Boeren tussen verguizing en idealisering AFSCHRIKKING Na rakettenwedloop nu chemische wapenstrijd MIS DE BOOT NIET! PZC/°Pinie en achtergrond 4 WOENSDAG 28 SEPTEMBER 1983 Boeren zijn doodgewo- ne mensen. Zij en hun gezinnen werken, leren, le ven en gedragen zich net als alle andere Nederlanders". Met zulke beginzinnen trap je een open deur in. Althans als je er vanuitgaat dat die constatering voor iedere Ne derlander ouwe koek is en een aanvaard uitgangspunt. Maar hoe langer ik ten be hoeve van de landbouw, de boeren, de tuinders en hun gezinnen werk, hoe minder ik overtuigd raak dat het gros van de Nederlanders in die trant denkt. Het misverstand, als je het zo mag noemen, van de stad over het land, is niet van vandaag of gisteren Dat was althans mijn privé-conclusie toen ik deze week de expositie be zocht "Het boerenleven in Neder land'. Die tentoonstelling wordt ge houden in Haarlem in het Teylers- museum Bijna vijf eeuwen boerenle ven trekken daar in tekeningen, aquarellen enzovoorts aan je oog voorbij Merkwaardig vond ik dat vooral van 1500 tot ongeveer 1650 de boeren en hun gezinnen als doodge wone mensen werden afgebeeld Als blije mensen, als verdrietige of zor gende, maar vooral als werkende mensen Afstand lussen kunstenaar en geportretteerde was er niet of komt althans met tot uiting op pa pier of doek. Met de toenemende verstedelijking in de gouden eeuw wordt het al anders De welvaart die vooral in de steden heerste, ver vreemdde de stedelingen en de kun stenaars die in de steden voor de rijken werkten, van het platteland en vooral van de boeren die verspreid en afgelegen woonden De boer wordt onderwerp van boertigheid en grove grappen. Jan Steen en Adnaan van Ostade zijn er goede voorbeel den van, Boeren op hun tekeningen zijn vooral dronken lieden die zich lallend op kermissen en in kroegen ophouden Het zijn mensen die voortdurend op of onder tafels liggen te ronken en/of vrouwen aan de kleren plukken of ruw onder de rok' ken grijpen, Hoe grappig en virtuoos ook getekend of geschilderd, iets van dédain en minachting schetst de kunstenaar ook voor die wezens die tot een heel andere orde behoren dan waartoe de schilder zichzelf rekent. Ideaal Aan het einde van de zeventiende en begin van de achttiende eeuw, komt er een heel andere mode Dan begint het tijdperk van de grote idealisering van de boerenstand Boeren worden afgebeeld als romantische (jonge) lie den die tegen de achtergrond van lieflijke Italiaanse prielen of klassie ke ruines staan te mijmeren bij hun fiere paarden of hun glanzend rund vee. Of nog mooier boerinnen ver momd als schalkse herderinnetjes met wulpse blikken en opwaaierende rokken laten zich verwennen in het groene gras door jonge boeren in de gedaante van helden-tenoren Vogel tjes zingen in het struweel en een beekje murmelt zacht op de achter grond Met andere woorden de werkelijkheid van het toen toch vrij harde boerenleven is geheel zoek Nog veel later, in de negentiende eeuw. begint het tijdperk van het verheven mededogen Joh, Bosboom is er een mooi voorbeeld van. Hij is goed in het schilderen van boerenge zinnen die gezellig en armoedig sa menleven in een vertrek. Boeren zijn bij hem en andere negentiende eeuw- se collega's onverstoorbare natuur mensen die anders leven dan het mensdom in de steden D'r is een soort waardering in deze schilderijen te lezen maar het is voor mijn gevoel een minzame waardering vermengd met neerbuigendheid l)c expositie eindigt zoals te ver wachten was met een schilderij waarop het klassieke beeld van een stug doorploegende hoer. Het weer is slecht, de ploeg en