het eerbetoon blijft HISTORISCHE TWISTEN ROND JEANNE D'ARC bahaï's op de vlucht WAAROM DOET KHOMEINYDIT? PZC/weekendkrant o jeanne zonder graf of beeltenis... 3 ITERDAG 30 JULI 1983 19 A Is Jeanne d'Arc op de brandstapel de geest geeft is ze nauwelijks negentien. Toch werden Xer zelden zoveel woorden over een vrouw vuil gemaakt als over de „Maagd van Orleans", en vrouw die al meer dan vijfhonderd jaar dood is en waarvan geen getrouwe beeltenis estaat. Jeanne's leven was een edele passie, al ontmoette ik in de Franse steden en dorpen ie aan haar herinneren voornamelijk hartstochten van lagere orde, zodra het om de erdediging van haar mythe ging. Overigens keurige dames en heren verklaarden elkaar :g'oor geschift, dreigden met de rechter en maakten elkaar verdacht. at is mogelijk omdat lang niet alles dièrs, gezworen vijanden van Charles, rer Jeanne's leven vast staat en ze gevangen genomen en aan de Engel- leer opwekt dan louter historische sen verkocht, iteresse. Zo wordt al meer dan twee- lE onderd jaar beweerd dat ze helemaal In januari 1431 begint haar „proces" let op de brandstapel om het leven in Rouen, dat in zijn hallucinerende varn. Een andere taaie theorie luidt leugenachtigheid een voorloper is it ze evenmin het kind was uit een van het Rijksdagbrandproces tegen invoudige landbouwersfamilie in Van der Lubbe, en van de hedcndaag- omrémy, maar dochter van de toen- se politieke berechtingen in de Sow- ialige koningin Isabeau van Beieren. jet-Unie. Jeanne moet en zal tot heks worden verklaard en Daarmee heeft lm er nog maar niet van te spreken een landverradcrlijke geestelijkheid at men in de maagd wel een man onder leiding van de bisschop van irmoedt, of desnoods een halve. Beauvais geen moeite. Op 30 mei 1431 ie laatste die fris van de lever op- komt aan Jeanne's leven op de brand- ieuw begint over haar vermeende stapel in Rouen een eind. erbrandingsdood en aristocratische Stamming is een gedreven amateur- Met haar veroordeling was „bewezen" istoncus, de meteen fel aangevallen bat ze nooit door God gezonden kon ierre de Sermoise. Hij verdedigt zijn zijn. Charles VII stak geen vinger uit lellingen in een boek dat ritselt van om haar te helpen. Was hij er verlegen documenten, maar de slotindruk mee dat een landbouwersdochter hem :hterlaat van een loshangend spin- uit de nesten geholpen had, of hoopte eweb. hij bat ze als martelares beter dienst zou doen dan als redelijk warhoofdige lm dit soort als veenbranden woe- krijgsvrouw? In werkelijkheid maakte «nde ruzies te begrijpen is het nodig hij van haar reputatie geen gebruik, •ts meer te weten van de tijd waarin toen hij in 1449 Rouen als overwin- eanne d'Arc leefde en van de tijd, naar binnentrok en doorvocht tot de :13 inds het midden van de vorige eeuw, aarin Jeanne met veel omhaal van oorden werd ingelijfd bij een spe- laal Frans soort nationalisme. rudolph bakker 'genhof Engelsen tenslotte alleen nog Calais op Franse bodem overbleef. Wel werkte de koning aan een nieuw proces mee. waarin Jeanne d'Arc van alle blaam werd schoongewassen. De ontroerendste getuige bleek haar moeder (had die zich zo kunnen laten gaan als niet zij maar Isabeau de moeder was geweest?). et Frankrijk van de middeleeuwen. Jeanne's ogen niet meer dan het idige lie de France rond Parijs, d geregeerd door een reeks gewe- •jll bloze schurken, die in hun eerste Bord niet waren gestikt. Als Jeanne Arc in 1412 geboren wordt