LIBANON
Vrede in Midden-Amerika elke dag verder zoek
Het
onverzoenlijke
moet worden
verzoend
PZC/ °P'n'e en achtergrond
Efficiënt ondernemen
wordt bedreigd
WOENSDAG 5 OKTOBER 1983
iDoor Aernout van Lyndem
Het is een grap, maar ook een wijsheid die in Libanon al jarenlang de
ronde doet: dat het pas echt gevaarlijk wordt als men een akkoord
bereikt over een staakt-het-vuren. Gevaarlijk, omdat je denkt veilig te zijn
terwijl er nog steeds geschoten wordt. Zo zijn de afgelopen tien dagen weer
een twintigtal mensen om het leven gekomen, want een staak-het-vuren in
Libanon betekent nog niet dat de sluipschutters hun geweren opgeborgen
hebben.
Een van de gevaarlijkste plaatsen is Belangrijk is niettemin dat de strij-
een klein industrieterrein dat net bui- dende partijen met elkaar praten. In
ten de zuidelijke buitenwijken van het verleden was dit vaak niet het
Beiroet ligt. Sinds de Israëlische inva- geval en kon een klein incident al
sie van vorige zomer, nu ruim een jaar snel de aanleiding vormen om de
geleden, ligt het afgelegen gebied met oorlogshandelingen te hervatten. Als
zijn fabrieken, werkplaatsen en kan- je elke dag met elkaar rond de tafel
toren er verlaten en verwaarloosd bij.
Sommige gebouwen zijn geheel uitge
brand. andere tonen slechts opper
vlakkige schade een granaat die
een deel van de bovenste etage vernie
tigd heeft of een van de stalen luiken
bij de ingang van een garage veran
derd heeft tot een klein, verwrongen
hoopje metaal.
Het gebied is dodelijk gevaarlijk om
dat hier op slechts enkele honderden
meters van elkaar de drie grootste
Libanese milities elkander onder
schot houden. Ten noorden liggen de
zuidelijke buitenwijken van Beiroet,
die al jarenlang het bolwerk vormen
van de radicale sjiietische beweging
Amal. Ten zuiden ligt het Druzen-
dorpje Shweifat, dat gedurende de
zit, kunnen die kleine dagelijkse pro
blemen worden opgelost-
En dus heeft de haast surrealistische
ontmoetingsplaats in het niemands
land tussen drie linies een belang van
veel groter formaat dan in eerste
instantie door veel waarnemers ver
wacht werd. Na jarenlange strijd zit
ten militiecommandanten van groe
pen die elkaar nog vorige week op
vaak beestachtige wijze aan het ver
moorden waren, aan één tafel.
Terwijl er nog van alles geregeld moet
worden voordat de grote nationale
verzoeningsconferentie van de partij
bonzen kan plaatsvinden, worden al
beslissingen genomen en concessies
gedaan. Een van de eerste daden van
het comité was, het internationale
nen een daad van enige symbolieke
waarde, want het vliegveld is altijd al
een van de weinige werkelijk nationa
le instellingen van Libanon geweest:
iedereen, moslim, christen of Druze,
gebruikt nu en dan wel het vliegveld.
Maar ondanks deze tekenen van
hoop. na vier weken van hysterie en
dorp, waar christenen en moslims al
jarenlang naast elkaar woonden.
Niet lang na de Israëlische terugtrek
king uit het Shoufgebergte deed de
oorlog echter zijn intrede, Bourjain
had onder controle gestaan van de
falangisten, werd veroverd door de
Druzen en hun moslim-bondgenoten
en toen weer heroverd door de christe
nen. Van het dorpje is nu eigenlijk
niets meer over De huizen staan er
nog, maar er is er niet een meer heel.
Wat direct opvalt bij het betreden van
de huizen in Bourjain. is dat er mets
gestolen is. maar dat alles in een vlaag
van razernij en waanzin vernield en
vernietigd is. Elk huis is in brand
gestoken, de muren en plafonds zijn
zwartgeblakerd, de vloeren bedekt
met een dikke laag as. en het enige
dat van de meubels en bedden is
overgebleven, zijn de metalen
Een Druzenstrijder samen met zijn
zoontje
blinde haat, zou het nog uiterst voor- die nu op wrange wijze de opstelling
bang zfjn om te groot belang te
hechten aan de besprekingen in de
bank in het niemandsland. De afgelo
pen vier weken hebben veel schade
aangericht, schade in de vorm van
onuitwisbare littekens in de geheu
gens van tienduizenden Libanezen.
