weerman jan
GALICIE
DE NATUUR IS ONS DE
BAAS, DAT MAG IK WEL
bolwerk van
legenden
en bijgeloof
ZATERDAG 30 JULI 1983
PZC/ weekendkrant
16 Z;
Hij gaat bij voorkeur over straat met zonnebril en hoed. Niet omdat hij door Interpol
wordt gezocht, of iets vreselijks heeft gedaan. Nee, Jan Pelleboer (59) geniet een haast
beangstigende bekendheid omdat hij zich bezighoudt met weersverwachtingen. Op campings
overal in Europa wordt door Nederlanders 's morgens om tien uur de glanzende spriet uit de
wereldontvanger getrokken. Van Portugal tot achter in Noorwegen klinkt dan via de We
reldomroep dat zo typerende, wat hoge, ietwat landelijke stemgeluid van de weerman uit
Eelde. Drenthe.
Tussen de 300P en 4000 mensen draai
en dagelijks zijn weerlijn (05907-5907),
acht lijnen, dnemaal daags ververst.
Velen sturen hem een ansichtkaartje
uit een ver land. Unifil-militairen in
formeren vanuit het Midden-Oosten
"naar het weer in de Sinai. Hij is geimi-
teerd door Seth Gaaikema, Piet Bam-
bergen. André van Duin, Wim kan, en
nu onlangs door („de beste") Robert
'Paul.
ontzettend mee oppassen. Ik ben niet
ingehuurd als komiek, maar om iets
over het weer te vertellen. Als je te
veel van die grappen maakt, duurt
het maar even of de mensen zeggen:
heb je die flauwe vent weer".
En zijn weer klopte ook al niet.
„Precies".
U hebt zich ook eens voor de televi
sie in een telefooncel laten rondrijden.
Pelleboer, licht beschaamd „Ach ja,
Pelleboer treedt ook op voor de je krijgt er je geld voor en de mensen
TROS-televisie. Daartoe trekt elke van de TROS wilden dat zo graag,
week een complete cameraploeg naar Maar ik moet wel zeggen: het was
Noord-Drenthe, want de weerman mijn idee niet",
heeft geen zin om iedere keer naar Hil- Cldveften tie
versum te reizen, en ze willem hem
maar wat graag.
telexen
En als een firma adverteert met:
Pelleboer voorspelt een goede zomer.
Dus voor al uw regenkleding naar...
Hebt u dan niet de pest in?
niet van weet. Teksten als. Pelleboer
aan de kant, onze barometer aan de
wand.
Zo'n meezinger van de artiest Jan
Boezeroen. „Er klopte geen moer van
Pelleboer", lijkt me ook vervelend.
„Valt mee. Moer rijmt op Pelleboer, en
daar gaat het zo'n man om. En hij
zingt: SOMS klopt er geen moer van
tony van der meulen
Pelleboer. Dat is waar. In een land als
Nederland zit je met een percentage
van 80 procent heel goed. Dat geldt
voor het KNMI, het geldt ook voor
mij".
- Ziet liet officiële KNMI u als een
tijdje bij het hebben scherpe richtlijnen opgesteld jaren vijftig weg ging, was de
houding in het begin niet prettig. Ze
waren ook een beetje bang: iemand
die voor zichzelf begint met weers
verwachtingen. Maar er is nu geen
enkele controverse meer. Ik krijg via
De Bilt de gegevens van twintig
weerstations in Nederland, en daar
betaal ik voor. Als er een oud-collega
„Maar er gebeurt van alles waar ik met pensioen gaat, krijg ik een uitno-
over reclame die ik doe. Geen radio en
televisie. En in advertenties alleen
iets dat met m'n werk te maken heeft.
Isolatiemateriaal. Een ventilator.
Plus die advertentie voor een wereld
ontvanger, want ik werk voor de We
reldomroep. Dat is alles".