is Charles I koning. Zijn krankzinnigheid heeft De duidi j ,J waarschijnlijk van zijn moeder. „„wetenschappelijkheid van as 111 vrouw Isabeau komt uit Beieren. alen bc(,lnl pas inJhel mldden lp zijn twaalfde zit hij al op de troon. van de vorige eeuw, als de romanti- (hersenspoeld door elkaar bestnj- schc historicus illiehclet zich van tnde regenten Isabeau was een ge haar meester maakt. Na de smadehj. etenloze nymfomane, wier leven in ke Franse nederlaag in de Frans- Franse geschiedenisboekjes met Duitse oorlog van^l870 is^ haar naam chaamte wordt naverteld. 't len van Isabeau's beruchtere helden- 13 Jaden was dat ze, terwijl haar malen- echtgenoot veilig achter de tralies at, tijdens de honderdjarige krijg met e Engelsen in Troyes een pact met de ijand sloot. Ze deed Frankrijk letter- jk aan de Engelsen over. door hun oning Henry V tot regent te benoe- ïen en haar dochter Catherine aan leze latere held uit een drama van ihakespeare uit te huwelijken. aar zoon en troonopvolger wordt oor het gemak in de ban gedaan. - leze Charles VII laat het er echter iet bij zitten. Hij wijkt uit naar lourges, waar een ,.tegen"-hof ont- .13 laat. Het is dan 1422. Zes jaar later msingelt de hertog van Bedford Or gans, dat een sleutelpositie tussen oord en Zuid inneemt. eanne d'Arc is dan 16 en al drie jaar ing krijgt ze in haar vaders tuin, en ven buiten het dorp op de heuvel, ezoek van de heilige Michael, de eilige Catharina en de heilige Mar- aretha, die haar om strijd bezweren h at ze Charles VII moet helpen, dat ze Irleans moet ontzetten en de koning noct laten zalven in de kathedraal Reims. Ze zeggen er meteen bij lat ze vlug moet zijn, want dat ze ier naar een jaar de tijd heeft. !,'j nythe eanne gaat naar Vaucouleurs, dat o'n twintig kilometer noordelijker gt en een van de weinige Franse estingsplaatsen is die nog niet in Ingelse handen gevallen zijn. Na veel «en en weer gepraat geeft de gami- oenscommandant haar een paard, en zwaard, begeleiding en een brief oor de koning. In maart 1429 ont- noet ze Charles VII in Chinon. na een larre tocht van ruim 600 kilometer, in te nannekleren volbracht. Hoewel de :oning zich tussen zijn hovelingenx ec- 'ersteekt, herkent Jeanne hem on middellijk, wat op zichzelf al een inverklaard wonder blijft, en krijgt ze an hem gedaan dat ze Orleans te lijf 88.fnag gaan. Op 8 mei ziet ze kans de c13 lad te ontzetten, meer door haar aspirerend optreden dan door haar aktisch inzicht. Jeanne's geest worden teruggevon den: daar lag immers haar geboorte grond! Terwijl Jeanne steeds meer bij een patriottisme betrokken wordt, dat in geen enkele relatie stond tot haar eigen optreden en steeds meer tot de latente Franse joden-haat, is het Vati- caan tenslotte bereid de maagd in 1920 heilig te verklaren. In ruil voor deze dienst wordt de pauselijke nun- ciatuur in Parijs hersteld, en daarmee de al lang verbroken diplomatieke betrekkingen met de pauseljke staat. Tegenpool van veel pseudo-gotiek voor de martelares is de kerk van de heilige Jeanne d'Arc op de Place du Marché in Rouen. Hij werd in 1979 ingewijd en is zo eigentijds dat in de regionale krant „Paris-Normandie" bits werd opgemerkt: „Het dak ziet er uit als de hoed van een napoleonti sche gendarme op zijn zondags". De kerk deelt het marktplein in twee stukken, daar waar de bevolking juichend rond het verkoolde lijk van Jeanne stond. En het pretentieuze monument, waar van dezelfde