KERN
WAPENS
het hollandse virus
weerstand sterk gegroeid
na navo-dubbelbesluit
H<
s
voorstanders
vertrouwen
op macht
PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT
PZC 1
zaterdag 22 oktober 1983
Geen Nieuwe
Kernwapens
IN EUROPA
Westduitse auteur en Nobelprijswinnaar Heinrich Böll het in novem-
1981 tot 350.000 vredesdemonstranten in Bonn. Op dat moment, twee jaar
adat de NAVO-landen besloten dat er nieuwe kernraketten voor de
Middellange afstand in Europa moesten komen, hadden Amerikaanse medici
ie diagnose reeds gesteld: de Europese patiënt was besmet met een Hollands
rirus.
Amerikaanse hoogleraar Walter
jceur, medewerker van het Londen-
mstituut voor hedendaagse ge-
iiedenis. introduceerde in augustus
lhet begrip Hollanditis. Laceur leg-
het conservatieve maandblad
ïmnentary omstandig uit dat „Hol-
ziekte" stond voor hang naar
aitralisme en een afnemende bereid-
sd om vrede en vrijheid met de
scleaire) wapens te verdedigen.
it Laceur Nederland uitkoos had
Les te maken met het voorbehoud
Ut het kabinet-Van Agt in december
bij de bondgenoten maakte: er
rd ingestemd met de „modernise-
ing" van het NAVO-kernwapenarse-
aal, maar plaatsing van de nieuwe
jpens op Nederlands grondgebied
trd (voorlopig) van de hand gewe-
de daarop volgende jaren groeide
oppositie tegen het NAVO-dubbel-
Klult in de vijf „plaatsingslanden"
federland. Engeland, West-Duits-
Italie en België). In de Verenigde
laten kwam. mede onder invloed
ade vredesgolf in Europa, de freeze-
«vriezingsl beweging op. En al zei
destijds dat hij ook voor een
Sgelse, Deense, Belgische of Duitse
nant had kunnen kiezen, de verza-
ïinaam voor het vredesprotest ging
thele wereld over: „Hollanditis
imars
tiourlijk bestond in Europa en de
irtnigde Staten al een vredesbewe-
H voor de NAVO in 1979 het dub-
ilbesluit nam. In West-Duitsland
Ijvoorbeeld waren er de jaarlijkse
usmarsen voor de vrede, gericht
ten de uitbouw van de Bundes-
ithr cn de toekomstige atoomtaak
i sommige wapens. Maar succes-
bleven uit en de beweging stierf
zwaai die de socialistische SPD heeft
gemaakt (oud-Bondskanselier Hel
mut Schmidt wordt als de „vader"
van het dubbelbesluit beschouwd! ge
volg is van de invloed van die bewe
ging. Feit is dat de inmiddels opposi
tie geworden SPD op een speciaal
congres midden november de statio
nering van middellange afstandsra
ketten in Duitsland het belangrijk
ste stationeringsland zal afwijzen.
En SPD-voorzitter Willy Brandt zal
vandaag de naar verwachting 400.000
demonstranten toespreken.
ruggesteun
De Belgische vredesactivisten heb
ben tot 1981 nauwelijks aan de weg
getimmerd. Volgens Roel Golvers,
secretaris van het Vlaams Aktie Ko-
mité tegen Atoomwapens (VAKA,
met als Waalse pendant het Comité
National Action pour la Paix et le
Developpement, CNAPD), werd dit
deels veroorzaakt door een gebrek
aan belangstelling en zelfs tegenwer
king van de Belgische pers. Golvers
meent ook dat zijn voorzitter Bo-
gaert het „charisma" mist dat in
Nederland een Mient-Jan Faber wel
heeft.
