GROTE BOODSCHAP
en zegekruid
iAmaranten
Jaguar brengt nieuwe
coupé en cabriolet uit
Alternatieve verwerkingswijze
Rijke uitrusting bij Hyundai
PZC/ varia
Tijdperk Fiat-131 met
Regata afgesloten
UNDERDAG 20 OKTOBER 1983
Jaguar XJ-S 3.6 cabriolet
(Door Siem Leeuwenkamp)
Jaguar brengt begin volgend jaar in Engeland en in juni in ons land een
coupé en cabriolet uit in de XJ-S-serie. Op zich is dat niet hét nieuws,
dat zit meer onder de motorkap van aanzienlijke afmetingen. Daar
wordt namelijk plaats geboden aan de 6-cilinder 24 kleps motor met een
inhoud van 3,6 liter en een vermogen van 225 pk. De Jaguars zijn
uitgerust met versnellingsbakken van Getrag en in deze tijd van
economisch rijden zijn dat uiteraard vijfbakken. Er is voorlopig geen
automaat verkrijgbaar.
De extreem soepele loop van de
nieuwe motor, pas de derde sinds
19481mag blijken uit het gemak
kelijk opnemen van vermogen. Bij
voorbeeld in de derde versnelling
met 900 toeren per minuut slechts is
door te trekken zonder enig gehaper
naar ruim 160 kilometer per uur en
inmiddels 6000 toeren per minuut.
De topsnelheid van deze auto ligt
ruim boven de 210 km per uur en als
er steeds van het maximum aanwe
zige koppel van 325 Nm-4000 toeren
per minuut gebruik is gemaakt, dan
is het benzineverbruik natuurlijk
navenant hoog.
sedanmodel. Die wordt met het
argument als zou de markt daarom
vragen evenwel nog niet uitge
bracht.
Jaguar zegt niet de fout te willen
maken die anderen al gemaakt heb
ben. Ook omdat de III-serie zo goed
verkoopt, zou introductie van de
autovaria
XJ-40 niet slim zijn. Vooral Duits
land doet het prima. 68 procent
meer dan in '82. Ons land doet het
België plus 33 procent. Voor de hele
wereld geldt een meerverkoop dit
jaar van 36 procent en dat is voor
zo'n kleine fabriek heel beoorlijk
Jaguar heeft ook het systeem van
Maar de soepele loop van motor en P'115 48 procent, en
versnellingsbak (bij 100 km per uur
nog geen 2500 toeren in de vijfde
versnelling) maken een gemiddelde
van 1 op 7 eenvoudig te bereiken.
Die motor heeft heel wat ruimte
nodig en dat gaat ten koste van het
vooronder, met name voor de be
stuurder die weinig voetruimte over
heeft naast de pedalen. Zeker met
rechts stuur waarmee de introduc
tie plaatsvond is het bepaald ver
moeiend om de linkervoet weg te
kunnen zetten.
Een ander euvel is de. weliswaar
luxueuze, lederen bekleding van de
stoelen. Die is te glad en daardoor
glij je uit de optimale zitpositie. Het
bekrachtigde stuur is aanzienlijk
verbeterd goed gedoseerd op de
juiste momenten. De remmen op
deze Jaguar (vier schijven) volde
den redelijk. Het wordt alleen wel
tijd dat standaard op dergelijke
prestigemodellen ABS geleverd
wordt. Dat is een beter (veiliger)
investering dan air-cenditioning
standaard in een auto van rond de
110.000 a 150.000 gulden.
telefooncirkels ingevoerd. Nieuwe
klanten worden na een maand en'
een half jaar gebeld, een hele was
lijst van 45 minuten w ordt doorge
nomen en deze heel directe infor
matie werkt direct terug naar de
produktie en dealers. Een klein
voorbeeld: achterlichten die stuk
gaan vervangt een dealer bij dit
merk haast gratis.