Voorbeeld
Het dorpje Bourjain is eigenlijk een
van de meubels in de kamers weer
geeft.
Voor het eerst zfjn, na de aankondi
ging van het staakt-het-vuren, som
migen van de inwoners van Bourjain
naar hun dorp teruggekeerd om te
redden wat er nog te redden valt.
Josef Loutfi is een politieagent die in
Beiroet werkt, maar die net als de rest
van zijn familie al jarenlang in Bour-
afgelopen vier weken omgebouwd is vliegveld van Beiroet te laten herope-
tot een soort fort van de progressieve
socialistische partij PSP de militie
van de Druzen. En in het Oosten
liggen Hadet en Kfar Chima, steun
punten van de rechtse christelijke
militie, de zogenaamde falangisten.
Het industrieterrein is het niemands
land tussen deze stellingen, een klein
stukje Libanon waarin veel van de
huidige realiteit van het verdeelde
land aan de Middellandse Zee wordt
samengevat. En misschien is het juist
daarom niet zo verwonderlijk dat juist
hier, in een gedeeltelijk kapotgescho
ten en verlaten bankgebouw, de verte
genwoordigers van de drie milities en
het Libanese leger de afgelopen dagen
onderhandeld hebben om details van
bestand nummer 179 te regelen.
Bestand 179
Bestand 179 (zo genoemd omdat er
sinds het begin van de burgeroorlog
acht jaar geleden 178 aan voorafgin
gen) doet het naar Libanese maatsta
ven goed. Behalve de kleine „inciden
ten", een paar schoten van een sluip
schutter of de enkele mortiergranaat
die afgeschoten wordt, was tot maan
dag de rust weer tot de buitenwijken
van Beiroet en de bergen ten zuidoos
ten van de hoofdstad teruggekeerd,
maar op die dag moest het Libanese
leger alweer in actie komen.
typisch voorbeeld van de wreedheid jain woont. Zijn vrouw en drie kinde
en de waanzin van een burgeroorlog. ren wist hij nog net op tijd te redden,
Het was een schilderachtig plaatsje, andere familieleden weigerden echter
met de traditionele huizen met dikke hun huizen te verlaten,
stenen muren en rode dakpannen, Op de betonnen trap die naar het huis
omringd door olijfbomen en de rust Van zijn oom en tante leidt, zijn de
van het bestaan op het platteland in bloedsporen nog duidelijk te zien. net
de bergen. Het was ook een gemengd als in de nauwe kelder onder het huis.
Hier werden met messen en bijlen de
grootvader, oom en tante van Josef
Loutfi vermoord. De lijken zijn al
weggehaald, maar de lucht in de
kelder lijkt eeuwig aangetast te zijn.
Op de grond ligt een horloge, nu
kapot, maar het geeft aan dat om 26
minuten over twee de grootvader van
Loutfi overleden is.
Heel stil betreedt politieman Josef
zijn eigen huis, maar behalve wat
kleren in een ingebouwde kast achter
in het huis valt er niets te redden. „Ik
begrijp het met. Waarom hebben zij
dit gedaan? Twee dagen voordat het
hier begon, zat ik nog met ze te
kaarten, al jaren woonden wij hier
samen, waarom nu dit?"
Voor Josef Loutfi is nationale verzoe
ning niet het juiste onderwerp van
gesprek. „Hoe kan ik nou ooit weer
met moslims samenwonen, hoe kan ik
ze ooit weer vertrouwen? Dat is nu
toch onmogelijk". Dat laatste is dui
delijk geen vraag, maar een antwoord.
Want als wij hem dan toch vragen
over de nationale verzoeningsconfe
rentie die in de komende een a twee
weken gehouden moet worden, wor
den zijn ogen opeens heel fel en
donker. „Wat de leiders zo gaan be
spreken, daar heb ik geen boodschap
meer aan. Het is niet hun grootvader
die dood is".
