THATCHER'
labour kiest mannen van de toekomst
LABOUR
waarom het
mis ging
LABOURS
DIRTY DOZEN!
*\qMKE3ESaBmBEZ*\
et laatste openbare optreden van Michael Foot als leider van de Britse Labour-partij kon
niet toepasselijker zijn. Het vond plaats toen hij begin deze week een krans legde bij
marmeren buste van Charles Bradlaugh, die 150 jaar geleden werd geboren.
Bradlaugh stond in zijn tijd. de
tijd, bekend als een half-
'.^ke dwarskop. Hij was atheist, re
's plikein, werd uit het Lagerhuis ge-
.<r eten omdat hij de eed weigerde af
:ggen. kortom, was een echt bui-
Net als Foot zelf.
hij nou eens wat minder excen-
was geweest... Als hij nou eens
een slecht geklede, ouderwets
-prilde en met een kromme stok
bibliofiel was geweest. Als hij
eens wat eigentijdser had opge
en niet steeds had gesproken
de jaren '20 en '30, toen de
fsenstrijd nog de klassenstrijd
Zou hii dan wel een goede partij
zijn geweest?
ieder binnen en buiten de La-
is het er wel over eens dat
(1980-1983) geen
geweest. Het is een tijd vol
Jerling gekrakeel geweest, de tijd
de Sociaal Democratische
(SDP) als rechtse afsplitsing
en de tijd waarin de kiezers
massaal in de steek lieten,
iverende apotheose van La-
neergang onder de leiding van
kwam op 9 juni, toen de
bij de Lagerhuisverkiezin-
27,6 procent van de stemmen
ruim 9 procent minder dan
algemene verkiezingen van '79.
het slechtste resultaat dat
ur sinds de partij in 1900 werd
richt, behaalde.
cul aanstaande jaarcongres van de
dat zondag in Brigh-
ne( begint en tot de vrijdag daarna
jrtduurt, is een van de belangrijk-
s "Icongressen in de geschiedenis van
"^Britse socialisten. Want bij dat
;e,\gres zal blijken of het socialisme
Engeland in de terminale fase is
iC*and, dan wel slechts lijdt aan
onlelijke bloedarmoede,
ren
arizondag zullen de Labour-aanhan-
des een nieuwe leider.en een nieuwe
te)t-partijleider kiezen. De keuze die
zal doorslaggevend zijn
de toekomst van hun partij. Of,
scherper gesteld, die keuze zal
aanaken of hun partij überhaupt nog
ft, een toekomst heeft.
is het zo fout gegaan met de
naour-partij? Een combinatie van
is daarvoor verantwoordelijk
meest. Daar is in de eerste plaats
zwakke leiderschap van Michael
elet. Toen hij in 1980 tijdens een
(machtig congres gekozen werd als
'olger van Jim Callaghan, hoopte
ferwaehtte men dat hij in staat zou
i de kloof tussen links en rechts te
■Wen.
kloof was niet van vandaag of
leren. Labour had sinds de jaren
te maken met activistische, me-
.-fleels jonge partijleden die de loka-
lartij-afdelingen in grote delen van
-*land kwamen te beheersen, bij een
rwegend pragmatische partijtop.
fïg»t nu viel goed bij de ultra's in de
lo, maar het witharige idealisti-
parlementslid voor het district
Vale (Wales) had ook voldoende
bij de wat meer behoudende
dming binnen zijn partij. Een idea-
cHerzoeningsfiguur, zo leek het.
i pakte heel anders uit. De strijd
links en rechts verhevigde juist
als hoogtepunt de verkiezing van
vice-partijleider in 1981, een ge-
dat ging tussen Tony Benn, de
npioen van ultralinks, en Denis
Uey (rechts), en dat door Healey
ar net gewonnen werd.
