achen in de file en
ieelopen in de massa
Ruim 60 Zeeuwse bussen
maar vredesdemonstratie
Volleybalsters tegen kernwapens
Mobiele radio beste informatiebron
Woensdrecht passief voor de tv
ZEEUWEN NAAR VREDESDEMONSTRATIE
PZC/ vredesdemonstratie 5
ANDAG 31 OKTOBER 1983
)p het moment dat de eerste de-
aonstranten zich in Goes verzame- een verhoging langs de
zitten ze in Vlissingen en Oost- groot legervoertuig, w
jouburg. maar zeker ook in West-
leeuwsch-Vlaanderen, al in de bus. tigd. Voor dat voertuig een aantal
)e bussen uit Zeeuwsch-Vlaanderen stoer uitziende figuren, gehuld in
luiten zich niet aan bij de bussen legerkleding wier sympathie voor
uit Midden-Zeeland, maar zoeken het ministerie van defensie en krijgs-
bun eigen weg naar het Haagse. Dat macht van Ronald Reagan niets aan
eeldt ook voor de bussen uit Schou- duidelijkheid te wensen overlaat.
m-Duiveland, die vanuit Zierikzee Het illustere gezelschap heeft ook
:ertrekken. De Midden-Zeeuwse nog enkele spandoeken uitgespreid,
maar die zijn niet te lezen, Het wordt
i stil in de bus. heel kort maar.
bussen verzamelen zich op het Goe-
se Molenplein (vroeger evenemen-
waar menig Goesenaar want er is al snel genoeg weer afiei-
l t verbaasd staat, over het grote aantal ding die veel plezieriger is om naar
tot demonstranten. De ene bus na de te kijken: een file van bussen, die
aaj andere rijdt het Molenplein op en allemaal naar dezelfde plaats rijden,
•m terwijl de laatste nog niet eens op gevuld met mensen die allemaal
i het terrein is gearriveerd, vertrekt hetzelfde doel voor ogen hebben. En
rde eerste al. Zeer tot ongenoegen op de rijbaan van de tegenoverge-
van de chauffeur van de laatste stelde rijrichting rijdt slechts éen
'igens. die maar moet zien dat hij bus van een streekvervoersmaat-
zijn voertuig gedraaid krijgt om snel chappij waarvan de chauffeur vrien-
Jo aan te kunnen sluiten. Zeer tot delijk naar al zijn collega's aan de
ongenoegen ook van de warme huis- andere kant zwaait. En dus wel een
aan-huis bakker Nieuwdorp uit stijve arm gehad zal hebben.
Goes, die door de lange sliert bussen
aijna van de weg wordt gedrukt.
0i
iOES/DEN HAAG Het is nog rustig, zaterdagmorgen, 29 oktober 1983 om 8.30 uur op
iet stationsplein in Goes! Er valt nog niets te bespeuren van wat voor veel fanatieke
'edesmanifestanten dé grote dag moet worden. Een tiental minuten daarna druppelen
ie eerste deelnemers aan de Haagse vredesmanifestatie binnen, dat wil zeggen op het
loese stationsplein, waar op dat moment tot ieders tevredenheid een fris najaarszon
ietje schijnt. Een zonnetje dat de hele dag, af en toe onderbroken door een wolk, boven de
lemonstranten zal blijven hangen en daarmee de organisatie wat de opkomst betreft
:n goede dienst bewijst. Voor de Zeeuwen maakt het niet zo veel uit. Bijna iedereen had
-an tevoren een kaart gekocht en daarmee stond de tocht naar Den Haag eigenlijk al vast.
