het eerbetoon blijft
HISTORISCHE TWISTEN
ROND JEANNE D'ARC
bahaï's op
de vlucht
WAAROM DOET
KHOMEINYDIT?
PZC/weekendkrant
o jeanne zonder graf of beeltenis...
3 ITERDAG 30 JULI 1983
19
A Is Jeanne d'Arc op de brandstapel de geest geeft is ze nauwelijks negentien. Toch werden
Xer zelden zoveel woorden over een vrouw vuil gemaakt als over de „Maagd van Orleans",
en vrouw die al meer dan vijfhonderd jaar dood is en waarvan geen getrouwe beeltenis
estaat. Jeanne's leven was een edele passie, al ontmoette ik in de Franse steden en dorpen
ie aan haar herinneren voornamelijk hartstochten van lagere orde, zodra het om de
erdediging van haar mythe ging. Overigens keurige dames en heren verklaarden elkaar
:g'oor geschift, dreigden met de rechter en maakten elkaar verdacht.
at is mogelijk omdat lang niet alles dièrs, gezworen vijanden van Charles,
rer Jeanne's leven vast staat en ze gevangen genomen en aan de Engel-
leer opwekt dan louter historische sen verkocht,
iteresse. Zo wordt al meer dan twee-
lE onderd jaar beweerd dat ze helemaal In januari 1431 begint haar „proces"
let op de brandstapel om het leven in Rouen, dat in zijn hallucinerende
varn. Een andere taaie theorie luidt leugenachtigheid een voorloper is
it ze evenmin het kind was uit een van het Rijksdagbrandproces tegen
invoudige landbouwersfamilie in Van der Lubbe, en van de hedcndaag-
omrémy, maar dochter van de toen- se politieke berechtingen in de Sow-
ialige koningin Isabeau van Beieren. jet-Unie. Jeanne moet en zal tot heks
worden verklaard en Daarmee heeft
lm er nog maar niet van te spreken een landverradcrlijke geestelijkheid
at men in de maagd wel een man onder leiding van de bisschop van
irmoedt, of desnoods een halve. Beauvais geen moeite. Op 30 mei 1431
ie laatste die fris van de lever op- komt aan Jeanne's leven op de brand-
ieuw begint over haar vermeende stapel in Rouen een eind.
erbrandingsdood en aristocratische
Stamming is een gedreven amateur- Met haar veroordeling was „bewezen"
istoncus, de meteen fel aangevallen bat ze nooit door God gezonden kon
ierre de Sermoise. Hij verdedigt zijn zijn. Charles VII stak geen vinger uit
lellingen in een boek dat ritselt van om haar te helpen. Was hij er verlegen
documenten, maar de slotindruk mee dat een landbouwersdochter hem
:hterlaat van een loshangend spin- uit de nesten geholpen had, of hoopte
eweb. hij bat ze als martelares beter dienst
zou doen dan als redelijk warhoofdige
lm dit soort als veenbranden woe- krijgsvrouw? In werkelijkheid maakte
«nde ruzies te begrijpen is het nodig hij van haar reputatie geen gebruik,
•ts meer te weten van de tijd waarin toen hij in 1449 Rouen als overwin-
eanne d'Arc leefde en van de tijd, naar binnentrok en doorvocht tot de
:13 inds het midden van de vorige eeuw,
aarin Jeanne met veel omhaal van
oorden werd ingelijfd bij een spe-
laal Frans soort nationalisme.
rudolph bakker
'genhof
Engelsen tenslotte alleen nog Calais
op Franse bodem overbleef.
Wel werkte de koning aan een nieuw
proces mee. waarin Jeanne d'Arc van
alle blaam werd schoongewassen. De
ontroerendste getuige bleek haar
moeder (had die zich zo kunnen laten
gaan als niet zij maar Isabeau de
moeder was geweest?).
et Frankrijk van de middeleeuwen.
