VREDE
de mensen steken
hun nek uit
Consumentenvereniging
NIET ALLEEN LIEFDE
GAA T DOOR DE MAA G
Opstap
plaatsen
bussen
PZC/streek
m ^JDAG 28 OKTOBER 1983
V.l.n.r. Jacqueline van de Weijer, Huub Storm en Annie Boekhout: ma gezonde voeding naar grotere
leefbaarheid
akkelóptocht door Temeuzen: 'geest, van 21 november'..
OOSTBURG Volkorenmeel van onbespoten tarwe, ecologisch geteelde
sla, tahin (een pasta van sesamzaad), het roept allemaal herinneringen
op aan de geitenwollensokkentijd van zo'n vijftien jaar geleden.
Sommigen gebruikten zelfs de term 'de tegencultuur', doelend op het
zich afzetten tegen de moderne consumptiemaatschappij. In een tijd van
verrechtsing lijken de van flower-power en hasjiesj doortrokken jaren
heel ver weg.
Het schuurwinkeltje van Corrie en
Jan de Zwart, net buiten Oostburg teem
aan de weg naar Zuidzande, herin
nert aan die idealistischer dagen.
Geitenwollen sokken zijn er in elk
geval geen overbodige luxe, want
warm is het er eind oktober beslist
niet. Wat dat betreft is het geen
supermarkt. Ook neonletters en op
dringerige reclame-aanbiedingen
ontbreken. Voor wie er nog nooit
geweest is moet het een vreemde
gewaarwording zijn. Eenmaal de
hoge drempel overgestapt, straalt
de rust en eenvoud je tegemoet.
Achterin de winkel is Corrie bezig
met het vullen van zakjes volkoren-
meel Aan de rechtse wand kisten
ren overgenomen Tommelbos-sys-
gedeeltelïjke uitscha-
wat is kleding, dat zijn allemaal
fundamentele vragen. Nu worden
we acht uur per dag als produktie-
dier gehouden, de resterende acht
uur van de dag brengen we met
televisie en chips door als consump
tiedier. En twee keer per jaar mogen
we naar een vakantieparadijs".
De in het begin aangehaalde jaren
grMnS"dkrafd™naLintabboort™ m°el erbl' dede"k™ er k"JS alWd-
- - minder van nodig hebt Volkoren- dat wil niet zeggen dat er een
keling van de bank. waardoor min- zestig worden door de voorstanders
der rente in het produkt hoert te van een meer levensbewuste sa-
worden doorberekend. menleving als een belangrijke perio
de gezien. Zowel De Zwart als
De prijs van de natuurvoeding Storm hebben die Jaren ervaren als
wordt door de woordvoerders van een tijd die van blijvende invloed
de Commerswal als één van de zal blijken op de rest van deze eeuw.
oorzaken gezien waarom 'het grote Niet alleen voor de jongeren, maar
publiek' de deur van de schuurwin- ook voor veel ouderen zoals Storm)
kei niet platloopt Als een krop sla was de doorbraak van 'de tegencul-
of een potje pindakaas een paar tuur' een gewaarwording van: „Hè.
kwartjes duurder is dan is dat voor er is toch nog iets mogelijk". Wan-
veel mensen genoeg aanleiding om neer er wordt geopperd dat er sinds-
weg te blijven. Volgens Annie Boek- dien weinig meer is overgebleven
hout is dat een verkeerde vorm van van alle grote idealen, wijst De
zuinigheid: „Het is waar dat de Zwart dat wat geprikkeld van de
produkten hier duurder zijn. Maar hand als een oppervlakkige visie:
vol flesjes en potjes gevuld met voor
de leek onbekende pasta's en vloei
stoffen „Als jè jarenlang in super
markten bent geweest kost het wel
moeite om hier binnen te stappen
We hebben inderdaad te maken met
drempelvrees, en dan niet alleen
vanwege de hoge drempel hier in
het deurgat", zegt Jan de Zwart. De
tegenstelling tussen de schuurwin
kel en elk willekeurig grootwinkel
bedrijf zit in niet alleen in de ver
schillende aankleding en aangebo
den produkten. Winkelen bij De
Zwart, gaat over het algemeen ge
paard met een bewuster streven
naar gezond eten en leven. Wie
totaal geen vraagtekens zet bij de
van kleur-, geur- en smaakstoffen
stijfstaande Westeuropese eetcul
tuur. weet waarschijnlijk nauwe
lijks van het bestaan van onbespo
ten en natuurlijke voeding af.