de boer zijn krom, maar ze gaan door tot de akker om is. Onbekend Hoeveel is er veranderd in de laatste zeventig jaar? Zijn stad en land mentaal naar elkaar toe gegroeid? Is er meer wederzijdse kennis en waar dering voor eikaars leefwijze ge ko men? Een klein beetje misschien maar de ervaringen maken je niet altijd even optimistisch! O zeker, vooral in echte plattelandsstreken is er veel begrip lussen boeren en bur gers Daar kent men uit eigen erva ringen de bezigheden en gedragin gen van de agrarische mede-bewo ners. Maar het gros van onze landge noten (vooral in het westen, in de Randstad, goed voor zes miljoen inwoners) woont in steden en verste delijkte gebieden. Daar dringt wei nig van het platteland door terzake Zelf nu alweer goed vier jaar woonachtig aan de buitenkant van een zeer grootstedelijk gebied (IJ- mond) ervaar ik maar al te vaak dat de land- en tuinbouw dat boeren en agrarische leef- en werkomstandig heden bijna volstrekt onbekende ge gevens zijn voor veel stedelingen. Ook anno 1983, waar afstanden weg gevallen zijn en stad en land zoge naamd naar elkaar toe zijn gegroeid. Inkomens Illustratief in dit verband is een recent commentaar van de hoofdre dacteur van een grote stedelijke krant (NRC Handelsblad) over de voorgenomen bezuinigingen in Brussel ten aanzien van de EG- landbouwpolitiek. I)e hoofdredac teur van deze krant, die zichzelf als toonaangevend in Nederland ziet, zegt dat drastische bezuinigingen in de Europese landbouw nodig zijn omdat het in 25 jaar niet gelukt is alle boeren van Nederland tot Sici lië, exact hetzelfde inkomen te ver strekken. Dat laatste was (volgens de NRC) doel en uitgangspunt van de EG-landbouwpolitick. Waar schijnlijk heeft deze commentator de sprookjes van Moeder de Gans verwisseld met het verdrag van Rome. Om nog eens een recent arti kel aan te halen (ook weer NRC): „Bezuinigen in de landbouw kan best, want dan ruilen de boeren hun Mercedessen maar in voor gewone Opeis!" Jammer genoeg staan de geciteerde voorbeelden niet alleen De knipsel diensten van Landbouwschap, Mi nisterie van Landbouw en dergelijke, geven té regelmatig voorbeelden van krantencommentaren waaruit een ontstellend gebrek aan kennis en inzicht ten aanzien van landbouw en platteland wordt geëtaleerd. Trou wens, ook de ervaringen met zoge naamde 'open dagen' waarin boeren en tuinders hun deuren en erven open zetten voor ieder die belang stelling heefl. zijn illustratief Vooral rond grote steden geven bezoekers (en die hebben tenminste nog be langstelling) vaak blijk van een tota le onkunde voor het reilen en zeilen van een landbouwbedrijf en zijn be woners. Jammer, maar waar. Het geeft in ieder geval een indicatie dat het voor de landbouw in Nederland hard nodig blijft om interne missie te blijven bedrijven. Als Je er tenminste vanuitgaat dat onkunde en gebrek aan inzicht in het landbouwgebeu- ren blijvend bestreden moeten wor den! Mr. Gerard W Smallegange. iDoor Hans Hoogendijki De wereld staat binnenkort een wedloop in chemische bewapening te wachten. Nieuwe technologieën maken het eenvoudiger om chemische wapens in het militaire arsenaal op te nemen; ze gaan steeds meer lijken op conventionele wapens. Weliswaar staat in het Protocol van Genève van 1925 dat over chemische wapens slechts in termen van afschrikking mag worden gesproken, maar als dit soort wapens eenmaal behoort tot het bestaande wapenpotentieel en dat zal moeten, wil het zijn afschrikkingsfunctie vervullen dan wordt er in militaire kringen ongetwijfeld gebroed op scenario's die, behalve afschrikking, ook andere mogelijkheden bieden. De politiek