HBetonwerk voor sluizen
in Philipsdam gereed
Miniatuur Walcheren
IIBouw van dorpelbalken voor
ijlerdam vordert gestaag
Autoschadebedrijven missen
miljoenen door beunhazerij
TELOORGANG VAN
EEN PRETPARK
STILTE OP WERKEILAND IS MAAR SCHIJN
Nog geen
zicht op
loomweg
OMER '85 LAATSTE BALK KLAAR
WOE
WOENSDAG 21 SEPTEMBER 1983
provincie
23
sINT-PHILIPSLAND Op hct werkeiland Philipsdam in de Krammer Volkerak ligt alles er
momenteel rustig bij. Van enige activiteit is nauwelijks sprake meer, terwijl het er enige tijd
jeleden toen de Krammersluizen volop in aanbouw waren een drukte van belang was.
iet betonwerk voor de sluizen twee voor de beroepsvaart en een voor de pleziervaart is
ifgerond. De bouwput is onder water gezet.
ijn het sluizencomplex moet nu nog ..We komen er wel in een minder
orden uitgevoerd: plaatsen roldeu- gespannen planning door te zitten
•nduwvaartsluizen, monteren schui- We kunnen nu wat meer speelruimte
en in- en uitlaatwerken. aanbrengen inbouwen. Alhoewel we zullen die
landschuiven kolken; maken elek- extra tijd toch nog hard nodig heb-
rabestek en besturingssysteem Aan ben" Op grond van het huidige tijd-
t voorbereidingen ervoor wordt ge- schema (met maximaal 1 jaar uitstel
«Kt; pas in de loop van 1985 zijn er van de afsluiting! wordt uitgegaan
ideze daadwerkelijke activiteiten op van een sluiting in de Krammer eind
et werkeiland te verwachten. 1987. met als begin september okto-
M Nijboer. project-ingenieur Phi- ber Dat is gelijk ook de aanvang van
psdam en afbouw Schelde-Rijnver- het jaarlijkse stormseizoen. Nijboer
inding van rijkswaterstaats Delta- hoopt dat de invloed daarvan m het
lenst, maakt duidelijk dat de stilte oostelijke deel van de Oosterschelde
phet werkeiland in feite maar schijn en met een dan werkbare stormvloed-
i Achter de schermen en dus niet kering in de monding van de zeearm
umeembaar voor de buitenwacht achter de hand, zal meevallen,
jn er volop bezigheden. Niet alleen
oor de afbouw van het omvangrijke ..We moesten 37 miljoen gulden be-
luizencomplex, vooral ook voor de zuinigen. Daardoor is een aantal
oorbereidingen ten behoeve van de werkzaamheden naar 1987 verscho-
Kuiting van het Krammer en het
Haak door middel van de Philipsdam
taster drs. N. Smit-Kroes van ver-
i waterstaat wil die afsluiting
tén jaar opschuiven, in elk geval tot
i 1986 Bij de Deltadienst wordt
rran uitgegaan dat het uitstel voor
aximaal één jaar zal zijn.
vertraging betekent volgens Nij-
oer met dat het project wordt stop-
Kt. Dat kan volgens hem ook niet
ven. We zijn nog aan het bekijken of
de financiën zodanig flexibel zijn, dal
de sluiting van de Krammer toch
naar de zomer kan". Hij wijst erop
dat in het maken van plannen voor
de sluitingsoperatie rekening gehou
den wordt met gebruik van de storm
vloedkering door het instellen van
een zogenaamd gerekt getij. Het
doorstroomprofiel van hel sluitgat
Krammer bedraagt zo'n 10.000 vier
kante meter. Tot dusverre is in Ne
derland met zand nog nooit een der
gelijk fors gat gedicht. Op het mo
ment dat de Krammer wordt aange
pakt, is het zuidelijke sluitgat in het
Slaak (tussen werkeiland en Sint-
Philipslandl al dicht. De waterbouw
kundige problemen zijn daar aan
zienlijk geringer, alleen al vanwege
het ontbreken van grote stroomsnel-
iVan onze Haagset redacteuri
EX HAAG Er lijkt nog steeds
wn schot te zitten in de aanleg van
Zoomweg. Tracestudies zijn op-
ow, nu met enkele maanden, ver
laagd. Het is de bedoeling van mi-
ster Smit-Kroes van verkeer en
aterstaat om voor september vol-
md jaar de Raad van de Waterstaat
advies te vragen over de tracémo-
lijkheden waarover rijkswater-
tegen die tijd een studie heeft
[trond. Uit de begroting van het
ijkswegenfonds blijkt overigens op
[ten enkele wijze welke prioriteit de
minister aan de aanleg van de weg
tkent.