Al is het natuurlijk altijd leuker in de zon te demonstreren, dan in neergutsende regen.
geplaatst. Daar staat namelijk op
veg een
an twee
Arnerikaanse vlaggen zijn beves-
File
Vermaak
In Rijswijk begint wat iedereen had
verwacht: een stilstaande file. Een
it In bus Goes 6, die voornamelijk blik uit het schuifdak van de bus
lai gevuld is met leden van de PvdA- leert dat er zo ver als zichtbaar is,
afdeling Borsele, heerst een gelaten alleen maar daken van bussen te
ind stemming, die langzaam maar zeker zien zijn. Het duurt evenwel niet
E verandert in opgewektheid. In het lang voordat de bus weer begint te
begin is vooral de lange sliert bussen rijden en al gaat het niet zo snel, er
0. de voornaamste bron van vermaak, zit toch vordering in. Later zou een
Zeker als een boer die onder Krui- Middelburgse demonstrante. Linda
ningen zijn land aan het ploegen is. Boon, daarover zeggen: „Het leek
even zijn aandacht niet meer bij zijn alsof' we helemaal niet zo lang in de
werk kan houden als de bussen file hebben gestaan, maar achteraf
langsrijden en prompt een voor met moet dat toch nog een hele tijd zijn
een kronkel in het land achterlaat, geweest",
0 Maar ook de radio-uitzendingen van Het Zeeuwse konvooi arriveert on-
de VARA over de manifestatie val- geveer rond elf uur in Den Haag en
len goed in de smaak. Met stijgende wordt met politiebegeleiding naar
belangstelling wordt in de bus ver- de parkeerplaats van de bussen ge
nomen hoe de stations en wegen bij bracht. Daarbij blijkt dat de toch
Den Haag voller en voller raken, al is flink brede Vreeswijk helemaal vol
daar onderweg eigenlijk nog niet zo staat met bussen. Vier rijen dik
veel van te zien. Pas onder Fijnaart Vandaar dat 'reisleider' Rinus de
is een stoet bussen te zien die zich in Bart. raadslid voor de PvdA. in de
de verte eveneens richting Den Borselse bus. enkele praktische tips
Haag begeeft. En dan begint bij geeft. Hij roept de mensen op goed
isommigen al het besef door te drin- de naam van de straat waarin de bus
gen dat daar toch wel iets heel staat te onthouden en de rode PvdA-
massaals moet gaan gebeuren. Dat vlag te volgen. Dat laatste had hij
bbcf gevoel zou later nog een paar maal misschien beter niet kunnen doen,
krachtig benadrukt worden. want er blijken heel wat meer afde-
ns Vooral een radio-interview met een lingen op het lumineuze idee te zijn
CDA-kamerhd werkt zaterdagmor
gen op de lachlust van de busreizi-
scjgers. De CDA-er wil ondanks de
conclusie van de verslaggeefster dat
ieder verstandig mens mee zou moe
ten lopen in de betoging, geen op
merkingen in die richting maken.
Maar ook wil hij niet met zoveel
woorden zeggen dat er kruisraket
ten in Nederland geplaatst moeten
worden. Dat wordt handig uitgebuit
door de VARA-medewerkster. die
zaterdag voor al die demonstranten
een thuiswedstrijd speelt.
Leuzen
Maar er is nog meer om te lachen.
Dat blijkt als de eerste bussen met
mede-demonstranten zich net voor
bij Rotterdam op de snelweg voe
gen. Er ontstaat bijna een wedstrijd
wie de leukste leuzen voor de ra
men van de andere bussen kan
ontdekken. En daarbij blijkt dat de
angst voor kruisraketten tot heel
wat inventiviteit kan leiden. 'Rid
derkerk wil in vrede klaverjassen'
doet het goed, evenals een door een
aardig ogend meisje uit Rotterdam
voor het busraam gehouden doek
met daarop: 'Liever een sexbom,
dan een atoomhom'. Bij de busreizi
gers valt echter de simpele groet
'Hei stuk', die tot veler verbeelding
spreekt, het meest in de smaak.