Vijf en dertig jaar lang houdt hij zich „Dat zat wat anders, maar ik word wel grote concurrent?
al bezig met het weer. Eerst, op het op die manier belazerd. Janny en ik „Valt wel mee. Toen ik daar in de
-vliegveld Eelde e
KNMI, vrij snel begon hij voor zich
zelf. In zijn achterkamer staat de ap
paratuur waar alle wijsheid uit moet
komen: een weerkaartenmachine, te
lexen met weerberichten uit heel Eu
ropa, printers waar lange lijsten ge
codeerde waarnemingen uit komen.
Buiten de regenmeter, op het dak de
windmeter.
Naast het weer is Pelleboer ook actief
als redacteur van het weekblad Eel-
der Dorpsklanken, dat enige faam ge
niet op het gebied van de kleine, ge
mengde berichtgeving. „In de ...straat
is gisteravond een groot konijn gepas
seerd". Vorige week werd nauwgezet
melding gemaakt van de aankomst in
Eelde van 206 vleermuizen.
We zitten in de tuin, het is mooi weer.
zijn vrouw Janny zet thee en Jan Pel
leboer verbaast zich. „Laatst belde
zelfs dat blad Privé. Ik zei: ik ben niet
gescheiden, en u mag het gerust con
troleren, maar in mijn hele familie is
"verder ook niets raars aan de hand".
Hoe krijgt iemand zo'n grote be
kendheid door zich met weersver
wachtingen bezig te houden?
Pelleboer: „Tja. In de wintermaanden
"hou ik alleen maar wat lezingen voor
•boeren. Af en t<?e ben ik twee minuten
op de televisie 'en vertel iets over het
#eer. En dan komen ze hier het tuin
pad op en vragen ze. mogen wij u even
-zien?".
bloemetje
„Ik wil niet klagen, ik kan het alleen
maar me zelf verwijten en er zijn
tóch ook allerlei leuke dingen bij.
Een mevrouw die hier naar toe komt
en zegt: ik luister altijd naar u in
Zwitserland. Nu was ik in de buurt
van Eelde en ik dacht: even een bloe
metje brengen aan meneer Pelle
boer".
„Maar dan is er hier zo'n oriènterings-
rit voor fietsers en moeten ze eterst op
de ANWB-paddestoel kijken, die hier
voor het huis staat. Op het papier
staat vervolgens: en op nummer 24
woont de bekende heer Pelleboer. Op
zo'n moment hoor je ze in koor roe-
3Së n: Goh. daar woont-ie, misschien
zien we hem wel. Intussen lig ik al-
•weer achter de heg".
TTHet wordt pas helemaal een grote el
lende als de organisatie van de fiets
tocht heeft bedacht dat ze hier moe
ten aanbellen. Stond ook op zo'n pa
pier: op nummer 24 belt u aan bij Pel
leboer en vraagt u hem hoeveel boe
lten hij geschreven heeft. Toen al vier
•mensen hadden aangebeld met die
zelfde vraag, rook mijn vrouw onraad.
Ze heeft een briefje op de deur ge
plakt: hij heeft er drie geschreven. En
we zijn weer achter de heg gaan zit
ten".
„Nog een voorbeeld: we wilden wel
eens met het vliegtuig naar onze
•dochter in Engeland. Op Schiphol be
gint het dan al. Een man achter me in
de rij zegt: prima datje naar Engeland
gaat, hoor. als je het mooie weer maar
hier laat. Het ergste kwam in het
vliegtuig Ik werd ontdekt door een
ouwe, wat dove kerel. Dove mensen
hebben toch al de neiging hard te
Schreeuwen. Die man begint te roe
pen: hier zit Pelleboer Iedereen staat
op en staart ons aan, Op zo n moment
wil ik er wel uitspringen".
Komt dat allemaal door de televi
sie?
„Nou nee. want toen ik alleen nog ra
dio deed, werd ik herkend aan mijn
stem. Ik had nog niet gezegd: twee
tomatensoep" of het lopen begon al.
Alle zeven obers hadden plotseling
Iets te doen aan ons tafeltje: asbak
schoonmaken, peper brengen, peper
weer ophalen, allemaal hadden ze
even een karweitje. Is het niet
idioot?"
Jan Pelleboer
diging. Nee, niks meer dan de hand.
