Slapende corrector
AFSCHEID VAN
EERSTE KAMER
BOEING
Wie zich niet weert, leeft verkeerd
Slachtoffers van vermetelheid
of van een koel misdrijf
stemmen uit de kerken
VRIJDAG 2 SEPTEMBER 1983
iDoor Louis Burgersi
De Eerste Kamer is eigenlijk een slapende corrector. Als je er niets van merkt, dan is
alles in orde. Maar als Kamerlid moet je wel onmiddellijk klaar staan, als is iets niet
klopt. Ik had daar in het begin nogal moeite mee, met dat gevoel dat eigenlijk niets deed". Het
heeft prof. dr T. L. Thurlings, de scheidende voorzitter van de Eerste Kamer een aantal jaren
gekost, voordat hij gewend was aan het andere werktempo van de Kamer. Op 13 september
neemt hij afscheid van de Senaat na 27 jaar zitting te hebben gehad in dit hoge college van
staat, waarvan de laatste tien jaar als voorzitter.
Toch was de overgang in 1956. toen
het aantal leden werd uitgebreid van
50 naar 75, van een 'actief adviesor
gaan als de Sociaal Economische
Raad naar de 'passieve' Eerste Kamer
tamelijk moeizaam. ..De eerste jaren
na 1956 vond ik tamelijk deprime-
Kerk zo snel mogelijk geheel of ge
deeltelijk te ontruimen.
„Wy waren vooral bang dat er paniek
zou kunnen uitbreken indien de rel-
lenschoppers tot de kerk doordrongen
en bijvoorbeeld de deuren in brand
zouden steken. Maar gelukkig kwam
rend. Pas in het begin van de jaren het niet zover. Ik werd trouwens
zestig ben ik gewend geraakt aan de
manier van werken in de fractie,"
aldus Thurlings.
Hij maakt er dan ook geen geheim
van dat de KVP in 1956 nogal veel
druk heeft moeten uitoefenen om de
voortdurend op de hoogte gehouden
van de stand van zaken buiten door
een gepensioneerde generaal van de
marechaussee, die als ceremonie
meester achter mij stond." aldus dr.
Thurlings.
toenmalige hoogleraar in de staat- „Het enige wat wij in de kerk van de
huishoudkunde in Wageningen op de rellen hebben gemerkt was het geluid
lijst voor de Eerste Kamer te mogen van een helicopter, die er niet hoorde
plaatsen. Uiteindelijk overwon toch
de loyaliteit met de eigen partij.
Inmiddels heeft dr Thurlings zijn
mening grondig herzien. Zijn opvat
te zijn en de sirenes van de politiewa
gens". Volgens Thurlings was er trou
wens sprake van een goed georgani
seerde actie De rellenschoppers pro-
ting komt er op neer. dat als de Eerste beerden drie centrale punten in han-
Kamer niet had bestaan, deze toch den te krijgen. Was dat gelukt, dan
zou hebben moeten worden uitgevon
den. Welk politiek lichaam zou anders
haar corrigerende taak moeten ver
vullen. Want ook voorstanders van
opheffing van de Senaat, vinden dat
er nog een controle mogelijk moet zijn
op het werk van de Tweede Kamer,
aldus Thurlings.
Zonder veel moeite somt hij een aan
tal voorbeelden op van wetsvoorstel
len. die alsnog in zijn Kamer gesneu
veld zijn. Dat is bijvoorbeeld gebeurd
bij de pensioenregeling voor politieke
ambtsdragers i omdat de pensioenen
veel te hoog konden oplopen). Bij
gemeentelijke herindelingen zien
verontruste inwoners in de Eerste
Kamer nog wel hun laatste hoop.
Maar ook wist de Kamer te bereiken
dat de heffingen bij het gebruik van
grondwater weer verlaagd werden, na
dat de Tweede Kamer deze juist fors
verhoogd had. Dat gebeurde bij een
stemming op carnavalsdinsdag, toen
een groot deel van de zuiderlingen
thuis in Brabant of Limburg was. Op
verzoek van leden van de Tweede
Kamer stemde de Senaat het wets
ontwerp alsnog af.
was de stad minstens 24 uur verlamd
geweest.