Haat
Bourjain is slechts één voorbeeld. Zo
noemen de Druzen Kfar Matta en
Abey twee andere gemengde dor
pen, waar zeker tientallen druzen op
beestachtige wijze vermoord zijn. En
in Libanon wonen na acht jaar burger
oorlog tienduizenden Josef Loutfï's
die hun vroegere buren haten en voor
wie nationale verzoening niets bete
kent.
Een nieuwe generatie Libanezen zal
door al deze tienduizenden opgevoed
worden met de haat van hun ouders
en voorouders. Eén ding zal ongetwij
feld deze nieuwe generatie steeds
weer verteld worden dat zij een
christen of een moslim of een Druze
zijn en dat zij geen van de andere
gemeenschappen ooit mogen vertrou-
Dal hier mensen elke dag rond de
tafel in ccn verwaarloosd bankge
bouw bijeenkomen is een teken van
hoop, dat op een of andere wijze een
soort vrede in Libanon hersteld kan
worden. Maar of ooit de haat in de
harten van de mensen overbrugd kan
worden, valt na acht jaar burgeroor
log in Libanon te betwijfelen.
Vertegenwoordigers van de drie mili
ties en het Libanese leger bij hun
aankomst voor een bespreking over
het bestand.
Het begin van de herfst dit jaar
wordt in de land- en tuinbouw
aangekondigd door rommelend
onweer op beleidsniveau. Als de
tekenen niet bedriegen is het de
inleiding van bar slecht weer, ver
oorzaakt door de beleidsmakers
van de EG in Brussel en omstre
ken. Zelfs de grootste leek op land-
bouwterrein leest en hoort er da
gelijks van in kranten en voor tv.
Het geld in Brussel is op. de land
bouw is te duur en er moet bezui
nigd worden. Hoe? Dat geeft niet,
als er maar minder gespendeerd
wordt.
Tegelijk met de Brusselse kermis is
voor mijn gevoel een grote nazo-
merse golf van buitenlandse dele
gaties aangevoerd van mensen die
zonodig de Nederlandse land- en
tuinbouw komen bezoeken. Zelf
heb ik er alweer enige begeleid en
dagelijks zie ik busladingen vol op
de Hollandse rijkswegen jakkeren
op weg naar nog een boerderij of
tuindersbedrijf. 'U. S.-farmers visi
ting Holland', aldus een bordje op
een bus die ik gisteren zag volgela
den met forse bruinverbrande man
nen in uiterst fleurige hemden.
Maar ook Japanners, Brazilianen.
Duitsers en wat dies meer zij zie ik
overal weer opduiken deze weken,
vooral rond en bij veilingen.
Dat al die buitenlandse delegea-
ties agrarisch Nederland be
zoeken heeft niet zo zeer te maken
met dé pracht van de bloemen
meisjes of van de bollenvelden
maar alles met de prestaties van
het Nederlands agrarisch bedrijfs
leven. Nederland is beroemd om
zijn land- en tuinbouw, om zijn
hoge en hoogwaardige produktie,
om zijn zeer verscheiden aantal van
land- en tuinbouwprodukten. Be
roemd zeer zeker ook om de wijze
waarop de resultaten van tech
nisch onderzoek via onderwijs en
voorlichting door zelfbewuste en
inventieve ondernemers wordt om
gezet in daadwerkelijk nieuwe en
vaak revolutionaire wijze van pro
duceren en bedrijfsvoering. Dank
zij onze goede ondernemers en de
hoogwaardige produkten die zij af
leveren exporteren we voor vele
miljarden aan landbouwprodukten
naar alle delen van de wereld. Van
daar ook dat een niet aflatende
stroom van officiële en officieuze
bezoekers van heinde en ver ons
per jaar komt bezoeken. Oriëntatie
om te leren en daarna zelf toe te
passen, wordt zoiets vaak ge
noemd.
