ARUBA Voor en na het moment van bekering Oppositieleider Eman: Surinaamse toestanden HET ONTWAKEN DUURT VOORT Ohago Twintig jaar na de droom van Martin Luther King PZC/°Pinie en achtergrond 4 ZA1 Als't schoon moet bel dan 045-7194 66. De schoon makers vanNederla»^ ZATERDAG 27 AUGUSTUS 1983 Van onze correspondent) Op Aruba zien we dezelfde verschijnselen als in Suriname vlak voor de staatsgreep van 1980. De politici ondermijnen de rechtsstaat. Zij hitsen de bevolking op tegen het wettelijk gezag. Ze intimideren de mensen en tolereren geen afwijkende mening". Alarmerende uitspraken van de Aru baanse oppositieleider Henny Eman in het Antilliaanse parlement. Hij reageerde op de vele beschuldigingen en beledigingen door onafhankelijk heidsleider Bettico Croes aan het adres van de Antilliaanse overheid. Bettico Croes aan die via de televisie liet weten, dat iedereen zich moest houden aan de lijn van de meerderheidspartij. Als je het er niet mee eens was kon je maar beter van het eiland verdwijnen. „Je bent pas een goede Arubaan als je veel werk voor de partij hebt gedaan", aldus Madonna Stevens. Het ophitsen tegen Curacao vindt de vakbond ver keerd. Emans partij, de Arubaanse Volks partij (AVP), moest vorige week zijn beide ministers terugtrekken uit de Antilliaanse regering De meerder heidspartij op Aruba, de Moviemento Electoral di Pueblo (MEP), heeft dit als voorwaarde gesteld voor onder handelingen over een eventueel toe treden tot de regeringscoalitie kun nen beginnen. Zonder de medewer king van de grootste partij op Aruba kan de Antilliaanse regering moeilijk maatregelen treffen om de aparte sta tus van dit eiland per 1 januari 1986 voor te bereiden. De Partido Patrioti- co Arubano (PPA) weigert nog^steeds om uit de coalitie te stappen maar zal vermoedelijk ook onder dc zware MEP-druk verdwijnen. Weigering Bettico Croes heeft de Antilliaanse pers sinds de schietpartij op 24 april bijna dagelijks met telexberichten overspoeld. Vanuit de Jackson Me morial Hospital in Miami beschul digde hij de politie ervan dat er een „politieke aanslag" op zijn leven was gepleegd. In de totaal 36 perscommu niqués komt hij echter niet met be wijzen. Aan een onderzoek door de politie weigerde hij mee te werken omdat hij twijfelt aan de onpartijdigheid. Minis ter Gonzalez van justitie verwijt hij nalatigheid bij het onderzoek naar de toedracht van de schietpartij. De lak se houding van de Antilliaanse rege ring zou volgens een van de persbe richten zelfs aanleiding kunnen zijn voor een vervroegd uittreden van Aru ba uit het Antilliaans verband. Betti co Croes beschuldigt ook de Arubaan se gezaghebber (burgemeester) Bislip. Volgens Croes had de gezaghebber onofficieel en mondeling toestem ming gegeven voor de fatale verkie zingsoptocht aan de gedeputeerden iwethouders). Het feit dat er geen toestemming gegeven was vormde volgens de politie de aanleiding tot de botsing. Maar de ME P-gedeputeerden zelf zwijgen in alle talen. Ingepalmd Politiekorps Bettico's aanhangers zien hem zoals zij zelf formuleren als een „God". Op vrijwel alle bestuursniveaus van het eiland wacht men op zijn terugkomt, aanstaande zondag, voor instructies. Zonder zijn advies durft men niets te beslissen. De kritiek op Bettico Croes die tot nu toe alleen maar binnenska mers gefluisterd werd, wordt vooral buiten Aruba steeds luider. Maar ook opvallend zijn de kritische geluiden op Aruba zelf. Vijf hoge Arubaanse politie-offïcieren hebben in een schrijven aan de minis ter van justitie meegedeeld dat zij onmogelijk kunnen meewerken aan de decentralisatie van het politie korps. De Arubaanse politie-agenten moeten volgens hem ook na de status aparte in 1986 onder de unie van de zes eilanden vallen Een directe afhan kelijkheid