Jeanne's ogen niet meer dan het
idige lie de France rond Parijs,
d geregeerd door een reeks gewe-
•jll bloze schurken, die in hun eerste
Bord niet waren gestikt. Als Jeanne
Arc in 1412 geboren wordt is Charles
I koning. Zijn krankzinnigheid heeft De duidi j
,J waarschijnlijk van zijn moeder. „„wetenschappelijkheid van
as 111 vrouw Isabeau komt uit Beieren. alen bc(,lnl pas inJhel mldden
lp zijn twaalfde zit hij al op de troon. van de vorige eeuw, als de romanti-
(hersenspoeld door elkaar bestnj- schc historicus illiehclet zich van
tnde regenten Isabeau was een ge haar meester maakt. Na de smadehj.
etenloze nymfomane, wier leven in ke Franse nederlaag in de Frans-
Franse geschiedenisboekjes met Duitse oorlog van^l870 is^ haar naam
chaamte wordt naverteld.
't len van Isabeau's beruchtere helden-
13 Jaden was dat ze, terwijl haar malen-
echtgenoot veilig achter de tralies
at, tijdens de honderdjarige krijg met
e Engelsen in Troyes een pact met de
ijand sloot. Ze deed Frankrijk letter-
jk aan de Engelsen over. door hun
oning Henry V tot regent te benoe-
ïen en haar dochter Catherine aan
leze latere held uit een drama van
ihakespeare uit te huwelijken.
aar zoon en troonopvolger wordt
oor het gemak in de ban gedaan.
- leze Charles VII laat het er echter
iet bij zitten. Hij wijkt uit naar
lourges, waar een ,.tegen"-hof ont-
.13 laat. Het is dan 1422. Zes jaar later
msingelt de hertog van Bedford Or
gans, dat een sleutelpositie tussen
oord en Zuid inneemt.
eanne d'Arc is dan 16 en al drie jaar
ing krijgt ze in haar vaders tuin, en
ven buiten het dorp op de heuvel,
ezoek van de heilige Michael, de
eilige Catharina en de heilige Mar-
aretha, die haar om strijd bezweren
h at ze Charles VII moet helpen, dat ze
Irleans moet ontzetten en de koning
noct laten zalven in de kathedraal
Reims. Ze zeggen er meteen bij
lat ze vlug moet zijn, want dat ze
ier naar een jaar de tijd heeft.
!,'j nythe
eanne gaat naar Vaucouleurs, dat
o'n twintig kilometer noordelijker
gt en een van de weinige Franse
estingsplaatsen is die nog niet in
Ingelse handen gevallen zijn. Na veel
«en en weer gepraat geeft de gami-
oenscommandant haar een paard,
en zwaard, begeleiding en een brief
oor de koning. In maart 1429 ont-
noet ze Charles VII in Chinon. na een
larre tocht van ruim 600 kilometer, in
te nannekleren volbracht. Hoewel de
:oning zich tussen zijn hovelingenx
ec- 'ersteekt, herkent Jeanne hem on
middellijk, wat op zichzelf al een
inverklaard wonder blijft, en krijgt ze
an hem gedaan dat ze Orleans te lijf
88.fnag gaan. Op 8 mei ziet ze kans de
c13 lad te ontzetten, meer door haar
aspirerend optreden dan door haar
aktisch inzicht.
Jeanne's geest worden teruggevon
den: daar lag immers haar geboorte
grond!
Terwijl Jeanne steeds meer bij een
patriottisme betrokken wordt, dat in
geen enkele relatie stond tot haar
eigen optreden en steeds meer tot de
latente Franse joden-haat, is het Vati-
caan tenslotte bereid de maagd in
1920 heilig te verklaren. In ruil voor
deze dienst wordt de pauselijke nun-
ciatuur in Parijs hersteld, en daarmee
de al lang verbroken diplomatieke
betrekkingen met de pauseljke staat.
Tegenpool van veel pseudo-gotiek
voor de martelares is de kerk van de
heilige Jeanne d'Arc op de Place du
Marché in Rouen. Hij werd in 1979
ingewijd en is zo eigentijds dat in de
regionale krant „Paris-Normandie"
bits werd opgemerkt: „Het dak ziet
er uit als de hoed van een napoleonti
sche gendarme op zijn zondags". De
kerk deelt het marktplein in twee
stukken, daar waar de bevolking
juichend rond het verkoolde lijk van
Jeanne stond.
