ik ben bang dat onze kinderen
helemaal geen toekomst hebben
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
Oriental, een Turks restaurant in de binnenstad van Middelburg. Sis
Kebab op tafel. En geitenkaas, olijven, druiven. Het gesprek gaat over
roeger. Over Turkije. Over de motieven van de duizenden Turken om hun
- >boorteland te verlaten. Het bekende relaas: armoede, werkloosheid,
itzichtloosheid. Over een leven zonder hoop. Kadir kilinc (38) is vrijwel
oortdurend aan het woord. De inbreng van zijn collega Kemal Bascos blijft
edurende de hele avond nagenoeg beperkt tot een enkel instemmend
„ninzaam knikje.
ving gewerkt De 'trek' naar Zeeland als Turkije en Marokko En wat voor
buitenlanders
Tfadir Kilinc vertelt het met
tl i eel gevoel voor drama
hij was schaapherder daar
ginds. leefde in tenten, werd
door z'n vader uitgehuwelijkt
aan een zeventienjarig meis
je. ontmoette zijn bruid voor
het eerst op zijn eigen bruiloft
Hij kijkt met een spottend
glimlachje toe hoe de verslag
gever ijverig aantekeningen
neerkrabbelt op het notitie
blokje
Om een half uur later met een
ontwapenende grijns te beken
nen. dat-ie dat hele verhaal
van A tol Z verzonnen heeft.
Zegt dan zoiets van: ach. jullie
Hollandse mensen, jullie wil
len dit soort verhalen toch
altijd zo graag over ons horen;
jullie willen je vooroordelen
toch zo graag bevestigd zien -
hoe achterlijk wij zijn en zo?
Nou. als ik jullie daarmee een
plezier kan doen. waarom dan
met
En weer kruipt die uitdagende
grijns onder zijn snor van
daan Hij laat de fles wijn nog
eens rondgaan. Het ijs is nu
definitief gebroken Maar: hij
blij/l zich hardnekkig in een
mist van woorden verschuilen
als zijn eigen verleden weer ter
sprake komt. Dat moetje toch
begrijpen wat heeft het voor
zin om over zijn leven te pra
ten. Daar gaat het toch hele
maal niet om? Het enige dat
lelt is de toekomst ..En daar
zijn we bang voor. doodsbang
En wat nog erger is onze
kinderen, die zullen helemaal
geen toekomst meer hebben tn
Nederland".
Vandaag de eerste aflevering
van een serie verhalen over de
positie van buitenlandse werk
nemers in Zeeland - „hoe zou
jij je voelen als je door de
portier van een café geweigerd
wordt, alleen maar omdat je
toevallig in Istanboel, Ankara,
Aydin óf Sivas geboren bent9"
kwam op gang doordat in het begin hun ouders geldt, gaat ook voor hen
van de zeventiger jaren in deze pro- op hun perspectieven zijn daar nog
•ten
leren leven met de aanwezigheid van
enkele honderdduizenden buitenlan
ders. „Wij gaan ervan uit. dat de
minderheden voor het overgrote deel
In 1970 telde de provincie een paar in Nederland zullen blijven. En dus is
er een beleid uitgezet, dat tot doel
beeft om deze mensen in Nederland
een gelijkwaardige plaats te geven
en hen een kans te bieden op een zo
volwaardig mogelijke ontplooiing",
zei minister Rietkerk van binnen
landse zaken een week of wal terug
in het televisieprogramma 'Het Capi-
tool' in een toelichting op de onder
zijn verantwoordelijkheid uitge
brachte minderhedennota.
Een gelijkwaardige plaats in de Ne
derlandse samenleving. Kansen op
een zo volwaardig mogelijke ontplooi
ing Daar moet het naar toe. Neder-
ifllm teruggespoeld. Tot halverwe-
de jaren vijftig Als gevolg van de
instige ontwikkeling van de natio-
üe economie ontstaat er aanvan- VjnCje ernst werd gemaakt met de minder dan hier
dijk vooral in de metaal, later ook in industriële ontwikkeling, terwijl het
ie andere industrietakken en enkele voor de gastarbeiders in de Rnndslad Lamtaamerhand is hel besef
ae dienstensector - zo zoeljes aan steeds moeilijker werd groeid. dat Nederland zal
om er werk te vinden. Ook van be-
schoolden worden een steeds jang. huisvestingsproblemen in
haarser 'artikelHet gebrek aan ste(|en als Rotterdam en Amsterdam
oldoende arbeidskrachten dreigt de waren stukken groter dan in Zeeland
ïdustriële ontwikkeling te stagneren.
