CHILEENS VERZET
De dubbele betekenis van legeroefeningen
Pinochet blijft opvallend
rustig onder de 'terreur'
Drazen ondergaan
gedaanteverwisseling
HETZEKERE
VOOR HET
ONZEKERE.
PZC/°P'n'e en achtergrond
WOENSDAG 14 SEPTEMBER 1983
iDoor Rob Sprenkels)
Tegenover het vaderland vind ik het mijn plicht en verantwoordelijkheid alle
j noodzakelijke maatregelen te nemen om de terreur uit te roeien". Dit zei generaal
Augusto Pinochet, in wit gala-uniform gestoken, zondag op de tiende verjaardag van zijn
bloedige staatsgreep tegen Salvador Allende. Het was deze gekozen Chileense president die
geloofde dat het mogelijk was langs democratische weg tot een socialistisch Chili te komen.
Na het aanhoren van Pinochets nogal
cynische uitspraak, gaan we op weg
naar de begrafenis van Miguel Zavala,
het eerste dodelijke slachtoffer van de
vijfde nationale protestdag in Chili.
De Panamerikaanse snelweg, waar
langs het kerkhof is gelegen, blijkt
de motoragent bij de wegafzetting geen haat tegen Pinochet Maar nu ik
gezegd toen de rouwstoet nog ruim
een uur van de begraafplaats was
verwijderd.
van zo dichtbij heb gezien hoe wreed
hij zijn mensen tekeer laat gaan, ben
ik nu van mening dat het eerste wat ei-
Na een week in Chili bestaat er weinig moet gebeuren het verdwijnen van
twijfel meer over van welke kant de Pinochet
terreur komt. Bij elk incident dat ik
afgezet. Een motoragent komt niet persoonlijk meemaakte kwam het
onder de indruk van onze perskaar
ten, afgegeven door de Chileense rege-
geweld meestal van een en dezelfde
kant Ook tijdens de gevechten die
ring. „Er zijn ernstige moeilijkheden ontstonden rond de burgerlijke en
bij het kerkhof zo meldt hij, en ook
wij moeten over een andere weg ver
der.
Tot onze grote verrassing belanden
we tien minuten later achter de begra
fenisstoet van zo'n 3500 mensen, die
nog lang met bij de begraafplaats is
aangekomen. Het is nog een goede
drie kilometer stapvoets wandelen.
militaire demonstratie die de autori
teiten afgelopen vrijdagmiddag had
den georganiseerd ter gelegenheid
van de tiende verjaardag varkwat
officieel de „nationale bevrijding"
heet. Ogenschijnlijk goed getramde
knokploegen stormden toen af op
mensen die in de buurt van de ofUci-
Ble manifestatie leuzen tegen Pino-
Nog groter is onze verrassing als bij chet schreeuwden. Zij waren trou-
aankomst geen carabinero of oproer
politie is te zien. De grote weg is
échter nog altijd afgezet.
wens met de enigen. Want verschillen
de groepjes mensen, die blijkbaar
onder druk enthousiast de militaire
president huldigden, gooiden er af en
Alarm toe 00k een ^reet tegen de militaire
dictatuur tegenaan.
Binnen de begrafenisstoet heerst een Het optreden van de carabmero's zo-
grote spanning. De rouwgangers uit
de arme buitenwijk La Victoria wer
den vorige maand al een keer net voor
de begraafplaats door carabinero's uit
elkaar geslagen. De vechtersbazen on
der hen hebben zich reeds op het
ergste voorbereid. Er zijn stenen mee
genomen, palen, ik zie zelfs een dikke
ijzeren ketting. Als alle mensen bin
nen de hekken van de begraafplaats
zijn. klinkt het plotseling „daar ko
men tde Pacos'.ide carabmero's. Tu
mult. Maar het blijkt vals alarm te
zijn Drie minuten later klinken er
echter doffe knallen en blijken er. zo'n
honderd meter van de begraafplaats,
traangasgranaten te vallen.
Onder het motto 'de aanval is de
beste verdediging', sprinten de moe
digste buurtbewoners in de nchting
van waaruit de granaten zijn afge
vuurd De carabinero's blijken plotse
ling in grote aantallen aanwezig.
Gauw geteld zo'n tien bussen en zes
pantserwagens De buurtbewoners
worden na vijf minuten teruggesla
gen, en de oproerpolitie stormt de
begraafplaats op. Na enkele charges
trekken ze zich weer terug.