van de „no-first use" zal worden verlaten. Dit is in het kort een van de conclusies uit het jongste jaarboek van het Internationaal Instituut voor Vredesonderzoek, het SIPRI. De Amerikaanse president Ronald Reagan heeft onlangs van het Con gres honderden miljoenen gekregen voor de produktie van nieuwe binaire zenuwgassen. Dat zijn wapens Waar bij chemicaliën gescheiden worden gehouden tot ze. na het afschieten van een projectiel, bij elkaar worden ge bracht om een dodelijk zenuwgas te vormen Bruikbaar voor het slagveld dus Het Sowjetrussische leger experimen teert dnftig met verschillende soorten strijdgassen. In Laos en Afghanistan zouden alle mogelijke variëteiten wor den uitgeprobeerd. Er zijn rapporten, uit Amerikaanse koker overigens, over Russische medici die na het gebruik door de troepen van verschil lend gekleurde soorten gifgas besmet gebied binnentrekken om autopsie te verrichten. Zij bekijken welk gifgas het effectiefst is. Een wedloop op het gebied van het chemische wapentuig lijkt al op gang te zijn gekomen De Amerikanen hebben geconsta teerd dat er niet alleen een gat is op het gebied van de middellange-af- standsraketten. maar ook op het ter rein van de chemische strijdmiddelen Met een nieuw soort gas zal dit gat worden gedicht. VX heet het nieuwste wapen Relatief ongevaarlijk, zolang beide bestanddelen gescheiden wor den gehouden. Dat zeggen experts. Pas als het gas in een bom of granaat wordt gemengd, begint de dodelijke werking Speciaal hiervoor is de 500 pond zware bom Bigeye uitgevonden. Een gasgenerator in deze bom moet na het afwerpen de druk opvoeren tot de scheidingswand tussen beide gassen breekt. Met een kleine elektromotor worden de componenten dan door elkaar gehusseld en nog tijdens de val worden met minuscule springla dingen gaatjes geslagen in het om hulsel. waarna het gifgas door bin nenstromende lucht naar buiten wordt geperst. Alle leven in het gebied waar de bom neerkomt, zal uitgeblust worden Ie dereen die geen beschermende kle- Een met een chemisch middel besmet gasmasker van Russische makelij, dat in Afghanistan werd gevonden ding draagt, sterft Eén druppel VX veroorzaakt de dood. Ademnood, overvloedige transpiratie, blindheid, totale ontwrichting van spier- en ze nuwstelsel. verstikking en hartstil stand Voor velen zal de dood binnen een paar minuten komen, voor ande ren kan de doodsstrijd enkele uren duren. Dodelijke VX-dosis 0.4 milli gram. Een doorbraak, zo werd deze binaire produktiewijze genoemd. Totdat er voldoende geld voor de produktie werd vrijgemaakt, moesten de militai ren zich „behelpen" met chemische strijdgassen als Sarin en Tabun. mid delen die vlak voor de Tweede Wereld oorlog door de Duitsers waren ontwik keld. Na de oorlog legden Amerikanen en Russen er gigantische voorraden van aan De Amerikanen zouden on geveer 40.000 ton hebben, waarvan een klein deel iri de Bondsrepubliek is opgeslagen De Russen hebben naar westerse schatting zeker 70 000 ton. Het grote nadeel van deze gassen is niet alleen dat zij in tijd van oorlog ook een gevaar voor de eigen troepen kunnen vormen maar vooral dat zij in vredestijd gevaarlijk zijn. Ze zijn smaak- en reukloos. Vandaar ook dat bij veel opslagplaatsen een konijn in een hokje zit Zolang het beestje leeft, is er niets aan de hand: laat hij het leven, dan is er iets mis. Pas aan het einde van de jaren '60 begon men in de VS iets aön de ontwikkeling van het binaire strijdgas te doen President Nixon verbood in 1969 de aanmaak van de traditionele zenuwgassen en liet alle ontwikke lingsgelden overhevelen naar het on derzoek voor binaire