De afgelopen maandag officieel in
het leven geroepen Westzeeuws-
vlaamse consumentenvereniging
'De Commerswal'-wfl daar wat aan
doen Onbekend maakt onbemind,
niet waar? De consumentenkring,
genoemd naar de gelijknamige tuin
derij van De Zwart, is als steun
organisatie rond de schuurwinkel
gebouwd. Er wordt een tweeledig
doel nagestreefd: het verantwoord
geteelde voedsel moet bij een bre
der publiek onder de aandacht wor
den gebracht en de winkel zou een
hechtere financiële basis moeten
krijgen zodat er meer verschillende
produk ten kunnen worden ingesla
gen en de prijs kan worden ver
laagd Het één hangt uiteraard
nauw samen met het ander In het
op kringloop-papier gedrukte pers
bericht staat: „De Commerswal is
een vereniging van mensen die gif-
vrij voedsel willen gebruiken, dat op
een biologisch verantwoorde ma
nier geteeld is" Jacqueline van de
Weijer en Annie Boekhout, twee
verse bestuurders en Huub Storm
als één van de initiatiefnemers, ver
wachten dat hun vereniging kan
bijdragen aan het succes van de
gezonde voeding. Tot nu toe was
het assortiment van de met zelfge-
teelde produkten vrij beperkt. Via
de consumentenvereniging wordt
het mogelijk om een groter aantal
produkten in te slaan De leden
kunnen in onderling overleg bepa
len wat er bij het verdeelcentrum
'De Delta' op Walcheren moet wor
den gekocht
produkten vullen veel beter. Een omdraaiing komt. Veel van wat uit
gewoon brood eten we thuis zo op, de jaren '60 komt blijft van belang"
terwijl je met een echt volkoren- Toch lijkt de opkomst van een meer
brood veel langer doet. Bovendien conservatieve geest niet te ontken-
word je in de supermarkt gemakke- nen Vooral sinds de economie
lijk verleid tot het kopen van aller- stroever is gaan lopen, worden de
lei zoetigheid-troep Dat maakt het tekenen duidelijker. Volgens hem
daar weer duurder". zijn ook de internationale ontwik-
Voor groente gaat hetzelfde verhaal kelingen van beduidende invloed,
op Storm meent dat de ecologisch storm gelooft dat die een uitstra-
geteelde kolen, wortelen en sla veel ling op het leefklimaat hebben. Ge-
minder 'gedreven' zijn. En trou- weid. neo-nazisme, het past alle-
wens, een goede gezondheid is toch maal in het tijdsbeeld waarin de
niet in geld uit te drukken''. Voor jeugd zich in een bepaalde rol is
Annie is haar vijftien maanden ou- gaan inleven. Met 'maar nu zijn we
de zoontje het levende bewijs dat wel erg ver buiten ons winkeltje
onbespoten voedsel tot een betere terechtgekomen', keert Storm weer
gezondheid leidt. Leeftijdgenootjes terug naar de Commerswal.
