GALEONE EVERI
een vredig sfeertje
onder de piratenvlag
een voijage sonder
ellendichheden
ZATERDAG 27 AUGUSTUS 1983
boa
1
er Ni
richt zich met een verstoorde blik tot
het zwerk en moppert: ,,Hè, hadden
we het net even rustig, komt hij weer".
In zijn eigen hut achter op het schip
een geschikte romp in de vorm
een houten Engelse mijnenveger, die
in een noordelijke Noorse haven op
een roemloos einde ligt te wachten.
De snel gelijnde coaster in de vaargeul voor voor de Waleherse kust maakte niet eens
haastig aanstalten om de koers te verleggen. En toch oogde de vlag, die het
tegemoetkomende vaartuig voerde, allerminst innemend: een grote bleke doodskop op een
zwart vlak. Onheilspellender kan het al niet. Waarschijnlijk heeft de wetenschap dat het
piratenwezen al geruime tijd is uitgeroeid, de bemanning van de kustvaarder bewogen om
zonder ernstig van kleur te verschieten en ook maar een draad van de koers af te wijken de
reis voort te zetten.
Toch zou je bij het zien van het schip Stellendam. Was het met juist een
an ij'galeone Even' anders zweren even jaar geleden dat zij met het ophalen
per tijdscapsule een eeuw of wat in van de nieuwe Vlissingse aanwinst
het verleden te zijn terug geschoten. 'Schorpioen' uit Den Helder onderweg
Zo kunstig is het vaartuig nagebouwd in Amsterdam klem kwam te zitten heeft kapiteinbouwer Volker Köhne
:id naar model en formaat zoals we derge- bi] de Wiegbrug over de Kostverloren- wel even tijd om de wordingsgeschie-
lijke schepen kennen van de illustra- vaart? Wil ziet het ineens allemaal denis te schetsen van de 'galeone
ties in boeken over zeevaarders, die weer helder voor zich: hoe het hoogbe- Everi', een verhaal dat in 1974 begint
'scheurbuik, rode-loop, watersucht en jaarde ramschip toen drieentwintig als een paar vrienden op vakantie
andere ellendichheden' trotseerden uur lang klem zat. hoe er werd ge- op de Bahama's, op het idee komen
om in verre oorden muskaatnoten, poogd om met het schenken van van hel bouwen van een schip naar
kruidnagelen, kaneel en foelie in te jerry-cans vol groene zeep tussen wal oude trant, om daarmee het stress
en schip enige beweging in het ge- rijke leven van alledag te ontvluch-
Tot aanstaande dinsdag ligt de repli- vaarte te krijgen en hoe spottende ten.
van een Engelse driemaster van Amsterdammers vanaf de wal riepen De drie vrienden: een architect, een
:0 als een zwaar uit de hand gelo- of er niet per ongeluk tygerlijm werd industrieel en de hoofdredacteur van
pen staaltje van ambachtelijke huis- gemorst in plaats van groene zeep, een krant, laten het niet zitten bij die
do vlijt, ter bezichtiging afgemeerd aan want het ding wilde van geen wijken dagdromerij. Ze gaan op zoek naar
Houtkade in Vlissingen. Tegen de weten. een casco, dat als basis zou kunnen
achtergrond van het Van Dishoeck- Nou, vast komt het galjoen niet te dienen voor het nieuw te bouwen
i, net als het schip herinnerend zitten, maar helemaal soepeitjes ver- oude schip. Na lang speuren vinden ze
een vervlogen tijdperk, maar door loopt het afmeren van het vaartuig
een schandalige verwaarlozing bedui- niet. Er wordt tenminste nogal on-
dend minder een toonbeeld van handig gemanipuleerd de trossen,
eigq kloekheid en soliditeit. Voor de als zodanig afgezwaaide Vlis-
Galjoen in zicht. Nu eens niet vanuit singse zeeloods Henk Sondag, die op
een kraaienest. Maar tastbaar dicht- verzoek van Wil van Son de reis naar rOKlCSSSieS
j'oij. Een mooie gelegenheid om - ook al Vlissingen meemaakt om het niet
ifsta: gaat het om een ander type schip- je loodspUchtige schip zonder kleer- In het Duitse Wilhelmshaven krijgt
vagelijk voor de geest te halen hoe scheuren vanaf open water richting dan in de volgende jaren de 'galeone
zo'n vaartuig als bijvoorbeeld het Houtkade te kunnen dirigeren, is het Even' langzaam vorm. Bij elkaar wor-
or veelbesproken 't Vliegenthert' er on- weer eens iets anders dan anders. Met den er 32000 manuren in gestoken.