xdermoord
broedermoord ging na hei weinig
"Zwikkende spektakel van die ver
ting onverdroten voort. Er kwam
|e over de binnen de partij opere-
de trotzkistische stroming „Mili-
l Tendency", en er ontstonden
te meningsverschillen over de in-
Id van het partijprogramma,
arme Foot zat daar zo'n beetje
sen in, niet in staat zijn bokkige
ieanten en luitenanten ook maar
?e discipline op te leggen. Dat had
gevolgen voor de populariteit van
iour bij de kiezers, voor wie de
tij in toenemende mate een onge-
ftvaardig alternatief voor de strak
-jlide club van mevrouw Thatcher
jBritse arbeiders herkenden La-
niet meer. Steeds vaker moesten
de krant verhalen lezen over
die het koninklijk huis wilden
laffen, alle generaals en rechters
slaan, de pers. banken en verzeke-
jen nationaliseren en zelfs bloedi-
revolutie wensten, en die tot hun
üime verbazing nog tot hun eigen
latij behoorden ook.
50s dit nu de partij waarop zij en hun
Iers altijd gestemd hadden? De
Bd&t party' die de zo noodzakelijke
tocipatie van het ernstig uitgebui-
"2Britse werkvolk had bewerkstel-
L de partij van mannen als Attlee.
MacDonald en Wilson, de partij die de
(gratis) nationale ziekenzorg in het
leven had geroepen?
Men onderschatte die vervreemding
met. Tal van toegewijde socialisten
hebben echt geleden onder de schis
ma's en ruzies van de afgelopen jaren,
en hebben met bloedend hart bij de
laatste verkiezingen of helemaal met
gestemd, f hun stem aan de SDP
gegeven, in de hoop de oude socialisti
sche waarden bij die nieuwkomer te
rug te vinden.
Maar behalve het zwakke leider
schap van Foot en het interne gekis
sebis is de Labour-partij door een
derde factor op het hellende vlak
terechtgekomen: sociologische ver
anderingen in de Britse samenleving.
Waar dat op neerkomt, is dat de
traditionele arbeidersklasse aan het
verdwijnen is, terwijl een nieuwe
middenklasse opkomt.
De cijfers tonen onomstotelijk aan
dat steeds meer mensen dank zij een
betere opleiding een treedje hoger op
de maatschappelijke ladder terecht
komen. en daarmee hun oorspronke
lijke milieu (in Engeland telt zo iets
meer dan in enig ander land in West-
Europa) ontgroeien. In 1971 hoorde
36.5iprocent van de Britten tot de
middenklasse, nu is dat 50 procent.
Mede als gevolg van stimulerende
maatregelen van de huidige regering
kopen steeds meer mensen een eigen
huis. In 1971 had 30 procent van de
Britten een eigen huis. nu 56 procent.
Die mensen gaan anders stemmen
dan toen ze nog in de grijze wijken
met de onafzienbare rijen 'council-
houses' (vergelijkbaar met woning
wetwoningen) huisden.
Wat de Labour-partij. wil zij overle
ven. dan ook moet doen. is zich op die
nieuwe middenklasse storten, zoals
kandidaat-partijleider Neil Kinnock
onlangs betoogd heeft. Dat moet te
meer. omdat die middenklasse een
alternatief heeft voor de Tory's in de Roy Hatterley
vorm van de Liberalen-SDP-Alliantie.
De socialisten zullen zich dan ook de
waarden van die middenklasse, die
per definitie aan de behoudende kant
zijn. eigen moeten maken. Labour kan
zich de luxe van een ideologisch fraai,
puur-socialistisch maar de kiezer niet
aansprekend partijprogramma niet
langer veroorloven.
De tijden waarin Labour in één ver
kiezingsprogramma radicale voor
stellen als terugtrekking uit de EEG,
eenzijdige kemontwapening en een
op geld lenen gebaseerde economie
kon stoppen, zijn voorgoed voorbij.
De laatste Lagerhuisverkiezingen
hebben dat meer dan duidelijk ge
maakt.
Daily
ia» itti inaJ raoa
lil ol.il> -i\
under üu- T<»
Lalxiurs wan
come horribly
mi
I'3131 iill
1ÜEUI
111»
ITLTI loan
i"U3I 1131
truc
Een van de merkwaardigste en
ingewikkeldste procedures in de
Britse politiek valt zondag waar te
nemen in de Zuidengelse badplaats
Brighton: de Labour-partij zal dan,
aan de vooravond van haar jaarcon
gres, bijeenkomen om een nieuwe
partijleider en vice-partijleider te
kiezen.