Kamervoorzitter Thurlings, die dit
jaar 67 jaar wordt, verlaat de Senaat
juist op hel moment dat er sprake is
van een duidelijke vernieuwing. Niet
alleen wordt de Kamer voor de twee
de maal in twee geheel vervangen,
vanaf dit jaar is de zittingstermijn
verlaagd van zes naar vier jaar. En in
tegenstelling tot vroeger zal elke
keer de gehele Kamer vervangen
worden.
In het vervolg vinden de verkiezingen
voor de Kamer plaats binnen drie
maanden na de verkiezingen voor de
Provinciale Staten. Dat leidt ertoe
dat de Senaat een betere weerspiege
ling vormt van de politieke opvattin
gen van de bevolking. Onder het
huidige systeem kon het voorkomen
dat een deel van de Senaat gekozen
was aan de hand van Statenverkiezin
gen, die acht jaar eerder waren gehou
den
Dr. Thurlings sluit niet uit dat de
Eerste Kamer zich vanaf dit jaar wat
meer politiek zal opstellen. Maar om
dat de opkomst bij de Statenverkie
zingen vaak nogal afwijkt van Kamer-
Inhuldiging
In zijn tien jaar als voorzitter vormt
de inhuldiging van koningin Beatrix
op 30 april 1980 een duidelijk hoogte
punt. Als voorzitter van de verenigde
vergadering van Eerste en Tweede
Kamer was dr. Thurlings verant
woordelijk voor het goede verloop
van de festiviteiten in en rond de
Nieuwe Kerk in Amsterdam.
Het grootste probleem was dat het
draaiboek voor de inhuldiging van
1948 volstrekt verouderd was In 2,5
maand moest na de bekendmaking
van het komende aftreden van konin
gin Juliana een heel nieuw schema
worden opgesteld. Daarbij koos dr.
Thurlings, ook in overleg met het
Koninklijke Huis. voor een stijlvolle,
waardige aanpak die echter in geheel
geval pompeus mocht worden
In slechts 2,5 maand lukte het de
inhuldiging op papier rond te krijgen.
En ook de rellen, die niet geheel
onverwacht op de dag zelf uitbraken,
konden de festiviteiten op de Dam
niet verhinderen. Voor aiie zekerheid
waren er overigens wel drie evacuatie
plannen voorbereid, om de Nieuwe
Senaatsvoorzitter Thurlings
verkiezingen zal de versterking van
het electorale besef nogal meevallen.
De voorzitter is overigens de afgelo
pen maanden tot de overtuiging geko
men dat directe verkiezingen voor de
Senaat toch de voorkeur verdienen
boven het nu bestaande systeem van
getrapte verkiezingen. De betrokken
heid tussen kiezer en gekozene zou
dan groter zijn. Als ideaal ziet dr.
Thurlings directe verkiezingen, sa
men met de Kamerverkiezingen.
Het opheffen van de Eerste Kamer
ziet dr. Thurlings niet als een verbete
ring Ook dan blijft de controlerende
taak noodzakelijk. Als je dat ook over
zou laten aan de Tweede Kamer, heb
je echter de kans dat snel besloten
wordt dat een tweede lezing niet
nodig is. Twee identieke Kamers, elk
met hun eigen verantwoordeüjkhe-
den. vormt daarom een betere oplos
sing.
Toekomst
Volgens de Senaatsvoorzitter zal het
ook in de toekomst onvermijdelijk
blijven dat de Eerste Kamer onder
grote tijdsdruk komt te slaan. Met
zuchten en steunen 'ja' zeggen op een
belastingwet is dan zo ongeveer het
enige wat de senatoren overblijft.
Zou de Eerste Kamer bijvoorbeeld
kort voor 31 december 1982 een wets
voorstel hebben afgewezen „dan had
je brokken gekregen".
Dr. Thurlings' onderscheid naast deze
kortlopende financiële wetten de
structurele wetgeving. Deze vraagt
wel degelijk een bezonken oordeel,
waarbij afwijzing van bepaalde voor
stellen mogelijk blijft. Hij wijst daar
bij bijvoorbeeld op de verschillende
abortuswetten, die in de Senaat ge
sneuveld zijn.
Het lijkt een weerkerende klaagzang,
maar ook Senaatsvoorzitter Thur
lings kan niet nalaten te wijzen op de
wat hem betreft te ver doorgezette
verjonging in de Kamer. Veel ervaring
in het politieke en maatschappelijk
gebeuren is al verdwenen, nu 25 van
de 75 Kamerleden minder dan twee
jaar zitting hebben. Slechts enkelen
vervullen al meer dan twaalf jaar hun
overigens met betaalde baan.
