CHILI
lï
IK ZOEK HET ZELF WEL UIT
Crisis begint op
chaos 73 te lijken
stemmen uit de kerken
VRIJDAG 9 SEPTEMBER 1983
PZC/ opinie en achtergrond tm
■4 -é september 1973: met
Ji j_ een bloedige coup
maakt de Chileense legertop
een einde aan het ..experi
ment'' van president Salva
dor Allende. Met steun van de
Amerikaanse inlichtingen
diensten wordt de droom van
deze marxist om zeep gehol
pen: een Chili dat op demo
cratische wijze het socialisme
in de armen sluit en de mach
teloze massa van economi
sche en politieke uitbuiting
bevrijdt.
Pinochet
Allende's droom lijkt in
tlinks) West-Europa meer en
thousiasme op te roepen dan
in Chili zelf. Gevoed door de
economische malaise mede
veroorzaakt door de grote
multinationale ondernemin
gen) groeien de tegenstellin
gen tussen de verschillende
bevolkingsgroepen. Het leger
weet dat klimaat van onte
vredenheid uitstekend te be
nutten voor het verwerven
van een schijnbaar onaan
tastbare machtspositie.
11 september 1983, tien jaar
later: Chili verkeert opnieuw
in een economische chaos. De
militaire junta verliest aan
macht, het verzet neemt toe.
terreur is niet voldoende
meer om protesterende Chile-
nen van de straat te houden.
Haalt „sterke man" generaal
Augusto Pinochet 1984? Onze
Latijnsamerikaanse corres
pondent Rob Sprenkels trok
naar Chili om de balans op te
maken van tien jaar militaire
dictatuur.
Allende
iDoor Rob Sprenkels i
Een gigantische economische crisis. Algemene ontevredenheid onder het volk. Discussies
binnen het leger en de regering. Demonstraties. Charges van carabinero's. Waterkanon
nen. Arrestaties. Barricades van brandende autobanden. Traangas. Rubberkogels. Echte
kogels. Gewonden. Doden. Chili begint na tien jaar Pinochet steeds meer gelijkenissen te
vertonen met het Chili van 1973. Evenals onder de gekozen president Salvador Allende reikt
de chaos naar steeds nieuwe hoogtepunten.
Minister Jarpa. een en-aren politicus,
afkomstig uit de ultrarechtse nationa
le partij en een van de grootste pro
motors achter de coup tegen Allende.
is namelijk op publiek niveau al een
paar keer tot de orde geroepen Ter
wijl Jarpa bijvoorbeeld leek te sugge-
ren. dat de militairen reeds vroegtij
dig alle publieke posten izoals bij
voorbeeld de leiding van de sinds
Allende nog altijd in handen van de
staat zijnde kopermijnen of van de
verschillende universiteiten) weer in
burgerhanden zou geven, stelde Pino
chet een dag later dat de militairen in
geen geval voor het aflopen van het
„door het volk gegeven mandaat"
naar hun kazernes zullen terugkeren.
Dat Pinochet vrijwillig voor 1990 de
macht uit handen zal geven, hoeft dan
ook niet te worden verwacht en hij
heeft dat recentelijk ook nog eens
onderstreept
Maar er zijn natuurlijk ook de nodige
verschillen Dit keer geen directe be
moeienissen van multinationale on
dernemingen als ITT of van de Ameri
kaanse spionagedienst CIA. En dit
keer wel een hele scherpe, niets- of
niemand ontziende intimidatie van
bovenaf, waardoor de algemene onte
vredenheid van het volk zich wellicht
iets minder zichtbaar toont dan in
1973. Maar behalve de autoritaire ter
reur zijn er nog meer fundamentele
verschillen, Op de sociale ladder be
zien is de ontevredenheid dit keer
namelijk veel sterker bij de armen
«een groep die de afgelopen jaren
aanzienlijk is gegroeid) dan bij de
betergestelden. zoals in 1973 het geval
was.
Jaime woont in een van de arme
buitenwijken van de Chileense hoofd
stad Santiago. Hij bekent in de eerste
jaren van Pinochet een soort van
verklikker te zijn geweest „Maar dat
deed ik omdat ze mijn hele familie
bedreigden", zegt hij nu In zijn wijk is
hij nu nog altijd een soort kleine
kapitalist. Hoewel hij zijn aannemers-
bedrijfje sinds een jaar of twee kwijt
is, beschikt hij toch nog over een naar
„arme Chileense begrippen" behoor
lijk kapitaaltje. Hij handelt op de
zwarte markt in buitenlandse valuta
in een van de drukke winkelstraten
van het centrum van Santiago.