van de Arubaanse overheid vinden de vijf politieofficieren kenne lijk niet gewenst. PvdA-kamerlid Wij- nie Jabaay kreeg van de politiebond op Aruba een brief van dezelfde strek king voor het Nederlandse parlement. Inlichtingendienst Kritiek komt er ook uit Arubaanse vakbondskringen. Voorzitter Yarze- garay van de ambtenarenbond baar de deze week opzien met zijn uit spraak dat er op Aruba een georgani seerde inlichtingendienst werkt. Veel Arubaanse burgers zouden zo gecon troleerd worden. Over een bestuurs vergadering van de ambtenarenbond weet de MEP-gedeputeerde een dag later wat er is besproken. Volgens Yarzegaray infiltreren MEP-aanhan- gers de vakbonden en werken als informant Hij denkt ook aan buiten het gebouw geplaatste afluisterappa ratuur. Madonna Stevens, voorzitter van de onderwijsvakbond Simar, waar schuwde vorige week dat de Arubaan se bevolking zijn eigen fundamentele rechten elimineert door in angst alles te aanvaarden wat de MEP voor schrijft. „Als je je niet blindelings in de heilige strijd tegen Curacao werpt ben je volgens die politici geen goede Arubaan". Ze haalt de MEP-politicus De vraag is dan waarom de Arubanen dit alles leidzaam aanvaarden. Vol gens Stevens speelt het patronagesys teem een belangrijke rol. MEP-aan- hangers krijgen gemakkelijker een baan bij de overheid Hun kinderen krijgen een studiebeurs. Bij de MEP- gedeputeerde moet je zyn voor een stukje grond om je huis op te bouwen. De MEP vormt het eilandbestuur en deelt dus de gunsten uit. Ook de pers blijkt grotendeels ingepalmd te zijn. De eigenaar van de enige Arubaanse krant. Diario, kocht zeer grote stuk ken grond voor een spotprijsje van de Arubaanse overheid. Een journalist met een wat kritischer visie moet zo af en toe onder politiebescherming naar huis gebracht worden. Vakbondsleiders en politici van de oppositie worden vaak telefonisch bedreigd. Henny Eman bedankte vo rige week bij het afscheid van de regeringscoalitie ook de echtgenotes van de ministers van zijn partij om dat zij zo moedig dreig-telefoontjes hadden moeten aannemen. iADVERTENTIE Hago Nederland BV l Vestigingen te Amsterdam Rotterdam - Groningen - Almelo Apeldoorn - Eindhoven - Maastricht Heerlen Zomer 1963: het Amerikaans Congres had van president John F. Kennedy een wet op de Burgerrechten voorgelegd gekregen, die de zwarte bevolking een cindweegs zou moeten verheffen uit een tweederangs bestaan. Op 11 juni zei hij, in een televisietoespraak, de volksvertegen woordiging te zullen vragen 'een verplichting aan te gaan, die zij in deze eeuw nooit volledig op zich heeft genomen ten aanzien van de stelling dat ras geen plaats heeft in Amerikaans leven of wet'. De rassenkwestie, oordeelde Kennedy, was een morele zaak „zo oud als de Schrift en zo duidelijk als de Amerikaanse grondwet". Politiek was dit in die dagen nog een risicodragende uitspraak, maar Ken nedy had besloten dat Amerika lei derschap nodig had ten tijde van vooral in zuidelijke staten geweldda dig verzet tegen gelijkberechtiging van de negers Honderd jaar eerder had Abraham Lincoln de bijl gezet aan de wortels van de zwarte slaver nij met zijn Proclamatie van Vrijma king. Dat was tijdens de burgeroor log, die daarmee van een bloedige politieke twist om het voortbestaan van de Unie tussen Noordelijke en Zuidelijke staten, naar het hogere plan van strijd om menselijke vrij heid werd getild. Jackson In Jackson, Mississippi, stonden an no 1963 politiemannen met grom mende honden aan de lijn tegenover een menigte met stenen bewapende zwarte medeburgers, die de moorde naar opeiste van een zwarte oorlogs veteraan: „Wij willen gelijkheid - wij wensen vrijheid". Dat was enkele dagen nadat de president de Natio nale Garde en een legerdivisie in staat van