De 'kemphanen' onder de buurtbewo
ners zijn reeds van het kerkhof ge
vlucht richting huis, op de hielen
gezeten door eenheden van de oproer
politie. Zo'n honderd carabinero's
blijven dreigend voor de begraaf
plaats staan. Tijdens een van hun
charges op het kerkhof zijn een Chi
leense journaliste en de verslaggeef
ster van het Franse dagblad Libéra-
tion danig mishandeld, blijkbaar op
zettelijk, want beide dames hadden
zich ver van alle strijdgewoel opge
steld. Een 22-jarige jongen blijkt er
zo slecht aan toe dat hij per ambulan
ce moet worden afgevoerd. Maar, zo
lezen we de volgende dag in de krant,
ook de carabinero's telden vier ge
wonden.
Provocatie
Het ging bij het kerkhof om een
duidelijke provocatie van de kant van
de autoriteiten. Het gevecht met de
wijkbewoners werd duidelijk uitge
lokt, want waar in eerste instantie
traangas naartoe werd geschoten, was
niemand te bekennen En gezien de
vroegtijdige afzetting van de grote
weg, ging het om een provocatie met
voorbedachten rade. „Er zijn ernstige
moeilijkheden bij het kerkhof zo had
als ik dat de afgelopen week heb
gezien, is beestachtig en lijkt op het
eerste gezicht vaak zinloos In de
armenwijken zijn na elke onderdruk
kende actie steeds meer strijdbare
mensen te vinden. „Aan de eeiste
protestdagen deed ik mee omdat ik al
een jaar werkloos ben", zo vertelt
Bernabe. „ik had toen nog beslist
Ongelijke strijd
Pierre Dubois, de Franse pastoor van
La Victoria, geeft toe dat steeds meer
buurtbewoners wilder en roekelozer
worden. „Ze kunnen hier geen cara
binero meer zien", zo zegt hij, „maar
de strijd is uiterst ongelijk. Ondanks
de infiltratie van sommige linkse
partijen, ook de communistische, is
er eigenlijk weinig organisatie bij
het verzet. Ik vind eigenlijk dat het
om zelfverdediging gaat. Maar nog-
maal, de strijd is uiterst ongelijk. De
mensen hier hebben geen enkel ver
weer tegen de kogels en hel traangas
van de autoriteiten". Waar het naar
toe moet? De Franse pastoor weet het
ook niet.
Generaal Pinochet had het tijdens
zijn rede van afgelopen zondag nog
over „marxistische terroristen, die
zijn opgeleid door communistische
landen" Hij doelde daarbij op de vyf
mensen die volgens de ofliciflle versie
woensdagavond bij schietpartijen om
het leven zouden zijn gekomen. Die
zouden namelijk verantwoordelijk
zijn geweest voor de moord van eind
vorige maand op generaal Urzua. de
burgemeester van Santiago. Maar in
Chili blijkt bijna niemand die versie te
geloven. De Chileense mensenrech
tencommissie heeft inmiddels aange
kondigd dat er binnenkort bewijzen
op tafel zullen worden gelegd inzake
veronderstellingen, dat tie woensdag
op straat gevonden lijken uit de ge
vangenis afkomstig waren.
Ondanks de honderd-en-een waar
schuwingen van Pinochet inzake het
„marxistische terrorisme" blijft hij er
zelf opvallend rustig onder. Vrijdag
stond hij. met de gehele legerstaf
achter zich. op een podium, als een
perfecte schietschijf voor een ieder die
het erop zou durven wagen. En ook
zondag reed hij, staande in een volko
men open auto. dwars door een me
nigte van duizenden mensen Een
zelfverzekerdheid die sommige men
sen in Chili uitleggen in de zin dat
Pinochet zelf heel erg goed weet dat er
in Chili geen echte linkse terroristen
met vuurwapens rondlopen. „Die
heeft hij. na de coup van 1973, alle
maal al uitgeroeid, 35000 doden"
aldus verzekert mij een woordvoerder
van de Chileense commissie voor de
mensenrechten.
Maar is de huidige officiftle terreur
dan wel nodig? Het lijkt bedoeld om
de algemene onvrede onder het Chi
leense volk te onderdrukken. En ook
al heeft die strategie dan in feite een
tegengesteld effect in een rumoerige
builenwijk als La Victoria, blijkt hij
over het algemeen toch wel effectief
te zijn. Mensen op straat zijn in staat
je toe te fluisteren van: „Vertel aan
de buitenwereld hoe slecht het hier
is", maar hebben meestal niet de
moed om aan een tegen Pinochet
gekante demonstratie deel te nemen.