VAKA en CNAPD (in 1979 opgericht)
zijn overkoepelende vredesbewegin
gen, waarin een groot aantal groepe
ringen, van communistische tot
christelijke, samenwerken. VAKA
heeft een groot aandeel gehad in de
stichting van kemwapenvrije ge
meenten. Het merendeel van de Belgi
sche gemeenten heeft zich daarbij
aangesloten, ook Evere, waar het NA-
VO-hoofdkwartier is gevestigd en Flo-
rennes, waar de kruisraketten moeten
worden geplaatst.
Zondag in Brussel verwacht Golvers
tenminste 200.000 demonstranten,
een evengroot aantal als twee jaar
geleden, alhoewel de politie er toen
100.000 minder zag. De demonstratie
moet de vredesbeweging een steun in
de rug verschaffen voor de gesprek
ken die erna zijn gepland met de
politieke partijen.
hans geleijnse
De regering-Martens is met van plan
om een eventuele beslissing tot plaat
sing nog aan het parlement voor te
leggen, maar dit voornemen krijgt
veel tegenwind. Uiteraard is de oppo
sitie tegen, maar de regerende chris
ten-democraten (CVP) zijn verdeeld.
Er bestaat een sterke stroming die
uitstel van de plaatsingsbeslissing
wil, ook als het ontwapeningsoverleg
in Geneve nog niets heeft opgeleverd.
En omdat partijbesturen, anders dan
in Nederland, een grote politieke in
vloed hebben op het kabinet, hoopt
VAKA vooral de CVP te kunnen „be
werken".
vrouwen
Engeland, dat toch al bol staat van
tradities, kende al sinds 1958 de jaar
lijkse en massale ban-de-bom-marsen
naar Aldermaston, een plaatsje ten
westen van Londen, waar atoomwa
pens worden geproduceerd. Aange
voerd door inspirerende leiders als
Michael Foot en Bertrand Russell
bracht de Campaign voor Nuclear
Disarmament (CND) begin jaren zes
tig honderdduizenden op de been.
Tien jaar later leed de CND een
zieltogend bestaan Labour en de
Conservatieven hadden het atoom
zwaard omarmd, de belangstelling
ging meer uit naar Vietnam. Maar ook
hier maakte de discussie over de
neutronenbom en daarna het dubbel
besluit een eind aan de luwte waarin
de vredesbeweging verkeerde. Allengs
breidde het verzet zich uit en toen
Labour in '80 zich voor ontwapening
uitsprak en het daarop volgende par
tijcongres voor een politiek van een
zijdige nucleaire ontwapening koos
(een programmapunt dat de socialis
ten nog steeds overeind houden)
stond niets het succes van CND meer
in de weg
Enorm veel publiciteit, in binnen- en
buitenland, kreeg de CND door de
vrouwen die sinds november 1981 tot
de dag van vandaag voor de poorten
van de Amerikaanse luchtmachtbasis
Greenham Common bivakkeren.
Mousehole en Greenham Common
zijn de plaatsen waar de kruisraket
ten worden gestationeerd Deze femi
nistische vredesactie (mannen die
voor de vrede willen demonstreren
moeten dat elders doen) sloeg aan
door het emotionele karakter baby
pakjes en rammelaars werden aan de
hekken van de basis werden gehan
gen en de ontberingen die de
deelneemsters er voor over hebben.
Kou en regen werden getrotseerd,
verschillende vrouwen lieten hun ge
zinnen voor maanden in de steek.
Rond 70 000 Britten hebben zich als
CND-lid aangemeld en volgens deze
organisatie komen er wekelijks 200
nieuwe bij Ondanks het tegenoffen
sief van de Thatcher-regering ver
wacht CND vandaag bij de manifesta
tie in het Londense Hyde Park meer
dan 250.000 demonstranten; dat aan
tal was er een jaar geleden, maar nu
komt de nieuwe Labour-leider Neil
Kinnock spreken en daarvan moet
een wervende werking uitgaan.
communisten
Het Italiaanse „vredeslandschap" is
rijk geschakeerd. Het heftigste verzet
tegen de kruisraketten komt van tal
loze kleine comités (onder meer het
fin jaren zeventig een zachte dood.
a enige opbloei was pas weer spra-
toen Bondskanselier Willy Brandt
ontspanningsdialoog met het
Iblok begon (en daarvoor de No-
voor de vrede kreeg toege-
-). Net als in Engeland is het eerst
mogelijke invoering van het neu-
oenwapen. vervolgens in '79 de
Inductie van de Pershing 2- en
'raketten en tenslotte de verkie-
van Reagan tot president die de
«ging echt van de grond helpt.