En nu zullen er opnieuw enkelen
opstappen, die node gemist kunnen
worden Dr. Thurlings wijst daarbij op
onder meer oud-staatssecretaris Hedy
d'Ancona. die door de PvdA niet meer
verkiesbaar is gesteld. En ook prof.
Rijnvos, de enige financiële deskundi
ge uit de CDA-fractie. keert niet terug.
Al eerder zag hij de deskundige
VVD'er Wiebenga naar de Tweede
Kamer verhuizen.
Professor Thurlings kwam in de Eer
ste Kamer in een periode dat van dit
hoge lichaam vooral oud-ministers,
vakbondsvoorzitters, vertegenwoor
digers van andere maatschappelijke
groepen en zelfs de burgemeesters
van Rotterdam en Amsterdam deel"'
uitmaakten. Deze gebundelde maat
schappelijke ervaring is langzaam af
gebroken.
Met een ondertoon van spijt signa
leert dr. Thurlings dat steeds meer
provinciale politici via de Staten hun
eigen kandidatuur propageren. Dat
hoeft op zichzelf niet slecht te zijn,
want ook zij staan in de maatschap
pij. Maar door meer politiek op te
treden dreigt het vormen van een
bezonken oordeel in het gedrang te
raken
„Gebrek aan daadkracht zou heel
slecht zijn. Maar het bemoeien met
elk detail maakt hel besturen van het
land onmogelijk. Het is hier nog niet
zover, maar kijk maar eens naar de
motie vloedgolf in de Tweede Ka
mer".
door Harry Kuipen
Opzettelijke moord" hebben
Amerikanen het neerschieten
van de Koreaanse Boeing-747 met
269 inzittenden genoemd, in de
nacht van woensdag op donderdag
in het grensgebied van de Sovjet-
Unie en Japan. Het Sovjetrussische
persbureau Tass daarentegen meldt
dat het vliegtuig geen zichtbare
registratie had, geen identificatie
verlichting voerde, niet reageerde
op radio-oproepen en evenmin op
aanwijzingen die de Russische Suk-
hoi's-15 zouden hebben gegeven.
Valt er wat in te brengen tegen de
stelling dat het neerschieten van een
passagiersvliegtuig laf en misdadig
is en van geen enkel respect voor
menselijk leven getuigt'? De Sovjets
zelf hebben alle alle sporen uitge
wist. Althans voorlopig, want vroeg
of laat komen zij misschien toch wel
boven water. Militaire apparatuur
voor zulke opsporingen bestaat en is
mogelijk al ingezet. Maar als het
waar is wat de Sovjets beweren, dan
„komt een vlieger inderdaad in grote
moeilijkheden zegt een woordvoer
der van de Koninklijke luchtmacht.
Het is niet voor het eerst dat een
land passagiersvliegtuigen met mili
tair geweld te lijf gaat. Duitsers
beschoten in september 1939 boven
Helgoland een DC-3 van de KLM,
waarbij een passagier werd gedood.
Joegoslaven beschoten in 1955 een
Israëlische Constellation; Bulgaren
namen het over waarna het vliegtuig
neerstortte. Alle 56 inzittenden kwa
men om het leven.
Israëlische vliegtuigen schoten in
1973 een Libische Boeing-727 neer
boven de Sinai. na de oorlog van
begin dat jaar door de Israëliërs
bezet gebied. Volgens de Israëliërs
was het toestel, dat naar Cairo
moest, uit de koers geraakt en had
de vlieger boven de Sinai de aanwij
zingen van de Israëlische jagers ge
negeerd. Alle 107 inzittenden werden
gedood.
Eveneens eejj Zuidkoreaans passa
giersvliegtuig kwam in 1978 boven
de Sovjet-Unie terecht en werd zoda
nig beschoten dat het tot een nood
landing werd gedwongen. Twee inzit
tenden verloren hierbij het leven. In
Rhodesie werd in 1977 een Rhodesi-
sche Viscount neergehaald door vrij
heidsstrijders, die vanaf de grond
een raket afschoten. Van de 56 inzit
tenden kwamen er 38 om het leven.
Vliegers leren tijdens hun opleiding
voor civiel of militair vlieger wat zij
kunnen verwachten en wat zij zeil
moeten doen wanneer zij in verbo
den gebied terecht komen. De kans
hierop bestaat altijd, want landen
rekenen de kolom luchtruimte tot 12
a 20 km boven hun territorium (land
en zee) als soeverein gebied.