Desalniettemin kan Jaime er lang
over uitweiden hoe slecht het wel niet
is in zijn wijk. „Eigenlijk heeft nie
mand meer werk. Ik ken meer dan
tien mensen die al sinds de staats
greep van 1973 werkloos zijn. We zijn
kapot. We hebben niet meer te eten.
Er moet iets veranderen. Pinochet
moeg weg. En om dat te bereiken heb
ik de laatste twee protestdagen. in juli
en augustus, zelf op de barricades
gestaan".
Burgeroorlog
Een Nederlandse missionaris, die
sinds 197R in Chili verblijft, kan ook
niet uit over de wanhoop in de arme
wijken waar hij werkzaam is. „Er is
daar gewoon niets te doen. Volgens
mij is meer dan drie kwart van de
bewoners van de sloppenwijken van
Santiago, en dat zijn er miljoenen,
werkloos. En die mensen zijn door het
dolle heen" De Nederlandse missio
naris vertelt hoe hij vorige maand zelf
heeft gezien dat de militaire oproerpo
litie in een van de arme wijken traan
gasgranaten in de huizen school,
vooral daar waar heftig met pannen,
soeplepels en deksels een boel herrie
werd gemaakt om op vreedzame wijze
de ontevredenheid te uiten. Volgens
de Nederlandse geestelijke is hard een
democratisch bewind nodig om een
burgeroorlog te kunnen voorkomen.
Die mening wordt door veel Chilenen
gedeeld. Ook de Chileense bisschop
penraad heeft reeds verschillende uit
spraken in die richting gedaan. Niet
temin blijft generaal Augusto Pino
chet tot nu toe weigeren om daadwer
kelijk aan dergelijke eisen, geformu
leerd door de in feite uiterst gematig
de oppositie, toe te geven.
Volgens de grondwet, die door de
Chileense regering legaal werd ver
klaard na het omstreden volksreferen
dum van eind 1980. moet Pinochet tot
1990 aan de absolute macht in Chili
blijven Pas dan zou een gedeelte van
de macht kunnen worden overgedra
gen aan een parlement dat volgens de
grondwet niet voor 1989 zal mogen
worden gekozen. Maar Pinochet, bij
monde van zijn nog verse burgerlijke
minister van binnenlande zaken. Ser
gio Onofre Jarpa. heeft in feite reeds
toegezegd dat de legalisering van poli
tieke partijen en de verkiezingen van
een parlement wellicht eerder zullen
plaatsvinden Verwacht wordt, dat de
Chileense dictator de grondwetswijzi
gingen die daarvoor nodig zijn zondag
11 september aanstaande bekend zal
maken, ter gelegenheid van wat offi
cieel de tiende verjaardag van de
nationale bevrijding heet te zijn.
Maar al te veel hoeft er niet van die
hervormingen te worden verwacht.
Beloftes
De'ontevrcdenheind in Chili is echter
manifest, ook al heeft hel bewind met
behendig manoeuvreren een groot
scheepse sociale uitbarsting totnog
toe weten te voorkomen. Eerst waren
het de kopermijnwerkers die tijdens
gesprekken lal van beloftes werden
gedaan die nog altijd niet zijn nage
komen. Daarna de vracht wagenbezit-
ters. die ogenschijnlijk door het regi
me in de boot zijn genomen. Wellicht
door toedoen van hun eigen leiders
die Pinochet deze weck een discipli
naire formule hebben beloofd die in
de praktijk elke slaking onmogelijk
zal maken.
In 1973 speelden de eigenaren van
transportmiddelen een van doorslag
gevend belang zijnde rol tijdens de
desorganisatie van het Chili onder
Allende. Chili is namelijk een land dat
door zijn geografische eigenschappen
voor een belangrijk deel van het
wegtransport afhankelijk is. De eco
nomische crisis heeft het wagenpark
de afgelopen jaren echter danig inge
bonden. En de bond van transpor
teurs heeft daardoor duidelijk aan
kracht moeten inboeten.
