in crisistijd amusement WAAR BLIJVEN DE KLEINTJES Wim Kan wist hoever hij te ver kon gaan PZC/ kunst/cultuur 9 Carmiggelt: Nederland verloor zijn grootste conferencier (Door Jacques J. d'Ancona rt onder hartgrondig pessimisme behoor je het theater-seizoen niet in te gaan. Per slot is het bijna onbehoorlijk om zoiets ernstigs als amusement en cabaret aan te vatten met de Lichtvaardigheid die tal van artiesten en groepen ons aansmeren onder de leus van „pretentieloze humor voor een avondje uit". Dat soort kreten dwingen tot bandeloos ^afgrijzen, omdat lol en vermaak te gemakkelijk worden gehanteerd als het lapmiddel- iijmedicijn op de stinkende wond van de economisch slechtere tijd. Een knipogende jfwaarschuwing is op zijn minst gepast voor degenen die zich als publiek zand in de ogen {wensten te laten strooien. Misschien is er geen theater-amusement meer, als men als chouwer een seizoenmoment later de ogen weer opent... i laten we wel wezen: het wordt ker: het seizoen van de waarheid. ,een Jongewaard niet reeds in de 'Tot hiertoe, enz.'- ..Het moet li vrolijk worden De mensen zijn ik en oppervlakkig gekomen en lan weer vrolijk en oppervlakkig huis". Zo is dat. .en velen zijn bereid de ironische bo en ondertonen achteloos weg te dat Leen terug komt. samen kompaan Robert Long. om het ïog één keer in te wrijven. Want eten wat show maken is. Show alles er-op-en-eran, pluimen, toe bellen en muzikanten en toch zo als azijn En het opmerkelijke "t zich twee programma's en seizoenen lang voorgedaan: met van kijk-theater (een avond- uit. weetjeweli kun je mensen en inhoudelijk bezig houden, je het combineert met tekst en die iets te melden hebben. Daarom na Duidelijk" ZO!' en 'Tot hiertoe heeft de Heere ons geholpen' nog eenmaal Long Jongewaard in een beproefde combinatie van twee heren, vier musici en een verschrikke lijke portie vakmanschap om theater te smeden (hoop ik). De nieuwe titel 'En het bleef nog lang onrustig in de stad' zou model behoren te staan voor een nieuw theater-seizoen vol opwin dende pri Het zijn er vrij veel en er is aanleiding om te veronderstellen, dat er wel enkele interessante dingen gebeuren gaan. Maar ook dingen niet gebeuren: het aanbod van amusement in het gevestigde theater is klem. De schouwburgen mikken al dan niet noodgedwongen vaak op zekerhe den van toestromende massa's. Klinkende namen De grote klinkende namen in musi cal, cabaret, show en entertainment vormen vaak de sluitposten van de begrotingen. Voor de kleine, hard werkende groepen en solisten zal het extra moeilijk worden aan de bak te komen. Hun uitkoopsom is weliswaar gering, maar doordat het publiek de neiging heeft te reageren als de bekende boer (wat ie niet kent. vreet ie niet) is de cirkel rond en moet de kleine nieuw komer met vreselijk veel geluk vech ten voor de kans. hopend op de maz zel dat er een theaterdirecteur op staat die zegt: ..Kom maar binnen en speel je programma'' Daar is een pakket brutaliteit voor nodig van het formaat Guus Pon- sioen. die in Sonja's klaagprogramma op de televisie in onduidelijke termen stuntelig kwam melden dat het kleine cabaret het moeilijk heeft en vervol gens een sketch speelde die de best denkaar anti-reclame vormde om ooit Freek de Jonge zijn showtje of dat van een geloofsvak- genoot te gaan bekijken. Maar Guus had geluk. Hoewel collega Youp van 't Hek te bedacht relative rend en kwasi-wijs aanmoedigend ver telde dat je je nooit te goed moet voelen voor het ongeïnteresseerde jeugdsozen-puliek en daarmee niets verklaarde en allerminst zijn eigen succes en opgang als cabaretier met een eigen stijl en niveau heeft Guus Ponsioen een beetje publiciteit geoogst. Hij speelt 'Hardrose, Knal blauw' met Lils Renkema in kleine zalen van grote schouwburgen. Lef van twee kanten, van hem en die directies. Waarschijnlijk zal Ponsioen met het