En het pretentieuze monument, waar
van dezelfde Paris-Normandie" op
merkte dat „Jeanne er op een heel
bijzondere manier afwezig is", eindigt
tenslotte in een hoge muur, waarte
gen gastarbeiders leunen en waarop
gebeiteld staat: „O Jeanne zonder
graf of beeltenis, jij die wist dat de
laatste plaats waar helden rusten hel
hart van de levenden is" Deze mede
deling is ondertekend met: „André
Malraux", de toentertijd gaullistische
minister van cultuur, romanschrijver
en amateur-kunstkenner.
Het aardigste Jeanne d'Arc-museum
dat ik ken ligt recht tegenover de
spreuk en het is privé-eigendom van
monsieur Préau Hij ook vertelt me
dat de verheven tekst helemaal niet
van Malraux is, maar van de schrijver
Anatole France. Malraux wist dit,
maar deed niets om de vergissing
ongedaan te maken.
Zo levendig als Rouen is, de plaats
waar Jeanne d'Arc onder gejuich van
de bevolking de geest gaf, zo doods is
Orléans, centrum van haar roem,
waar ze nog ieder jaar op 8 mei in een
herdenkingsoptocht enthousiast
wordt herdacht. Hier ook is het dood-
serieuze centrum gevestigd, waar
door de zorg van de in Frankrijk
beroemde middeleeuwenkenster Re-
gine Pernoud zowat alle documenten
uit de hele wereld over de maagd in
origineel of in kopie zijn onderge
bracht. Regine Peroud is een streng
doch vriendelijk oud dametje, in
wier ogen maar weinig door studen
ten uit de hele wereld samengestelde
Jeanne d'Arc-sludies door de beugel
kunnen.
Dit jaar leide de jaarlijkse herden
kingsoptocht tot een gering doch te
kenend incident. Het werd veroor
zaakt door een plaatselijk weekblad,
„Les Nouvelles d'Orleans". dat zich
een grap veroorloofde. Het publiceer
de in de dagen dat de valse Hitier-
dagboeken het nieuws beheersten
een „pas-ontdekt" dagboek van de
maagd, waarin te lezen stond hoe
Jeanne met haar maagdelijkheid sol
de.
„Les Nouvelles d'Orleans" is politiek
kleurloos, richt zich tot de jongeren en
is gelieerd aan het lokale radiostation.
De kerk reageerde meteen en meedo
genloos. Vanaf de trappen van de
kathedraal verklaarde de plaatselijke
monseigneur dat hij „verontwaardigd
en verdrietig" was dat „een bepaald
soort pers in onze dagen en in onze
stad Jeanne als symbool van zuiver
heid en rechtschapenheid durft te
bevuilen".
Op de redactie van „Les Nouvelles"
vertelt men me dat officieel de maagd
die jaarlijks voor de optocht gekozen
wordt gezocht wordt onder alle scho
lieren van de stad. maar dat ieder jaar
weer de Jeanne d'Arc-van-het-jaar te
voorschijn komt uit een van de
streng-katholieke religieuze scholen
voor welopgevoede meisjes. In het
slaperig provinciale en middeleeuws
katholieke Orleans heeft vooral het
jeugdiger deel van de bevolking ge
noeg van het gesol met de traditie.
Een van de lezers schrijft in „Les
Nouvelles d'Orleans": „Als je die ver
toning een keer hebt gezien, heb je ze
allemaal gezien, maar wat doet het er
toe. Orleans is toch zo dood als een
pier". En minder net drukt zich een
19-jarige lyceumleering uit: „Ik be
grijp niet dat ze ieder jaar opnieuw
een griet kunnen vinden die zich voor
gek wil laten zetten op een paard".
beledigingen
■m- iroces
tervolgens sleept ze Charles (is hij
pisschien haar broer? i naar Reims,
aar hij op 17 juli wordt gezalfd Voor
Ie diepgelovige middeleeuwer van die
ijd had middels die plechtigheid God
esproken De Engelse ban was gebro-
en. In 1430 gaat voor Jeanne letterijk
illes mis. Haar aanval op Parijs mis-
"ukt. Als ze met uit eigen zak betaalde
luurlingen Compiegne probeert te
{13 «vrijden, wordt ze door de Bourgon-
De amateur-historicus Pierre de Ser
moise en de gearriveerde middeleeu
wenkenster Regine Pernoud vliegen
elkaar bij voortduring in de haren
over de erfenis van Jeanne d'Arc.