Leon Fillagnn, de grote leider van de
vervoersbond uit de jaren '70.
schreeuwt daarom al sinds eind 1981
brand. Pinochet zag echter kans hem
vorig jaar als leider van de transpor
teurs te doen vervangen door Adolfo
Quinteros. die zich op de keper be
schouwd een heel stuk vriendelijker
tegenover de regering opstelt.
Maar ondanks het pact dat deze
maand door Quinteros en de regering
is gesloten, beweren de chauffeurs die
je ernaar vraagt, klaar te staan voor
een langdurige staking. Ricardo, een
van hen. vertelt dat hij drie jaar
geleden vijf vrachtwagens had „Nu
heb ik er nog maar éen en elke dag
wordt het moeilijker. Er is steeds
minder werk voor ons".
Wat Pinochet de afgelopen maanden
heeft geprobeerd te doen is verdeeld
heid zaaien onder de oppositie Ook in
het geval van de kopermijnwerkers
die eind juni bijna een algemene sta
king ontketenden. In de mijncentra
zelf werd de arbeidsonderbreking met
militair machtsvertoon gebroken, ter
wijl in de hoofdstad de voormannen
van de mijnwerkers kregen toegezegd
dat hun problemen speciale aandacht
zouden krijgen.
Triest
Maar wat Pinochet bij de mijnwer
kers niet is gelukt, in tegenstelling
tot de chauffeurs, is de vakbondslei
ding enigszins voor zich te winnen.
Rodolfo Seguel, de absolute leider
van de mijnwerkers die ook verant
woordelijk was voor het op gang
komen van de nationale protesten,
heeft zich niet door de autoriteiten
laten inpakken. Dat is dan ook de
reden waarom hij nog altijd niet
opnieuw in dienst is genomen door
het staatsbedrijf dat de belangrijkste
kopermijnen runt.
De situatie van de 633 mijnwerkers
die naar aanleiding van de protesten
in juni definitief werden ontslagen is
uiterst triest, Het ontslag betekende
voor hen dat ze met familie en al hun
hebben en houden uit het mijnwer
kersdorp werden gezet. Nu zitten ze
niet alleen zonder werk maar ook
zonder huis Vrouwen en kinderen
hebben zij bij bekenden moeten on
derbrengen Een mogelijkheid om el
ders aan de slag te kunnen gaan is er
in feite niet.
Claudio. een van de ontslagen köm-
pels uit de mijn van El Salvador.
geloott dat de autoriteiten daar al
maanden zaten te wachten om hem
en zijn progressief denkende collega's
er uit te kunnen gooien. „Maar", zo
beweert hij. „ook al zijn wij nu weg, de
onvrede in de mijnen blijft voortdu
ren. De mensen die ons vervangen
verdienen veel minder dan wij deden
terwijl de rest van onze collega's het
economisch gesproken ook steeds
moeilijker krijgt en door de gebeurte
nissen van juli met zijn neus op de
waarheid is gedrukt
Tien jaar Pinochet is volgens de ont
slagen mijnwerkers uit El Salvador
eigenlijk van begin af aan een grote
rampspoed geweest. Hoewel zij de
coup tegen Allende oorspronkelijk
steunden werd het hen na een paar
maanden al duidelijk dat hun eigen
situatie er met het militaire bewind er
eerder op achter- dan op vooruit zou
gaan, dat zeggen ze tenminste nu.
Claudio geeft als voorbeeld dat al
begin 1974, nog geen half jaar na de
coup, er voor de eerste keer op het
salaris werd beknibbeld terwijl ook
iedereen plotseling twee dagen min
der vakantie kreeg, „Tien jaar lang
hebben we het volgehouden, over ons
heen laten lopen, angstig voor geweld
dadige represailles, maar de afgelo
pen maanden hebben we de angst
overwonnen".
De ontslagen mijnwerkers, waarvan
er zich nu een dertigtal in de hoofd
stad Santiago bevindt in een poging
om hun her en der verspreid geraakte
collega's te hergroeperen, eisen van
de regering dat ze weer in de mijnen te
werk gesteld zullen worden. Ze zeggen
daarvoor te zullen strijden tot het
einde. „Als het nodig is tot de dood",
zo vindt Claudio. „want ik sterf liever
door kogels dar. door hongerOp het
ogenblik ontkomen zij aan een moge
lijke hongerdood omdat ze overal en
van iedereen dingen aangeboden krij
gen. Volgens hen zelf komt dat omdat
een groot gedeelte van het Chileense
volk erkent dat het op gang komen
van de volksprotesten tegen de dicta
tuur voor een groot gedeelte aan hen
is te danken.