zijn volgens haar vatbaarder voor
allerlei kwalen De al van voor zijn J
geboorte met natuurproaukten ge- y OOEOOf'uClCH
voede Paz. die nog zichtbaar moeite Een van de doc]steMinsen va„ de
heeft om oneffenheden in de winkel
vloer ongedeerd te passeren, lijkt a cicjj yau c
bestand tegen de meeste kinder- ren^De kennis'
consumentenvereniging is het pro
pageren van gezonde voedingswa
ar de produkten
uit de ecologische hoek moet via
lezingen en tijdschriften meer wor
den verspreid. Jacqueline noemt
hel geven van kookcursussen als
Leven
De biologisch verantwoorde
dins is voor de meeste leden van de mogelijk ment, initiatief. Een
Commerswal meer dan elen alleen, behoorlijke voorliehlmK op uch
Jan de Zwart, die als teler uiteinde- f°u vo|doende moeten rijn om de
lijk de basis vormt, steil uitdruk- klanleukr,nS le vergroten, toor-
kelijk dat hij mei rijn vijf hectaren oordelen over naluurvoeding r.jn
grole tuinderij ook een duidelijke vcrl je vegelamr moet zijn
daad wil stellen: ..Ik vind van voordat je aan de onbespoten sla
belang dal je door eeologiseh te mag beginnen ,s een vaste mening,
telen ook daadwerkelijk probeert die rich moeilijk laai bijstellen. De
om iets te veranderen. Het is na- Het is natuurlijk niet zo
tuurlijk een druppel op een dat Je P" definitie ronder vlees
gloeiende plaat, maar door mijn moet leven om hier welkom te zijn.
vijf hectaren komt er minder cad- Er "1" tegenwoordig ecologische
mium in de Schelde en komt er en maero-biotische slagerijen; dat
minder S02 in de lucht. 15 dus ook een mogelijkheid'
Je roept niet alleen, je doet ook De ervaringen met de schuurwinkel
wezenlijk iets" Voor de andere deel- sinds 1978 hebben geleerd, dat het
nemers spelen achterliggende aantal klanten langzaam, maar met
maatschappelijke motieven ook een zekere gestaagheid vermeer
een rol. De moderne consumptie- dert. Zo zou het ook met de consu-
maatschappij wordt afgewezen, mentenkring kunnen gaan.
Jacqueline van de Weijer laat het De Commerswal, zowel de tuinderij
bewustzijn voor de omgeving, het als de vereniging, staan aan het
respect voor het leven meetellen in begin van een nieuwe periode Slaat
haar overwegingen. Behalve eten het idee een beetje aan. dan is West
hoort bijvoorbeeld het dragen van Zeeuwsch-Vlaanderen straks een
niet synthetische stoffen er automa- bloeiende alternatieve eetcultuur
usch bij. Huub Storm is van mening rijker En wie weet. verandert er
dat de hele machinerie van de daardoor meer dan alleen de wijze
maatschappij spaak dreigt te lopen, van voeding. Kennelijk gaat niet
„Het hele mechanisme zou opnieuw alleen liefde door de maag
bekeken moeten worden Wat is
leven, wat is eten, wat is werken, Jan van Damme.
Lening
De vereniging begint met ongeveer
dertig deelnemers, een volgens het
bestuur hoopvolle start. Het finan
ciële draagvlak wordt verkregen
door de contributies en eventuele
schenkingen. Verder wordt er naar
gestreefd om een werkkapitaal bij
een te krijgen door invoering van
het zogenaamde Tommelbos-sys-
teem. Hierbij is het de bedoeling
dat er een bepaalde som vooruil
wordt betaald. Het tegoed wordt
genoteerd en iedere keer als de
klant zijn levensmiddelen komt ha
len. wordt het bestede bedrag afge
schreven. Na verloop van tijd moet
het tegoed weer worden aange
vuld. Op die manier zorgen de
klanten voor een renteloze lening.
Eén van de positieve gevolgen dit
van een ecologische winkel uit Die-
Ecologische groente.
I lUIf
W mie
J n H
IUISPOLDERHAVEN Een beetje bang was ze wèl, die bejaarde mevrouw uit Oostburg.
niet alleen van de kruisraket. „Gaan er méér mensen uit Oostburg mee?", vroeg ze aan Ad
n Hoek van het Vredesplatf'orm Zeeuwsch-Vlaanderen, dat de busreis regelt naar wat
rtweg '29 oktober' is gaan heten: de vredesdemonstratie in Den Haag.