Mijn eerste bezoek geldt de Sermoise,
die met zijn behulpzame vrouw wat
weggedoken op een kleurloze flat in
Montmartre woont, al is het meubi
lair er echt empire. De Sermoise
stamt ontegenzeggelijk uit een zeer
oude familie, die aanvankelijk meen
de verwant te zijn aan een zekere
d'Armoise, die volgens de legende
met de niet-verbrandc Jeanne ge
trouwd geweest zou zijn.
In een eerste boek beging de Sermoise
de onvoorzichtigheid de indruk te
wekken of geheel zijn streven er op
gericht was deze afstamming te bewij
zen, en misschien was dat ook wel zo.
Nu is hij voorzichtiger geworden en
bewijst hij het voortbestaan van Jean
ne na de brandstapel op wetenschap
pelijker gronden. Hij doet dat onder
andere aan de hand van een docu
ment, waarin de groot-inquisiteur van
Jeanne's rehabilitatieproces er op zou
hebben geduid dat Jeanne nog zou
hebben meegedaan aan de gevechten
ter bevrijding van Normandié en
Aquitaine. Ze zou daarmee rond twin
tigjaar later overleden zijn dan aan
de hand van de brandstapel alge
meen wordt geaccepteerd.
Pierre de Sermoise werd als jongeman
verpletterd onder een hem najagende
overvalwagen van de Gestapo. Hij
bleef zijn hele leven met zijn gezond
heid sukkelen en besteedde dat leven
aan de bestudering van zijn voorge
slacht. Tussen de documenten die hij
me toont is een visitekaartje, waarop
het echtpaar zich met de titel „Comte
et Comtesse" siert. In het officiële
adelsboek vind ik ze echter niet terug.
De Sermoise is een wat treurig kijken
de man, die rap spreekt en bij wie ik
dezelfde bezetenheid vaststel 'waar
mee in Vaucouleurs monsieur Bataille
zijn hele leven aan de voet van een
verwoest kasteel naar oude resten
bleef spitten.
De termen waarin madame (la Com-
tessei de Sermoise zich over haar
sexegenoot madame Regine Pernoud
uitliet heb ik beloofd hier niet te
zullen weergeven. Madame Pernoud
op haar beurt is echter ook niet mals
met de aileenganger van Montmartre.
die met zijn middeleeuws latijn even
vlug uit de weg kan als zij zelf
Terwijl de Sermoise me met whiskey
ontvangt, schenkt de met een gouden
kruisje behangen 76-jarige madame
Pernoud zelfgemaakte frambozenli-
keur in haar ruime Parijse flat vlak
bij de boulevard Saint-Germain. De
meeste van haar boeken over moedi
ge middeleeuwse vrouwen zijn nu in
„livre de poche" verkrijgbaar en om
hun vaag-feministisch enthousiasme,
en hun eruditie de moeite van het
lezen waard. Het laatste boek van de
Sermoise heeft ze niet gelezen, zegt
ze, en ze klampt zich naief-onschul-
dig vast aan het eerste, waarin de
arme edelman zich wel erg onweten
schappelijk op zijn vermeende rela
tie met Jeanne liet voorslaan. (Er zijn
overigens duizenden Fransen die hun
afstamming van Jeanne d'Arc wel
kunnen bewijzen). Regine Pernoud
weigerde met de Sermoise voor de
lokale radio in Orleans te verschij
nen. Ze vindt hem ronduit een klets
majoor, om geen sterker woord te
gebruiken en haar assistente, made
moiselle Clin, voegt er aan toe dat de
Sermoise de feiten niet alleen naar
zijn hand zet, maar dat zijn stam
boom die ik gezien heb ook nog
gebaseerd is op regelrechte documen
tenvervalsing.