Over het algemeen zijn binnen elk
territorium bepaalde ge
bieden verboden voor het burger-
luchtverkeer.
Afspraken
Voor het geval dat passagiers- en
andere vliegtuigen door wat voor
oorzaak buiten het toegestane ge
bied komen bestaan er wereldom
vattende overeenkomsten tussen re
geringen hoe zij in die situaties
zullen handelen. Bijgevolg dienen
ook de (verdwaalde) vliegers te we
ten wat zij kunnen verwachten en
wat zij moeten doen - vooral wan
neer de aanwijzingen worden gege
ven door de inzet van jachtvliegtui
gen.
Om duidelijk te maken dat een vlieg
tuig van koers moet veranderen ple
gen militaire jagers passagiersvlieg
tuigen te „snijden": horizontaal
schuin voor de cockpit langs, van
boven naar beneden en wat nog meer
voorstelbaar is. maakt de passagiers
vliegers duidelijk in welke richting
zij de route moeten vervolgen.
Gaat de onderscheppende jager voor
het passagiervliegtuig uit en laat de
jager zijn wielen zakken, dan wordt
daarmee duidelijk gemaakt dat het
passagiersvliegtuig moet landen.
Daarnaast is het gebruikelijk dat een
onderscheppend vliegtuig radiocon
tact zoekt met de bemanning van
het passagiersvliegtuig. Per slot kan
er voor de civiele bemanning een
dwingende reden zijn om van de
route af te wijken, bijvoorbeeld wan
neer onderweg, boven zee, een tech
nische storing is opgetreden die het
nodig maakt zo snel mogelijk te
landen.
Zou de civiele bemanning op dit alles
niet reageren, dan wil het voorko
men dat onderscheppende jagers
met hun boordmitrailleur of -kanon
een schot voor de boeg lossen.
Civiele vliegers die ook daarop niet
zouden reageren zijn degenen voor
wie de „grote moeilijkheden" drei
gen waarover de Koninklijke lucht
macht spreekt, vooral als zij onder
weg zijn naar militair beveiligde ge
bieden
Een buitenlands vliegtuig dat boven
Nederland een verkeerde koers volgt
- in de zomer gebeurt dat een a twee
keer per week - loopt groter risico
wanneer het in dc richting zou gaan
van (bijvoorbeeld) een basis als
Woensdrecht wanneer daar kruïs-
vluchtwapens zouden staan opge
steld, dan wanneer het op een stille
dag boven een oefengebied van de
luchtmacht terecht zou komen.
DE
De Sovjet-Unie stelt in dit opzichtig
andere eisen aan maatschappijen en
vliegtuigbemanningen die - via Alas- D el
ka onderweg naar Japan of verder - De
naar de aard van deze route dicht bij )Koi
Russisch gebied komen. De noorde- ;gee'
lijkste punt van Jajian en de het
zuidelijkste van het Russische eiland [een
Sachalm liggen slechts enkele tien-[mee
tallen kilometers van elkaar. twei
Sachalin wordt door de Russen met (Inge
de grootste afzondering omgeven. jCiee
Herhaaldelijk hebben zij gewaar- ;van
schuwd dat zij geen binnendringers pet
zullen dulden. Anderen dan erheen t^1
gezonden militairen of autochtone jege
bewoners is het streng verboden op de v
Sachalm (of op het vasteland in die nen
buurt) te komen. Russen. Japanners-
en Amerikanen houden elkaar in dat Doo
gebied uiterst scherp in de gaten, de i
In de twee-en-een-halfuur dat Russi- ivooi
sche Sukhoi's de 747 hebben achter- dooi
volgd zou de Zuidkoreaanse Boeing- Ada
747 alle verlichting hebben gedoofd [een
en ook maakte Tass bekend dat het jxisti
vliegtuig geen registratie zou hebben [diet;
gevoerd. Dat laatste is nonsens: de tigei
registratie HL-7442 van dit vliegtuig ajde
moet op de romp even duidelijk ry-
vermeld zijn geweest als op de ande- y
re Boeing-747's van de KAL.
Als de 747-bemanning alle verlich- «n
ting zou hebben gedoofd, kunnen
daarmee niet alleen de rode en groe-
ne identificatielichten op de staart. HFl
het dak en de vleugeleinden mee zijn ,RN
bedoeld, maar ook de verlichting van 1
het interieur. En niemand zou waag er,
opgevallen zijn?
