdje later weer
uit Dat is onze gymnastiek"
langer vitaal
Dr. Heslinga is geen tegenstander van
bejaardentehuizen. „Ik wil alleen dui
delijk maken, dat er een aantal men
sen is dat op een andere manier oud
kan worden'. Door het samen ouder
worden te beleven in een leefgemeen
schap waarin je de zin houdt om
dingen aan te pakken, kan naar zijn
mening de gang naar een verzorgings
huis een hele tijd worden uitgesteld.
„De eigen verantwoordelijkjeid en het
gevoel van eigenwaarde houdt men
sen veel langer vitaal".
Foto's: Ruben Oreel
Het kasteel Popkensburg in 1845.
De boerden) Popkensburg bij St.
Laurens, de plek waar de leefge
meenschap voor ouderen is gedacht,
houdt de herinnering levend aan het
gelijknamige slot. dat in de midde
leeuwen op die plaats stond. Histori
sche gegevens zijn er niet erg duide
lijk over. maar ene Jan van Pop
kensburg moet vermoedelijk de
stichter zijn geweest.
In de veertiende eeuw kwam het
kasteel in het bezit van de familie
Van Borssele. Na het uitsterven van
die familie ging het kasteelbezit over
naar het geslacht Bourgondie Toen
Maxinuliaan van Bourgondie kwam
te overlijden werd de familie Tuyll
van Serooskerke door eigenaar van
Popkensburg Andere families zou
den in latere tijden de nieuwe eige
naren vormen Het laatst was het
kasteel eigendom van de familie
Van Citters. Een erfgenaam ver
kocht het oude slot in 1863 voor
afbraak.
ut crouyii. van Smallegange om
schreven als volgt ..Hoewel van soo
veel jaren oud. word niet anders
gesien dan dat dit huis noch vast in
den haek en van soo goede or
donnantie is. dat het vele Nieuwe
Gebouwen overtreft'. Het kasteel
was. aldus een beschrijving in de
Smallegange. omrings door 'Boom-
gaerden. Bosschagien, wandelplaet-
sen omlommert van alle soorten van
Boomen'
Het kasteel Popkensburg wordt in 'Popkensburg'wordt momenteel nog
door een gezin bewoond. De heer
Kaptein van de 'Maatschappij 1 an
Welstand' adviseert eventuele geïn
teresseerden niet op eigen houtje Ier
plaatse poolshoogte te gaan nemen
..Het zou vervelend zijn voor de
bewoners wanneer er allerlei vreem
den over het erf zouden gaan lopen.
Trouwens er is toch mets te zien van
wat er gaat komen" Voor het ver
krijgen van nadere inlichtingen
heeft de Maatschappij in Middel
burg een speciaal postbusnummer
ingesteld.