De voorsprong van de Neder
landse land- en tuinbouw heeft
echter ook nadelen. Dat blijkt voor
al de laatste tijd. Nationaal e inter
nationaal moet de economie nogal
wat veren laten. Vele industrieën
en dienstverlenende sectoren ko
men in de ver drukking. De buidel
te verdelen geldt (de koek, zoals
economen dat op hun vreemde
manier zeggen) wordt steeds min
der. Als dan blijkt dat ook het
afgelopen jaar de Nederlandse
landbouw er wederom in geslaagd
is onze exportwaarde weer met zes
procent tot toe doen nemen, dan
wekt dat bij de landbouw in andere
landen naast bewondering ook
nogal eens afgunst. Vanwege die
jaloeziegevoelens wordt er nijver
gespeurd naar allerlei oneigenlijke,
concurrentievervalsende zaken
waardoor die voorspoed veroor
zaakt zou kunnen worden. Dat
maakt onze positie als landbouw in
de EG bepaald niet gemakkelijk.
Neem nou de tuinbouw. Het is een
internationaal bekend feit dat onze
tuinders zeer goede ondernemers
zijn. Beter dan hun collega's in
andere landen. Een klein voorbeeld
hiervan- in 1958 exporteerden we
80.000 ton tomaten naar Duitsland;
de Italianen deden exact hetzelfde.
In Nederland waren we toen nogal
bang voor de Italianen, het was
toen het begin van de EG. Ze
hadden immers altijd gratis el
gie in de vorm van een in»
stralend zonnetje. Hoe zouden)*
op lange termijn kunnen concuj
ren in een Europese gemeenst
met de van nature zo bevoordef
Italianen? Momenteel is echte,)
Italiaanse tomatenexport
Duitsland van uiterst geringe b|
kenis terwijl de Nederlandse ex»
verveelvoudigd is. Dat alles is|
tuurlijk verre van leuk voorj
Italiaanse tuinders.
Vele soortgelijke voorbeelden k
den gegeven kunnen worden ij
haast alle sectoren van onze kf
bouw, die dankzij hard wer^?
Inventiviteit en ondememiS
geest de EG-collega's op vele pi.
ten voor is gebleven.
Zoals gezegd, de afgunst opi
voorsprong is vooral in del
nogal groot. Bij allerlei ondei
delingen is dat de laatste maj
zeer duidelijk te merken. Vc
leiders van landen waar de
bouw niet zoveel presteert,
dat onze agrariërs moeten woi
afgestraft. Onze ijver, onze v
kwaamheid, onze efficiëncy zij
te groot en moeten daarom
straft worden. We hebben dati
den treure meegemaakt metl
slag om het gas in onze tuinbc,
Na veel Europees gedram isj
zeker moment Nederland ovei
gegaan en heeft de gasprijzen
de tuinders bijna verdubbeld.'
plezier van de andere EG-lani
met tuinders. Dachten ze eindt;
eens onze tuinders een kopje k
ner te krijgen. Het is ze natuurl
niet gelukt.
Efficient ondernemerschap
1'
eindelijk ook bestand tegen
soort strafmaatregelen. Het nL
dan soms een dubbeltje op
kant zijn geweest, uiteindelijk:
onze tuinders sterker uit de s
gekomen dan hun collega's uil
buurlanden, die met zoveel plefsi
zagen dat bij ons de gasprijzer.ir
hoog opgetrokken werden.
Hopenlijk steekt het verhaal o io
de gebeurtenissen in de tuindi kt
wereld onze veehouders nu iei
hart onder de riem. Want vooral
zijn de kwaaie pier op het ogent -
in Brussel. Hoewel er al jaren wo
onderhandeld over het remn
van de produktie van melk
zuivel, schijnen er nu toch e
spijkers met koppen geslagen
gaan worden.