Bij de uitslag van een telefooncirkel
bleek dat de lampjes al te vaak stuk
gingen. De fabrikant van lampjes
om uitleg gevraagd en inderdaad de
produktie deugde niet. Dus direct
aanpassing. En zo kom je natuurlijk
belangrijker dingen aan de weet.
Jaguar verwacht van deze XJ-S
volgend jaar alle duizend geprodu
ceerde cabriolets te verkopen in de
VS 400, Engeland 300 en de rest ook
300 Die in Amerika zijn al verkocht.
Diesel zal er voorlopig niet komen
bij Jaguar, hoewel deze motor er wel
geschikt voor is Er zou eerst een
oliecrisis moeten komen of een fikse
balstingverhoging. Maar dat laatste
kan van de ene op de andere dag
veranderen. Zie bijvoorbeeld Italiè.
dat lange tijd een paradijs voor
dieselrijders was en nu door fiscale
maatregelen niet meer
ABS-systeem
Jaguar meldt bezig te zijn met een
ABS-systeem dat in ieder geval net
zo goed, zo niet beter zal zijn. We
wachten af. Zo is de fabriek ook
bezig met de XJ-40, het nieuwe
Met de introductie van de Fiat
Regata wordt het tijdperk
Fiat 131 afgesloten.
De nieuwe middenklasse-auto zal
moeten oproeien in een marktseg
ment waar velen al een fors aantal
slagen voor liggen. Maar met een
positie in totaalverkopen ligt Fiat
voor op Ford en VW; daar weten ze
dus iets van management af. Om
bijvoorbeeld in Duitsland een
toppositie in te nemen met 60.000
verkochte Uno's tot 1 september is
een redelijke prestatie.
Het motorenprogramma is talrijk
en de uitvoeringen daarop even
eens. Er zitten onder meer een twin-
cam van 100 pk, een diesel en een
zuinige versie tussen. Vooral de
laatste heeft een aardig nieuwtje.
Op deze Regata ES met 1300-motor
en 65 pk zit een „citymatic". een
fuel-cut-off en een digiplex-ontste-
king.
Die citymatic is een stop- en start
systeem: bu verkeerslichten of files
heel handig en zuinig. Na vijf tellen
stilstaan slaat de motor in de vrij-
loop en met onbelaste koppeling
automatisch af. Bij het intrappen
van de koppeling om verder te
rijden slaat hij weer aan Het zou 10
procent in een stadscyclus bespa
ren. Nu is dit systeem onderdeel van
een totaal zuinigheidspakket en
moet er dus nogal wat stadswerk
worden verricht om dat terug te
verdienen". De Regata zal lever
baar zijn voor een prijs onder de 20
mille en de duurste voor onder de 26
mille Begin januari komt de auto
naar ons land.
Hyundai Stellar
Er zijn wat meer details bekendgemaakt over de
uitvoering van de grote Hyundai Stellar, die de
afgelopen maanden in produktie ging.
Er zullen twee uitvoeringen met 1400 cc motor en
vierversnellingsbak worden uitgebracht en zeven met
1600 cc. Van de modellen met 1600 cc motor wordt een
L-uitvoering voorzien van een vierversnellingsbak, een
halfluxe en een luxe van een vijfversnellingsbak of
automatische versnellingsbak, en tenslotte een zeer
luxe uitvoering van een handgeschakelde vijfversnel-
lingsbak of automaat
Het eenvoudigste 1400 L-model zal uitgerust zijn met
o.a. automatische wis/was installatie, halogeen kop
lampen, middenkonsole, rembekrachtiging, tapijt op
de vloer en een verwarmde achterruit Het gaat daarbij
om uitsluitend een vierdeurs sedan van flinke afmetin
gen Lengte 4.38 m. breedte 1.72 m, hoogte 1.37 m.
wielbasis 2.58 m. spoorbreedte voor 1.45 m en achter
1.43 m.