Paris-Normandie" op merkte dat „Jeanne er op een heel bijzondere manier afwezig is", eindigt tenslotte in een hoge muur, waarte gen gastarbeiders leunen en waarop gebeiteld staat: „O Jeanne zonder graf of beeltenis, jij die wist dat de laatste plaats waar helden rusten hel hart van de levenden is" Deze mede deling is ondertekend met: „André Malraux", de toentertijd gaullistische minister van cultuur, romanschrijver en amateur-kunstkenner. Het aardigste Jeanne d'Arc-museum dat ik ken ligt recht tegenover de spreuk en het is privé-eigendom van monsieur Préau Hij ook vertelt me dat de verheven tekst helemaal niet van Malraux is, maar van de schrijver Anatole France. Malraux wist dit, maar deed niets om de vergissing ongedaan te maken. Zo levendig als Rouen is, de plaats waar Jeanne d'Arc onder gejuich van de bevolking de geest gaf, zo doods is Orléans, centrum van haar roem, waar ze nog ieder jaar op 8 mei in een herdenkingsoptocht enthousiast wordt herdacht. Hier ook is het dood- serieuze centrum gevestigd, waar door de zorg van de in Frankrijk beroemde middeleeuwenkenster Re- gine Pernoud zowat alle documenten uit de hele wereld over de maagd in origineel of in kopie zijn onderge bracht. Regine Peroud is een streng doch vriendelijk oud dametje, in wier ogen maar weinig door studen ten uit de hele wereld samengestelde Jeanne d'Arc-sludies door de beugel kunnen. Dit jaar leide de jaarlijkse herden kingsoptocht tot een gering doch te kenend incident. Het werd veroor zaakt door een plaatselijk weekblad, „Les Nouvelles d'Orleans". dat zich een grap veroorloofde. Het publiceer de in de dagen dat de valse Hitier- dagboeken het nieuws beheersten een „pas-ontdekt" dagboek van de maagd, waarin te lezen stond hoe Jeanne met haar maagdelijkheid sol de. „Les Nouvelles d'Orleans" is politiek kleurloos, richt zich tot de jongeren en is gelieerd aan het lokale radiostation. De kerk reageerde meteen en meedo genloos. Vanaf de trappen van de kathedraal verklaarde de plaatselijke monseigneur dat hij „verontwaardigd en verdrietig" was dat „een bepaald soort pers in onze dagen en in onze stad Jeanne als symbool van zuiver heid en rechtschapenheid durft te bevuilen". Op de redactie van „Les Nouvelles" vertelt men me dat officieel de maagd die jaarlijks voor de optocht gekozen wordt gezocht wordt onder alle scho lieren van de stad. maar dat ieder jaar weer de Jeanne d'Arc-van-het-jaar te voorschijn komt uit een van de streng-katholieke religieuze scholen voor welopgevoede meisjes. In het slaperig provinciale en middeleeuws katholieke Orleans heeft vooral het jeugdiger deel van de bevolking ge noeg van het gesol met de traditie. Een van de lezers schrijft in „Les Nouvelles d'Orleans": „Als je die ver toning een keer hebt gezien, heb je ze allemaal gezien, maar wat doet het er toe. Orleans is toch zo dood als een pier". En minder net drukt zich een 19-jarige lyceumleering uit: „Ik be grijp niet dat ze ieder jaar opnieuw een griet kunnen vinden die zich voor gek wil laten zetten op een paard". beledigingen ■m- iroces tervolgens sleept ze Charles (is hij pisschien haar broer? i naar Reims, aar hij op 17 juli wordt gezalfd Voor Ie diepgelovige middeleeuwer van die ijd had middels die plechtigheid God esproken De Engelse ban was gebro- en. In 1430 gaat voor Jeanne letterijk illes mis. Haar aanval op Parijs mis- "ukt. Als ze met uit eigen zak betaalde luurlingen Compiegne probeert