Op die manier is de reis naar Den
Haag best om door te komen, want
iedereen in al die bussen hoort bij
elkaar als één grote familie. Toch
wordt menig busreiziger onder Rijs
wijk nog eens op een pijnlijke ma
nier met beide benen op de grond
gekomen om die partijvlag mee te
voeren. Wie trouwens had gedacht
dat de vertegenwoordiging uit Zee
land als één grote groep door de
straten van Den Haag zou lopen,
had zich misrekend. In de rit naar de
Vreeswijkstraat toe waren de
Zeeuwse bussen al vermengd met
die uit andere delen van het land.
Dat heeft tot gevolg dat alleen groe
pen uit dezelfde bus min of meer bij
elkaar kunnen blijven en zelfs dat
valt met mee. Door de enorme men
senmassa waarin de demonstranten
worden opgenomen, is al snel het
onderling contact verbroken. De
man met de vlag krijgt dan ook al
vrij snel te horen dat hij niet zo hard
moet lopen, maar die opmerking
wekt alleen maar verwondering:
„Snel lopen? Dan moet je eens een
keer meegaan als we gaan folderen".
Wat in de bus al was begonnen,
speuren naar leuke leuzen kan een
maal in de stoet pas goed worden
voortgezet. En er zijn heel wat va
rianten die in feite slaan op maar
één bedoeling: 'Geen nieuwe kern
wapens in Europa' Bordjes met een
eenvoudig 'Nee', of 'Ik demonstreer
ook namens opa' of een speldje 'Een
heer van stand, wijst kernraketten
van de hand'. Zeeland heeft als
motto gekozen: 'Zeeland zegt Nee'
en dat is op verschillende affiches en
spandoeken te lezen Overigens had
men zich niet alleen uitgeleefd in het
bedenken van leuzen er zijn ook
heel fraaie stukjes huisvlijt, zoals
een geraamte aan een kruis, een
enorme mensenslang met een Nazi
pet op, een grote paddestoel en
allerlei zelfgemaakte kernkopjes of
bommetjes Toch blijft het meeste
van al dat fraais voor de mensen die
meelopen verborgen. Ze kunnen al
leen maar zien wat zich in hun
naaste omgeving bevindt En wat er
in de rest van de stoet gebeurt, is
onduidelijk. Die onwetendheid
vormt eigenlijk wel een probleem.
Want zodra je je had aangesloten bij
de stoet liep je mee. maar je ziet
alleen wat er langs de weg staat
opgesteld (verschillende podia waar
op muziek wordt gemaakt bij voor
beeld) en wat er direct om je heen
gebeurt. Zo wordt bij voorbeeld al
snel duidelijk dat de Haagse horeca
goede zaken doet Overal staan
kraampjes waar iets genuttigd kan
worden, vooral stukken rookworst
Enkele Zeeuwse deelnemers kort na aankomst bij het Haagse Zuiderpark.
en erwtensoep. Ook de cafés boeren
goed Er staan lange rijen voor de
toiletten en als je al geen dorst hebt
dan neem je toch iets voor je fatsoen.
Alleen de mensen die op aanraden
van de VARA een radio mee hadden
genomen kunnen iets vernemen van
het grote gebeuren. Die kunnen zich
bij voorbeeld gelukkig prijzen over
het feit dat zij al in de stoet lopen,
omdat over de radio klinkt dat er om
15.00 uur nog steeds bussen op weg
naar Den Haag waren. En dat was
een tijdstip waarop sommigen al
weer voorzichtig aan de bus terug
begonnen te denken.
Terwijl de stoet zich door Den Haag
voortbeweegt spelen zich op het
Malieveld en in het Zuiderpark aller
lei zaken af. Er is muziek en er wordt
gesproken, maar toch blijken maar
erg weinig Zeeuwen daar iets van
gezien te hebben. Veel van hen
hadden zich beperkt tot het meelo
pen in de stoet en toen het rondje vol
was. moest de bus al weer worden
opgezocht Er wordt dan ook wat
mopperig gedaan over de lengte van
het traject, omdat velen best een
kijkje op een van de manifestatieter
reinen hadden willen nemen. Daar
hadden ze bij voorbeeld in het
Zuiderpark kunnen zien hoe PvdA-
voorman Joop den Uyl hartstochte
lijk werd toegejuicht door een enor
me mensenmassa en hoe vervolgens
verschillende toehoorders zich haas
tig uit de voeten maakten toen een
spreker van het CDJA het podium
beklom. In het Zuiderpark konden
belangstellenden ook kennis nemen
van de informatie van allerlei partij
en en groeperingen, die plaats had
den genomen in een enorme rij
kraampjes Er waren politieke par
tijen. allerlei actie-comités,
kraampjes met buttons, stripboeken
en natuurlijk kraampjes met hapjes
en drankies. Dat alles, als een soort
alziend oog, gadegeslagen door een
NOS-camera.