Re geveer zou kunnen hebben uitgezien.
met hoog opgetimmerde voor-en ach- /J V I 1/ Nül I -Jl NBfcvtl
terschepen en daarboven indrukwek- A ff Ifini v
kende touwwerken en afrasteringen yy V/ 1 \v
met zwierige ornamenten. /y j
Na zo'n aanblik een wijle de ogen yy
ergd gesloten en je ziet het allemaal in
fantasie voor je: een mannengemeen- ~/7 I V111 t
de et schap van enkele honderden schepe- y
togen, op een kluitje bij elkaar, wach-
tend op een zuchtje wind om de zeilen
Ift zij bol te krijgen, ondertussen de verve-
ling verdrijvend met het martelen van yf-
t me in het zog van het schip meezwem- 1 l TnTHBTTOr
tel a mende haaien en voortdurend worste- I I /KA I 1 W
scfci fend met enge ziektes, waarvoor de
aatt hemen voor het opscheppen liggen in
.J» ie overvolle, vochtige en slecht ge-
Rntilleerde verblijven.
npbier
i Gdukkig wacht dan bij terugkeer in
bewerkelijkheid na het openen van
k ogen weei de aanblik van de
tomfortabele bar met goed gekoeld
lapbier, de voor de hartstochtelijke
roker geruststellende wetenschap dat
ichter een paneeltje een sigarettenau- zichtbaar genoegen staat hij een tijd
'maat is weggetimmerd en de moge- aan het grote houten roer. Ook een
Ikheid binnen handbereik om des- Goereese bezitter van een jacht, die
opp zoods even met de wal te bellen om te als passagier aan boord is gekomen,
melden dat men nog steeds dobberen- rnag een tijdje het ronde stuurwiel
I® ÏS- hanteren. Als hij de neiging krijgt om
lan boord tijdens de tocht naar even van de koers af te wijken, waar-
Vlissingen, behalve een sympathieke schut waarschuwt Sondag: ..Pas op.
bemanning van overwegend Duitse anders ga je naamschrijven. En dat
longemannen, die van aanpakken kan nog, maar teruggaan om te kijken
an jjireten, een bont passagiersgezel- of je je naam goed geschreven hebt
schap. Beslaande uit enthousiaste zou toch te gek wezen",
rakantievierders, die het buiten-
'- van een nostalgische vaar-
gretig hebben aangegrepen en
bereid waren om daarvoor
gulden, inclusief kost neer te
Zij was het, die de 45-jarige
Volker Kóhne zo gek wist te
om op zwerftocht met het zonnestralen te laten koesteren. Drie
op de weg naar het Middelland
zeegebied ook een dag of wat
aan te doen.
voorhoofd vertoont zorgenrim-
als de dwars getuigde driemaster pignons, gegarneerd met een dot op-
goed voor 540 vierkante meter zeil- geklopte zure room Een vredig sfeer-
- zich tijdens de tocht van tje onder de piratenvlag. Dan giert er
naar Vlissingen op- op enkele kilometers hoogte een
om de nauwe doorgang te straalvliegtuig over. Een gelegen-
van de Haringvlietsluis bij heidspassagier in lange korte broek
weldadige rust
Eenmaal buitengaats aangekomen
klimmen de matrozen in het want om
het schip onder zeil te brengen. De
hulpmotor gaat af Een weldadige
rust omsluit het schip. De passagiers
luisteren stil naar het spel van de
van hpl ramsrh.Fi'Schor- de 2efler- hct ynn dc
aan boord mevrouw Wil van Son,
fanatieke voorvêchster voor de
golven. Een jonge vrouw rolt
matje uit op het dek om zich door de
kleuters raken verdiept in hun fanta
sie met speelgoedautootjes. De
scheepskok rust, zittend op de reling,
uit van het bereiden van de maaltijd
soep, met daarin als hoofdbestand
deel witte bonen en gebakken cham-
Voor honderddertig kubieke meter
hout wordt er verwerkt, meer dan
zestigduizend schroeven krijgen een
functie. Bij elkaar kruipt er negenhon
derdduizend gulden in de bouw. Maar
het resultaat mag gezien worden ook
al moeten er tijdens de bouw wat
concessies worden gedaan aan de
meer oorspronkel oorspronkelijke
vormgeving van een galjoen. Zo wordt
er onder meer een dek weggelaten om
een gunstige stahoogte te krijgen. Het
is juni 1982 als het schip vaarklaar
ligt: "270 brt metend, 45 meter lang. 7
meter breed, diepgang 3 20 meter en
een snelheid met gebruik van motor
van negen knopen.