theater-hervormende cabaret vertonen. We zijn het wel een beetje verloren in de trendgang van de laat ste jaren die het uiterlijk vertoon en showy opmaak teruggebracht heb ben. maar te zelden de sfeer oproepen van vervormende hilariteit die ver dwenen groepen als Don Quishocking en Ivo de Wijs teweeg wisten te bren gen. Ze zijn onvervangbaar gebleken. Vooral omdat de op- en navolgers zelden die confrontatie wisten los te wrikken die steunt op de gedachte dat CABARET er moet zijn, omdat het op een eigen manier dingen benoemt, de dingen die ..nooit overgaan" zoals cabaretauteur Jan Boerstoel ze noem de. Paniekeffecten De programmering bewijst dat pa niek-effecten boven drijven. De er kende groten en de zwaar opgezette publieksprogramma's zoals de musi cals zullen volle huizen trekken. Ze zijn bij voorbaat uitstekend verkocht in de schouwburgen. Die geheide toppers hebben het financieel gespro-, ken in de exploitatie echter niet gemakkelijk, omdat ze vrijwel alleen uit kunnen als ze meer dan één speelseizoen gaan draaien. Het aan bod in de breedte is echter wat minder. De theaterprogramma's kun je in grote trekken als kopie over elkaar heen plakken. Het aanbod verschraalt dus. Een voor het cabaret en het amusement levens gevaarlijke zaak Keren we terug naar de jaren vijftig Het amusement be stond toen uit de zogenaamde ..DRIE": Wim Kan, Wim Sonneveld en Toon Hermans, Dat beeld doemt als angstvisioen op Want wat is er na pakweg 1974 bijgekomen wat werkelijk nieuw was en goed Robert Long. Freek de Jonge. Her man van Veen (in zekere zin). Maar dan heb je het wel gehad. De vernieu wingsdrang is niet hevig- de groten zijn hard aan het werk (Paul van Vliet. Seth Gaaikemai maar het effect blijft meestal steken bij hun eigen pro gramma. Als cabaretier-puur is Fons Jansen nauwelijks serieus te nemen, aange zien hij vijf jaar met één programma onderweg is en de intussen inge brachte tekstwijzigingen niet werkelijk essentieel iets veranderen aan zijn bezigheden. En tocht trekt hij volle zalen. Fons Jansen heeft, zoals dat heet, zijn eigen publiek en dat zijn gigantische aan tallen. Een terugloop zoals Henk El- sink heeft moeten ervaren, heeft Jan sen zich kunnen besparen. Elsink maakt een wat leeggeschreven indruk en misschien is het daarom niet ver keerd dat hij een seizoentje wegblijft om radio te maken en zich te bezinnen op een come back in het theater. Maar buiten Long. Van Veen en De Jonge valen er geen nieuwe Carré-vuiler te registreren. Heel voorzichtig kijkt Ro bert Paul vanaf zijn basis met klate rende imitaties die richting uit, spe lend met teksten, typeringen en lied jes vol poëzie en flarden van diepgang. Maar zijn weg is lang en wie garan deert dat hij werkelijk Toon gaat opvolgen0 Niemand. Hermans zelf. overigens, gaat weer spelen Hij denkt aan een nieuwe show. schrijft en werkt. In dit land zien honderdduizend en daar nog steeds naar uit. wat hem toch een lekker gevoel moet opleveren. 1 MVRIJDAG 9 SEPTEMBER 1983 Geen winst Long en Leen Jongewaard Dc finalisten van het amateurcaba retfestival Cameretten '82 zijn al ver geten. Misschien terug naar af. de schuifdeuren. Wat daar het podium beklom, zoog trendy aan vormen van beweging, vervreemding en muziek theater. Tel uit je winst. Het cabaret won niet met die winnaars. Terug naar de kracht van het mate- i riaal. de teksten. Adéle Bloemendaal heeft het in haar keuze bewezen. Haar kunde als vertolkster deed de rest en dus blijven er positieve zaken, temeer omdat de duo's zich aandienden. Ar jan Ederveen en Kees Prins (voorma lige Werktheater-acteurs) die beweren dadt ze uitsluitend met zichzelf bezig zijn. en zich niet met politiek of maatschappij bemoeien op het caba ret-toneel Binnen hun act die aan de Snip Snap-stijl doet denken, is de parodie troef. Het is van een door dachte. intelligente mafheid die