'4|n, anders dan in Amerika, deze
ins die het symbool werden van
Europese verzet tegen de kernwa-
ïrace.
Westduitse vredesbeweging telt
iens schattingen circa 2 miljoen
1 flgers op een totale bevolking
«ongeveer 60 miljoen mensen. Er
L 'e hoofdgroepen. Ten eerste de
isamde alternatieven, waaron-
het federale verband van milieu-
ihermers. de Groenen en talrijke
iomités die van mening zijn dat
Ripening ook verspilling van
"istoffen en vernietiging van de
r betekent
«4)n er dc christenen, zich beroe-
"dop het vijfde gebod en de bergre-
len vooral georganiseerd in protes-
'e bewegingen als „Leven zonder
Wpening". „Vrede maken zonder
„christenen voor ontwape-
en de katholieke vredesbewe-
8 'Pax Christi'.
«lotte de linksen, waaronder leden
«vooral de SPD, van de vakbon-
dienstweigeraars, de socialisti-
F Talken', de communistische par-
|van West-Duitsland (die trouw aan
Aou Is), overtuigde pacifisten en
''«ere groeperingen als de Duitse
'iesunie en de Vereniging van ver-
{den van het nazi-regime.
J" Bonn in november '81 rond
vredesdemonstranten bijeen
I Hikt de vredesbeweging in de
""^publiek niet meer te stuitem
Het uitgemaakt of de omme
CUDIP, eenheidscomité voor ontwa
pening en vrede, in „kruisraket
plaats" Comiso, dat relaties onder
houdt met het IKV) en politieke
splinterpartijen als de Radikalen, de
Proletarische Eenheidspartij en Pro
letarische Democratie.
Dankzij de onafhankelijke koers van
de communisten hebben de demon
straties tegen de kernbewapening
geen eenzijdig karakter Twee jaar
terug trokken 200 000 demonstranten
in Rome van de VS-ambassade naar
het Russische consulaat En ook van
daag worden enkele honderdduizen
den verwacht die. zoals een van de
hoofdleuzen luidt. „Nee zullen zeg
gen tegen „de raketten in Oost en
West".
Maar veel invloed heeft dit op het
regeringsbeleid met. Dat komt, zeg
gen de Moskou-aanhangers in de PCI.
zoals bestuurslid Armando Cossutta,
omdat er van PCI-zijde geen werkelij
ke inzet en mobilisering van de arbei
dersmassa's plaatsvindt. Bovendien
hebben de katholieke bisschoppen
nog mets over de kernbewapening
gezegd
Een internationaal tentenkamp in Co
miso trok vooral Noordeuropeanen.
In september kwam het tot ongere
geldheden mét de politie bij een sit-
inactie voor de ingang van de raket-
tenbasis Nadat er enkele gewonden
waren gevallen, onder wie een Duitse
demonstrant, besloten de organisato
ren de volgende dag de actie te beëin
digen omdat het regende.
parlementair-
De meest parlementaire onder de
vredesbewegingen is de Freeze-mo-
vement in de Verenigde Staten. De
beweging, bestaande uit een groot
aantal uiteenlopende organisaties,
wil wederzijdse en gecontroleerde
bevriezing (freeze) van de bestaande
kernwapenarsenalen, maar richt zich
minder op de organisatie van demon
straties en meer op het lobbywerk in
Senaat en Huis van Afgevaardigden.