Rond een uur of vijf beginnen véél
deelnemers pun weg terug te zoeken
naar dc bussen. Bij de meeste bus
sen is het verzamel tijdstip op 18 00
uur gesteld in verband met. het
onbekende terrein en de grote druk
te wil iedereen wel graag op tijd zijn
Toch hebben enkele deelnemers al
bedacht dat de bus weliswaar om
18.00 uur vol moet zijn. maar dan
moet dat voertuig nog maar zien aan
het rijden te komen Want de bus
van de Borselse PvdA-afdeling staat
links, rechts, voor en achter omringd
door andere bussen Toch verloopt
het vertrek tamelijk vlot en dat is
misschien het grote geluk nog wel
geweest, want die Zeeuwse bus heeft
op de weg terug nergens te wachten
in een file
En dan volgt natuurlijk bij iedereen
de terugblik. Hoe was het geweest?
Er moeten nogal wat ervaringen
uitgewisseld worden, omdat de
meesten elkaar kwijt waren geraakt.
Een deelnemer uit Vlissingen was
zelfs zijn bus kwijtgeraakt en neemt
in arren moede maar plaats m de
Borselse bus. Over de radio is te
horen dat meerderen dat lot had
getroffen. In hel Haagse hoofdbu
reau blijken zelfs 15 kinderen zonder
ouders en 17 ouders zonder kinderen
te zijn achtergebleven. Allemaal me
nen die geen enkele familierelatie
met elkaar te hebben.
Maar het was mooi geweest, daar is
iedereen het over eens Gijs een wat
oudere manifestant uit Borsele: „Ik
denk wel dat zo'n demonstratie zin
heeft En het is al goed dat er nu
meer zijn opgekomen dan vorig
keer. Anders hadden ze nog gezegd
zie je wel ze laten het er al bij zitten"
Ook de Zeeuwse coordinator van de
manifestatie. Jaap Flohil uit Middel
burg. is ervan overtuigd dat het wel
degelijk zinvol is mee te doen aan
een dergelijke betoging. „Het blijkt
dat de demonstratie toch steeds
breder wordt. Nu doen er bij voor
beeld al weer veel meer mee vanuit
de kerken. Dat moet toch aanspre
ken. Ook bij de volksvertegenwoor
diging waar zoiets tot uiting moet
komen. Maar ik denk ook dat er
hierna acties moeten volgen".
Zijn mening staat ietwat in tegen
stelling tot die van Linda Boot: „Ik
ben nogal pessimistisch gestemd.
Het is wel goed geweest dat we zo
massaal zijn opgekomen, maar of
het werkelijk invloed heeft, vraag ik
me af. Maar ja, als je niets doet dan
oefen je in ieder geval helemaal géén
invloed uit..."
René Schrier
Van onze verslaggever)
GOES/DEN HAAG De opkomst
\'i vanuit Zeeland voor de Haagse vre-
d< desdemonstratie was zaterdag groot.
?Voor zover provinciaal coordinator
Jaap Flohil bekend was. zijn er zater-
)t dagmorgen 60 bussen vertrokken.