Duizenden demonstranten gingen onlangs in Santiago de Chili de straat op bij de begrafenis van Miguel Zavala, het
eerste slachtoffer van de vijfde nationale protestdag De demonstranten raakten later slaags met de politie
tt::
Een lid van de druzemnilitie houdt zijn wapen gericht op de buitenwijken van de Libanese stad Aramoun, u
Amerikaanse mariniers zijn gelegerd.
(Door Aernout van Lyndeni
Het kan nog weken duren. Er is weinig twijfel over dat de druzen
sterk gesteund worden door de Svriérs en de Palestijnen. Voor zover
wij dat kunnen nagaan, rijden er elke dag minimaal 20 a 25 volgeladen
vrachtwagens met munitie en wapens de Chouf in om de druzen van de
nodige bevoorrading te voorzien. En we kunnen aannemen dat zij zullen
doorgaan totdal hel hele gebied onder hun controle staat". Dit verklaart
een weinig optimistische diplomaat 's ochtends vroeg terwijl de beschie
tingen in de bergen vijf of zes kilometer ten oosten van Beiroet
onverminderd voortduren.
In slechts acht dagen zijn de Chouf-
en Aley-bergen vrijwel onherkenbaar
veranderd Waar ruim een jaar lang
op Libanees grondgebied de blauwe
ster van David wapperde waarmee
de frontlinie of 'grens' van de Israëli
sche troepen in Libanon werd aange
geven, hangt nu de blauw, groen,
geel. rood en witte vlag van de
druzen gespannen. De sfeer in de
stad Sofar, waar die Israëlische
'grens' met de Syriérs liep. is ook
geheel veranderd. De hoofdweg door
de stad is heropend en de Syrische
soldaten, die al die maanden lang
geschuild hadden achter gepantser
de posities, lopen nu vrolijk en ken
nelijk onbezorgd door een stad waar
de winkels heropend zijn en waar een
groot deel van de bevolking is terug
gekeerd.
Ondanks beschuldigingen van de zij
de van de Libanese regering dat de
Syrische regering behalve munitie
en wapens ook troepen de Choul
heeft ingestuurd op hun Druzische
bondgenoten bij te slaan, hebben de
Syners althans op het eerste ge
zicht duidelijk getracht dit soort
beschuldigingen te vermijden dooi
er op toe te zien dat de druzen alle
posities van de Israëliërs zelf hebben
overgenomen En dus een druzen-
vlag en wat ongure militieleden op
de eerste post waar slechts twee
weken geleden nog Israëlische solda
ten zeer zorgvuldig al het verkeer
tussen Beiroet en Damascus contro
leerden
Veel verder op deze hoofdweg tus
sen de Syrische en Libanese hoofd
steden kom je overigens niet. De
eerstvolgende stad na Sofar, de
voormalige zomerplaats Bham-
doun, mag dan wel door de druzen
op de christelijke militie, de zoge
naamde falangisten, veroverd zijn,
veilig is het nog niet. Grote pluimen
rook en slof geven aan dat Bham-
doun nog beschoten wordt, terwijl
ook de doffe knallen van artillerie
stukken van de druzen duidelijk
hoorbaar zijn.
Verandering
Slechts met een omweg langs nauwe
kronkelende wegen is Beiroet bereik
baar. En waar je ook komt, zijn de
veranderingen van de afgelopen
week duidelijk te merken. De in het
verleden vaak zenuwachtige, slecht
georganiseerde militieleden van de
druzen hebben een metamorfose on
dergaan. Bij de diverse controlepos
ten en in de jeeps en landrovers op de
weg duiken steeds keurig geünifor
meerde militieleden op. De stem
ming is opgewekt en ontspannen
de druzen zijn duidelijk de slag tegen
hun falangistische vijanden aan het
winnen en zelfs de falangisten gaven
dit weekeinde toe dat de druzen een
veertig dorpen en steden in de ber
gen bezet hadden.
Souk el Gharb
De strijd in de bergen concentreert
zich nu op twee punten. De eerste is
het plaatsje Souk el Gharb, vlakbij
de stad Aley waaruit de Falangisten
reeds in februari gedreven werden
door de druzen.