Dat zou betekenen dat de vliegers
zich 2,5 uur lang ervan bewust zijn
geweest in verboden gebied te
vliegen. Zonder daarover te spreken
mnt Ho Tononco «f ar, Ho™»
met de Japanse of een andere ver
keersleiding? Dat lijkt erg onwaar-
schijnlijk. ™ai
Kunnen zij onbewust een verkeerde
koers hebben gevolgd? Dat moet
niet worden uitgesloten. Evenals an
dere moderne vliegtuigen kan de
Boeing-747 per computer naar zijn
istich
IStib
ae in te[
Protesten
eindbestemming worden gestuurd. g.
Als eenmaal de goede gegevens zijn
ingevoerd, hoeft een vlieger zich daaren d_
geen zorgen meer om te maken,
Invoeren van de goede gegevens is^ A
echter wel een ijzeren voorwaarde-
om op de plaats van bestemming te]V/T(
komen. Maar zelfs dan: de praktijk-
wijst uit dat vliegers, de computer™,,»
ten spijt, met grote regelmaat con-1"®'
troleren of zij nog op de goede koers
zitten. Opnieuw rijst dan de vraag:UY(
zouden zij in het gezelschap van achtjjEN
vliegtuigen. 2.5 uur lang. geen mo-i„ m
ment op de gedachte zijn gekomen^,, e
In beide gevallen zal de luchtmacht
ingrijpen, maar niet in die mate dat
het „verdwaalde" vliegtuig dan ook
zal worden neergeschoten. Wat Ne
derland en vele andere landen be
treft, resulteert de overtreding in
een protest dat via diplomatieke
kanalen worden afgewikkeld.
om hun koers te controleren?
daag
Enige vermetelheid van de ZuidkOomd.,
reaanse vliegers moet niet wordenvofie
uitgesloten. Maar vooralsnog lijktde rj
het er toch het meest op dat deflae j.
Russen na zorgvuldige overwegingVand
en in koelen bloede besloten hcbbengeren
het vliegtuig met zijn passagiersgen c
genadeloos aan flarden te schietea()liin
E>rkej
Angst teister ons niet
wij zijn in bevrijd gebied
land waar de standaard staat
van wie de dood verslaagt.
Woorden van dichteres Maria de Groot in de
vredeskrant 1983 die tijdens de vredesweek
van 18 tot 25 september in veel kerken zal worden
verspreid. Met de tweede grote landelijke vredesde
monstratie op 29 oktober in Den Haag in het
vooruitzicht en de plaatsing van de eerste middel
lange afstandsraketten in Europa voor de boeg,
belooft het een spannende winter te worden. Zelf
herinner ik mij nog het televisiedebat van decem
ber 1979, toen een stotterende Van Agt het vragen-
vuur uit de tweede kamer over de plaatsingsplan
nen nauwelijks de baas was. 'Pappen en nathouden',
was toen het devies. Uitstel en praten. Dat het
toverwoord 'onderhandelen' echter al bij voorbaat
geen enkel resultaat zou hebben, stond toen al vast.
Hoe zit de zaak in elkaar? De NAVO eist vanaf 1979
'gelijkheid' in de middellange afstandraketten ter
land tussen Rusland en Amerika. Dat is het enige
type kernwapens waarvan de NAVO er nu al twintig
jaar geen enkele bezit en de Russen vele honderden.
Die ongelijkheid werd echter ruimschoots opgehe
ven door het aantal westerse raketten op onder-
zeeérs en bommenwerpers. Maar die mogen, volgens
de NAVO. in Genève bij de onderhandelingen niet
meetellen. Verder telt de NAVO de Russische raket
ten die op China gericht staan wel mee, maar de
Britse en Franse raketten die op de Sovjet-Unie
gencht staan weer niet. Het is duidelijk dat op zulke
voorwaarden elk gesprek over radikale ontwapening
by voorbaat een lachertje is en in het gunstigste
geval via kruidenierspolitiek een paar kernkoppen
over en weer minder kunnen opleveren.