Den Haag en een draaiboek uit te
erken.
Nog datzelfde voorjaar hield het Vre-
desplatform zijn eerste korte stiltede
monstratie: een weerkerend ritueel,
waarbij zwijgzame actievoerders op
de drukke vrijdagse koopavond in
Terneuzen aandacht vragen voor de
kon haar geruststellen. Twaalf vnooit gedemonstreerd Er zijn toen
le bussen uit Zeeuwsch-Vlaande- groepen gevormd, zoals Vrouwen voor
(zo'n 600 mensen) en een onbe- Vrede, om die mensen wat houvast te
id aantal automobilisten en trein- geven en te voorkomen, dat ze in
iigers voegen zich morgen bij naai- zichzelf gingen ronddraaien" Het Vre-
atting 400.000 andere demonstran- desplatform bundelt inmiddels eep
tegen nieuwe kernwapens in Euro- breed scala aan organisaties. Politie
ke partijen als PSP, PPR, PvdA (som-
i succes van de vredesbeweging mige afdelingen als Axel en Sas van zaak van de vrede,
ft ook het gebied ten zuiden van de Gent 'op afstand CPN en EVP zijn
sterschelde bereikt. Van Hoek en erin vertegenwoordigd maar ook de
retaris André Jansen stellen het FNV en de met deze centrale verbon-
iieugd maar ook enigszins over- den jongeren, de bond van ambtena-
npeld door zoveel bijval vast. wan- ren en trendvolgers ABVA KABO. de
de PZC voorzichtig op zoek gaat Werkgroep Kernenergie Zeeuwsch-
de betekenis van het verschijn- Vlaanderen, de Wereldwinkels. Vrou
wen voor Vrede, het IKV. het comité
van Hoek: „Twee jaar terug, bij de Stop de Neutronenbom en vredes-
nonstratie tegen kernwapens in werkgroepen uit West Zeeuwsch-
isterdam, hadden we vijf bussen Vlaanderen en Sas van Gent.
Zeeuwsch-Vlaanderen. De organi-
'Nek uitsteken
André Jansen: „We willen ons als
anisaties zoals PSP en CPN. FNV. platform niet alleen bezighouden
rkende Jongeren en het IKV. Het de atoombewapening. Het gaat
ons oók om de gevaren van de atoom
technologie in het algemeen, hel mi
litarisme en het structurele geweld
ie was toen in handen van een '21
'ember-comité', samengesteld uit
aantal politieke partijen en linkse
Jsaties zoals PSP en CPN. FNV.
rkende Jongeren en het IKV. Het
rk kwam neer op een man of vijf.
!ar isen en hij hepen met PSP-vete-
Bram van der Lek, die zich wat in de samenleving, bijvoorbeeld als
gevolg van het economisch stelsel.
Die doelstellingen zijn zo precies
omschreven om te voorkomen dat je
bij iedere actie eindeloze discussies
krijgt"
na gemakkelijk scheen te hebben ge-
ïld tussen een overmacht aan D'66-
te. ggen, aan het hoofd van het kilo-
en terslange mensenlint door de
tigDfdstad. Later, toen het journaal
nde, drongen kopstukken van
endA en FNV zich 'met hun dikke
iken' schermvullend in beeld, her-
lert André Jansen zich lachend,
dinsdagavond. We zitten bij
„Op zo'n moment steken mensen hun
nek uit", weet Ad van Hoek. „Meelo
pen in Amsterdam of Den Haag is niet
zo'n risico Dat ligt anders als je weet
datje in de Noordstraat in Terneuzen
bekenden tegenkomt" André Jansen:
„Of wanneer je in een klem dorp
woont en iedereen je kent. Het ligt
nog altijd gevoelig, al zou je dat
misschien niet denken. Toen we pas
geleden een advertentie voor de de
monstratie in Den Hagg in de krant
zetten, waren er mensen die wél mee
betaalden maar onder geen beding
wilden ondertekenen".