gassen. Nadat de militairen de mogelijkheden hadden gezien, verscheen in 1975 voor het eerst een post ..binaire strijdgassen" op de defensiebegroting De voorraad 'oude' strijdgassen is volgens Amerikaanse kundigen ge noeg om vijftig divisies honderd da gen een chemische oorlog te laten voeren. En dat is lang genoeg om op het potentiële strijdtoneel alle leven te doven. Dat strijdtoneel zou, ook volgens Amerikaanse bronnen, Euro pa kunnen zijn. Maar die oude voor raden voldoen niet langer en dus is er nieuw strijdgas ontwikkeld. Dat de Russen veel chemisch wapen tuig hebben is het Pentagon en de CIA al heel lang bekend. En er is in feite nooit veel aandacht aan besteed. Integendeel, de NAVO-landen hebben tot nu toe bitter weinig aan preventie gedaan Vanaf het moment dat in Rusland in de jaren '20 met Duitse hulp een school werd opgericht met een oplei ding voor het voeren van een gasoor- log. is de Sowjet-Unie doorgegaan met het ontwikkelen van chemische strijd middelen. Deze middelen worden in de Sowjet-Unie nog altijd omschreven als „massavernietigingswapens". Een feit is dat de Sowjet-strijdkrach- ten al sinds tientallen jaren worden opgeleid om het gebruik van chemi sche wapens als iets vanzelfsprekends te beschouwen Sowjet-officieren ma ken tijdens hun stafcursussen ook Slagveld diepgaande studie van de speciale De Verenigde Staten gebruikten q «h omstandigheden bij chemische oor- Vietnam op grote schaal napalrü Ik Mei logvoering Bij alle grote oefeningen een paar handboeien rond de enfó worden chemische fases ingelast. Ei zit deze Noordvielnamese soldaat t zijn ook speciale wapens geschikt gevangenschap. Hij werd zwaargt gemaakt voor het gebruik van strijd- wond door een met napalm g gassen, zoals de BM-21 meervoudige brandbom. raketwerper. Alle verkenningseenhe den van het leger zijn uitgerust om sluiten Sterker nog dat door vergro taken in besmet gebied uit te voeren linS van de chemische en convent» Een Russische specialist op dit ge ne'e slagkracht zou kunnen worde bied, generaal dr. Koenzewitz, zei in afgezien van het gebruik van kemwa een interview dat zijn land zijn be- Pens- En als dat zo is, zou een oorlo; schermingsmaatregelen aanpast aan ^ot Europa beperkt kunnen blijven de potentiele dreiging Daarom zou de De Russen willen nog wel een sug Sowjet-Unie bijna 90.000 man speciaal verder gaan dan deze voorzichtig hebben opgeleid Maar dat wisten de vermoedens. Zij stellen ln een pub: Amerikanen ook al vele jaren kalle dat de Amerikanen al 55.000 toa zenuwgas hebben en dat zij 150.00 ton chemische munitie hebben, waar onder meer dan drie miljoen gasgia Waarom dan toch de ontwikkeling naten. opgeslagen in onder meer He: van nieuwe typen chemische strijd- sen. Rijnland-Palts en Baden-Wu» middelen? Volgens de New ork Ti- temberg mes maakt dit besluit deel uit van Vandaar ook dat de bepaald „J een verandering in he strategisch anti-Amerlkaanse Duitse defensie! denken binnen het Pentagon. In de nlstcr Mantred Worner vorlge J jaren ,0 zou het vooral z.jn EeEaan hceft d dat vmrt# om de vraag of een begrensde oorlog de Amerlkaanse plannen tussen be.de supermachten zou kun- hun de Bondsrepubliek opgeslano „en ontstaan. -Nu ,s de vraag, hoe zo chemische wapens te vervangen d« oorlog kan worden gevoerd en vooral plnajre waar- Ook op het gebied van de personefi Een van de potentiële plaatsen is sachterstand ten aanzien van de Rus Europa, en om preciezer te zijn: West- sen is Amerika druk bezig In Foi Duitsland Het Westduitse blad Der McClellan, het gifgascentrum van he Spiegel schreef een jaar geleden dat in Amerikaanse leger