Ook hier weer hetzelfde verhaal:
Nederlandse veehouderij ste I
met kop en schouders boven
buitenlandse collega's uit en
duceert dus meer en beter. Als
afgeremd zou moeten worden in
Europese Gemeenschap dan II di
het rechtvaardig o.i. dat eerlijk
verdelen over de aangesloten
den. Maar ook hier wordt steivi
weer vooral naar Nederland ge ml
ken door onze buurlanden. Oi g'
ijver en bekwaamheden in denk
ver behoren afgestraft te word tel
vinden de meeste landen. Wat
uiteindelijk besloten gaat wore
is nog niet bekend. De pap zal
niet zo heet worden gegeten als
nu wordt geserveerd. Maar tori ik
er uiterste waakzaamheid getngl
den. Temeer daar minister Brak; iu
en toe rare schuivers lijkt te mal uu
en meer uit lijkt te zijn op onderlllat
ge kibbelpartijtjes (met het laiisis
bouwschap) dan op keihard vent
digen van de nationale zuivelbeli d
gen. Het gevaar dat onze vo la
sprong op zuivelgebied oplevert
de internationale politiek varnvt on
de afgunst van buurlanden vra: el:
echter om het gezamenlijk e al
front maken van alle partijen, on ilj
nisatie en regering.
Dat is onze veehouderij waarachiie
wel waard!
mr Gerard W. Smallegan ar
tbs
tDoor Rob Sprenkels)
De kansen op een onderhandelde
vrede in Midden-Amerika wor
den met de dag kleiner. Terwijl de
militaire bazen van Guatemala.
Honduras en El Salvador het eens
lijken te zijn over een gezamenlijk
optreden tegen alle revolutionaire
stromingen in de regio, hebben de
sandinisten in Nicaragua aangekon
digd dat ze voortaan geen hall meer
zullen houden bij de grenzen van
Honduras en Costa Rica als zij con-
t ra-re vol uionai re commando's op
het spoor zijn, iets wat Cosla Rica
vorige week woensdag reeds aan
den lijve ondervond.
Ondertussen komen er uit El Salva
dor berichten dat de autoriteiten
daar alle hoop op een politieke oplos
sing voor de burgeroorlog hebben
opgegeven na de totale botsing met
vertegenwoordigers van de Salvado
raanse oppositie aan de onderhande
lingstafel in de Colombiaanse hoofd
stad Bogota. In San Salvador heet
het dat er eigenlijk alleen nog maar
een militaire oplossing voor de bur
geroorlog bestaat nu de oppositie
definitief de voor volgend jaar maart
geprogrammeerde verkiezingen
heeft afgewezen.
De basis voor een militaire zege van
het Salvadoraanse bewind is wel
licht dit weekeinde in Guatemala
gelegd Daar spraken achter geslo
ten deuren generaal Oscar Mejia.
behalve president van Guatemala
ook stafchef van het leger en minis
ter van defensie, generaal Gustavo
Alvarez Martinez, de tijdelijke bevel
hebber van het Hondurese leger, en
generaal Eugenio Vides Casanova,
als minister van defensie in de prak
tijk de sterke man van het leger van
El Salvador. Ook generaal Paul Gor
man. de bevelhebber van het in
Panama gestationeerde Zuid-com
mando. was op de militaire top in
Guatemala aanwezig.
Saillant detail is dat de vier gene
raals elkaar al begin augustus van
dit jaar hadden ontmoet, vlak voor
dat generaal Oscar Mejia middels
een staatsgreep een einde maakte
aan het door het evangelie geïnspi
reerde bewind van generaal Rios
Montt. Die ontmoeting en de weten
schap dat de hyper-nationalistische
Rios Montt weinig zin had om mili
tair buiten de grenzen van Guatema
la actief te zijn. deden destijs al
vermoeden dat de coup van Mejia
bedoeld was om de weg vrij te maken
voor een vergaande militaire samen
werking tussen Washingtons geal
lieerden in Midden-Amerika. En dat
vermoeden is door de ontmoeting in
Guatemala in feite bevestigd.
Naar het heet zou het gaan om een
heractivering van de Condeca, het
onderlinge militaire pact dat de
Middenamerikaanse naties er in de
jaren '60 op nahielden. De Condeca
sneuvelde eigenlijk al in 1969, toen
El Salvador en Honduras elkaar
militair in de haren vlogen na een
voetbalwedstrijd. En het doodvon
nis van het militaire pact leek gete
kend toen de Nicaraguaanse dicta
tor Anastasio Somoza zich er in het
voorjaar van 1979 tevergeefs op be
riep om de snel opmarcherende san
dinisten een halt toe te kunnen
roepen.