De huidige sfeer van algemene afwij
zing van de militaire dictatuur in
Chili komt vooral voort uit liet eco
nomische debacle van Pinochet. In de
eerste jaren van zijn bewind oogste
hij lofzangen van de internationale
bankierswereld omdat hij de cijfer
matige chaos van de laatste maanden
van Allende verrassend snel ver
hielp. Maar het roekeloos opengooien
van de grenzen voor buitenlandse
produkten ging steeds zwaarder op
de toch al niet zo sterke Chileense
economie drukken. De geïmporteer
de artikelen waren beter en goedko
per, de produkten van Chileense ma
kelij werden daarom nogmaar amper
gekocht.
In het begin gingen voornamelijk klei
ne fabrieken over dc kop, en ziekte
verschijnsel dat zich reeds in 1978
begon te manifesteren. Gerichte
maatregelen om de nationale indus
trie te redden bleven uit. Directe
gevolgen: meer werkloosheid en
steeds minder koopkracht. En zo kwa
men ook de grotere industrieën aan
de beurt. Alleen al vorig jaar zouden
meer dan zeshonderd produktieve be
drijven in Chili hun deuren hebben
gesloten.
Ondertussen probeert de regering van
generaal Pinochet vol te houden dat
de economische rampspoed groten
deels wordt verzonnen door de buiten
landse pers. Maar zo staat bijvoor
beeld het officiële werkloosheidscijfer
van nog geen 18 procent ver van de
\Sl
I dcc.
-
-"IkV .7''
Studenten in Santiago protesteren tegen het regime van Pinochet.
werkelijkheid De meer dan 503J
mensen izo'n 13 procent van del
roepsbevolking) die meedoen aar,]
uiterst slecht betaalde werklozen» r»p
gramma's van de regering, worderi
het officiële cijfer niet als werqOnl
beschouwd, hoewel ze dat in feitea ^u|
zijn. Over het algemeen word:]
werkloosheid in Chili op het ogendza"
tegen de 40 procent geschat. Et]^
moeten ook de officiële inflatieci.
(de eerste acht maanden van dit#
18.2 procent) minstens worder. it
dubbeld.
Chili is op het ogenblik in feite &s
roet. Het land'produceert nogj'
genoeg om de aflossingen van®
volgens officiële berekeningen 22d'|
jard dollar bedragende buiten!;
schuld te kunnen betalen. Voor#!
overheidsuitgaven moeten dan'
nieuwe leningen in het buiten!; öe 0
worden aangegaan. Het economist F,
toekomstbeeld van Chili is wat"111
betreft hopeloos, voor wie er dan: F1
aan de macht zal zijn. Hoewel
opvallend is dat Pinochet nog
vrij eenvoudig nieuwe kredietenPer'
westerse banken krijgt, dit jaar air
4,5 miljard dollar.
Wantrouwen
Behalve op economisch terreini PP
er ook op sociaal-politiek ni«j
voorlopig nog geen oplossinget 'e
het zicht. Dc Democratische Alliai j®
onder leiding van de christen-du
craat Gabriel Valdes probeert nv;
regering te onderhandelen oven
versnelde terugkeer naar de dep*'3
cratie maar heeft wat dat betreft: p
nu toe alleen maar negatieve >Ajt
woorden gehad. En onderwijl lat j|C(
de spanningen elke dag hoger op slu|.j
beginnen steeds meer Chilenet j_ub|
vrezen voor een burgeroorlog Mia^,
namerikaanse stijl. Maar ooi
mocht de Democratische Allir Ban
tot een akkoord met Pinochet kunt staal
komen, dan zijn de problemen i neer
lang niet opgelost. eror
Het is opvallend hoeveel mens» utoi
Chili de huidige dialoog tusse san
regering en christen-democraten' mds
trouwen. Wat in Chili als een pt Va
boven water staat is dat Veldeser.tbnonc
collega's niet de directe verte; mur:
woordigers zijn van de mensen t: taat
straat op gaan om te protesteren: cd;
protest is uit het volk geboren c j
politici hebbèn er in feite niets rre-: eger
maken, zo vinden heel veel Chilen ic"de
En waar men bang voor is. is dsl laro
Democratische Alliantie slechts? htis
tieke macht wil en uiteindelijk epn
protesterende mensen die de ir.;:i
wisseling mogeliik hebben ge.~.yg
zou vergeten evenals hun verlara
inzake het aftreden van Pinoch;; »qi
justitie ten opzichte van de ven
woordelijkheid voor de meer>q.