Daar kunnen er nog enkele aan toege-
di voegd worden van verenigingen of
i organisaties, die op eigen initiatief
U- een bus gevuld hebben en naar Den
Haag zijn gereden. Dat betekent dat
li Per bus ruim 3.000 Zeeuwen vertrok-
ken,
■I Middelburg scoorde wat de opkomst
ai betrof het hoogst, met zo'n 750 deelne
mers, In Goes stapten zo'n 300 tot 350
personen in de bus, maar daar waren
ook mensen uit bijvoorbeeld de Zak
van Zuid-Beveland en Noord-Beve
land bij. Vanuit Walcheren vertrok
ken in totaal ruim 20 bussen en vanuit
Goes ongeveer 10. Deze bussen heb
ben zich zaterdagmorgen verzameld
op het Goese Molenplein en zijn van
daar vertrokken naar Den Haag
Daarnaast reden vanuit Zeeuwsch-
Vlaanderen nog eens 17 bussen recht
streeks naar Den Haag en vanuit
Zierikzee een vijftal.
In Zeeland zijn verder 300 treinkaar-
ten verkocht, maar Jaap Flohil maak
te duidelijk dat er nogal wat mensen
gebruik maakten van hun vastrecht-
kaarten van de spoorwegen. Hij sloot
daarom niet uit dat het aantal Zeeuw
se treinreizigers hoger lag. Ook had
hij er geen zicht op hoeveel mensen
zaterdag met de auto naar Den Haag
zyn vertrokken Dit alles overziend
kon echter wel de conclusie getrokken
worden dat het aantal Zeeuwse de
monstranten rond de 3.500 schommel
de
Aanvankelijk kostte het de Zeeuwse
organisatie geen enkele moeite om
aan bussen te komen, omdat Delta
Tours had toegezegd over een onbe
perkt aantal bussen te beschikken
Maar toen in de loop van vorige week
het aantal aanvragen om bussen, ook
vanuit buiten Zeeland, nogal opliep,
moest dit bedrijf wat terugkrabbelen
Een firma die eerder'een aanbod aan
de organisatie had gedaan voor enke
le tientallen bussen, bleek daar op het
kritieke moment ook niet meer over
te beschikken. De organisatie is er
toch uitgekomen omdat uiteindelijk
een aanbod van de AMZ kwam van
nog 20 bussen, waarmee de nood
gelenigd kon worden.
Er was zaterdag ook nog een andere
Zeeuwse inbreng. Het Links Zangcol
lectief uit Walcheren en de popgroep
de H-gang verzorgden optredens op
podia die langs de route in Den Haag
stonden opgesteld.
DEN HAAG Bisschop Ernst op hel
spreekgestoelte op het Haagse Malieveld.
DEN HAAG (GPD) Dc Vara had hel
min of meer opgedragen: neem een
radiootje mee naar Den Haag en alle
informatie over de vredesdemonstra
tie zal-tot u komen. En ze hebben
woord gehouden.
Wie zaterdag óp Hilversum 1 had af
gestemd. bleef op de hoogte van wat
er zich op en rondom de IKV-wandel-
route door Den Haag afspeelde. Radio
het medium bij uitstek voor zo'n
massale gebeurtenis die een halve
stad, een heel spoorwegnet en een
flink deel van s rijkswegen omvat
Nooit is vantevoren te zeggen waar
het interessantste, aardigste of gekste
nieuws te halen is. De enige oplossing
is een uitgebreid schakelprogramma
met. koelbloedige presentatoren,
voortdurend contact met de belang
rijkste informatiebronnen en veel be
weeglijke reporters. En dan maar ho
pen dat de techniek het houdt. Zater
dag lukte dat allemaal redelijk.