Bij de ontmoeting in Guatemala was
ook de commandant van de Pana
mese Nationale Garde aanwezig, ge
neraal Manuel Noriega. Maar Norie
ga zou niet direct aan de besprekin
gen hebben deelgenomen en volgens
sommige geruchten zou hij hoogst
ongerust naar Panama zijn terugge
keerd.
In ieder geval betekent de ogen
schijnlijke totstandkoming van een
militair pact tussen Honduras, Gua
temala en El Salvador een nieuw
obstakel voor de pogingen van de
zogenoemde Contadora-groep om
vrede in Midden-Amerika te stich
ten En daarom is de ongerustheid
van Nonega des te begrijpelijker,
want Panama vormt die bemidde
lende Contadora-groep. samen met
Mexico. Venezuela en Colombia.
Ondanks de politieke geluiden tij
dens de laatste Contadora-bijeen-
komsten, toen de ministers van bui
tenlandse zaken van Honduras. El
Salvador, Guatemala. Costa Rica en
Nicaragua het eens zouden zijn ge
worden over een door de Contadora
voorgelegd en tot nu toe geheim
gehouden principe-document (waar
schijnlijk vrede door middel van mi
litaire ontwapening en niet-aanvals-
verdrageni. is het wapengekletter in
Midden-Amerika sindsdien alleen
maar toegenomen De pogingen om
de strijdende partijen in El Salvador
rond de onderhandelingstafel te krij
gen lijken definitief mislukt, terwijl
de spanning aan de grenzen van
Nicaragaua de afgelopen weken ern
stig is toegenomen.
Vorige week woensdag kwam het
tot een incident met Costa Rica.
Nadat commando's van de vroegere
sandinistische held Eden Pastora
vanuit Costa Rica de sandinistische
douanepost in het dorpje Penas
Blancas had aagevallen, vernietig
den de sandinistische troepen de
installaties van de Costarïcaanse
douane. De vergeldingsactie heeft
tot doel gehad Costa Rica te dwin
gen tot het nemen van daadwerke
lijke maatregelen tegen de zich vrij
in het land bewegende anti-sandi
nisten.
Maar het effect lijkt voorlopig ave
rechts, want Costa Rica heeft het
incident aangegrepen om opnieuw
om een internationale grensmacht te
verzoeken. En dat is nu precies iets
wat de sandinisten niet willen, bang
dat ze op die manier geheel van de
buitenwereld zullen worden geiso-
leerd.
Inmiddels heeft Humberto Ortega,
de sandinistische minister van de
fensie, gewaarschuwd dat het inci
dent van Penas Blancas kan worden
herhaald, omdat de revolutionairen
niet meer met hun armen over elkaar
zullen blijven zitten als ze door een
mitrailleur worden beschoten die op
100 meter van de grens met CosU
Rica of Honduras staat opgesteld.
Door dat dreigement is de situatk
nog explosiever geworden dan hij s.
was. De Amerikaanse ambassadeuï N
in Costa Rica, Curlin Winsor. heeft a-
aangekondigd dat Washington geer rk
tweede agressie van de sandinister
tegen Costa Rica zal dulden.
Ondertussen lijkt een eventuele mill- ids
taire actie van de sandinisten tot op d(
Hondurees grondgebied onvermijde- m
lijk tot een oorlog met Honduras tt
zullen leiden. En dat is iets wat dt de
sandinisten tot nu toe altijd hebben
geprobeerd te vermijden, omdat zot fdi
oorlog volgens hen een excuus voor
Washington zou kunnen zijn om ziri dei
rechtstreeks in de strijd in Midden-
Amerika te kunnen mengen.
Minister van binnenlandse zakec
Borge, die een driedaags bezoek
brengt aan Nederland, verklaard!
maandag op een persconferentie iu
Den Haag dat de uitspraken van
minister van defensie Hunberta Or- l.o
tega in de internationale pers
keerd zijn geïnterpreteerd. Borg»
zei dat de Nicaraguaanse troepen d«
contra-re vul tionairen tot in
niemandsland achtervolgen, r
dat de sandinistische troepen niri
van plan zijn het grondgebied
de buurlanden Honduras en Costi
Rica binnen te dringen.
Ijo