De freeze maakte een zo snelle groei
door (herfst '82 waren er niet minder
dan 1500 vredesgroeperingen, in New
Yorks Central Park kwamen meer
dan een miljoen demonstranten bij
een i. dat de regering-Reagan. mede
onder Europese politieke druk. onder
handelingen over wapenvermindering
begon in Genève. hoewel Reagan en
defensieminister Weinberger voor
heen hadden betoogd dat pas met de
Russen kon worden gepraat wanneer
het nieuwe bewapeningsprogramma
in volle gang zou zijn
Steun kreeg de vredesbeweging van
de RK-bisschoppen, die. ondanks hef
tige tegenstand van de regering, in
een herderlijk schrijven weliswaar de
Russische verantwoordelijkheid voor
de bewapeningswedloop en de nood
zaak van een Amerikaanse nucleaire
afschrikking erkennen, maar ook plei
ten voor nucleaire ontwapening. En
een groot succes voor de beweging
was de aanvaarding van een freeze-
resolutie door het Huis van Afgevaar
digden. ook al nam de Senaat die
uitspraak later niet over.
Eén van de leiders van de freeze.
Roger Molander van Ground Zero,
meent dat de beweging vorig jaar
herfst zijn top heeft bereikt. Bevrie
zing is op dit moment geen thema,
ook al hebben zes van de zeven Demo
cratische presidentskandidaten zich
ervoor uitgesproken De freeze heeft
ook met kunnen voorkomen dat Rea
gan en Weinberger van het Congres
bijna al het geld hebben gekregen dat
zij voor hun bewapeningsprogramma
vroegen.
Net als in verschillende Westcurope-
se landen het geval was, regende het
ook in Amerika beschuldigingen dat
de vredesbeweging zich voor de kar
van Moskou liet spannen. Het is
aannemelijk dat dit ook weer in de
komende verkiezingsstrijd zal gebeu
ren. Maar een officieel FBI-onder-
zoek heeft geen enkel bewijs geleverd
voor de bewering dat de vredesbewe
ging door Moskou wordt beinvloed
en gefinancierd.
De kernwapens de wereld uit,
te beginnen bij onszelf. In die
geest zullen deze en volgende
week in verschillende Westeuro-
pese landen miljoenen 'vredesac
tivisten' de straat opgaan om
voor een kemwapenvrije wereld
te demonstreren. Het merendeel
van de demonstraties wordt dit
weekeinde gehouden. De Neder
landse vredesdemonstratie vindt
zaterdag 29 oktober in Den Haag
plaats. De Haagse politie houdt
daarbij rekening met de komst
van 300.000 a 400.000 demonstran
ten.
De publieke opinie en vooral die
in de vijf Westeuropese landen
West-Duitsland. Italië. Engeland.
België en Nederland waar de
nieuwe Amerikaanse Pershings 2
en kruisraketten worden ge
plaatst. spreekt zich uit tegen
kernwapens en vóór de vrede.
Kunst, want het publiek is slecht
geïnformeerd en de vredesbewe
ging doet niet meer dan inspelen
op de angstgevoelens van de men
sen. roepen de voorstanders van
een nucleair machtsevenwicht,
dat vrede en veiligheid in de we
reld moet garanderen. De (nu
cleaire) werkelijkheid is nu een
maal veel ingewikkelder dan sim
pele leuzen als „geen oorlog maar
vrede" of „geen kernwapens maar
brood en werk". Want wie wil dat
nou niet?