paraatheid had gebracht om aan de universiteit van Alabama twee zwarte studenten te laten in schrijven. Honderd jaar vrijmaking en formele gelijkheid waren niet ge noeg geweest om stemrecht en werk gelegenheid te verzekeren, behoorlij ke huisvesting en onbelemmerd ge bruik van openbare instellingen als scholen, universiteiten, vervoer, ho tels en restaurants. In het Witte Huis ontving Kennedy de leiders van de Beweging voor de Burgerrechten, die in het zuiden da gelijks met moord en doodslag wer den bedreigd. Hij wilde hen een massale demonstratie in Washing ton uit het hoofd praten. Kennedy vreesde dat volksvertegenwoordi gers zouden weigeren om onder zul ke pressie vóór de wet op de burger rechten te stemmen. Presidentiële raadgevers betwijfel den hoe dan ook of er genoeg voor standers zouden zijn om de wet aangenomen te krijgen. De zwarte aanvoerders, onder wie Martin Lu ther King, waarschuwden dat zonder de uitlaatklep van een geweldloze demonstratie hun aanhang zich tot nieuwe en radikaler voorgangers zou kunnen wenden. Kennedy koos voor de demonstratie. Bij het monument voor Abraham Lincoln, op een bloedhete dag, sprak Martin Luther King de nu legendari sche rede uit, die eindigde met de beschrijving van zijn droom van een ook voor de zwarte bevolking beter Amerika: 'Free at last! Free at last! Thank God Almighty, we are free at last!' Wet aangenomen De wet op de burgerrechten, die onderwijs-integratie bestreek en toe gang tot openbare gelegenheden werd in 1964 aangenomen. De wet op het stemrecht in 1965. Maar de radi- kale negerleider Malcolm X bestem pelde de 'mars op Washington' later als 'farce in Washington' en onder de 250.000 stond een zwarte man. boos te schreeuwen: 'Naar de hel met je droom, Martin! NU. verdomme. NU.' President Kennedy werd enkele maanden nadien vermoord in Dallas, Malcolm X, die een militant en trots zwart socialisme zocht als alternatief voor het blanke kapitalisme, werd in 1965 doodgeschoten. Martin Luther King in april 1968. Robert Kennedy in juli van dat jaar. En twintig jaar na de demonstratie van 1963 maakt Washington zich op voor een herden kingsbetoging, in het besef dat de droom van dominee King, alle on miskenbare vooruitgang ten spijt, nog steeds ver blijft van de realiteit. Na Vietnam, in een economische crisis, is de strijd om de burgerrech ten en dat is vooral strijd tegen discriminatie van de straat ver huisd naar rechtszalen en politieke strijdperken. De betrekkelijke een dracht van 1963 heeft geen stand gehouden, de leiders van de diverse ethnische belangengroepen vinden elkaar moeilijk en voor korte duur. Atlanta en Birmingham, in 1963 brandpunten van de rassenstrijd. hebben nu. zoals andere van Ameri ka's grootste steden, zwarte burge meesters. Van 500 is het aantal geko zen zwarte functionarissen tot ruim 5100 gestegen. In plaats van acht. gaan zwarte kinderen nu ruim 12 jaar naar school en hoger onderwijs valt ten deel aan tweemaal zoveel zwarte studenten als een tiental jaren gele den. Maar van zwarte jongeren is 44 Birmingham Op 15 september 1963 ontploften vijftien staven dynamiet in de kelder van een zwarte kerk in Birmingham. Vier meisjes, die net hun koorkleed jes hadden aangetrokken, waren dood. Birmingham in Alabama, waar politiechef Bull Connor zijn blanke mannen op Moederdag naar huis had gestuurd, terwijl een tierende menigte met knuppels en kettingen een groep zwarte strijders voor bur gerrechten in elkaar sloeg en omsin gelde. Niettemin: op 28 augustus 1963 de monstreerden in Washington 250.000 mensen (voor het merendeel zwart, maar niet alléén zwart, zoals Kenne dy met veel politiek instinct via de vakbonden had geregeld). Er kwam geen geweld aan te pas. Onder toe zicht van minister van justitie Ro