Dat is nodig omdat de veelgeplaagde
Michael Foot (69), niet de geringste
oorzaak van Labour's falen bij de
algemene verkiezingen van begin ju
ni, enige dagen na de desastreuze
stembusuitslag bekend maakte te
willen aftreden. Zijn tweede man.
Denis Healey, gaf tegelijkertijd ook
de pijp aan Maarten.
De wijze waarop de nieuwe partijtop
wordt gekozen, mag tekenend ge
noemd worden voor de zichzelf bijna
stukgediscussieerd hebbende La
bour-partij. Waar het op neerkomt, is
dat drie machtsblokken stemrecht
hebben: de vakbonden, de Lager
huisleden en de lokale partijafdelin
gen.
De bonden, die 83 jaar geleden La
bour oprichtten en ook nu nog in
toenemende mate tot hun leedwezen
de voornaamste financiers van
deze partij zijn. hebben samen 40
procent van de stemmen, de Labour-
parlementariérs 30 en de partijafde
lingen ook 30 procent.
De verschillende vakbonden kun
nen. binnen de 40 procent die ze in
totaal vertegenwoordigen, elk een
percentage claimen dat afhangt van
hun ledental. Zo representeert bij
voorbeeld de grootste vakbond, de
transport-bond TGWU, 1.370.000 le
den, en heeft daarmee ongeveer een
vijfde deel van het totale aantal
vakbondsstemmen in handen.
Een kleinere bond als die van het
spoorwegpersoneel, de NUR. verte
genwoordigt 160.000 leden en heeft
dus ook minder te zeggen. De ver
schillende bonden hebben elk een
eigen wijze waarop ze tot hun voor
keur komen.
Een aantal bonden heeft keurig de
leden geraadpleegd over de vraag op
wie ze moeten stemmen. Bij andere
vakbonden bepaalt het kader de
keuze. Bij een bond als de TGWU
doet het bestuur een aanbeveling,
maar wordt gekozen door een dele
gatie die onafhankelijk een eigen
keuze kan maken, los van het be
stuur of wie dan ook.
Dat maakt het moeilijk om te voor
spellen hoe de uiteindelijke uitslag
zal verlopen. De samenstelling van
de delegatie van de TGWU bijvoor
beeld, om maar eens bij de grootste
bond te blijven, is geheim. De vraag
of er net één links dan wel rechts lid
meer in de delegatie zit, bepaalt het
lot van wat formeel de stemmen van
alle 1.370 000 leden zijn!
De 633 lokale partij-afdelingen mo
gen uuk zen weten hoe ze tot hun
keuze willen komen. Sommige afde
lingen hebben alle partijleden in de
desbetreffende regio geraadpleegd,
andere hebben steekproeven gehou
den. weer andere hebben een verga
dering belegd. Bij de parlementa
riërs ligt de zaak eenvoudiger: die
kunnen elk individueel hun keuze
bepalen,
prognose
Dit ondoorzichtige systeem maakt
prognoses moeilijk, hoewel er in
ieder geval één met een redelijke
henk dam
mate van zekerheid van worden
gemaakt. Het staat zo goed als vast
dat de 41-jarige roodharige Wel
shman Neil Kinnock de strijd om
het partijleiderschap zal winnen.
Zowel bij de bonden als bij de afde
lingen en bij de parlementariërs
heeft hij inmiddels zoveel stemmen
aan zich gebonden, dat er een won
der zou moeten gebeuren wil hij niet
tot opvolger van Michael Foot wor
den gekozen. Zijn mededingers (Roy
Hattersley. Peter Shore en Eric Hef
fer) zijn stuk voor stuk op grote
achterstand gezet.
Moeilijker ligt het bij het vice-partij-
leiderschap. Daar zijn Denzil Davies.
j_;unwoody, Roy Hatters
ley. Neil Kinnock (voor het vrijwel
ondenkbare geval dat het partijlei
derschap hem zou ontgaan) en Mi
chael Meacher kandidaat De strijd
zal echter gaan tussen Hattersley en
Meacher, waarbij de laatste geluiden
wijzen op een kleine overwinning
voor Hattersley.