Toen onlangs het officiële Amerikaanse document
'Airland Battle' uitlekte, werd het doel van de te
plaatsen kernwapens duidelijk: „Het doel van dit
soort militaire operaties kan niet simpelweg het
voorkomen van een nederlaag zijn, het doel moet
zijn winnen.' Voeg hierbij de historische woorden
van de Amerikaanse regering dat een nucleaire
oorlog in de vorm van een ter waarschuwing in
Europa gegooide atoombom, kan worden gewonnen
en bedenk hoe listig het politiek-militair-weten-
schappelyk systeem verweven is met economische
belangen (wapenproducent. General Electric ont
vangt dagelijks 3000 dollar voor onderzoek uit de
staatskas, terwijl op uitkenngen onder de armsten in
Amerika wordt bezuinigt), en het is duidelijk dat er
de komende jaren een grote taak ligt voor de kerken,
om tegenover deze duivelse krachten nieuwe evange
lische weerbaarheid te ontwikkelen.
Dippel
Het aangezicht Gods leert mij dal de ovenvinning
van alle mensen, hel ontvangen van leven en
toekomst, niet gelegen is in het zoeken van 'macht-in-
voorraad', maar in de weg van nederigheid, sterven
en opstaan'.
Deze uitspraak van de scheikundige/theoloog C. J
Dippel (1902-1971) uit 1958 en zijn verschillende
bundels en publikaties rond thema's als 'de verhou
ding geloof-natuurwetenschap'. 'atoombewapening
als symptoom van de westerse cultuurcrisis' en 'de
taak van kerk en vredesbeweging in zaken van
oorlog en vrede', zijn zeer actueel en een gedegen
studie waar In het laatste januarinummer van het
maandblad wending gaan verschillende theologen
op Dippels visie in.
Volgens hem is een mondelinge afwijzing van de
nucleaire bewapening door de kerken onvoldoende
Kernwapens zijn slechts één teken van een zieke
westerse cultuur. De oorzaak van de dodelijke
ïmnpasse waarin wij leven, heeft volgens Dippel te
maken met de verhouding tussen macht en vrijheid
die in de Bijbel totaal anders is dan in onze
samenleving. De vrijheid is ons zogenaamde 'vrye
Westen' is gebaseerd op een opeenhoping van macht
die onder andere wordt uitgedrukt in de bewape
ningswedloop en de economische strijd tussen de
grootmachten. Onze huidige westerse samenleving is
- evenals het Oosteuropese communisme - gebaseerd
op zelfhandhaving op korte termijn. De visie van het
evangelie is radikaal anders. Om te kunnen groeien
tot nieuwe mensen op een nieuwe aarde, die beant
woordt aan Gods plan, kan de mens alleen door Hem
gemachtigd worden. Iedere vorm van zelfhandha
ving, schraapzucht en 'macht-in-voorraad' maakt de
mens onvrij te kiezen voor Gods vrijheid. Hij maakt
zich afhankelijk van die overheden, krachten en
machten, die het recht op leven en dood in eigen
hand nemen. Tegenover de macht van de kracht,
leert het evangelie de macht van de nederigheid, de
dienstvaardigheid. Wanneer de Gemeente ernst
maakt met de keuze voor de evangelische verhou
ding tussen macht en vrijheid, zal zij moeten weten
dat dit haar in de samenleving niet- in dank zal
worden afgenomen. De kerk is in de wereld apart
gesteld, geroepen tot de kritische taak de machten te
ontmaskeren. Juist uit solidariteit met de wereld en
ter wille van de toekomst van de hele schepping zal
zij zich tegenoverdie wereld moeten opstellen
Bekering
Het is duidelijk dat een politiek gebaseerd op een
volstrekt wantrouwen van de vijand en een even
volstrekt vertrouwen op eigen machtsgebruik, bij
bels gezien volstrekt heilloos is. De vergissing dat
door een schijnbaar machtsevenwicht een uitbar
sting van geweld zou kunnen worden voorkomen,
gaat uit van de hoogmoedige gedachte dat vreed
zaam samenleven mogelijk zou zijn op basis van
wederzijds wantrouwen plus een voorraad vergel
dingsmaatregelen. Het is duidelijk dat deze vorm
van machtsevenwicht niet eindeloos kan voortdu
ren. De innerlijke logica achter deze gedachten
maakt dat geen van beide partijen eenzijdig ten
goede kan veranderen, wat juist ons aller bijbelse
opdracht is (heb uw vijanden lief). Het woord 'beker
ing' staat daarom bij Dippel centraal: 'De kerk kan
en moet de atoombewapening afwijzen omdat een
CHristen zijn geloof en liefde voor Jezus niet kan
verenigen met de bereidheid genocide volkeren
moord i te plegen via atomisch geweld of zich daarop
permanent psychologisch voor te bereiden'.