35.000 doden die het militaire t-.-f"*'-
op zijn geweten heeft. pIRI
„Het komt ten einde, de miliu T-jai
dictatuur", zo wordt er onderlutf lonoi
in de straten van Santiago gezon[4anh
Sommige demonstranten willet!ands
nochet al naar Paraquav sturen.» HHP
licht het enige land dat hem Haar
willen ontvangen indien hij v "terP.
afgezet. Afgezet ja, want dat hijrdil d
1990 uit eigen beweging zal opoj)
pen lijkt vooralsnog hoogst o
schijnlijk.
In het weekblad De Tijd van 12 augustus stond een
interview met Jan Blokker, adjunct-hoofdredac
teur van de Volkskrant, die in vroeger dagen nog de
Katholieke Volkskrant heette. Daarin steekt Blok
ker zijn afkeer voor de georganiseerde vorm van
geloof en godsdienst niet onder stoelen of banken.
Letterlijk staat er: „Ik heb een bloedhekel aan
organisaties, kerken, bewegingen, sekten. Christe
nen in de politiek, dat kan alleen maar tot rampen
leiden. Mensen mogen van mij geloven, ik heb ook
mijn rare hobby's. Maar ik heb nooit de behoefte
gevoeld me met een geestverwant te organiseren tot
een adres, telefoonnummer en briefpapier. Als dat
gebeurt zijn de gevolgen niet te overzien, of het nou
gaat om christenen of marxisten".
Zeer waarschijnlijk heeft Jan Blokker met deze
formulering bij veel christenen in Nederland, om ons
maar tot die groep te beperken, en dat is nog steeds
verreweg de grootste groep, een zeer gevoelige snaar
getroffen, ook al zullen velen wat terughoudender
zijn in hun formulering. Er is een nog steeds toene
mende groep van mensen die niet meer bereid zijn
vaste verbindingen aan te gaan. hetzij in kerkelijk
verband door meelevend lid van een kerkgenoot
schap te willen zijn, hetzij in cultureel-maatschappe-
lijk verband zoals het aangaan van een 'ouderwets'
huwelijk, elkaar trouw te beloven 'totdat de dood ons
scheidt!'
Oorzaken
Het zou al te goedkoop zijn dit fenomeen af te doen
met een typisch welvaartsverschijnsel. De feiten
kunnen trouwens deze bewering ook meteen logen
straffen. de welvaart neemt inmiddels duidelijk af.
maar de zojuist genoemde verschijnselen blijven nog
toenemen en uit recente onderzoeken blijkt dat dit
zo nog wel een tijdje door zal gaan! Moet je dat
betreuren, gaat het met het moreel van het Neder
landse volk dan zo fors bergafwaarts of toont het
alleen aan dat er al heel lang geleden iets verloren is
gegaan, waarvan wij nog steeds dachten (en tegen
beter weten in hoopten) dat het aanwezig was0
Mocht dit laatste het geval zijn, dan is deze ontwik
keling. die door velen toch als een verlies wordt
ervaren, in die zin heilzaam, dat we ons niet langer
aan valse hoop kunnen overgeven. In ieder geval
klaart de lucht dan wat op en er is minder aanleiding
elkaar te verketteren.
Secularisatie
Het is nog niet zo lang geleden dat je in Nederland
voortdurend met de term 'secularisatie' om de oren
werd geslagen. Dat je er de laatste tijd veel minder
over hoort, heeft wel te maken met het feit dat er in
Nederland steeds minder valt te 'seculariseren'. Voor
degenen die niet meer weten wat secularisatie
betekent: je zou het kunnen omschrijven als een
levenshouding, waarin de mens zich geheel zelfstan
dig gaat voelen, autonoom. De geseculariseerde
mens heeft het gevoel alles zelf te kunnen, tot alles in
staat te zijn.