Het grappige in deze kakafonie van
beledigingen en verdachtmakingen is,
dat geen der deelnemers ook maar
een woord kwaad over Jeanne zelf wil
horen Iedere scheldkanonnade wordt
ingeluid met eerbetoon aan de maagd
zelf. wier voorname rol in het heden
daagse Frankrijk hoog wordt aange
slagen. Pierre de Sermoise meent dat
Jeanne zowel politiek rechts als links
tesamen bindt, omdat het vermeende
herderinnen-idee (Jeanne was hele
maal geen herderin) de „massa" aan
spreekt en haar vermeende strijd om
Frankrijks eenheid de elite van
rechts. Dat is het enige punt waarop
Regine Pernoud haar tegenstander
steunt: zij vindt dat in Jeanne .natio
naal en katholiek eerbetoon samen
gaan" Ik denk dat ze op dat .punt, en
heel onwetenschappelijk, waarde ziet
in de opvatting van Orleans' katholie
ke meerderheid. Die kan het geen lor
schelen wat echt waar was en wat
niet, omdat het louter om de mythe
gaat en de mythe is onaantastbaar
Het is de vraag of Frankrijk's jeugdi
ger generaties er net zo over denken.
Twee brieven in de „Nouvelles d'Or
leans" getuigen daar nog van. Een
scholier schrijft: „Ik heb er genoeg
van ieder jaar opnieuw die maskerade
te moeten meemaken". En een andere
merkt op: „Die maagd was toch een
vent?".
De naar Nederland gevluchte Bahaï Abdul Ali Rezaei met zijn gezin.
Uiteindelijk is Abdul Ali Rezaei met zijn gezin in Baarn
terechtgekomen. Een vluchteling uit Iran, het land
dat nu al weer enkele jaren door Khomeiny in een ijzeren
greeja wordt gehouden. Het leven van Rezaei was in
gevaar, dat werd hem overduidelijk in juni 1979, toen de
sjah al 'lang was verdreven en het theocratische regiem
van de ayatollah (een staat geregeerd door geestelijke
leiders) in heel Iran merkbaar werd. De 30-jarige Rezaei
was aanvankelijk moslim, maar kwam zeven jaar geleden
in aanraking met het Bahaï-geloof.
Dat gebeurde nadat hij zijn vrouw
Mahnaz had leren kennen. Zij en
haar ouders waren aanhangers van
Bahaullah, een profeet volgens zijn
volgelingen. In elk geval is hij de
stichter van het Bahai-geloof, dat
zijn wortels heeft in Iran. De aan
hangers van Bahaullah spreken nog
regelmatig van Perzié. Bahaullah
(hetgeen betekent glorie aan God)
werd in 1853 met zijn familie en
enkele volgelingen uit Perzié ver
bannen. Hij ligt begraven in het
Israëlische Haifa waar ook het „Uni
versele Huis van Gerechtigheid"
staat, het hoofdkwartier van de
Bahaï's. Dit maakt de situatie voor
de Bahaï-aanhangers in Iran alleen
maar moeilijker, omdat het bewind
in Teheran hen verdenkt van sa
menwerking met de Israëli's.
Maar ook zonder die beschuldiging
is het leven voor de Bahaï's in Iran
ondraaglijk geworden Ze zijn er
met veilig meer. Regelmatig wor
den huiszoekingen gedaan, „de klop
op de deur", en worden Bahaï's
zonder vorm van proces in de ge
vangenis vastgehouden Velen van
hen zijn inmiddels terechtgesteld.
Duizenden Bahai's hebben uit
angst voor arrestatie hun huizen
verlaten en zijn ondergedoken, om
dat ze weten dat het regiem in
Teheran er alleen maar op uit is om
hun gemeenschap te elimineren.
protest
Veel landen hebben al fel geprotes
teerd tegen deze vervolging, maar
Teheran reageert er niet op. Ook de
Verenigde Naties en Amnesty In
ternational hebben aktie onderno
men, maar ook dit protest heeft tot
nu toe niets geholpen. De martelin
gen en executies gaan onvermin
derd door. Tientallen vooraan
staande Bahai's hebben al het le
ven gelaten. Het Bahai-geloof gaat
ook uit van de gelijkwaardigheid
van man en vrouw, een doorn in
het oog van het islamitische be
wind in Iran.