Deelnemers van de mars konden bij
VAR A-stands op het Malieveld en het
Zuiderpark radio's krijgen wanneer zij
zich aanmeldden als lid «kosten 10
guldem. Die actie üep als een trein,
aldus een VARA-woordvoerster. „De
radio's vlogen weg Binnen twee tot
drie uur waren we alle 3500 radio's
kwijt Als we nog meer radio's hadden
gehad waren we veel meer tientjesle
den of lid-abonnees rijker geweest
Van uur tot uur hoorde de luisteraar
hoe de spoorwegen de stroom iverras-
singèi aan konden, de autobussen de
toevoerwegen naar Den Haag teveel
werden en de straten in de stad zelf
ook steeds voller maar gezelliger wer
den Vooral die eerste t,oc.h een beetje
spannende uren was de oude ver
trouwde radio op haar best
Motormuis
De reporter op de motor was een
vondst, t an de man van de Algemene
Verkeersdienst in Driebergen hoor
den we dat het verkeersknooppunt
Leidsehcndam lelijk vast zat. Een
paar minuten later al hadden we een
ooggetuigeverslag over de voortkrui-
pende files van Vara's eigen motor-
muis. Een volgend moment stond hij
alweer aan de Laakkade om te mel
den dat de aanvoer van voetvolk per
boot voorspoediger liep. Informatie
uit de eerste hand.
Naarmate duidelijker werd dat de dag
rustig zou verlopen, werd het mmdei
spannend naar de radio te luisteren.
De gebruikelijke bestanddelen zoals
korte studiogesprekjes en de 'reactie
telefoon' gingen weer de boventoon
voeren
Wal kon dc televisie daarnaast nog
bieden? Mooie plaatjes vanuit de
lucht, maar die waren nog het best te
begrijpen met de informatie van de
radio in het oor.
Bij de televisie niet de beweeglijke
verslaggevers die van hot naar haar
renden, per motor of per tandem,
maar camera's op vaste punten die
vooral massa's voorbijtrekkende
hoofden lieten zien. De broodnodige
veilevendigmg moest komen van de
korte vraaggesprekjes.waaraan wille
keurige voorbijtrekkenden werden
onderworpen door dg postende ver
slaggevers.
De enige echte 'verrassing' die er in
zat was het interview met dc minis
ter-president. Een goed nummer van
Lubbers en interviewer Van der
Ploeg. Kort daarop zagen we Den Uyl
er direct op reageren. Zo zetten op
deze dag van het demonstrerend volk
toch de politici weer het zwaarste
stempel. Althans voor de televisie.
WOENSDRECHT (ANP) De bevol
king van de gemeente Woensdrecht.
waar door de regering de statione
ring van 48 kruisraketten is gepland,
heeft de demonstratie in Den Haag
van achter het tv-scherm gevolgd. De
actiebereidheid in de bijna 10.000
zielen tellende gemeente was nage
noeg nihil.
Zaterdagmorgen vertrokken uit Ho-
gerheide. dat tot de gemeente Woens
drecht behoort slechts vier bussen
met ongeveer 200 demonstranten.
De bevolking van Woensdrecht rea
geert zo passief omdat zij van mening
is dat demonstreren geen enkele zin
meer hèelt Het grootste deel gelooft,
dat de regering de raketten toch zal
plaatsen om te voldoen aan de inter
nationale verplichtingen.
De gemeenteraad van Woensdrecht
heeft zich uitgesproken tegen het
plaatsen van kruisvluchtwapens in
deze gemeente. Woensdrechtse raads
leden liepen zaterdag aan de kop van
,de demonstratie mee.
SAS VAN GENT - Niet in Den Haag kunnen zijn. maar tóch demonstreren tegen kernwapenshet Bredase
volleybalteam Brevok ABC 2 had er zaterdag wat op gevonden. Dit team moest zaterdag in Sas van Gent uitkomen
tegen een team van Savok en had gewoon een spandoekje meegenomen naar sporthal 'De Vlaanderen', met de tekst:
„Volleybalsters ook tegen kemraketten" En de dames wilden, mét de Zeeuws-Vlaamse scheidsrechters, best op de foto.
De volleybaldames uit Sas van Gent bleken daar niet voor te voelen, omdat ze wat moeite hadden met de actie van de
Bredase dames. Die wonnen overigens met 3-1
DEN HAAG Inwoners uil de gemeente Woensdrecht voerden een toneelstukje op aan de Haagse Loosduinseweg.