bert Kennedy was alles perfect gere geld en van politieke trektouwtjes voorzien. Martin Luther King procent functioneel analfabeet: kunnen lezen maar begrijpen n* wat er staat. Ruwe werkelijkheid Het Amerikaanse bureau voor volkstelling heeft de cijfers bij 4 hand, die aantonen dat de zwarli Amerikaan nog steeds leeft in en zeer ruwe werkelijkheid en het li# ook geen twijfel dat de compass* voor hun lot onder druk van economische crisis is teruggelopg Niet alleen heeft een neger in ka nooit een rechtvaardig aandrt gehad in de welvaart, hij wordt otf het hardst getroffen door het eco* misch onheil. Recessie, werkloosheid en armoee hebben de sociale en economisch vooruitgang van zwarte Amerikane tot stilstand gebracht, zeggen volkstellers. Tweemaal zoveel weri loosheid als onder blanken (18.9 pm cent), maar net de helft van hg gemiddelde inkomen van een blanli familie, 55 procent van de zwaitt babies hebben een ongehuwde m» der, tegen 11 procent van de blanti borelingen. Het feit dat de zwarte Amerikane zich hebben kunnen losmaken hun ergste misère was in niet gerinp mate te danken aan sterke banden. Die traditionele structuu gaat steeds meer verloren. Vrouwe alleen staan aan het hoofd van bijet 41 procent van de zwarte huish» dens. Van de kinderen woont procent in een huishouden met te ouder. Onder armoedegrens Terwijl president Reagan zich voonisifii richt op de confrontatie met te mlr communisme en de herbewapening waaraan hij behalve een flink stul economisch herstel ook een porti sociale zorg heeft opgeofferd, onder schrijven zijn statistici de grieve goe van de zwarte minderheid. In de Vi wonen zo'n 26,5 miljoen negers twaalf procent van de bevolking net Van hen lijdt 35.6 procent een be staan onder de officiële armoede grens (een jaar-inkomen van dollar voor een familie van vi grofweg: fl 29 500), dat is driema het percentage voor blanken. Wat doen zwarte Amerikanen: bezetten de helft van alle ar beide plaatsen in de sector van schoon» kers. werksters en bedienden eiea derde van de beschikbare werkste genheid als ophalers van huissvi Ongeveer een kwart van de postix- des. verpleeghulpen, boodschappen jongens en bedienden zijn zwart. Ve de artsen, juristen en ingenieurs, to in 1980 drie procent zwart. Onder d; dominees en pastoors, rechters, cot puterprogrammeurs, werden zes pro cent zwarten geteld. Vier procen; zwarte Amerikanen werken als te drijfsleider of in een leidende adminl stratieve functie. Twintig jaar geleden. Martin Luttel King: „Ik droom dat eens deze nats zal op staan, zal leven volgens d( ware betekenis van zijn overtuiging- :Wij houden deze waarheid voor vat zelfsprekend, dat alle mensen in gf lijkheid zijn geschapen....Ik droc dat mjjn vier kleine kinderen een zullen leven in een natie, waar zij rut- zullen worden beoordeeld naar te kleur van hun huid, maar naar bf gehalte van hun karakter' Het naar hem genoemde kind zalK bij de demonstratie voorop lopen de nog zwart-witte beelden uit 196 flikkeren over de Amerikaans beeldschermen. Men hoort stem. Het merendeel van zijn opvol gers echter, dringend nog steeds o: de titel 'voornaamste erfgenaam heeft het dromen inmiddels afgf schaft. net «fg Voor en na het water, zeggen ze in Zeeland. Voor en na de oorlog, zeggen anderen. Voor en na mijn hartinfarct zegt een man. Voor en na mijn scheiding, zegt een vrouw. Voor en na de catastrofe, de diep insnijdende ervaring. Zo spreken mensen, wanneer zij de tijd indelen. Een geschiedenis wordt verteld rond het brandpunt van een diep ervaren gebeuren. Zo in de geschiedenisboekjes, waarbij jaartallen het moment aangeven waarop het beslissende ge beurde. Zo ook in het levensverhaal van mensen: de ziekte, het sterven, de trouwdag, het examen. Er is een voor en er