evrouw Smit wil blijkens haar be-
otrng de tracestudie over het héle
sk Dinteloord-Belgische grens naar
van de Waterstaat sturen,
origjaar nog, onder ex-minister Zee-
ilking, was het de bedoeling om juist
verband met de al jaren durende
ïtraging het stuk Hoogerheide rich-
g grens prioriteit te geven. Dat
dl ook te maken met het feit dat de
Igen zeggen niet al te lang meer de
Biologische reservering van de
overschrijdende verbinding in
streekplannen vast te kunnen
den
ie studie zou in dit najaar klaar
totten zijn. Mevrouw Smit rept daar
«er met meer over. ondanks hel
fcdat uit de lijst met studieprojee-
pblijkt dat de Zoomweg. waar het
p de tracéstudie gaat, inderdaad in
Jtoén is gedeeld. Het is nu blijkbaar
bedoeling dat de twee studies in
p totaliteit aan de Raad van de
ustaat worden gezonden. Dat
£et voor september '84 gebeurd zijn.
mee is de aanleg nog niet veel
ftterbij gekomen. Immers, ook de
petlure die de tracénota bij de raad
tb de Waterstaat moet doorlopen
It tijd. De raad heeft bijvoorbeeld
Pg géén advies uitgebracht over de
sweg Etten-LeurBreda, dat ad-
5 werd in maart vorig jaar ge-
'igd.
endien moet daarna afgewacht
Wen welke prioriteit de Zoomweg
pjgt. Een aantal van de wegen die op
|t uitvoeringsprogramma 1984-1981
Tti. zal immers toch niet kunnen
den aangelegd om de eenvoudige
m dat het geld ontbreekt
heden en die zijn er in het Krammer
juist wél.
Naast het betonwerk voor de Kram-
mersluizen is op het werkeiland de
damaanzet naar het Slaak al klaar (de
aanleg van het damvak Schaar-zuid
staat voor 1985 op de planning; het
noordelijke deel in de zomer van 1987.
Bij de Grevelingendam ligt ook al een
damaanzet klaar, terwijl er aan Fli-
plandse kant 1 kilometer dijk langs de
Prins Hendrikpolder gelegd is (in 1980
meegenomen in het kader van de
partiele dijkversterkingen). Ir. Nijboer
erkent dat uitstel van de damaanleg
betekent dat maatregelen nodig zijn
om de bestaande werken te bescher
men. evenals onderhouds- en appa
raatskosten. De hoogte ervan acht hij
met desastreus „In het kader van dit
werk zijn altijd conserverende maat
regelen nodig. Je bouwt een werk
midden in het water, dus moet je de
uiteinden van het werkeiland be
schermen tegen stroming. Het is no
dig om regelmatig beschermingswer-
ken uit te voeren. Met name aan de
noordkant bij de Grevelingendam
hebben we vrij zware verdedigings
werken uitgevoerd". Eén en ander is
naar de mening van Nijboer geen
miljoenenzaak, calamiteiten daarge
laten „En constructief gezien maakt
het uitstel weinig uit De sluizen heb
ben een afschrijvingstermijn van 200
jaar".
Projectingenieur Nijboer beklem
toont dat er zijns inziens geen weg
terug meer is. dat wil zeggen: de
Philipsdam moet afgebouwd worden.