Dat laatste zal mevrouw Thatcher
spijten. Met het duo Kinnock (be
kend als centrum-links) en Meacher
(uitërst links) aan de leiding, zou de
Labour-partij er zeker nimmer in
slagen te herstellen van de huidige
malaise, en als geloofwaardige oppo
sitiepartij verdwijnen.
ultra's
Meacher's bijnaam is wel „Benn's
vertegenwoordiger op aarde". Tony
Benn immers, de gevreesde leider
van de ultra's die het twee jaar
geleden bijna tot vice-partijleider
bracht, verloor bij de laatste Lager
huis-verkiezingen zijn zetel en is. als
niet-parlementariër, niet verkies
baar.
Meacher (41), die ideologisch met
hem op één lijn staat, is nu de
kandidaat van uiterst links. Hij heeft
aanzienlijke steun bij de partijafde
lingen (waar activistisch ingestelde
leden het over het algemeen voor het
zeggen hebben), enige steun bij de
bonden en zou een kwart tot een
derde van de 209 Labour-parle-
mentsleden achter zich moeten kun
nen krijgen.
Het zal vooral van de bonden afhan
gen of Meacher het redt. Hoewel er
bij die vakbonden een aanzienlijke
mate van sympathie is voor de bevlo
gen socialist Meacher hij ging in
de politiek toen hij als sociaal werker
met de bittere armoe in de sloppen
wijken van Londen geconfronteerd
werd vrezen de bonden Meacher's
'impact' op het electoraat.
Om een vooraanstaand vakbondslid
te citeren: „Mijn hart zegt Meacher,
maar mijn hoofd Hattersley". Dat
zegt het precies. De bonden, die
recentelijk hebben ontdekt dat
slechts een realistische en pragmati
sche koers hen en hun partij weer in
de gunst van het volk kan brengen,
weten dat het met de verkiezing van
Meacher afgelopen is met de Labour-
partij.
Niet alleen afgelopen op de langere
termijn, maar zelfs al op de zeer
korte termijn. In de wandelgangen
van het Lagefhuis gonsde het voor
het zomerreces aanbrak van het ge
rucht over een nieuwe afsplitsing.
Zeker 50 Labour-parlementariërs
van behoudende signatuur zouden
hun partij in de steek willen laten als
die partij door het duo Kinnock-
Meacher zou worden geleid Er is
zelfs al een naam voor die factie:
Democratie Labour Party.
Als de tomeloos ambitieuze Roy
Hattersley (51) vice-partijleider
wordt, ontstaat er een heel ander
beeld. Hattersley, duidelijk rechts,-
tegenstander van het verlaten van!
de EG, tegenstander van eenzijdige
kernontwapening, tegenstander van
een keynesiaanse aanpak van de
economie, zou een mooi tegenwicht
vormen tegenover Kinnock.
Hattersley is een ras-pragmaticus en
beseft dat Labour allereerst moet!
werken aan het herstellen van de;
banden met het electoraat, wil de!
partij ooit nog iets in de melk te
brokkelen hebben. Hij noemt zich--
zelf gaarne de kandidaat van de!
'hard truth' (tegenover Meacher voor;
de 'hard left").
Kinnock is, zoals gezegd, al vrijwel!
zeker van het partijleiderschap. Hij;
is een persoonlijke vriend van Mi-!
chael Foot, die hem zo ongeveer als
zijn aangenomen zoon ziel, en deelt;
met zijn voorganger een voorkeur-
voor grote politieke principes ten,
koste van belangstelling voor prak-
tisch-wetgevende arbeid.
De 41-jarige zoon van een mijnwer-!
ker bereikt en dat is nog nooit;
vertoond de hoogste post binnen!
Labour zonder ooit regeringsverant-.'
woordelijkheid te hebben gedragen.
Maar hij is een groot en gepassio--
neerd redenaar en een erkend ma-;
chiavelüst. Die laatste kwaliteit;
heeft Labour hard nodig, nu meer-
dan ooit...
PZC/ weekendkrant 19
.TERDAG 1 OKTOBER 1983
Michael Foot