In de loop van het jaar zetten zo'n
duizend Zeeuws-Vlamingen wèl hun
handtekening onder een petitie tegen
het plaatsen van kruisraketten Jan
sen heeft hem deze week opgestuurd
aan premier Lubbers.
Kernkop
Een speels plan om autoriteiten, die
Vaste programmapunten zijn de lan- opvallende uitspraken doen over be-
delijke Vredesweek (in 1982 haalde wapening of atoom-technologie, te
het platform een vooral door veel bekronen met het predikaat 'kernkop
van dc maand' leed schipbreuk. Ei
werd slechts één onderscheiding toe
scholieren bekeken tentoonstelling
het fascisme naar Zeeuwsch-
ki thuis. In het van de bewoonde Vlaanderen) en de herdenking van de gekend (om van feestelijk uitreiken
reld goeddeels afgesloten maar in Amerikaanse atoomaanval op Hiros- niet te spreken; het gaat tenslotte
adsevallen niet van radio-actieve hima en Nagasaki niet om Harer Majesteits Huisorden
•rslag gevrijwaarde Kruispolderha- In aPnl ei dit iaar trok een 8r°PPJe «n burgemeester Molthoff van
Het interieur wordt verwarmd van een man OI vlJf Z1C^ terug op het Hulst. Hij bleek er niet langer van
jr een kolenkacheltje (de buurt- vormingscentrum Hedenesse in Cad- gediend om brieven van dc W'erk-
iap wacht op asfrdgas) en ademt zand om te beraadslagen over de groep Kernenergie Zeeuwsch-Vlaan-
verder de geruststellende sfeer campagne rond de demonstratie in deren op de raadsagenda te zetten en
de jaren vijftig. rrjnna—M» giraiTFrimian
isterdam en de geest van de '21e |l J;.ftju
.-ember': ze vormen het vertrek- fij 9
;an het Zeeuws-Vlaamse Vre- j'
iplatform en tal van plaatselijke !B
datieven.
wilde voorkomen, dat de mensen [si K- I
een léégte zouden vallen", licht de I O
)niretaris toe „Het gros had nog a I BU
De bussen, die het Vredesplat-
iform Zeeuwsch-Vlaanderen
heeft ingezet voor de vredesde
monstratie in Den Haag, hebben
de volgende opstapplaatsen en
'ertrektijden:
Cadzand, Hedenesse: 06.45 uur;
Groede, bushalte Voorstraat:
07.00 uur: Breskens bushalte
Langeweg: 07.10 uur: Schoondij-
ke, Markt: 07.20 uur: IJzendijke.
Markt: 07 30 uur
Sluis. Markt.' 06.45 uur; Aarden
burg. bushalte Markt 07.00 uur;
Oostburg, Markt: 07 10 uur
Philippine, Visserslaan 07.15
Sas van Gent, oprit brug:
07.30 uur; Westdorpe, rk-kerk:
07.35 uur; Axel, Kanaalkade
(zwembad): 07.45 uur; Hulst,
brandweerkazerne: 08.00 uur.
Biervliet, busstation: 07 15 uur:
Hoek. bushalte: 07.25 uur; Ter
neuzen. Axelsedam: 07 30 uur:
Zaamslag, bushalte: 07 45 uur;
Vogelwaarde, bushalte 08.00
uur; Hengstdijk, bushalte 08.05
uur. Kloosterzande. bushalte
Kloosterstraat: 08.10 uur.
Verzamelpunt is de Veerhaven
Perkpolder.
zo verstrikt te raken in een oeverloze
discussie.
Ad van Hoek: „We wilden ook secreta
ris-generaal Luns van de NAVO tot
kernkop van de maand benoemen. Hij
zei héél opmerkelijke dingen. Maar 't
is er helaas niet meer van gekomen
Inhakend op een initiatief van de
vredeswerkgroep Sas van Gent. die de
gemeenteraad wist te bewerken om
het suikerstadje uit te roepen tot
atoomvnje zóne. maakten bijna hon
derd vredesactivisten onder wie
een hoogbejaarde Souburger, die, be
hangen met badges, geen demonstra
tie overslaat in juni een fietstocht
door de Kanaalzone De burgemees
ters van Temeuzen en Axel kregen bij
die gelegenheid een brief én het ad
vies om het Sasse voorbeeld te volgen.