is een na. Tijd wordt heel persoonlijk ingedeeld, gerangschikt, en langs die lijn leefbaar gemaakt om er mee om te gaan en om het te vertellen. Het diep insnijdende, waar omheen het Voor en Na zich laat rangschikken, heeft een beslissende wen ding gegeven aan dat leven Er werden nieuwe waarden ontdekt, mensen kwamen zichzelf tegen, het gewone werd niet meer zo gewoon. Het werd zelfs buitengewoon. Er was een nieuwe manier van leven nodig, opnieuw leren lopen in het bestaan. Nieuwe dimensies waren ontdekt. Een leerproces van afleren en aanleren kwam op gang toen mensen zich bewust werden van het Voor en Na. Persoonlijk Het ligt. zoals gezegd, heel persoonlijk. Heel subtiel. Het kan kristalliseren rond een ontmoeting, waarna het leven anders werd. Niet meer zoals het geweest was, zo zeggen de mensen. Het is of de wereld er anders uitziet. Dat is de ene kant van de zaak De andere kant is dat mensen zelf veranderd zijn. Er is iets beslissends met hen gebeurd en daarom ook in hen. Ik vind het steeds weer een fascinerend gebeuren wanneer mensen zo gaan praten over het Voor en Na het beslissende in hun bestaan. Het nodigt uit om erin mee te gaan Het vraagt om de bevestiging van de verandering. Het komt in het pastoraat nogal eens voor, dat gebied immers waar zoveel ervaringen worden verwoord en hopelijk worden gecommuni ceerd. Voor mijn ziekte was ik nogal elitair, zei onlangs een man tegen mij. Nu ben ik blij dat ik erbij hoor. Nu ontdek ik wat er in het gewone schuilgaat. Hij vertelde het verhaal van zijn verandering, bijna gebruikte ik het woord 'bekering' Als het niet zo stoffig en beladen was, zou ik het zeker in dit verband blijven gebruiken. Hij vertelde in dat Voor en Na dat hij sterk afstandelijk in de gemeente had meegeleefd. Zeer kritisch, zeer verstandelijk ook. Nu was hij opengegaan voor het opgezocht worden, voor de belangstelling, voor nota bene de bloemen uit de kerk. Hij had het vroeger een formaliteit gevonden, nu had hij de waarde ontdekt. Nu ging hij langzamer hand open voor gevoelens en onbeholpen hartelijk heid. Nu woog hij niet de woorden, nu interpreteerde hij het gebaar Niet meer verstandelijk, niet analy tisch. nee, in een ontroerd beleven. Pijnlijk In het Voor en Na ligt een leerproces, zo werd hierboven gezegd. Een pijnlijk gebeuren, waarin veel geinvesteerd moet worden door een mens. Een heleboel huiswerk van de levensopgave moet in dat proces gemaakt worden. Het gaat ook niet vanzelf, daarom is het woord 'leerproces' eigenlijk niet geschikt. Het suggereert teveel een autonoom verlo pend gebeuren, zonder toedoen en invloed van degeen die erin betrokken is. Het Bijbelse begrip 'geschiedenis' geeft veel levcndcr, bloedwarmer, aan wat er aan de hand is. Er is actie, een heen en weer. Wat mij in dit verband bezighoudt is de vraag of datgene wat voor een enkeling geldt (in het verhaal van het Voor en Na) ook geldt voor een groep, voor een organisatie Heeft ook een groep een Voor en een Na? Ik neem aan van wel. Ik neem aan dat je tot de groep blijft behoren, indien je deel hebt aan dat Voor en Na. En dat je niet meer bij de groep hoort wanneer je het leerproces van het Voor en Na niet hebt meegemaakt. Ik vermoed dat hier wortels liggen van afscheidin gen, polarisatie en vervreemding. Mensen hebben stemmen uit de kerken met meer iets beslissends samen gedeeld. Daarom kunnen zij ook niet meer in het Voor en Na mee Daarom herkennen zij dingen met meer. Woorden en gebaren werden vreemd. En innerlijk haakten zij af, al ver voor het moment dat zij dat ook werkelijk in praktijk brachten. Ik wil dat graag met een voor beeld duidelijk maken. In de kerk heb je mensen die er volstrekt geen moeite mee hadden dat de Assemblee van de Wereldraad van Kerken in Vancouver