Aan de andere kant is het ook niet
meer mogelijk alsnog in 1986 de dam
te sluiten, daarvoor is de operatie
inmiddels te ver opgeschoven. Nij
boer gaat ervan uit dat het project in
1988 afgebouwd zal worden, zodat de
weg over de dam ook pas in dat jaar
klaar zal zijn.
Het werkeiland Philipsdam. Op de
voorgrond de in- en uitlaatwerken
voor het zoet-zoutsysteem, daarach
ter de twee grote duwvaartsluizen en
bovenaan de jachtensluis. Rechts
staan de pijlers voor de brug over het
sluizencomplex
luchtfoto Lex de Meester
Landelijk secretaris
CF O in Middelburg
over na prinsjesdag
MIDDELBURG - De afdeling Mid
delburg van de christeiijke ambtena
renbond CFO komt morgen, donder
dag. om 19.45 uur bijeen in de Getui-
geniskerk aan de Adriaan Lauwe-
reijszstraat in Middelburg Landelijk
secretaris de heer P Cammaert
spreekt dan over het thema 'actuele
zaken na prinsjesdag' Hij zal dan
ingaan op de plannen ten opzichte
van de ambtenaren die dinsdag in
Den Haag bekendgemaakt zijn Er
zullen ook insignes uitgereikt worden
aan mensen die 25. 40 of 50 jaar
achtereen lid zijn geweest van de
bond
VLISSINGEN - Beunhazen bezorgen de erkende auto
schadebedrijven jaarlijks een schadepost van vele mil
joenen guldens. Volgens schattingen romen de beunha
zen zo'n twintig tot vijfentwintig procent van de markt
van autoschadebedrijven af. Mede als gevolg van de
toenemende beunhazerij zijn er het vorige jaar ongeveer
duizend arbeidsplaatsen in deze bedrijfstak verdwenen.
Dat zegt secretaris J van de Ree van Focwa-Zeeland (de
Nederlandse vereniging van ondernemers in het carrosse-
riebedrijf). Bij de Focwa zijn zo'n 1050 bedrijven aangeslo
ten In oktober houdt Focwa-Nederland in Zeeland een
twee dagen durend congres. Dat gebeurt in hotel Britan
nia in Vlissingen. Het congres begint vrijdagavond 14
oktober. Zaterdag 15 oktober zullen er verschillende
inleidingen gehouden worden door onder andere voorzit
ter J Davidse van de afdeling Zeeland, landelijk Focwa-
voorzitter W. J. Lith en .secretaris R. de Blij van de Kamer
van Koophandel en Fabrieken voor Midden- en Noord-
Zeeland.
Volgens de Zeeuwse Focwa-secretans Van de Ree thy is
ook lid van het dagelijks bestuuri gaan er jaarlijks zo'n
vijftig Focwa-bedrijven onderuit als gevolg van de econo
mische recessie. In Zeeland zijn er de laatste paar
maanden zo'n vier tot vijf carossenebedrijven verdwenen,
omdat ze het niet langer konden bolwerken.
Van de Ree meent dat de Focwa-bedrijven op het ogenblik
nog machteloos staan tegenover de concurrentie van
beunhazen Een van de oplossingen zou een reparatie
plicht (zoals in Belgie) zijn. Dat zou geregeld moeten
worden via verzekeringsmaatschappijen. Volgens Van de
Ree gebeurt het maar al te vaak dat automobilisten een
schadeclaim indienen bij een verzekeringsmaatschappij,
de verzekeringspenningen opstrijken en hun auto met
laten herstellen of slechts provisonsch laten opknappen
door een beunhaas. Door middel van een reparatieplicht
zou dat ondervangen kunnen worden. Volgens Van de Ree
betekent de huidige gang van zaken met alleen een strop
op voor de autoschadebedrijven, het levert bovendien een
gevaar op voor de verkeersveiligheid.
Voorts zou er - meent Van de Ree - haast gemaakt moeten
worden met de invoering van een verplichte autokeu
ring.
Alarm op het Molenwater: Miniatuur Walcheren zij in de rats. De
Middelburgse toeristenattractie haalt 1984, dat wel. Maar de kans.
dat dit beladen jaartal op Miniatuurs grafsteen wordt gebeiteld, is groot.