Later zou de andere bestuurders m de
regio een dergelijke raad per post
bereiken. Zonder veel resultaat tot op
heden
De laatste bijeenkomst vóór Den
Haag voltrok zich afgelopen vrijdag in
het Terneuzense café La Belle Vue.
Nadat het Links Kollektief Walcheren
de gemoederen op straat had voorbe
werkt met uiteenlopende strijdliede
ren ageerde FNV-bestuurder Wil Wau-
mans tégen oorlogsproduktie bij de
KMS in Vlissmgen.
De kleine vakbondsman kondigde
aan. dat zijn organisatie met de hulp
van deskundigen van buiten onder
zoekt hoe De Schelde minder afhan
kelijk kan worden gemaakt van de
wapenindustrie. „Geen eenvoudige
opgave, maar we hopen een krasje te
kunnen zetten op het behang van de
militaire industrie".
Onderwijs
Ad van Hoek top de voorgronden André Jansen van het Vredesplatform
Zeeuwsch-VlaanderenTwaalf bussen naar Den Haag
Het signaal uit de vakbeweging
wordt in Kruispolderhaven met in
stemming begroet. „Er verandert iels
bij de FNV. Er wordt serieus over
zaken van oorlog en vrede gedacht en
gepraat", stelt .Andre Jansen vast.
„Dat kan heel belangrijk zijn wan
neer het straks tot plaatsing zou
komen. Hoever zijn werknemers dan
bereid zich daadwerkelijk te verzet
ten? Jarenlang is daar binnen de
vakbeweging nooit een woord over
gezegd".
Straks Dat is dus na Den Haag en de
euforie van 29 oktober. Zal 'de geest
van het Malieveld' erm slagen om de
Zeeuws-Vlaamse vredesbeweging
eensgezind te houden''
Ad van Hoek ziet de gevaren. Zegt:
„Je loopt de kans. dat mensen afha
ken als het niet tot plaatsing zou
komen. Die vinden dan, dat ze hebben
bereikt wat ze wilden. Dat risico is er
óók als het niks zou uithalen. Dan
krijg je 't commentaar: ach. zie je wel.
't helpt allemaal niks. Toch denk ik,
dat de kans dat de zaak uit elkaar valt
niet zo groot is. Vergeet met. dat er
inmiddels een groot aantal groepen
actief is. waarmee de mensen verder
kunnen. De situatie ziet er héél anders
uit dan na de demonstratie in Amster
dam"
Het Vredesplatform wil zich de ko
mende periode actief richten op hel
vredesonderwijs op de scholen voor
lager- en voortgezet onderwijs. Jansen
maakt enigszins triest de balans op:
wél wat aanzetten en verspreide ini
tiatieven. géén brede aanpak. „Lande
lijk wil de ABOP. de algemene bond
van onderwijzend personeel, wel iets
doen Ze hebben onlangs nog een
drukbezochte vredesmarkt gehouden.
Maar ik heb de indruk dat er op
plaatselijk niveau weinig doordrup
pelt. Onderwijzers zijn individualisten
en zeker nu de baantjes gevaar lopen
bang om zich te profileren. Toch heb
ben we wel iets bereikt. Op een aantal
scholen wordt iets aan vredesonder
wijs gedaan. Het Zeldenrustcollege in
Terneuzen bijvoorbeeld heeft dit jaar
erg veel aandacht aan de Vredesweek
besteed. In Sas van Gent gaf de
vredeswerkgroep voorlichting a
leerkrachten en ouders. Hóe zet je
zoiets op0 Maai het blijven vrij los
staande initiatieven".
Bob Lagaaij.