uitspraken deed die politiek van inhoud waren. Anderen vonden dat de Wereldraad daarmee volstrekt buiten zijn boekje was gegaan. Voorzitter Bukman van het CDA zei het treffend voor de radio: de kerk moet zich niet zo uiten, dat daarmee politici voor de voeten wordt gelopen. De kerk moet de politici niet voorschrijven wat er moet gebeuren. Op zo'n moment zie ik de scheiding levensgroot en ervaar die in mijzelf. Het doet dan pijn. Ik weet dat Bukman spreek naar het hart van velen. Ik weet mij ook zeer verbonden met wat de Wereldraad deed en zei. Hoe komt het toch? Moeten wij dan de scheiding maar voltrekken? Ik probeer een verklaring. De Wereldraad heeft een lang leerproces achter de rug in het moeten horen van het verhaal van mensen die ontrecht, achteruit gezet, hongerend zijn. Met andere woorden: de Wereldraad heeft moeten leren naar het verhaal van de lijdende te luisteren. Nauwkeurig Er is ook in de Wereldraad een Voor en Na. Ik denk dat je dat nog vrij nauwkeurig kunt lokaliseren ook. Ik vermoed dat het rond het jaar 1966 is vast te stellen. Voor 1966 lag de nadruk op de inbreng van de noordelijke en westerse kerken. Op wat zij belangrijk vonden. In 1966 vond de conferentie van Geloof en Samenleving plaats. Op die conferentie heeft het gebliksemd en gestormd. Vertegenwoordi gers van jonge kerken vertelden hun verhaal. De tijd van de dekolonisatie was doorgezet en dat had ook kerkelijk gesproken zijn consequenties. Na 1966 kon de Wereldraad niet meer om het verhaal van de lijdende heen. Hij moest zich her-oriènteren: zaken die gewichtig leken Voor 1966 bleken minder belangrijk te zijn Andere dimensies gingen open. Het leerproces was pijnlijk, er moest veel huiswerk verricht worden. Om die reden is het een vuistregel geworden dat je geen uitspraken kunt doen zonder het geloofsgetuigenis (met nadruk gezegd: het ge loofsgetuigenis) van de slachtoffers. Wie dat leerpro ces mei meegemaakt heeft, vindt dat de Wereldraad zich op een terrein begeeft waarop hij niet moet gaan. Wie wel de pijn meegemaakt heeft, vindt het nu vanzelfsprekend dat de Wereldraad zich tolk maakt van de lijdenden. Een versterker is van de stem van hen die anders ondergesneeuwd zijn. Daarom meen ik dat de Wereldraad de hand in eigen boezem moet steken. Zich moet afvragen of hij werkelijk voldoende de mensen heeft meegenomen in dat leerproces. Of hij daarin wel voldoende heeft ge?nvesteerd. Of hij mensen niet voorbijgerend is. Dat is punt één. Maar de vraag aan Bukman en wie in zijn klimaat van denken zich herkennen is: heeft u werkelijk het verhaal van de ontrechte, de hongeren de, de zwarte, de achteruitgestelde gehoord? Is er ooit een beslissende ontmoeting geweest, oog in oog met de lijdende? Of is he^ alleen maar spreken vanuit een theorie van armoede en lijden? Is er een Voor en Na geweest dat diep heeft ingesneden? Of heeft er in 1966 eigenlijk niets plaatsgevonden en zijn de harten doof gebleven? Ik schrijf verschrikke lijke zinnen op. ik realiseer het mij. Maar we hebben het toch niet over een theorie waarachter wij ons in de samenleving van mensen verschuilen? Samenle ven is toch een heen en weer, is toch beweging en tendeert toch naar bewogenheid? Het Voor en Na ligt heel subtiel. Dat geldt persoon lijk. Dat geldt ook voor groepen. Ik vermoed dat wü een stap verder zouden komen wanneer wij ook als groepen elkaar ons Voor en Na zouden vertellen. In eikaars aangezicht. Dat is ook toepasbaar op de groepen, die zeer onderscheiden denken over vragen rond bewapening. Pas dan wordt het echt en levend Want: Je levensverhaal vertel je langs het Voor en Na de catastrofe, het beslissende, het moment van de bekering. De Liefde

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1983 | | pagina 4