te {13 «vrijden, wordt ze door de Bourgon- De amateur-historicus Pierre de Ser moise en de gearriveerde middeleeu wenkenster Regine Pernoud vliegen elkaar bij voortduring in de haren over de erfenis van Jeanne d'Arc. Mijn eerste bezoek geldt de Sermoise, die met zijn behulpzame vrouw wat weggedoken op een kleurloze flat in Montmartre woont, al is het meubi lair er echt empire. De Sermoise stamt ontegenzeggelijk uit een zeer oude familie, die aanvankelijk meen de verwant te zijn aan een zekere d'Armoise, die volgens de legende met de niet-verbrandc Jeanne ge trouwd geweest zou zijn. In een eerste boek beging de Sermoise de onvoorzichtigheid de indruk te wekken of geheel zijn streven er op gericht was deze afstamming te bewij zen, en misschien was dat ook wel zo. Nu is hij voorzichtiger geworden en bewijst hij het voortbestaan van Jean ne na de brandstapel op wetenschap pelijker gronden. Hij doet dat onder andere aan de hand van een docu ment, waarin de groot-inquisiteur van Jeanne's rehabilitatieproces er op zou hebben geduid dat Jeanne nog zou hebben meegedaan aan de gevechten ter bevrijding van Normandié en Aquitaine. Ze zou daarmee rond twin tigjaar later overleden zijn dan aan de hand van de brandstapel alge meen wordt geaccepteerd. Pierre de Sermoise werd als jongeman verpletterd onder een hem najagende overvalwagen van de Gestapo. Hij bleef zijn hele leven met zijn gezond heid sukkelen en besteedde dat leven aan de bestudering van zijn voorge slacht. Tussen de documenten die hij me toont is een visitekaartje, waarop het echtpaar zich met de titel „Comte et Comtesse" siert. In het officiële adelsboek vind ik ze echter niet terug. De Sermoise is een wat treurig kijken de man, die rap spreekt en bij wie ik dezelfde bezetenheid vaststel 'waar mee in Vaucouleurs monsieur Bataille zijn hele leven aan de voet van een verwoest kasteel naar oude resten bleef spitten. De termen waarin madame (la Com- tessei de Sermoise zich over haar sexegenoot madame Regine Pernoud uitliet heb ik beloofd hier niet te zullen weergeven. Madame Pernoud op haar beurt is echter ook niet mals met de aileenganger van Montmartre. die met zijn middeleeuws latijn even vlug uit de weg kan als zij zelf Terwijl de Sermoise me met whiskey ontvangt, schenkt de met een gouden kruisje behangen 76-jarige madame Pernoud zelfgemaakte frambozenli- keur in haar ruime Parijse flat vlak bij de boulevard Saint-Germain. De meeste van haar boeken over moedi ge middeleeuwse vrouwen zijn nu in „livre de poche" verkrijgbaar en om hun vaag-feministisch enthousiasme, en hun eruditie de moeite van het lezen waard. Het laatste boek van de Sermoise heeft ze niet gelezen, zegt ze, en ze klampt zich naief-onschul- dig vast aan het eerste, waarin de arme edelman zich wel erg onweten schappelijk op zijn vermeende rela tie met Jeanne liet voorslaan. (Er zijn overigens duizenden Fransen die hun afstamming van Jeanne d'Arc wel kunnen bewijzen). Regine Pernoud weigerde met de Sermoise voor de lokale radio in Orleans te verschij nen. Ze vindt hem ronduit een klets majoor, om geen sterker woord te gebruiken en haar assistente, made moiselle Clin, voegt er aan toe dat de Sermoise de feiten niet alleen naar zijn hand zet, maar dat zijn stam boom die ik gezien heb ook nog gebaseerd is op regelrechte documen tenvervalsing. Het grappige in deze kakafonie van beledigingen en verdachtmakingen is, dat geen der deelnemers