Het vaartuig wordt een regelrechte
blikvanger, daar waar de driemaster
zich ook maar vertoont. In korte tijd
kan een belangrijk deel van de bouw-
schuld worden afgelost. Met de gelden
van de entreeheffing (een rijksdaalder
in Vlissingen). de opbrengst van de
bar, het geld van de boekingen door
liefhebbers, die een reisje willen mee
maken en met de inkomsten voor het
fungeren als drijvend decor voor een
televisieserie voor de omroep Veroni
ca en een documentairereeks over de
Verenigde Oostjndische Compagnie,
deze winter te verzorgen door de Avro.
Köhne kan zich de sceptische verha
len uit de begintijd van de bouw nog
wel herinneren. 'Dat wordt niks'
werd er geschamperd. En toen ze de
hoge opbouw van het naar verhou
ding betrekkelijk smalle schip zagen,
riep iedereen: zodra je losmaakt kie
pert dat ding om. Maar naarmate de
bouwers bewezen dat het schip niet
alleen bleef drijven, maar dat er ook
voortreffelijk mee te zeilen viel, sloeg
het ongeloof om in afgunst. Of om het
de kapitein zelf te laten zeggen:
„Eerst verklaarden ze mij voor gek
en nu benijden ze me dat we het voor
elkaar hebben gekregen".
De voorspoedige afbetaling van het
schip heeft Kóhne op het idee ge
bracht een nog groter schip te bou
wen, nu helemaal voor zichzelf: het
wordt een replica van het vlaggeschip
van de grote keurvorst Friedrich Wil
helm. het zusterschip van de 'Prins
Willem', ooit, in 1650, gebouwd in
Middelburg. Het is een schip van 1140
brt, een lengte van 55 meter, 10.50
meter breed, een diepgang van 4.60
meter en een zeiloppervlak van 1230
vierkante meter. Destijds telde het
schip een bemanning van 120 man Er
waren zestig kanonnen aan boord.
Köhne denkt het vaartuig, waarvan
de bouwkosten op ongeveer zes mil
joen gulden zullen komen, met dertig
koppen in de vaart te kunnen bren
gen. In 1988 zal de doop plaats vinden.
„In het jaar. dat ik vijftig zal worden",
zegt de 45-jarige kapitein en zijn ogen
schitteren bij de gedachte aan dat
eigen Abrahamcadeau.
Wie daar natuurlijk ook als de kippen
bij was om het schip 'Galeone Everi'
in ogenschouw te nemen, is Piet Ros
kam uit Meliskerke. initiatiefnemer
van een in Zeeland ontwikkeld plan
om de gloriejaren rond de Verenigde
Oostlndische Compagnie, met be
langrijke nederzettingen in Veere.
Middelburg en Vlissingen, te laten
herleven met de bouw van een replica
op ware grootte vari zo'n zeventiende
eeuws koopvaardijschip.
„Wat hier tot stand is gebracht, grenst
werkelijk aan het ongelooflijke"stelt
hij vast als hij boordevol kersverse
indrukken na een bezoek aan het
schip, weer thuis komt. Maar de stich
ting 'het zeilend VOC-schip' heeft wel
iets andere plannen, dan nu in de
'Galeone Even' gestalte hebben ge
kregen. „Als decorschip is het fantas
tisch geslaagdzegt Roskam. „Wij
zouden in onze plannen echter graag
de werkelijkheid wat meer willen be
naderen, ook waar het gaat om het
inwendige" Maar hij voegt er onmid
dellijk bij dat het waarschijnlijk nood
zakelijk zal zijn om concessies te
doen. „We zullen wel een radio aan
boord moeten hebben. Vanwege de
verzekering. Maar als het aan mij ligt
komt er bijvoorbeeld geen motor in"
In een nader gesprek heeft Volker
Kohne het Roskam voorgehouden:
hoeveel mensen zouden er zijn, die
ongeveer op de hoogte zijn hoe zo'n
schip er destijds moet hebben uitge
zien. Een handvol wellicht. Moet je
daar al die dure investeringen voor
doen. Het gaat toch om het idee?
financiën
Roskam weet het allemaal nog zo net
niet. Uiteindelijk zullen de financiën
gaan bepalen wat mogelijk is of niet.
Enkele weken geleden is de gelegen
heid geopend om voor tien gulden
een aandeel te kopen per kubieke
decimeter in het te bouwen schip.
De stichting 'het zeilend VOC-schip'
voelt zich na confrontatie met het
werkstuk van Kohne en de zijnen
enorm gestimuleerd en gemotiveerd
om verder te gaan met de plannen ook
in Zeeland ooit zo'n schip uit de tijd
van toen nagebouwd te krijgen „Die
lui hebben bewezen, dat het kan",
zegt Piet. „En als die Duitsers, die op
het gebied van de maritieme geschie
denis vergeleken bij Nederlanders
maar kabouters zijn. tot zoiets in
staat zijn, moeten wij dat zeker kun
nen"
jacques cats
Foto's Ruben Or eel