Het is tegelijk ook een prettig gevoel want het geeft
het gevoel van vrijheid, geen reden dus om je nog
langer te binden Daarmee heeft dan ook de ouder
wetse Godsvoorstelling, een alles regelende God,
afgedaan Ook het begrip 'Gods Voorzienigheid'
waarvan men overigens geen duidelijke voorstelling
had en daarom goed gebruikt kon worden, wanneer
men er zelf niet meer aan uit kwam, heeft een flinke
deuk opgelopen. Deze ontwikkeling is heel schoor
voetend begonnen Er wordt wel eens spottend
gezegd dat met de uitvinding van de kunstmest in
Nederland de onkerkelijkheid is begonnen. In ieder
geval werd wel duidelijk dat de behoefte aan bidpro-
cessies voor de vruchten der aarde afnam in hetzelf
de tempo, waarin de boeren door kunstmatige
ingrepen het groeiproces zelf in handen kregen.
Steeds meer boeren lieten daarom het bidden voor
de gewassen aan anderen over. waarbij bovendien
ook wel de overtuiging zal hebben meegespeeld: als
het bfj hem regent, zal het bij mij ook wel druppelen!
Oogkleppen
Dat dit hele proces van secularisatie na dc Tweede
Wereldoorlog dan plotseling in een stroomversnel
ling kwam, is achteraf beschouwd, helemaal niet zo
vreemd. Nu pas beginnen we te begrijpen dat het
Nederlandse volk lange tijd een conservatief volkje
is geweest en met grote oogkleppen op rond liep.
Met name onder de katholieke bevolking heeft er
lange tijd een mentaliteit geheerst, waaraan nu
misschien steeds meer mensen liever niet meer
hennnerd willen worden. Katholiek Nederland heeft
lange tijd zeer sterk tegen Rome aangeleund. Deze
houding ging gepaard met een sterke minachting
voor ons omringende landen zoals Frankrijk en
andere meer zuidelijk gelegen landen. Wij vormden
in Nederland toch maar een modelkerk. waaraan
anderen een voorbeeld konden nemen. Interessant
daarbij is dat deze mentaliteit vooral leefde in de tijd
van de katholieke emancipatie. Achteraf begint het
ons pas duidelijk te worden dat juist Nederland in
die tijd heel sterk achter liep op veel andere landen
in West-Europa.
Ontwikkeling
In feite moeten we veel verder terug in het verleden
om het begin en de oorzaken van deze ontwikkeling
te kunnen volgen en begrijpen. De emancipatie, een
modewoord in onze dagen, begon al op het moment
dat de mens zich in Europa los begon te maken van
het middeleeuws godsbeeld. Op die lange weg zijn er
uiteraard mensen geweest, die deze ontwikkeling
heel sterk beïnvloed hebben, zoals de filosoof Descar
tes 1596-1650i. die het gezag van de kerk opzij schoof
en het eigen ik tot het enige uitgangspunt van zfjn
denken maakte. De snelle ontwikkeling van de
natuurwetenschappen, die daarop volgde, kon deze
houding alleen maar versterken. Aanvankelijk kon
deze ontwikkeling vrij geruisloos verlopen. Enerzijds
had het middeleeuws christelijk leefpatroon steeds
minder inspiratie te bieden, anderzijds was er inog)
niet de behoefte zich massaal tegen dit 'christelijk'
wereldbeeld af te zetten. Wij moeten niet vergeten
dat het ongenoegen met de samenleving zich, laten
we zeggen rond 1700. niet op dezelfde wijze demon
streerde als in onze dagen. Begrippen als burgerlijke
ongehoorzaamheid moesten nog geformuleerd wor
den.
Er kunnen waarschijnlijk nog heel wat andere over
wegingen gemaakt worden, die de houding van de
moderne Nederlandse 'christelijke' mens sterk beïn
vloed hebben. Ik denk aan de invloed van het
existentialisme. Terwijl er in onze tijd nog maar
weinig over het existentialisme gesproken wordt, is
de invloed daarvan in brede kringen wel aanwezig.