oplossing heet: gastarbeider.
let aantrekken van buitenlandse honderd buitenlandse werknemers
fcknemers biedt vele voordelen Al Anno 1983 wonen er ,n Zeeland - liet
het alleen maar omdat het om "lijkt uit een recentelijk verschenen
ferknemers gaat. die zeker in het Provinciaal inventarisatierapport
tgln -onvoldoende op de hoogte zijn °™rL cuÏIe!'i knJnUei-heden1360
hun rechten en bereid zijn om vuil Turken. 688 Marokkanen 340 Joego-
fczwaar werk te verrichten tegen een ilav™, !.19 !ta"a"enD 111 S»'™»";
lorgaans zeer magere betaling. 2™ 2.fneken. 12 Portugezen en 6
eter Schumacher schrijft in zijn iunesieis'
»ek 'De Minderheden Eerst ging m,,rjomro,ulp drnmpn
:t bedrijfsleven op eigen jnitiatief gVUUlumrurtUK urumen
ensen halen in Zuid-Europa maar u,,,„een was hcl tocl,lcrlljd „ver
lalleidde al gauw tot ongecontroleer- cens. hrt verb]ijf van al dje buitr„_
situaties en in sommige gevallen |and5c w„kncnlers zou s,„hls lijdc.
bt een soort moderne slavenhandel. ||Jk ziJn dacll,en „,,k: Zc
Buitenlandse arbeiders, die als
;ast' naar Nederland werden gehaald
ui feite werden ze geronseld - werden
ihet begin door de werkgever onder-
ebracht in speciale barakkenkam-
en of. in het gunstigste geval, in
?ervolle pensions Dergelijke situa-
konden vaak gehandhaafd blijven
imdat de arbeiders zelf niet protes-
serden uit angst hun baan kwijt te
aken. Ten tweede zou een betere
«huizing meer gaan kosten en het
fas deze mensen er juist om begon-
len zoveel mogelijk geld te sparen en
laar huis te sturen. Dat er meer dan
ens van mensonterende toestanden
ön worden gesproken is duidelijk",
lalverwege de jaren zeventig. In Ne
erland wonen dan zo'n 150.000 bui-
inlandse werknemers en hun gezins-
eden afkomstig uit de zogeheten wer-
ingslanden. Hun aantal was in vijf
laar meer dan verdubbeld.
Ifgezien van de - houdt het maar op -
'".000 Surinamers (de meesten van
len bezitten trouwens de Nederland-
e nationaliteit) verblijven er volgens
tie meest recente cijfers van het Cen
taal Bureau voor de Statistiek mo-
uenteel een dikke 500.000 buitenlan-
ïers in Nederland Ruim de helft van
len izo'n 300.000) is afkomstig uit de
üddellandse Zee-landen 152.000
ftirken. 100.500 Marokkanen, 22.100
Spanjaarden, 20.600 Italianen, 13.900
loegoslaven, 9.300 Portugezen, 4.100
Jrieken, 2.700 Tunesiers en 600 Alge-
'ijnen.
te kwamen graag, dat spreekt. De
welvaart lokte, de meesten van hen
ladden in eigen land geen werk. geen
öekomst. En de regeringen van de
rervingslanden lieten de gastarbei-
iers volgaarne vertrekken Ook al
ogisch Want hoe minder werklozen.
ioe minder problemen,
lond '70 werd Zeeland voor het eerst
:cht geconfronteerd met het ver-
ichynsel gastarbeider. De meeste bui
tenlandse werknemers die in deze
Provincie terecht kwamen hadden
teerst in de Randstad en directe omge
buitenlandse werknemers leeft om
ontslagen te worden.
Met het krantekmpsel in de hand
naar het TurKse ontmoetingscentrum
in de Eigenhaardstraat Een grauw
gebouwtje dat een intense neerslach
tigheid uitademt en waar slechts een
paar kleurige affiches boven de bat-
voor een beetje zon en Middellandse
Zee-blauw zorgen. Kilinc stelt ze voor
meneer Sukru. vice-voorzitter van de
Turkse werknemersvereniging, en
aan de andere kant van het tafeltje de
penningmeester, meneer Coban.