De Zeeuwen lijken het miniatuurpark beu te zijn. Toeristen laten het
eveneens afweten. Er moet dus dik geld bij. Nu komt er een onderzoek
van een extern organisatiebureau. Dat moet het verlossende woord
spreken over 'Walcheren-in-het-klein'. Als de resultaten van het onder
zoek vernietigend uitvallen, gaan de poorten op het Molenwater na '84
nooit meer open. Dan is het echt met Miniatuur Walcheren gedaan.
Bezoekersaantallen, daar draait het Een veel gehoorde opmerking is
om 'Hoe lokken we zoveel mogelijk 'dat hier helemaal mets voor de
toeristen?' is de hamvraag. Dat kinderen is' Een aantal bezoekers
daarvoor verbeteringen en vernieu
wingen moeten worden aange-
oppert de aanleg van een speeltuin.
Verder is Miniatuur Walcheren, zo
bracht, is klip en klaar. Maar welke? menen velen, 'te statisch' .Er be-
De -weinige- toeristen die Miniatuur weegt bijna niets. Daarom kunnen
Walcheren dinsdagmiddag bezoch- de kinderen met worden geboeid
ten weten het ook met. Zoveel Die vervelen zich hier dan ook
hoofden, zoveel zinnen luidt het dood", is een vaak geuite klacht
gezegde, en dus ook 'zoveel ant
woorden'.
De kleine Brabander laat geen
spaan van de attractie heel. ..Een
puinhoop zegt hij kort maar ^omt nauwelijks met haar krulle-
krachtig Als we dit hadden gewe- ko ie bovcn hel zlvaaL1ichl uil.
ten waren we met gekomen Schar.- Hc, ib komt vaker ln Miniamur
dahg dal de gebouwtjes zo slecht Walche„„. „Weet je", zegt de man.
zijn onderhouden. En voor die troep
moetje nog 3.50 betalen ook Het
mag duidelijk zijn. die bezoekers zie
Een gezin poseert voor de vuur
toren van Westkapelle. Het
dochtertje zit op vaders nek en
ie hier nooit meer .Schrijf er ook allerlcl kabl,|, Al5 ,u.t
Zomers erger ik me hier rot.
Dan liggen de lege blikjes bezaaid
over de paden. Je breekt je nek
maar bij dat ze het beter moeten
aangeven Op weg naar hier zijn we
drie keer verdwaald!'
De mening van de boze Brabander
staat even\yel lijnrecht tegenover
die van een uiterst vriendelijk echt
paar uit de DDR Ze bezoeken Mi
niatuur Walcheren al sinds mensen
heugenis „Die Blumenpracht' ju
belen ze over de flora in het park.
dat er inderdaad zeer fraai bijstaat.
„En dan die vlijt, waarmee de mo
dellen zijn gemaakt, schitterend'
Nee. voor deze trouwe Miniatuur-
fans mag het park blijven zoals het
is ..Werbung". zegt de man beslist
op de vraag hoe Miniatuur naar zijn
mening het bezoekersaantal kan
opvijzelen. „Ze moeten'veel meer
reclame maken bij de reisbureaus.
Want je maakt mij niet wijs dat
iedere Nederlander hier al 'ns is
geweest."
Een jonger stel. duidelijk van zeer
goede huize, kijkt bewonderend
naar de replica van een destijds zeer
befaamd hotel Het miniatuurmo
del staat er veel glorieuzer bij dan
het origineel aan de voet van de
Domburgse duinen. „Het is evident
dat het onderhoud bijzonder zorg
vuldig is uitgevoerd Wellicht dient
hier wat meer leven in de brouwerij
te komen Kijk. hier rijdt slechts
één trein, in Madurodam wel tien
In de plannen tot het presenteren
van dia- en videoshow 'ziet hij geen
heil'. „Men gaat hier uitsluitend
heen als men interesse heeft voor de
gebouwtjes Zo moet het blijver."