Het meest luxueuze model 1600 GSL wordt onder
andere gekenmerkt door de volgende voorzieningen:
Elektrische raambediening, centrale deurvergrende
ling, toerenteller, bestuurdersstoel in hoogte verstel
baar en in de stoel ook verstelbare lendesteun.
het in Zeeland niet zo snel. Toch
gebeurde het enkele weken geleden,
dat bij het nietsvermoeden voorbijrij
den aan een jonge boomgaard hoge
amaranten in het oog sprongen. Ze
deden direkt denken aan de basterda
marant en een nader onderzoek be
vestigde dat. Met name de langwerpi
ge en geelgroene bloeiaren tezamen
met de onbehaarde stengel maakten
dat duidelijk. Het vooral bij spoorwe
gen vrij algemeen voorkomende pape-
gaaiekruid heeft namelijk een sterk
gedrongen bloeiwijze die grijsgroen
natuur
van kleur is en heeft ook een met
korte haren bezette stengel.
Vondst
Het was dus een interessante vondst,
zeker wanneer men bedenkt dat de
basterdamarant in onze streken al
leen maar af en toe eens opduikt als
adventief (onopzettelijk aangevoerde
plant). Vorig jaar stonden er bijvoor
beeld enkele planten van in een berm
bij de CPC te Sas van Gent. waar
schijnlijk meegekomen met mals.
Van oorsprong is het een plant uit
tropisch Amerika, maar tegenwoordig
is ze zo goed als wild in Midden-
Europa. waar ze tussen het gewone
papegaaiekruid staat. Evenals deze is
de basterdamarant eetbaar als spina
zie. Met name bepaalde Indianen
stammen maakten daar veel gebruik
van. Maar we zijn nog niet klaar met
de Zuidbevelandse boomgaard. Want
de bijzonderheid van de vele baster
damaranten bij de toegang smaakte
naar meer. En tot m'n niet geringe
verbazing bleek in de boomgaard de
omgewoelde grond tussen de bomen
rijen vol te staan met basterdamaran-
i;»r\emens is een gewoontedier. Dat geldt niet alleen de kleine dingen in het leven maar ook
8 /de 'Grote Boodschap'. Waarom zouden we anders 58.000 liter drinkwater per persoon per
iar verspillen om gemiddeld 750 liter ontlasting en urine te spuien op het toch al zo deerlijk
(rvuilde oppervlaktewater?
j, cijfers zijn uit Amerikaanse bron. de gebruiker, een zekere onderdruk. Hoewel het hiervoor geschetste euvel
ijken tamelijk forse hoeveelhe- Het gevolg is dat aan het composttoi- zich alleen zal voordoen op tropische
maar wellicht is het goed te let geen enkel luchtje zit. dagen was het voor de medewerkers
rjjdenken dat in de Verenigde Staten van De Twaalf Ambachten in Boxtel
't d groter is dan bij ons. Mogelijk Eenvoudige natuurwetten liggen aan een uitdaging om er iels op te vinden,
dat ook de doorsnee 'hoop' er de werking van het composttoilet ten En het duurde niet lang of deze
mineuzer is dan hier. Maar hoe grondslag en het ls ook de natuur die ontwikkelaars van nieuwe milieu-
look zij, zelfs de meest verstopte roet in het eenmaal gegeten eten kan vriendelijke technieken hadden de
[opeaan spoelt meer drinkwater werpen. De afgelopen zomer kwamen oplossing in huis.