De klachtenlijst is lang Kilinc brengt
het als een officier van justitie die aan
zijn requisitoir begonnen is: buiten
landse werknemers voelen zich gedis
crimineerd door werkgevers, in de
steek gelaten door vakbonden, het
wantrouwen van de Nederlanders je
gens de gastarbeiders neemt toe. de
onderwijsmogelijkheden voor hun
kinderen zijn onvoldoende.
Wisten zij veel destijds, toen ze zich op
de vliegtuigtrap nog een keer om
draaiden. wat hen in Nederland alle
maal te wachten stond. Wisten zij
veel. hoe de Nederlandse samenleving
in elkaar steekt - de cultuur, de gods
dienst. de gezondheidszorg, het on
derwijs
vraag
Als U. luidt de openingsvraag, van te
voren wel geweten had in welke posi
tie de buitenlandse werknemers in
Nederland zouden komen te verkeren,
zou U dan nog gekomen zijn? Ze
hoeven daar niet lang over na te
denken: nee. schudden zij alle drie
tegelijk
werk kunnen opknappen". En waar
om niet? Kilinc haait zijn schouders
op. zou het ook niet precies weten
Misschien uit valse schaamte, ja. dat
zal het zijn En de Turkse overheidsin
stanties hielden wijselijk hun mond
Opgeruimd staal toch zo netjes? ..Als
je jong was. sterk, dan geen probleem
iedereen kon gaan"
aanbellen
Osscstaartsoep, dat was het eerste
dat Kilinc voorgeschoteld kreeg
toen-ie in Nederland aankwam.
Zaaalig. vond-ie het. Lepelde drie
borden achter mekaar op. Glimlacht
flauwtjes als hij zelf begint over
Nederlanders die vol walging hun
neus dichtknijpen als het keuken
raam van een Turks gezin op een kier
willem j. van dam
staat. Alsof die bloemkool en
spruitjes van ons zo aangenaam geu
ren.
Buitenlandse werknemers'zegt Ki
linc willen best integreren De vraag
is alleen: hoe. Iedereen roept maar dat
wij ons moeten aanpassen aan de
Nederlandse samenleving. Maar wij
hebben nooit de kans gehad om te
ontdekken hoe die samenleving pre
cies in mekaar zit". Hij vertelt over dt
pogingen van zijn vereniging om vi:
ontmoetingsdagen en discussiebij
protesteren. Uit angst dat de werkge
ver zegt: daar is het gat van de deur.
En de vakbonden dan? Kilinc haalt
zijn schouders op Zegt dat het meren
deel van de buitenlandse werknemers
niet georganiseerd is Omdat de mees-
ten van hen niet meer dan het mini-
mum-loon verdienen en daardoor de
contributie nauwelijks kunnen beta
len. En bovendien waarom zouden ze
eigenlijk lid worden? Ja, als een bui
tenlandse arbeider met een individue
le klacht aan komt zetten dan willen
de vakbondsbestuurders nog wel eens
uit hun stoel komen. Maar als je het
Kilinc vraagt, de bonden spannen
zich over het algemeen nauwelijks m
om een wezenlijke verbetering van de
positie van de gastarbeiders te berei
ken.
Het is dringen op de arbeidsmarkt De
werkloosheid imaar daarover later
meen onder buitenlandse werkne
mers is groot. En kinderen van gastar
beiders dreigen in dat gedrang hele
maal onder de voet gelopen te wor
den Kilinc's klacht het onderwijs is
nog steeds onvoldoende mgespeeld
op kinderen van buitenlanders Het
gevolg: veel van die kinderen komen
vaak niet verder dan een paar klassen
lager beroepsonderwijs En wat voor
Nederlandse leerlingen geldt, geldt
misschien nog wel in sterkere mate
voor kinderen van buitenlandse af
komst: hoe minder de opleiding, hoe
geringer de kans op een baan „Ik ben
bang dat onze kinderen helemaal
geen toekomst meer hebben in Neder
land".
meer terug. Want wat moeten ze in
dat geboorteland van hun ouders, dat
ze vaak alleen maar kennen uit de
verhalen en de folders?
ziek
Drie dagen later. Sis kebab eten in
een Turks eethuisje in de Middel
burgse binnenstad. Kadir Kilinc ver
telt dat veel van zijn landgenoten
niet meer opgewassen zijn tegen de
spanningen waaraan zij blootgesteld
worden Het groeiende gevoel niet
langer gewenst te zijn, het onbegrip
bij talloze officiële instanties ('ze
hebben het daar vrcl te druk met 'ja'
knikken, daarom gebeurt er niets')
voor hun specifieke problemen, con
flicten binnen gezinnen omdat de
kinderen vervreemd raken van de
taal. de tradities en de normen van
hun ouders; het werkt verlammend.