ook maar een woord kwaad over Jeanne zelf wil horen Iedere scheldkanonnade wordt ingeluid met eerbetoon aan de maagd zelf. wier voorname rol in het heden daagse Frankrijk hoog wordt aange slagen. Pierre de Sermoise meent dat Jeanne zowel politiek rechts als links tesamen bindt, omdat het vermeende herderinnen-idee (Jeanne was hele maal geen herderin) de „massa" aan spreekt en haar vermeende strijd om Frankrijks eenheid de elite van rechts. Dat is het enige punt waarop Regine Pernoud haar tegenstander steunt: zij vindt dat in Jeanne .natio naal en katholiek eerbetoon samen gaan" Ik denk dat ze op dat .punt, en heel onwetenschappelijk, waarde ziet in de opvatting van Orleans' katholie ke meerderheid. Die kan het geen lor schelen wat echt waar was en wat niet, omdat het louter om de mythe gaat en de mythe is onaantastbaar Het is de vraag of Frankrijk's jeugdi ger generaties er net zo over denken. Twee brieven in de „Nouvelles d'Or leans" getuigen daar nog van. Een scholier schrijft: „Ik heb er genoeg van ieder jaar opnieuw die maskerade te moeten meemaken". En een andere merkt op: „Die maagd was toch een vent?". De naar Nederland gevluchte Bahaï Abdul Ali Rezaei met zijn gezin. Uiteindelijk is Abdul Ali Rezaei met zijn gezin in Baarn terechtgekomen. Een vluchteling uit Iran, het land dat nu al weer enkele jaren door Khomeiny in een ijzeren greeja wordt gehouden. Het leven van Rezaei was in gevaar, dat werd hem overduidelijk in juni 1979, toen de sjah al 'lang was verdreven en het theocratische regiem van de ayatollah (een staat geregeerd door geestelijke leiders) in heel Iran merkbaar werd. De 30-jarige Rezaei was aanvankelijk moslim, maar kwam zeven jaar geleden in aanraking met het Bahaï-geloof. Dat gebeurde nadat hij zijn vrouw Mahnaz had leren kennen. Zij en haar ouders waren aanhangers van Bahaullah, een profeet volgens zijn volgelingen. In elk geval is hij de stichter van het Bahai-geloof, dat zijn wortels heeft in Iran. De aan hangers van Bahaullah spreken nog regelmatig van Perzié. Bahaullah (hetgeen betekent glorie aan God) werd in 1853 met zijn familie en enkele volgelingen uit Perzié ver bannen. Hij ligt begraven in het Israëlische Haifa waar ook het „Uni versele Huis van Gerechtigheid" staat, het hoofdkwartier van de Bahaï's. Dit maakt de situatie voor de Bahaï-aanhangers in Iran alleen maar moeilijker, omdat het bewind in Teheran hen verdenkt van sa menwerking met de Israëli's. Maar ook zonder die beschuldiging is het leven voor de Bahaï's in Iran ondraaglijk geworden Ze zijn er met veilig meer. Regelmatig wor den huiszoekingen gedaan, „de klop op de deur", en worden Bahaï's zonder vorm van proces in de ge vangenis vastgehouden Velen van hen zijn inmiddels terechtgesteld. Duizenden Bahai's hebben uit angst voor arrestatie hun huizen verlaten en zijn ondergedoken, om dat ze weten dat het regiem in Teheran er alleen maar op uit is om hun gemeenschap te elimineren. protest Veel landen hebben al fel geprotes teerd tegen deze vervolging, maar Teheran reageert er niet op. Ook de Verenigde Naties en Amnesty In ternational hebben aktie onderno men, maar ook dit protest heeft tot nu toe niets geholpen. De martelin gen en executies gaan onvermin derd door. Tientallen vooraan staande Bahai's hebben al het le ven gelaten. Het Bahai-geloof gaat ook uit van de gelijkwaardigheid van man en vrouw, een doorn in het oog van het islamitische be wind in