jr net riool dan goed is voor porie- temperaturen van ver boven de dertig
innee en samenleving. En dat ter- graden Celsius voor en dan was het Sinds kort prijkt op het dak van Sietz
- er een uitmuntend alternatief buiten warmer dan in het composte- Leeflangs houten boshuis een zwarte
jiaat In de vorm van het compost- ringscompartiment met gevolg dat er schoorsteen, deels met een dubbele,
[et Dat composttoilet. dat de jaar- een eind kwam aan het opstijgen van doorzichtige huid van plexiglas Deze
jduktie van een gezin van vier lucht in de afvoerpijp. Daardoor stop- zwarte pijp is aangesloten op het
nonen omzet in een paar emmers te ook de aanvoer van verse lucht en kortelings gereedgekomen voorbeeld-
sKurende. grond verbeterende werkte het tollet niet meer. toilet en Leeflangs kelder. Door het
jjpost, is in niets te vergelijken met
(terecht verguisde 'stilletje', het mm
Inutieve hokje met tonnetje op erf
binnenplaats uit het verleden.
cis mensenheugenis worden men-
^uitwerpselen als een kostbare
(benutten van faecalièn en t^or voor
tonnetjessysteem weinig hygië-
.a waren valt niet te bestrijden;
Infectieziekten moeten er het j
olg van zijn geweest. Baccillen en y
isietenlarven zijn taaie rakkers
pas het loodje leggen bij hoge
:peraturen. De ontwikkelaars van -"-IS rr*
cdeme composttoilet weten dat ook HS - k| R
Hun constructies zijn zodanig BS
jflJat, de 'doos' waarop men zijn be- B3
rfle doet, een broeierige hitte Hl l. v - -yr -r
cöduüi een pijp tot boven het dak. afli - kIs
j goed werkend composttoilet
'j. rrtzo'n pijp voor een voortdurende i
^.ilatie: frisse lucht wordt aangezo- 'f:® r
Dacterien die voor de omzetting ;.\M
ran halen daar de nodige zuurstof Tsgp 7
t Wanneer men zorgt dat het men- j
t;l afval geregeld wordt aangevuld ff-
een fikse hoeveelheid keukenaf- -V j
zaagsel en dergelijke, dan is er - j 7 J ^*7
:rüjk en figuurlijk geen vuiltje aan j
iucht. Door de warmte-ontwikke- - i
i:éi en - afvoer via de ontluchtings-
ontstaat in de toiletpot die zich De zonneschoorsteen als proefopstelling boven een composttoilet Vooral in de
amatisch opent onder de druk van tropen zijn legio toepassingen denkbaar.
plexiglas omhulsel werkt de pijp als
een zonnecollector. 'In juli en augus
tus', zo meldt Sietz Leeflang. „werden
in de binnenste pijp temperaturen
van 35 tot 39 graden bereikt. In sep
tember hebben we bij een buitentem
peratuur van 15 graden en een lucht
temperatuur in de (compost) contai
ner van 14,5 graden, een inwendige
schoorsteentemperatuur gemeten
van 18.5 graden Celsius. Het was die
dag volledig bewolkt".
Het composttoilet - De Twaalf Am
bachten stelde er een zelfbouwhand-
leiding voor samen - werkt nu perfect,
constateert Sietz Leeflang voldaan en
is voor een paar honderd gulden door
iedereen met een kelder of kruipruim
te te realiseren.
Tentoonstelling
Maar er zijn voor de 'zonneschoor
steen' meer toepassingen te beden
ken, met name in de tropen, waar een
dringende behoefte is aan ventilatie
en koeling, maar waar de energie
daarvoor ontbreekt of onbetaalbaar
is. Vandaar dat de vinding uit Boxtel
ook te zien is op 'De Andere Markt',
een tot eind deze maand nog te bezoe
ken tentoonstelling van alternatieve
vormen van bouwen, wonen, werken,
energievoorziening, recycling enz. Or
ganisator van deze manifestatie in het
Instituut voor de Tropen in Amster
dam is de stichting PAST '82 (Projekt
voor Alternatieven voor de Samenle
ving en Technologie i.