„Als je als Bahaï gevangen zit, kun
je direct vrij komen als je zegt dat je
je geloof verwerpt en je weer terug
keert naar de islam", aldus Rezaei.
die na vele omzwervingen (onder
andere in Peru) in ons land aan
kwam, waar hij toestemming kreeg
om te kunnen blijven.
Met zijn vrouw en zoontje Nafrid (nu
zes jaar), dochtertje Hoda (2) werd
hier geboren, leeft hij naar omstan
digheden tevreden in Baarn „Elke
dag denk je aan Je familie die in
groot gevaar verkeert in Iran", zegt
Rezaei, die een studie volgt aan de
Vrije Universiteit in Amsterdam.
Hij was mecanicien bij de Iraanse
luchtvaartmaatschappij in Abadan.
in het zuiden van het land. ..Het
werd voor mij en mijn gezin onmo
gelijk om er nog te leven. Door mijn
baan had ik meer kans om het land
uit te komen. Daar heb ik gebruik
van gemaakt.
Je buren en iedereen in je naaste
omgeving, die mohammedaan zijn,
moeten niets van je hebben als je
Bahai bent. Mijn schoonmoeder
heeft zesendertig jaar lang in een
ziekenhuis gewerkt. Ze is ontslagen
omdat ze Bahaï is. Ze krijgt geen
uitkering, omdat er in Iran geen
sociale uitkeringen bestaan. Het is
nu heel moeilijk voor mijn schoon
familie om in leven te blijven. Ze
lijden grote armoede Elke dag ver
keert mijn familie in levengevaar".
Vorige maand nog zijn in Shiraz
zeventien Bahaï's door ophanging
ter dood gebracht, zo meldt een
persbericht van Bahai Nederland,
„omdat zij hadden geweigerd hun
geloof af te zweren en moslim te
worden".
raad
Bijna elke stad of elk dorp in Iran
(waar in totaal 400.000 Bahaï's wo
nen) kent een zogeheten nationale
raad van Bahaï. Die raad komt tot
stand zodra er negen gelovigen in
een plaats aanwezig zijn. „Die raad
vergadert regelmatig. De autoritei-
bert pol
ten komen er al gauw achter als die
raad vergadert. Dan wordt er een
inval gedaan en worden de mensen
meegenomen. Meestal worden ze
vreselijk gemarteld. Ze worden be
werkt met messen op armen en
benen en er wordt kokend water in
hun mond gegoten. Vrouwen wor
den verkracht. Als hij of zij zegt
geen Bahai meer te willen zijn,
wordt men vrijgelaten. Maar dal
zal een gelovige van Bahaullah
nooit doen. Uit liefde voor God zijn
we bereid dit met de dood te beko
pen".
Bahai's kunnen onmogelijk hun
land verlaten, aangezien ze op een
formulier him godsdienst moeten
invullen. Geen Bahaï die er aan
denkt om iets anders op het papier
tje te zetten. Kinderen van Bahaï-
ouders kunnen geen onderwijs meer
volgen, huwelijk van echtparen
worden als onwettig beschouwd.
Hun nageslacht wordt als buiten
echtelijk beschouwd, aldus de Ba
hai's. Behalve samenzwering met
Israél wordt hen ook spionage met
Amerika en de Sowjet-Unie verwe
ten, kortom, de religieuze haat je
gens hen is groot en „botst hevig
met het verstarde islamitische den
ken".
In Nederland wonen op dit ogenblik
ongeveer negentig Bahai's. Zij hou
den onderling contact door elkaar
steeds te ontmoeten op „feestelijke
bijeenkomsten" in verschillende
plaatsen. „Ik kan best in Nederland
wonen", zegt Rezaei. „Een Bahai
hoeft niet persé in Iran te leven Hij
doet dat over de hele wereld. Maar
wat er met de Bahai's in Iran ge
beurd is vreselijk. Er moet een eind
komen aan hun vervolging. Waar
om doet Khomeiny dit? Mijn vrouw
en ik kunnen er soms 's nachts niet
van slapen. Dan denken wij aan de
gevaarlijke situatie waarin onze ge-
loofsnoten verkeren".