Souk el Gharb is een strategist!
uiterst belangrijk plaatsje, want hr
ligt op de eerste bergrij boven ik
roet, met uitzicht op zuwel hei In*
nationale vliegveld als de belang,
ke hoofdweg tussen Beiroet en be
zuiden van Libanon. Als de drns
het Libanese leger dat vorige wë
de posities van de falangisten
Souk el Garb overnam uit tr
plaatsje zouden kunnen verdrijf
(dat is hen vorige week enkele uit
gelukt, maar het leger lanceerdi
toen een tegenoffensief), zouden i
tot de zuidelijke buitenwijken
Beiroet kunnen naderen. De stiijii
dus een hevige, want de val vanSoi
el Gharb vormt een rechtstreels
bedreiging voor de regering in
roet.
De tweede strijd wordt nu ini
zuidelijke heuvels en bergen var. 4
Chouf uitgevochten. Volgens dein:
ste berichten zouden de druzen gsm
derd zijn tot slechts zeven of acU
kilometer ten noorden van de nieuw
Israëlische frontlinie langs de ntt
Awali. Volgens militaire waamena
in Beiroet is het de bedoeling van4
druzen via controle over de zuiden
ke bergen van de Chouf ook
gedeelte van de kuststrook net 18
noorden van de Israëlische poaa
in handen te krijgen waarmee a
omsingeling van Beiroet door 4
druzen en de Syriërs voor
langrijk deel voltooid zou z
Volgens buitenlandse w
in zowel Beiroet als Damasa
wordt betwijfeld of de SyrisA
troepen daadwerkelijk aan de stnj
deelnemen. „De Syriërs geven stre
en zullen waarschijnlijk
gezorgd hebben dat ervaren Ptó
stijnse guerrillastrijders de
bijstaan bij de vuurleiding vu i
artillerie en mortieropstellinji
maar zover wij dat tot nu toe hrt
ben kunnen nagaan, zijn hel
druzen zelf die aan de rechtstreeb
gevechten deelnemen", vertild
een diplomaat.
ADVERTENTIEi
m
Vaste Termijn
Spaarrekening.
Hoogste rente bij 6 jaar vast
Kunt u een gedeelte van uw spaargeld een jaar of langer missen? Verzeker u dan tot
maximaal 6 jaar van de hoge rente van nu. Lacht u straks misschien in uw vuistje
als de rente weer daalt. Stortingen vanaf f 1.000,-. Opname gedurende de looptijd
niet mogelijk. Bij hetNMB kantoor weet men er alles van. NMBBANK
DE NMB DENKT METUMEI
i Van onze militaire medewerker M
H. van Meyenfeldt. generaal-majoor
Gi
^rote oefeningen, zoals de sep-
(lerlandse Legerkorps, zijn overbo
dig. Een eventuele volgende oorlog
wordt immers toch uitgevochten
met kernwapens. Daar heb je die
dingen toch voor. Het geld (circa 8
miljoen gulden) dat is uitgetrokken
voor de Legerkorps-oefening Atlan
tic Lion kan beter voor andere doel
einden worden gebruikt".
Deze opmerkingen las Ik in een inge
zonden stuk in een van onze dagbla
den De kritiek op de legerleiding die
in deze opmerkingen doorklinkt, is
mijns inziens niet terecht. Niemand
kan immers met enige zekertieid
zeggen welke middelen NAVO en
Warschaupact in een mogelijk mili
tair conflict Ln Europa zullen gebrui
ken. Voor wat betreft kernwapens
geldt m^jns inziens nog steeds dat,
zeker zolang beide partijen elkaar op
dit onderdeel van de bewapening in
evenwicht houden, het daadwerke
lijk gebruik van deze middelen geen
al te hoge prioriteit heeft
Kernwapens hebben vooral een oor-
logvoorkomende taak. De voor
naamste Tunctie van kernwapens in
het politiek en militair strategisch
beleid van de NAVO is: het voorko
men dat het Warschaupact zijn mili
tair potentieel tegen een van de
leden van de verdragsorgamatie ge
bruikt Faalt het kernwapen op dit
punt en ontstaat er toch een militair
conflict tussen NAVO en Warschau
pact. dan is het bepaald geen vast
staand gegeven dat beide partijen
automatisch i overgaan tot een
daadwerkelijk gebruik van atomaire
strijdmiddelen
De politieke en militaire leiders van
Oost en West zijn zich terdege be
wust van de gevolgen van het daad
werkelijk gebruik van deze wapens.
Wie zich als eerste van kernwapens
bedient, kan een actie-reactieproces
in gang zetten dat leidt tot de vernie
tiging van grote delen van Europa.
Een besluit tot inzet van deze midde
len zal dan ook zo lang mogelijk
worden uitgesteld Men zal proberen
het militaire conflict op te lossen
voordat naar de zwaarste middelen
moet worden gegrepen.