De Twaalf Ambachten laat daar in
Amsterdam nog meer vindingen zien.
zoals een vloeikasontwerp. de tegel
kachel. een met pedaalkracht aange
dreven slijpmachine en 'De Kleine
Krant'. Dit laatste is een project voor
dorps- en buurtbladen. die met be
hulp van eigentijdse maar toch een
voudige technieken tegen een geringe
investering volgens het DTA-procèdè
en florerend bestaan kunnen opbou
wen.
Introductie van alternatieve technie
ken in de Derde Wereld loopt nogal
eens stuk op het feit dat zij de nieuwe
gebruikers veelal geen prestige kun
nen verlenen. Men voelt zich dan in
zo'n ontwikkelingsland afgescheept
met achterhaalde technologieën die
het westen al lang achter zich heeft
gelaten. De technieken die De Twaalf
Ambachten aanbiedt worden echter,
al is hel op nog betrekkelijke kleine
schaal, juist in het overgeïndustriali-
seerde westen als alternatief voor
complexe en dure oplossingen aan
vaard. Dat voorbeeld kan van gunsti
ge invloed zijn op de 'Andere Markt'
in de derde wereld.
Rien van Reems
J. W. Jongepier
ten. Het moeten er zeker honderden
zijn geweest. Een bewijs, dat het voor
komen niet bepaald een incident ge
noemd kan worden: ze moeten er al
jaren staan. Blijkbaar zijn de omstan
digheden zo gunstig geweest dat de
eenjarige planten zaad hebben kun
nen voortbrengen, dat kiemkrachtig
genoeg was. Al met al kunnen we
eigenlijk wel spreken van een nieuwe
wilde plant voor ons land.
Het was trouwens goed mogelijk de
verschillen tussen basterdamarant en
papagaaiekruid te zien. want door de
ligging tegen het Bevelandse spoor
lijntje stond het papegaaiekruid er
eveneens. Ook aardig was de aanwe
zigheid van de kleine majer (A. blitum
of A. lividus) in enkele tientallen
exemplaren op ongeveer dezelfde
soort plaatsen, Dit plantje is eveneens
een amarant, en wel een waarbij ook
bloemkluwens in de bladoksels staan
en waarvan de bladen een typische
indeuking vertonen aan de top. Het is
de enige amarant die al eeuwen in
heems is en komt in Midden-Zeeland
wel meer voor, in moestuinen en weg
randen.
Vierde soort
Nog gekker werd het, toen bleek'dat
op dezelfde plaats nog een vierde
soort amarant in ruime hoeveelhe
den groeide. En niet zo'n gewone ook.
Er is (nog) niet eens een officiële
Nederlandse naam voor. Wel een offi
cieuze: bosamarant. Die naam is door
de auteurs van de Geïllustreerde Flo
ra van Nederland (Heimans, Heinsius
en Thijsse) verzonnen voor deze
Amaranthus graecizans.
Evenals de basterdamarant heeft ze
een fraaie vorm Waren het bij de
laatstgenoemde de mooie langwerpi
ge staartachtige bloeiwijzen, bij de
bosamarant vallen de dicht opeen en
regelmatig geplaatste bladen op. De
ze hebben wel de vorm van die van
papegaaiekruid en basterdamarant,
maar zijn slechts half zo groot (vier
i.p.v. acht centimeter). Totaal anders
is oolc de bloeiwijze: alleen kleine
kluwens in de bladoksels. Wat het
voorkomen betreft is de bosamarant
bijna net zo'n bijzonderheid als de
basterdamarant, zij het dat in kassen
de plant wel vaker opduikt. In de
Zuidbevelandse boomgaard lijkt de
plant echter wel ingeburgerd en een
notitie waard: al weer een nieuwe
wilde plant voor Nederland. De eige
naar was daarvan helaas niet zo over
tuigd, want het maken van notities
moest abrupt worden afgebroken.
Vloeken en vergaande bedreigingen
maakten duidelijk, dat deze aktivitei-
ten niet op prijs werden gesteld.