volle zalen proeven als nieuw en kolderiek. Een soort Koot- en Bie-effect. dat er aan doet herinneren dat de heren Van Kooten en De Bie hun supersterke televisiecabaret nog nooit hebben we ten om te zetten in een zaalprogram- ma Daar blijven we op wachten Ik ben geen man uit één stuk. Ik ben opgetrokken uit ontelbare stukjes twijfel, te zamen gehouden door Corry". Die uitspraak van Wim Kan, een van Nederlands grootste en warmste theaterpersoonlijkheden, staat in zijn boekje „Soms denk ik weieens bij mezelf', dat dit jaar het Boekenweekgeschenk was. Wim Kan en Corry Vonk zijn altijd ongewoon krachtig protest liet ho- een twee-eenheid geweest en Kan ren. Dat protest gold het bezoek heeft nooit onder stoelen of banken van de Japanse keizer Hirohito, op gestoken dat het altijd Corry was uitnodiging van onze regering. Kan die hem de vrijheid schonk waarin schreef er zelfs een uitgebreide brief hij zich als cabaretier en conferen- over naar de Koningin, en het werd cier zo prachtig kon ontplooien. We voor hem een emotionele periode hebben ze nog eenmaal allemaal Oude wonden werden opengereten, innig samen kunnen zien na de want aan Hirohito en Japan be- oudejaarsconference op de drempel waarde Kan wrange herinneringen, van 1982 en 1983. Corry was zover Immers, van 1940 tot 1945 had hij hersteld dat Kan weer kon optre- met zoveel anderen in een Japans den. Het beeld van hun samen-zijn interneringskamp aan de beruchte was van een zachte, onroerende Birma-spoorlijn moeten werken, tederheid Corry Vonk en Wim Kan moesten. De ziekte van Corry Vonk moet met tranen in hun ogen, machteloos Wim Kan veel heftiger hebben be- toezien hoe de keizer, vrijwel onge roerd dan menigeen vermoedde, stoord van zijn Nederlandse plezier- Zïjn depressie kwam pas veel later reisje kon genieten. Ze gooiden hun en openbaarde zich aan de buiten- koninklijke onderschedingen in de wacht ruim een week geleden. Toen Westemderplas: „Zachtjes en zon- verscheen het bericht dat Wim Kan der tamtam, de plons heeft nie- oververmoeid en volkomen uitge- mand gehoord" Hirohito zou na dat put- moest worden opgenomen in bezoek aan ons land niet meer uit het- St.-Radboud-ziekenhuis in Nij- het repertoire van Kan verdwijnen, megen, waar hij gisteren is overle- Temidden van de grappen zocht hij den. altijd even naar een ernstig moment Wim Kan was de cabaret-vader van om aan Hirohito en zijn daden te het Nederlandse volk Hij presen- herinneren. Het waren vaak ontroe- teerde zich op een manier die hem rende ogenblikken uniek maakte. Op een altijd milde Over zijn ervaringen in de oorlog- wijze gaf hij ministers en andere speriode schreef Kan het boek vermeende leiders van het volk er 'Honderd dagen uit en thuis' trefzeker van langs, en elke politi- Wim Kan was de zoon van een cus wist pas zeker dat hij niet minister. Misschien wel daarom zijn helemaal deugde als Kan hem in tegendraadse voorkeur voor de poli zijn humor geen plaats had gegund, tiek die de Haagse Komedie op een Met zijn spiritueel talent kwam de heel andere manier in het licht zette twinkelende conferencier jong en dan de door het volk gekozen ac- oud weer telkens opnieuw verras- teurs van het Binnenhof deden, sen. Voordat Kan aan zijn artiestenloop baan begon, volgde ij ruim twee jaar Uniek de Amsterdamse Toneelschool. maar eindexamen mocht hij met Het unieke van Kan was vooral dat hij alle lagen van de bevolking met zijn humor wist aan te spreken, zonder dat hij daarvoor zijn intelli gentie hoefde te verloochenen. Kan's grappen hadden altijd ni veau en waren nooit platvloers of schrijnend. Godfried Bomans heeft eens heel raak over hem gezegd: „Wim Kan wist precies tot hoever hij te ver kan gaan". Keihard cabaret was er voor Wim Kan nooit bij. Ook niet toen hij nog zijn eigen ABC-cabaret, samen met zijn vrouw, leidde. Bij dit in 1936 opgerichte gezelschap