„Al die spanningen - veel buitenlan
ders zijn ziek. niet lichamelijk, maar
geestelijk".
opmerkingen
zouden vier, vijf. zes, hooguit tien
jaar blijven. Om daarna - met een
vriendelijk knipogend spaarbank
boekje - naar hun geboorteland terug
te keren.
Hoe anders liep het Het aantal gast
arbeiders dat terug ging was gering.
Hun goudomrande toekomstdromen
van een glorieuze terugkeer in hun
vaderland bleken maar al te broos.
Hun verdiensten bleken toch niet zo
koninklijk als ze aanvankelijk hadden
verwacht, de economische situatie in
hun land van herkomst is er niet op
verbeterd, de kans dat zij in hun
geboorteland weer aan het werk-ko
men is misschien nog wel kleiner dan
toen zij het verlieten
En al zouden ze teruggaan - hun
kinderen, die in Nederland zijn opge
groeid tde 'tweede generatie') voelen
er niets voor om met hun ouders mee
te gaan. Want ach, wat hebben ze daar
eigenlijk te zoeken - ze zijn zo goed en
zo kwaad als het gaat toch min of
meer vertrouwd geraakt met de Ne
derlandse gewoonten, die zo ontzet
tend veel verschillen van die In landen
land heeft inmiddels zo'n twintig jaar
aan de aanwezigheid van buitenland
se arbeiders kunnen wennen. Hoe
staat het er nu mee? In welke situatie
verkeren buitenlandse werknemers?
Hoe zit het met hun positie op de
arbcidsmarkt'J Hoe is het met de
onderwijsmogelijkheden gesteld?
Worden ze werkelijk gediscrimineerd?
Op zoek naar de antwoorden
klachtenlijst
Kadir Kilinc - tien jaar in Nederland,
werkt bij Focus Veilig in Middel
burg, getrouwd, drie kinderen - is
voorzitter van de Turkse Werkne
mers Vereniging Middelburg. Nog
niet zo lang geleden haalde hij de
kolommen van de Provinciale
Zeeuwse Courant met een paar uit
spraken die er niet om liegen: de
arbeidsomstandigheden van de
meeste Turkse werknemers in Zee
land zijn ronduit slecht, in veel ge
vallen maken Zeeuwse werkgevers
misbruik van de angst die onder
Het financiële ruggesteuntje. dat de
overheid buitenlandse werknemers
die naar hun geboorteland teruggaan
geeft, wordt onmiddellijk uitgelegd
als een 'oprotpremie' Weer een be
wijs. schamperen Kilinc. Coban en
Sukru dat gastarbeiders in Neder
land niet langer gewenst zijn. Latei-
zal Kilinc zeggen: ..Hier is niet meer te
leven Wij denken voortdurend, wat
gaat er gebeuren moeten wij van
daag het land uit, of morgen?"