Zijn vrouw vult aan
flink regent, zinken de bootjes naar
de bodem van de vijvers. En daar
blijven ze dan uren liggen. Waarom
trekt één van de personeelsleden
dan niet even een paar laarzen aan,
om die scheepjes weer te laten
dobberen...?"
Gisteren stond in deze krant dat vijf
van de acht personeelsleden van
Miniatuur Walcheren worden ont
slagen. Het. geld is op. over de
eventuele bijdragen van gemeente
en provincie bestaat alleen maar
onduidelijkheid In de hoogtijdagen
van Miniatuur Walcheren stond de
teller van de kassa nog wel eens stil
by 240.000 bezoekers Dit jaar wordt
de 130.000 amper gehaald. Is Minia
tuur Walcheren nu de enige attrac
tie die dé wind tegen heeft?. Direc
teur L van de Graaf - hij is bezig
met zijn dertigste en laatste seizoen
- vindt van "niet De economische
recessie is maar één van de oorza
ken die Miniatuur tegenwerken.
Van de Graaf noemt er nog een
paar „Twee jaar achter elkaar had
den we schitterende zomers. Dat is
wel fijn voor de toeristen, maar met
verheugd te voor ons De mensen gaan naar het
zijn dat alles is gerubriceerd per strand en ze blijven daar Stel je
dorp' Dit echtpaar komt in de
toekomst - 'als onze dochter wat
voor dat een gezin in Domburg
logeert, en een uitstapje maakt naar
ouder is' - beslist nog eens terug Miniatuur. Da's heen en terug der-
naar Miniatuur Walcheren Als dat tig kilometer. Ze drinken hier op het
tenminste dan nog kan
terras een drankje en de kinderen
krijgen een ijsje. Ze moeten entree
geld betalen, en noem maar op. Die
mensen zijn meteen dertig gulden
kwijt, en dat voor anderhalf uur
Want in Miniatuur Walcheren kan
je nu eenmaal niet de hele dag
blijven"
Om zijn woorden kracht bij te zet
ten verhaalt Van de Graaf over één
van zijn familieleden. „Die stapt 's
morgens met de kinderen in de auto
en rijdt naar De Efteling. Je betaalt
daar één toegangsprijs en je bent de
hele dag onder de pannen. Als je
dan ook nog een tas met gesmeerde
boterhammetjes meeneemt, hoef je
met veel uit te geven Daarom gaat
het alleen die pretparken, die een
dagvullend programma kunnen bie
den nog voor de wind"
Van de Graaf signaleerde al eer
der dat ook in het georganiseer
de 'dagje-uit' behoorlijk de klad is
gekomen. De Belgen bijvoorbeeld
geven geen subsidie meer op
schoolreisjes. „De mensen slappen
niet meer in zo'n bus. Ze kopen
liever een videorecorder", scham
pert Van de Graaf. Hij heeft het
over 'een veranderd bestedingspa
troon'.
Miniatuur Walcheren heeft zijn toe
komst In eigen hand Voor die toe
komst zijn echter ook een paar
factoren van belang, waar niets of
niemand iets aan kan doen. Middel
burg ligt nu eenmaal in een uithoek
van Nederland De reis er naartoe is
lang en kost dus geld. Tel daarbij de
kosten van de Zeelandbrug of de
veerboot, en voor de meesten hoeft
het dan met meer En natuurlijk is
het achterland van Middelburg be
droevend klein. Waar Madurodam
in de gelukkige omstandigheid ver
keert. dat binnen een straal van
zeventig kilometer miljoenen men
sen wonen, kampt Miniatuur Wal
cheren met het probleem dat de
dichtstbijzijnde stad met honderd
duizend inwoners vijftig kilometer
ver is. en bovendien in het buiten
land ligt..
Over enkele maanden Uordt de
uitslag verwacht van het rap
port, dat het organisatiebureau
NRIT in Breda over de toekomst
van Miniatuur Walcheren opstelt.