Iran. „Als je als Bahaï gevangen zit, kun je direct vrij komen als je zegt dat je je geloof verwerpt en je weer terug keert naar de islam", aldus Rezaei. die na vele omzwervingen (onder andere in Peru) in ons land aan kwam, waar hij toestemming kreeg om te kunnen blijven. Met zijn vrouw en zoontje Nafrid (nu zes jaar), dochtertje Hoda (2) werd hier geboren, leeft hij naar omstan digheden tevreden in Baarn „Elke dag denk je aan Je familie die in groot gevaar verkeert in Iran", zegt Rezaei, die een studie volgt aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Hij was mecanicien bij de Iraanse luchtvaartmaatschappij in Abadan. in het zuiden van het land. ..Het werd voor mij en mijn gezin onmo gelijk om er nog te leven. Door mijn baan had ik meer kans om het land uit te komen. Daar heb ik gebruik van gemaakt. Je buren en iedereen in je naaste omgeving, die mohammedaan zijn, moeten niets van je hebben als je Bahai bent. Mijn schoonmoeder heeft zesendertig jaar lang in een ziekenhuis gewerkt. Ze is ontslagen omdat ze Bahaï is. Ze krijgt geen uitkering, omdat er in Iran geen sociale uitkeringen bestaan. Het is nu heel moeilijk voor mijn schoon familie om in leven te blijven. Ze lijden grote armoede Elke dag ver keert mijn familie in levengevaar". Vorige maand nog zijn in Shiraz zeventien Bahaï's door ophanging ter dood gebracht, zo meldt een persbericht van Bahai Nederland, „omdat zij hadden geweigerd hun geloof af te zweren en moslim te worden". raad Bijna elke stad of elk dorp in Iran (waar in totaal 400.000 Bahaï's wo nen) kent een zogeheten nationale raad van Bahaï. Die raad komt tot stand zodra er negen gelovigen in een plaats aanwezig zijn. „Die raad vergadert regelmatig. De autoritei- bert pol ten komen er al gauw achter als die raad vergadert. Dan wordt er een inval gedaan en worden de mensen meegenomen. Meestal worden ze vreselijk gemarteld. Ze worden be werkt met messen op armen en benen en er wordt kokend water in hun mond gegoten. Vrouwen wor den verkracht. Als hij of zij zegt geen Bahai meer te willen zijn, wordt men vrijgelaten. Maar dal zal een gelovige van Bahaullah nooit doen. Uit liefde voor God zijn we bereid dit met de dood te beko pen". Bahai's kunnen onmogelijk hun land verlaten, aangezien ze op een formulier him godsdienst moeten invullen. Geen Bahaï die er aan denkt om iets anders op het papier tje te zetten. Kinderen van Bahaï- ouders kunnen geen onderwijs meer volgen, huwelijk van echtparen worden als onwettig beschouwd. Hun nageslacht wordt als buiten echtelijk beschouwd, aldus de Ba hai's. Behalve samenzwering met Israél wordt hen ook spionage met Amerika en de Sowjet-Unie verwe ten, kortom, de religieuze haat je gens hen is groot en „botst hevig met het verstarde islamitische den ken". In Nederland wonen op dit ogenblik ongeveer negentig Bahai's. Zij hou den onderling contact door elkaar steeds te ontmoeten op „feestelijke bijeenkomsten" in verschillende plaatsen. „Ik kan best in Nederland wonen", zegt Rezaei. „Een Bahai hoeft niet persé in Iran te leven Hij doet dat over de hele wereld. Maar wat er met de Bahai's in Iran ge beurd is vreselijk. Er moet een eind komen aan hun vervolging. Waar om doet Khomeiny dit? Mijn vrouw en ik kunnen er soms 's nachts niet van slapen. Dan denken wij aan de gevaarlijke situatie waarin onze ge- loofsnoten verkeren".

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1983 | | pagina 19