Ze vertellen. Over het volslagen ge
brek aan voorlichting in Turkije over
hetgeen zij in Nederland konden ver
wachten. Hoevelen van hen zich des
tijds over hebben laten halen vrouw
en kinderen achter te laten en naar
Nederland te vertrekken door enthou
siaste verhalen van landgenoten die
hen voor waren gegaan verhalen
over autos. mooie kleren, moderne
fabrieken Kilinc. ..Ze vertelden er
alleen niet bij. dat ze in oude ulo's
rondreden, dat de kleren tweede
hands zijn en dat zij in die. mooie
fabriekei het zwaarste en vuilste
eenkomsten wat meer wederzijds be
glip te kweken tussen Nederlander:
en gastarbeiders. ..Wij roepen altijd
iedereen bij ons welkom Maar ei
komt niemand" En hij kan toch moei
lijk bij de buurman aanbellen ei
zeggen, ik moet contact met je opne
men. want ik moet zo nodig mtegre
ren
Ik herinner hem aan z'n uitspraker
van een poosje terug Zeeuwse werk
gevers buiten gastarbeiders uit. Of-ie
iets concreter kan zijn. Kilinc aarzelt
namen
Hm-m Wil geen namen van bedrijven
noemen, want wie weet wat vooi
consequenties dal zal hebben Zegt
dat de buitenlandse werknemers vaak
gedwongen worden om veel harder te
werken dan hun Nederlandse colle
ga s Hij rollëlt met z'n pakje shag op
tafel Bij wijze van spreken - als hij
door een werkgever wordt aangeno
men om shag te maken, dan wordt
van 'm verlangd dat- ie ook de aanste
ker er nog even bij doet. En geloot
maar niet dat hij daartegen durft te
Geen vrolijk makend verhaal Het
gesprek komt op de groetende into
lerantie. de voortdurende argwaan
waarmee buitenlanders bejegend wor
den. Kilinc ondervindt het aan den
lijve - altijd maar die wantrouwende
blikken op straat in de winkel, het
café De namen van Janmaat en Glim
merveen vallen. Kilinc klapt dicht.
Hij zeg* alleen maar een beetje raad
selachtig „Er zijn een heleboel dingen
gebeurd". En beschouwt het onder
werp daarmee als afgedaan Omdat:
..Het is een beetje gevaarlijk".
Hij kent ze bij bosjes: landgenoten die
diep in hun hart het liefst terug
zouden willen gaan omdat ze zich in
Nederland toch nooit helemaal thuis
zullen voelen. Maar neem Kilinc zelf -
tegen de veertig, hoe moet hij nu toch
in hemelsnaam een nieuw bestaan
opbouwen in zijn land van herkomst
En de kinderen dan, hier maar achter
laten? - want ondanks de weinig wen
kende perspectieven die de Neder
landse samenleving hen op dit ogen
blik te bied»; i heeft, willen ze nie
De Nederlandse vriendin van de
Turkse eigenaar van het restaurant
schuift bij. Breek haar de mond met
open Het steekt, zegt ze al die rotop-
merkingen die over haar en haar
vriend worden gemaakt Je moet ze
soms "s horen - wat haar vriend alle
maal naar z'n hoofd geslingerd krijgt:
smerige messetrekker, dat soort din
gen. weet je wel. En als je maar niet
denkt dat het leuk is om achter je rug
te horen fluisteren vatj: zij woont
samen met een Turk. ze kan zeker
niets beters krijgen En hoe zou de
verslaggever zich voelen, als-ie door
de portier van een café geweigerd
wordt, alleen maar omdat-ie toevallig
in Istanboel. Ankara. Aydin. Sivas of
God-weet-waar geboren is?.
De proef op de som Met Kadir Kilinc.
Kemal Bascos en twee Turkse jon
gens van rond de twintig om een pilsje
in nachtelijk Middelburg. Of beter:
proberen om een pilsje te halen. Want
Kilinc had het al voorspeld, je zult het
zien. die nachtbars. daar komen wij
niet in.
Het is triest maar waar, hij krijgt
gelijk. De eerste poging een nachtcafé
binnen te komen strandt onmiddellijk
op een onverbiddelijke portier. De
man mompelt iets over lidmaatschap
spasjes en zo en de deur kwakt weer
dicht. De volgende bar dan maar Op
de stoep speelt zich ongeveer de vol
gende discussie af:
- Portier: ..Bent u lid?"
- Kilinc „Nee".
- Portier: ..Het spijt me. maar dan
mag u niet naar binnen"
- Kilinc ..Dan wil ik lid worden, hoe
kom ik aan een pasje9"
Portier Dat zal niet paan. We
hebben zo'n duizend pasjes uitgege
ven en meer hebben we er niet"
En wederom gaat de deur dicht Nog
geen halve minuut later belt de ver
slaggever aan. En zie: de deur zwaait
uitnodigend open, Naar een pasje
wordt niet gevraagd, vergeten is plot
seling het verplichte lidmaatschap
Word je daar nu met ontzettend
kwaad om. vraag ik later aan Kadir
Kilinc ..Ach", zegt hij gelaten. ..wat
kunnen we er aan doen Moeten we
soms met tien man terugkomen en
een beetje rotzooi maken? Dan staat
er morgen weer in de krant Turken
schoppen rel bij cafe We hebben het
toch altijd gedaan
foto wim riemens