Welke aanbevelingen het NRIT zal
doen, is ook voor het bestuur van
de stichting Miniatuur Walcheren
nog een groot vraagteken. Toch
lijkt al iets vast te staan: In hel
aanbod van het miniatuurpark
moet meer variatie komen. Want
hoewel de bezoekers veel verschil
lende ideeën opperen om Minia
tuur uit het slop te halen zijn ze het
over een ding eens. „Het is wel
aardig, maar er moet iets nieuws
bijkomen. Want als je het één keer
hebt gezien, dan weet je het wel.
Dan hoef je hier echt niet meer
terug te komen...."
Koen van Dijen
|pELTJE JANS In het enige nog
e bouwdok op het w erkeiland
£ltje Jans (de andere drie zijn. met
onder water gezet) ligt
Pfors aantal omvangrijke dorpel-
f»tn voor de stormvloedkering in
Oosterscheldemonding gereed.
jaar na de bouwvakvakantie
Ron het project en inmiddels zijn
zo'n 20 van de in totaal 63
jWbalken de rompen gereed. Ze
dezelfde constructie als de
R: gewapend, voorgespannen
In de 63 dorpels wordt onge-
60.000 kubieke meter beton vcr-
P'tt De grootste dorpelbalk, die in
Kluitgat Roompot komt. krijgt
J lengte van circa 40 meter. De
van elke dorpel is 8 bij 8
P. Ntjsse, assistent-projectlei-
r van rijkswaterstaat, directie slui
zen en stuwen, verloopt het karwei tot
nog toe goed en op schema. Hij legt
uit dat van de dorpels in eerste instan
tie alleen de rompen worden gemaakt
(te storten in drie fasen). Pas in een
later stadium komen kop en staart
aan bod, namelijk als de juiste afme
tingen tussen de pijlers bekend zijn
(want de dorpelbalken worden op
maat gemaakt! Nijsse verwacht dat
de werkzaamheden de komende pe
riode in een versnelling zullen raken
omdat eind 1983 het maken van de
koppen begint (het eerst voor de
dorpelbalk Hammen-15).
Bekistingen
Momenteel worden de bekistingen
gemaakt voor de koppen en staarten
van de dorpels. „We gaan ervan uit
dat per 1 december '83 de productie
van de koppen kan beginnen. Ook de
speciale bekistingswagen die ervoor
nodig is, is dan gereed", aldus Nijsse.
Hij maakt duidelijk dat in het voor
jaar van 1985 de laatste dorpelromp
gereed moet komen („er wordt nog
geprobeerd dat wat te vervroegen"),
waarna in de zomer van 1985 de
laatste dorpelbalk afgemaakt kan
worden. „Dat kan niet eerder, omdat
we vastzitten aan het plaatsen van de
pijlers. Aan de hand van de meetge
gevens kunnen we pas een dorpel
afmaken. Wc kunnen dal niet gok
ken". Hij gaat ervan uit dat dan in
augustus '85 het bouwdok onder wa
ter gezet kan worden, gevolgd door
het plaatsen van de eerste dorpelbalk
(door de Taklift 4) in december 1985.
De dorpelbalken zijn hol. Halverwege
is een tussenschot aangebracht ter
versterking van de constructie Na de
plaatsing in de pijlcrdam worden ze
gevuld met zand (zoals ook bij de
pijlers het geval is). Voor de kop en
staart van elke dorpelbalk worden
een vast kop en een variabele aange
bracht (eerst de variabele dan de
vaste, waarbij de speciale bekistings
wagen in actie komt) Assistent-pro
jectleider Nijsse vertelt dat de moge
lijkheid aanwezig is zonodig een dor
pelbalk met een iets scheve kop te
maken, zodat die dan toch precies in
de pijlersponningen past Door mid
del van een opzetstuk is het ook
mogelijk hoogteverschillen van de pij
lers op te vangen. De variatie kan wat
dat betreft maximaal 45 centimeter
zijn Elke kop wordt in twee fasen
gestort, zodat uiteindelijk een paskla
re dorpelbalk (romp en kop en staart)
in zeven fasen gestort wordt.
Het bouwdok met de dorpelbalken op
Keeltje Jans