worden sinds 1S8 instructieboeken voor het Amen- 4000 officieren en manschappen pe kaanse leger als voorbeeld voor een jaar getraind in het gebruik ve met chemische middelen te voeren misch wapentuig „Op een terrein dl strijd Beieren wordt genoemd. Daar erg op dat in West-Europa lijkt" He zou door de 21e infanteriedivisie de de commandant aan journalisten m vijand gedurende 48 uur met zenuw- ten. gas in zijn stellingen moeten worden De onderhandelingen tussen Am» gehouden ka en Rusland om tot een absolud Deze instructie, in samenhang gezien verbod, en daarop volgend tot met onder meer de mogelijke plaat- nietiging van de voorraden cliemi- sing van first-strike-wapens als de sche strijdmiddelen te komen, slaan Pershing II, doet de gedachte opko- sinds 1980 op een zeer laag pitje, fc men dal de Amerikanen een oorlog op vrees lijkt gerechtvaardigd dat dit Europees grondgebied niet langer uit- voorlopig ook wel zo zal hlijv. De artillerie begon aan een enorm bombardement van de vijandelijke linies. Plotseling raakten de troepen in grote verwarring. Sommigen gaven over, iedereen had keelpijn en brandende pijn in zijn ogen. De troepen sloegen op de vlucht: een in paniek geraakte menigte met grauwe gezichten, de handen aan de keel. Soldaten vielen languit in de modder zvan hun loopgraven, stuiptrekkend in afschuwe lijke ademnood". Een ooggetuigenverslag uit de Eerste Wereldoorlog, gedateerd 22 april 1915. Voor het eerst werden strijdgassen (chloorgas) op grote schaal gebruikt. Ruim 1.3 miljoen soldaten raakten vergiftigd; 91.000 overleefden het niet. In 1925 ondertekenden 42 landen het Protocol van Genève. waarin zij beloven af te zien van het gebruik van biologische en chemische wapens. De VS. in Genève aanwezig, tekenden pas vijftig jaar later, nadat het gebruik van 40.000 ton chemische middelen tijdens de Vietnam-oorlog aan nel thuisiront veei weerzin had opgeroepen. Gifgas roept bij de meeste mensen nog sterkere gevoelens van afschuw op dan het woord kernbommen. Dodelijke wolken drijven boven Europa, citeerde het Britse dagblad The Guardian uit een draaiboek voor een chemische oorlog m Europa, opgesteld door de Amerikaanse generale staf Het scenario voorzag in hel gebruik van 200P ton gifgas aan beide zijden Het aantal slachtoffers (miljoenen) zou hoger zijn dan bfj een oorlog met tactische nuclaire wapens Gifgas en andere chemische wapens treffen in de eerste plaats de burgerbevolking Volgens het Amerikaanse scenario, waar in de wind de ingezette zenuwgassen naar dichtbevolkte gebieden stuwt, staan tegenover elke dode op Het slagveld twintig burgerslachtoffers De soldaten, in Oost en West. kunnen zich redelijk beschermen tegen de strijdgassen. Be schermende kleding en ontsmettingsmateriaal stellen beide partijen in slaat een chemische oorlog redelijk lang vol te houden Daarmee is eigenlijk de waanzin van deze wapens op het slagveld aangetoond als de troepen er betrekkelijk onkwets baar voor zijn. heeft het weinig militaire betekenis. Resteert de mogelijke inzet als massavermetigingsmiddel tegen de burger bevolking. En daar houdt de overeenkomst met de atoomwa pens niet op Moskou heeft ze. Amerika bespeurt een achter stand. die moet worden ingehaald om later aan de onderhan delingstafel weer te kunnen „ontwapenen". Hans Hoogendijk bracht een bezoek aan de Amerikaanse bases in West-Duitsland en praatte met tal van militaire deskundigen over een nieuwe wapenwedloop die door de geringere controlemogelijkheden aanzienlijk minder „be heersbaar" is dan de atomaire.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1983 | | pagina 4