Het had er de schijn van dat de
voorstanders van nucleaire bewa
pening. en meer in het bijzonder
van plaatsing van de nieuwe kern-
raketten in Europa, om die rede
nen al bij voorbaat de slag om de
publieke opinie aan de Mient-Jan
Fabers hadden geschonken. Ten
minste. waar het gaat om directe
beïnvloeding van de bevolking
door eigen publikaties en activi
teiten
Die terughoudendheid komt voor
een deel voort uit angst om op
Oosteuropese wijze overheidspro-
paganda te bedrijven of daarvan
te worden beschuldigd. Ook wordt
het veroorzaakt door interne ver
deeldheid in de eigen gelederen,
zoals bij de christen-democraten
in Belgie. Nederland en. in minde
re mate. West-Duitsland Een der
de reden is dat regeringen de
massale aanwezigheid van „vre
desdemonstranten" weliswaar als
lastig ervaren, maar niet als be
dreigend voor hun machtspositie
Mensen die tegen kernwapens de
straat opgaan, zo wordt beseft,
kunnen best om andere redenen
(bijvoorbeeld vanwege het loon
zakje) regeringspartijen steunen
die zich voor kernwapens uitspre
ken.
Het protest helemaal naast zich
neerleggen kunnen democrati
sche regeringen natuurlijk niet, al
was het maar om de sociale onrust
die het veroorzaakt. Maar afgezien
van de zeker niet misselijke ge
bruikelijke activiteiten (indirecte
beinvloeding van de publieke opi
nie via de pers subsidies aan
instituten en dergelijke die zich
met kemwapenproblematiek be
zighouden en erover publiceren)
gebeurde er ondanks herhaalde
aansporingen om de overheids
voorlichting te verbeteren en op te
voeren maar weinig.
tarzan
Een uitzondering vormt, maar ei
genlijk pas sinds vorig jaar, Enge
land. Anders dan in de vier andere
landen zijn daar ook het duide
lijkst de voorwaarden voor een
actief voorlichtingsbeleid pro
plaatsing aanwezig: geen coalitie-
regering, maar een duidelijk posi
tie kiezend rechts één-partijkabi-
net. dat eenmaal geconfronteerd I
met een groeiende vredesbewe- I
ging de zaken voortvarend aan-
pakte. Dat moest ook wel. want J
begin vorig jaar met de verkiezin-
gen voor de deur bleek het aantal
aanhangers van de vredesbewe
ging en van Labours politiek van
eenzijdige ontwapening snel te
stijgen
De wat dorre defensieminister J
John Nott werd vervangen door 5
Thatchers „Tarzan": de Conserva- r
tieve glamourboy en beroepsde- Ij
magoog John Heseltine. Hij richt-
te DS 19 (Defence Secretariat 19) J;
op. een speciale propagandagroep
bij het ministerie van defensie,
met als enige doel de voorstanders
van eenzijdige ontwapening te lijf
te gaan.
Een stroom van brochures was het
gevolg: over het Rode Gevaar, het
niet minder grote gevaar van een- -
zijdige ontwapening en de zege-
nmgen van voorzichtige en weder- J
zijdse vermindering van de wape- J
narsenalen. Wie aan die kost nog 1
niet genoeg had, kon ten kan nog I
steeds) films en sprekers huren. J
alles gratis verstrekt door het mi-
nisterie van defensie in samenwer-
king met het Central Office of
Information, de Britse Rijksvoor-
lichtmgsdienst.
Thatcher won (hoewel opiniepei
lingen uitwijzen dat 60 procent
van de bevolking tegen plaatsing
van kruisraketten is) de verkiezin-
gen glansrijk. De Tories hebben
het de komende vijf jaar voor het i
zeggen en laten zich met verwij- J
zing naar het verkiezingsresultaat
weinig meer gelegen liggen aan de
vredesbeweging Als bewijs van 1
minachting voor de argumentatie
van die kant is DS 19 opgeheven.
De strijd om de publieke opinie
wordt overgelaten aan de schan
daalpers. die niets nalaat om de
vredesactivisten met modder te
besmeuren
Daarnaast zijn er particuliere ini-
tatieven: de Campaign for Ratio
nal Disarmament (tegenhanger
van de vredesbeweging Campaign
for Nuclair Disarmament), de
Campaign for Defence and Multi
lateral Disarmament en, onder lei-
ding van Lagerhuislid Winston
Churchill (de zoon van de oude)
het overkoepelende Committee
for Peace with Freedom.