Belangstelling
Van een geheel andere behandeling
was sprake bij de eerste vondst in
Zeeland van het zegekruid (Nicandra
physalodes). Op wat puin bij het
Oost-Zeeuws-Vlaamse dorp Lams-
waarde stonden enkele planten daar
van. En aangezien het volgens de
boeken een adventieve plant is uit
Zuid-Amerika, leek dit een wat
vreemde plaats. Je verwacht zo'n
soort eerder langs grote wegen of op
haventerreinen. De bewoners van het
pand tegenover de vindplaats waren
gelukkig zo vriendelijk daarvoor een
verklaring te geven. De vrouw des
huizes was deze mooie plant op
vakantie in Spanje tegengekomen,
had daar enkele rijpe bessen verza
meld en het zaad in de tuin uitge
strooid.
Toen bleek, dat het zegekruid ook
hier uitstekend kan gedijen, want uit
bijna elk zaadje schoot een plant op.
die al snel grote afmetingen aannam.
Zodoende belandden wat overtollige
exemplaren buiten de turn. Het zege
kruid wordt de laatste jaren steeds
meer in Nederland aangetroffen en is
een plant met grote lichtblauwe bloe
men die binnenin wit zijn. Een typi
sche nachtschade-achtige de grof on
regelmatig ingesneden bladen doen
sterk denken aan andere nachtscha
des zoals doornappel, lampionplant
en in mindere mate aan de zwarte
nachtschade De grote paarsachtige
bes wordt volledig ingesloten door
grote hartvormige kelkbladen. Dit
doet enigszins denken aan de lam
pionplant (Physalis-soorten), een re
den waarom de wetenschappelijke
soortsnaam 'physalodes' is geworden,
lampionplant-achtig. Een wat onhan
dige eigenschap is tenslotte nog. dat
de bloemen pas na de middag open
gaan Enig geduld was daarom nodig
om uiteindelijk de bloeiende plant op
de gevoelige plaat vast te kunnen
leggen.
leren kennen van planten en
•zeker wilde planten is niet altijd
(emakkelijke zaak. Er zijn in
Jderland alleen al zo'n veertienhon-
rd soorten waarvan er in Zeeland
(tveer achthonderd te vinden zijn.
niet alleen het grote aantal
oen, dat onthouden moet worden,
uit het kennismakingsproces
M! Kilijk. De meer onaanzienlijke on-
tde planten worden gauw over het
«fd gezien, vele soorten zijn zeld-
ook zijn er veel groepen van
nrten die nog al op elkaar lijken,
'komt dan nog hij, dat er nauwe-
boeken zijn met zowel een volle-
Ioverzicht als goede afbeeldingen.
n!l1 lüs bij kenners kan het daarom
beuren, dat opeens een soort wordt
kiekt die daarvóór op die plaats
T)«f^'was gesignaleerd, maar er wel
,,j i*st hebben gestaan. De oorzaak
t" natuurlijk ook zijn dat er daar al
a niemand is geweest. Zeker zo
1 is het zo, dat diverse mensen al
lie malen er aan voorbij aan
-pen voordat de soort werd her-
-1 Verschillende voorbeelden zijn
j «van bekend. Zoiets overkwam me
«jjaar nog met de basterdamarant
uranthius hybridusi. Pas na er
;!e keren aan te zijn voorbijgelo-
met de gedachte dat het pape-
Kkruid (A. retroflexus) was, werd
dat het toch iets anders
öt ajn. Dit speelde zich overigens
üafin Zeeland maar in de Tsjechi-
351 k streek Moravië.
50
ittemin strekte deze kennis van een
vio -inlandse plant dit jaar tot voor-
icüt' (1. Want als je eenmaal een soort
li W gezien en onderzocht, zal je er
[ei( ama niet meer aan voorbij lopen.
:i3 'leek het niet erg waarschijnlijk dat
jjiJitttdamarant hier veel te zien zou
want zo droog en warm als in
»viè met haar landklimaat wordt