Evenwicht
Een politiek en militair probleem is
dat een terughoudend beleid met
betrekking tol het daadwerkelijk
gebruik van kernwapens, het ge
bruik van conventionele militaire
middelen in voorkomend geval aan
trekkelijk maakt. Het strategisch
beleid, gericht op voorkoming van
oorlog is dan ook alleen maar doel
matig. wanneer er ook sprake is van
evenwicht op conventioneel mili
tair gebied: wanneer wij beschik
ken over voldoende geloofwaardige
conventionele strijdkrachten.
Terzijde onderstreept natuurlijk
zijn er situaties denkbaar waarin een
of beide partijen direct overgaan tot
het gebruik van kernwapens. En het
is goed om op dergelijke situaties te
zijn voorbereid. Maar ik zou het
onjuist en onverantwoord vinden om
deze mogelijkheid als uitgangspunt
te nemen voor het militaire beleid
Dat immers zou betekenen dat
atoomwapens als normale bruikbare
middelen worden gezien En al wij
zen bepaalde ontwikkelingen in de
richting van een definitieve aanvaar
ding van de atoomtechnologie voor
militaire doeleinden, zover zijn wij
gelukkig nog niet. Het politieke en
militaire beleid is nog steeds gericht
op het terugdringen van de rol van
kernwapens in het strategische den
ken en handelen.
Grote legeroefeningen zoals Atlantic
Lion hebben voor de geloofwaardig
heid van de strijdkrachten een dub
bele betekenis De eerste is dat zij de
doelmatigheid en daarmee ook de
geloofwaardigheid van onze krijgs
macht versterken. Zij geven militaire
leiders op ieder niveau van leiding
inzicht in de tijd en ruimte die nodig
zijn voor het optreden van hun een
heden. Zij stellen hen voor proble
men, verbonden aan onder andere de
verplaatsing van grote eenheden en
de overgang van de ene gevechts-
vorm op de andere (bijvoorbeeld van
de aanval op de verdediging).
Tijdens de septemberoefening is bo
vendien aandacht voor de aanvoer
van versterkingen uit Amerika en de
samenwerking met strijdkrachten
van verschillende naties (Amerika,
Engeland, de Bondsrepubliek Duits
land en Nederland) De kennis en
vaardigheden die nodig zijn om grote
eenheden in oorlogstijd doelmatig te
laten functioneren, krijg je nu een
maal met bij oefeningen in het leslo
kaal of op de Nederlandse oefenterre-
nen. Natuurlijk mag de betekenis
van grotere oefeningen niet worden
overtrokken. De troepen werken mm
of meer in een laboratoriumsituatie.
Het optreden van de tegenstander en
de chaos die in oorlogstijd ontstaat,
kunnen in vredestijd niet worden
nagebootst. Toch zijn de ervaringen
die men tijdens deze oefeningen op
doet onmisbaar om in oorlogstijd
succesvol te zijn.
Demonstratie
Dc tweede betekenis van grotere
legeroefeningen in internationaal
verband is dat zij ook een demon
stratie zijn van de geloofwaardig
heid van onze conventionele strijd
krachten. Zij moeten vriend en vij
and overtuigen van de gevechts-
waarde van onze militaire eenheden
en de potentiële tegenstander tot
het inzicht brengen dat het gebruik
van militaire middelen voor het
bereiken van internationale politie
ke doelstellingen zinloos is.
Dergelijke oefeningen passen in een
strategisch beleid, gericht op het
voorkomen van oorlog en dragen
tenminste als zij succesvol verlopen
bij aan de stabilisatie van de interna
tionale politieke verhoudingen In
een interview, opgenomen in de Le
gerkoerier. het maandblad van
Koninklijke Landmacht, zegt luite
nant-generaal W J Loos, comman
dant van het Eerste Nederlandse
Legerkorps, onder andere. „De leger
korpsoefening Atlantic Lion wordtin
binnen- en buitenland beschouwd
als een toets voor de geloofwaardig
heid van de bijdrage die de Kofiink
lijke Landmacht aan de NAVO ter
beschikking stelt; een geloofwaar
digheid die even essentieel is voorde
afschrikking van potentiele tegen
standers. als voor het vertrouwen
dat onze bondgenoten in ons stel
len".
Als enkele miljoenen guldens die
afschrikking en dat vertrouwen op
een verantwoord peil brengen®
houden, dan zijn deze guldens goed
besteed.