gaf Kan in het gedeelte vóór de pauze steeds de kans aan jong talent Paul van Vliet, Frans Halsema. Herman van Veen. ach wie niet van de nu vroeg grijze kleinkunstgeneratie heeft niet veel te danken aan het theate rinzicht van een bedachtzaam man als Kan. doen. omdat hij zonder toestem ming als figurant had deelgenomen aan voorstellingen van het Centraal Toneel. In die tijd was hij ook verliefd geworden „op een meisje van de revue". Dat was een schok voor de nette familie. Dat meisje was Corry Vonk van wie ouderen weten dat zij over een bepaald soort buitengewoon talent beschikte, maar Corry stelde haar carrière op het tweede plan en zou zich haar leven lang wijden aan die van de man met wie zij trouwde. Wim Kan. Ondoenlijk is het alle wapenfeiten uit het lange theaterleven van Wim Kan de revue te laten passeren Want steeds waren er weer hoogte punten en soms verraste Kan dan tussen alles door weer met iets heel bijzonders Zoals op die eerste april in 1972 toen er in Brandpunt opeens een kolonel J. C. M Dinkels met geaffecteerde stem het volk kwam vertellen dat het vijf voor twaalf was en de hoogste tijd om de defen siebegroting op te schroeven. Lang niet iedereen herkende in die oude ijzervreter meteen 's lands bemin nelijkste conferencier. Wim Kan was een perfectionist. Ouder wordend richtte hij zich op een schalkse relativerende manier de aandacht van het theaterpubliek steeds duidelijker op de reusachtige spïekborden die hij tijdens zijn op treden altijd op de toneelvloer had liggen. In interviews heeft hij altijd laten weten hoe onzeker hij steeds weer was over de kwaliteit van zijn programma's, in het bijzonder die van de oudejaarsconferences. „Als het doek zakt, rijst de twijfel", heeft hij eens gezegd Naarmate hij ouder werd, bleek Kan ook milder te zijn in zijn theateroptreden, maar saai werd daardoor niets. Meer een prachtig verdiepen van de wijsheden van een oude vader. En in zijn boekje 'Soms denk ik wel eens' staat dan ook „Ik word mij dagelijks bewus ter: ik ben geen vechter meer, maar een beruster". Maar als het er werkelijk op aan kwam, stak Wim Kan zijn mening niet onder stoelen of banken. Het was in 1971 dat hij een voor hem Wim Kan en Corrie Vonk aan het slot van de laatste oudejaarsconferentie in 19S2 in het nieuwe DelaMar-theater in Amsterdam. De dood van Wim Kan betekent voor mij het heengaan van een goede vriend en voor Neder land het verlies van zijn grootste conferencier. Nie mand kon als hij de Nederlanders laten lachen om zichzelf en om de politici die ons volk moesten reageren. Jaren en jaren achtereen is hij de koning van ons cabaret geweest". Dat zegt Simon Carmiggelt, de Amsterdamse schrijver die veel aan het succes van Kan heeft bijgedragen, in een persoonlijke reactie op het overlijden van Wim kan. „In zijn volle glorie ging hij nu van ons heen. Een unieke woordkunstenaar en een feilloos bespeler van het publiek Als het u gaat zoals mij zult u in de toekomst steeds weer aan zijn briljante blijmoedige spot moeten denken. Met dankbaarheid met bewonde ring en op oudejaarsavond met een weemoed die niet spoedig zal helen", aldus Carmiggelt. Met de dood van Wim Kan verliest Nederland een groot cabaretier. Voor mensen zoals ik. die Wim Kan .direct na de oorlog in het Leidseplemtheater hebben bezig gezien, is hij het beeld van de man die het mogelijk maakte om wat er na de oorlog gebeurde te relativeren", aldus PvdA-tweedekamer-fractievoorzit- ter Joop den Uyl in een reactie op de dood van Wim Kan Den Uyl was minister-president toen Kan in 1973 voor het eerst zijn afkeer voor tv-optredens terzijde schoof De eerste oliecrisis en de reactie daarop van het kabinet Den Uyl boden de cabaretier voldoende stof voor een veelgeroemde conference voor de VARA- televisie.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1983 | | pagina 9