Ook al zullen weinig mensen precies kunnen vertel
len wat bijvoorbeeld Jean Paul Sartre geleerd heeft
en al zullen er ook maar betrekkelijk weinig 'intellec
tuelen' gevonden worden die het radicale standpunt
van deze Franse filosoof onderschrijven, toch heeft
deze denker iets bloot gelegd, waann veel mensen
zich zullen herkennen, Waarschijnlijk zullen weinig
mensen zich, zoals Sartre het formuleerde, „veroor
deeld voelen tot de vrijheid". Dat neemt niet weg dat
steeds meer mensen de behoefte gekregen hebben
hun leven zelf te bepalen en zullen ze steeds minder
geneigd zijn zich op voorhand uit te leveren aan
gevestigde instellingen met hun vastgelegde leefre
gels, of het nu om kerkelijke of burgerlijke instituties
Betrekkelijk
In heel deze ontwikkeling is bovendien het besef
gegroeid dat het geloven in de kerk slechts betrek
kelijke waarde heeft. En dit laatste is niet alleen de
schuld van de mensen, die een steeds afwachtender
houding aannemen tegenover de kerk, maar net zo
goed van de kerk zelf. Er groeit bij veel mensen het
besef (of misschien is het ook maar een vaag
vermoeden) dat het geloof van de kerk niet altijd
samenvalt met het geloof van de bijbel.
Het geloof van de kerk vindt nog steeds zijn uitdruk
king in formuleringen, die meer doen denken aan
filosofische categorieën dan aan de manier waarop
Jezus van Nazareth zijn geloof in God, die Hij zijn
Vader noemde, tot uitdrukking bracht. Het handelen
en spreken van de kerk herinnert vaak weinig aan
het handelen en spreken van diezelfde Jezus van
Nazareth, die zich met niemand en niets identificeer
de en juist daarom tegenover iedereen en in alle
situaties wist te getuigen van zijn betrokkenheid op
God en van zijn behoefte anderen daarin te lateg
delen.
In feite is er in de kerk nauwelijks tijd en niiiwp
geweest de 'theologie' van Jezus een kans te geve?»
De behoefte om corrigerend en regelend op te trede: g(
begon vrij snel. Naarmate de kerk groeide in jarenKK
ledental, ontstond daarmee ook de wet van
traagheid. Bovendien is de zelfkritiek in de leidns®
van de kerk nooit erg groot geweest, overtuigd aissg
was van haar goddelijke instelling.
Daarmee werd het menselijk en dus gebrekküjfe
functioneren van diezelfde kerk gemakkelijk ovtfjta
het hoofd gezien.
Vai
:hri,
Godsgeloof
Men mag dus niet verbaasd staan dat de moderr.jQyg
mens op zijn dood is om zich uit te leveren aaT
instituties, van welke soort dan ook, want noc
vertrouwt het simpelweg niet meer. Bovendien
looft hij ook steeds minder aan zijn eigen moge!i> wTRl
heid om waar te maken wat deze instituties, vfc
kerkelijke als wereldlijke, van hem verwachte
Heeft dit alles dan toch met geloof te maken1
vermoed van wel. De traditionele Godsvoorstellto!
heeft bij velen afgedaan. Daarvoor is weinig of me')
in de plaats gekomen Wel is er in veel gevallen^ tchei
flinke brok onzekerheid en wantrouwen ontstaan t' fe va
feite dus een duidelijk afscheid van een Godsge.:- it R
dat al lang was uitgehold. Maar hoe reikt men
mensen een ander, oorspronkelijker en authentiek- jOe ci
Godsgeloof aan? Voorlopig lijkt één ding in ieoritoene
geval duidelijk te zijn- de kerk moet tonen in staat - *erk
zijn gerechtigheid te bemiddelen en ook voor zie1-"
waar te maken. In onze tijd van sterke individu!
ring bestaat er bovendien een sterke huiver zich
laten motiveren voor eén uniform ideaal Dat het-fan p
tot gevolg dat men zich niet zo snel bij zo'n
instituut als de kerk nu eenmaal is. wil aansluit^
Diezelfde afwachtende houding is overigens ook"
zien binnen onze burgerlijke samenleving,
vooral jonge mensen zich ook niet meer zo vi
sprekend de traditionele rolpatronen laten op
gen.
dr G H öuiisJf#