De kerk zal een nieuwe weerbaarheid moeten ont
wikkelen in navolging van haar burgerlijk ongehoor
zame leidsman Jeszus Chnstus. Zij zal. zoals de
bekennende Kirche in nazi-Duitsland het voorbeeld
moeten geven en bijbelse profeten als Jeremia
moeten volgen die de bevolking van Jeruzalem
opriep om de aanvallers zonder geweld tegemoet te
treden Hij brak op die manier met de ideologie van
gerechtvaardigde verdediging en vergelding.
Men maakt zich bezorgd over wat er met het geloof
van een tweede of derde generatie zal gebeuren in
geval van een communistische bezetting. Volgens
Dippel zullen we ons eerder druk moeten maken over
wat er nu met de jeugd gebeurt.
Militaire middelen kunnen het communisme niet
overwinnen: ..De zekerste manier om het communis
me om zeep te helpen, is, wanneer het de hele wereld
zou moeten bezetten en dan zou ontdekken dat die
wereld in nederig verzet net zo volhardend was als
Gandhi." Deze weg van de geweldloze weerbaarheid
is de eigen verantwoordelijkheid van de Gemeente
van Christus. Wij zijn voortdurend geneigd te wijzen
op dc duivelse streken van de vijand maar onze
eerste verantwoordelijkheid ligt met in Oost-Europa,
maar op de plaats wij door onze Vader nog geheeld
leven met vriend en vijand geroepen zijn
Slachtoffers
In Dorothee Solles laatste boek 'kernwapens doden -
ook zonder oorlog' (uitg. Ten Have-Baarn) herken
nen wij de hierboven beschreven gedachtengang van
Dippel Er is volgens haar echter niet alleen sprake
van een Oost-West-conflict. maar ook van een tegen
stelling tussen noord en zuid. Wij zijn nu al bezig van
de derde wereld een tweede Auschwitz te maken.
Iedere bom, die wij hier slechts uit voorzorg statione
ren. treft de armen. Iedere dag vallen er 15.000 doden
in de oorlog tussen arm en rijk Deze georganiseerde
massavernietiging, waarbij elke minuut één kind
onder de twee jaar van de honger sterft, is een vloek
voor elke Christen. „De kerkvaders hebben ons erop
gewezen dat alles wat niet nodig is voor eigen
behoefte, aan de armen moet worden gegeven." In
het licht van deze traditie is de nucleaire bewapening
de grootste diefstal van de armen, die we ons voor
kunnen stellen." Uitgaande van de Joods-Christely-
ke traditie wijst Sölle ons in een aantal hoofdstukken
op de mogelijkheden nieuw te leren leven na Aus-
witz. Bijbelse begrippen als 'zonde', 'solidaritet' en
'vrijheid' worden door deze profetes van de vrede
haarscherp vertaald ter stimulering van een nieuwe
weerbare kerk van de toekomst.
Kansen
Het is duidelijk dat ieder die de onderliggende
vragen rond het thema 'oorlog en vrede' serieus
neemt, vooral de komende maanden zijn stem zal
moeten laten horen. De vredesdemonstraties in 1981
hebben bij vriend en vijand het besef ontwikkeld,
dat de huidige bewapeningswedloop de wereld naar
de ondergang voert.
Op 29 oktober zal er in Den Haag opnieuw massaal
gedemonstreerd worden tegen deze langzaam voor
bereide holocaust. Na de uitspraken van de Wereld
raad van Kerken vorige maand in Vancouver kanj
geen Christen zich langer aan de noodzaak van
geweldloze weerbaarheid onttrekken. De vraag
naar veiligheid en vrijheid is door de bewapenings
ontwikkeling van de laatste decennia allang achter
haald.
Wij zullen nu heel snel moeten gaan bouwen aan een
nieuwe samenleving zonder dc combinatie van
macht, geld en geweld. Wie zich in de huidige
toestand niet weert, leeft verkeerd.
ds. R. E. da Costa.
)p eet
lij br;
lie da
onger
in no
W
aar n
e bos
Irooki
èwerl
em d
li de
'onr.ii
oen,
fnsch
hiver
ihaad
ch ee
oordt
ntwoc
>e Vol
Is tot I
agen
«ezot
ie de
■ant r
k uits