Ze zullen ook wel denken: hij loopt al
tegen de zestig".
woede
We gaan praten over zowel de woe
de als het leedvermaak na een weers-
venvachting die achteraf fout blijkt te
zijn.
Pelleboer: „Dat zal eeuwig zo blijven.
Het beroerde is wel: als het mooi
weer is, hoor je geen mens. De Bilt en
Pelleboer zijn dan geheel vergeten.
Begint het te regenen, dan gaat met
een weer de telefoon. Daar komt bij:
mooi weer komt rechtstreeks van
God, slecht weer is de schuld van Pel
leboer".
„Het regent en meteen een man aan
de telefoon: u had zon voorspelt en
nou sta ik hier op Schiermonnikoog te
blauwbekkenè Aan de andere kant
zijn er ook mensen die mij vragen of
het nog lonend is voor het komende
weekeinde een badpak te kopen. Of:
we willen volgende week naar dat of
dat dal in Oostenrijk: wat denkt u er
van?
U hebt eens gezegd: mensen die
zich intensief met het weer bezighou
den, zijn vaak wat wonderlijk.
„Ik ben al twee keer naar een psychia
trische inrichting geweest waar een
regenwaamemer van me was opgeno
men. Er zijn natuurlijk ook nogal wat
mensen, die wat last krijgen als de
bladeren vallen".
lekker
Wat is uw favoriete weer?
„Het ergste is: iedere dag hetzelfde.
Dan is er voor ons niets te verdienen,
's Winters: een hogedrukgebied, met
elke dag mist. Waardeloos. Maar afge
zien daarvan: 22 graden, windkracht
3: dat vind ik lekker. Dan klaagt er
ook bijna niemand. Dat klagen begint
weer bij 28 graden".
„En een leuk record is natuurlijk ook
zeer interessant. De winter van 1979
staat bij mij zeer hoog genoteerd. En
als er maar geen doden bij vallen en
is een zware storm zo af en toe ook
heel boeiend. Ik vind het ook goed
dat Onze Lieve Heer in deze jachtige
driftige wereld zo af en toe zegt: jul
lie wilden vandaag weer van alles en
nog wat, maar je komt de deur niet
uit, want ik gooi er een fikse sneeuw
storm overheen. Het hoeft niet elke
winter. En de boeren moeten ook zor
gen dat ze genoeg vreterij voor dc
beesten achter de hand hebben. Maar
dat de natuur ons de baas is, ons even
terug fluit: dat mag ik wel".
mopje
De telexbel gaat: iemand vraagt met
spoed wat voor weer het wordt. „Daar
begin ik niet aan. Soms denk ik wel
eens: de mensen worden steeds gek
ker. Neem nou dit. Over mij gaat in
het land het volgende mopje, en ik
moet er meteen bij zeggen: erg hoog
staand is het niet. Het gaat zo: weetje
dat de vrouw van Pelleboer wil schei
den? Goh, nee. Ontknoping: dat komt
omdat hij er altijd naast zit".
„Zoiets gaat dan een eigen leven lei
den. Mijn vrouw Janny wérd laatst
door iemand even apart genomen die
zei: ik wil me er verder niet mee be
moeien, maar is het waar dat jullie
gaan scheiden? En mijn zoon, die in
Zuid-Holland onderwijzer is. hoorde
laatst een meisje op het schoolplein
zeggen: erg hè. ze zeggen dat meneer
Pelleboer gaat scheiden omdat ze
geen kinderen kunnen krijgen. Maar
dat is niet waar. Want de zoon van
meneer Pelleboer is onze meester".
lollig
Komt het ook omdat iedereen inte
resse in en verstand van het weer
heeft?
Zijn vrouw Janny: „En door de manier
waarop je het brengt?"
„Pelleboer: „Ik ben er zeer voor gaan
waken niet opzettelijk de lollige
broek te zijn. Het eerste jaar heb ik
me op de televisie achteraf gezien
iets teveel laten gaan. Ik kwam op
met een suikerbiet, of met een kip
hier uit de tuin. Ik heb het ook al eens
als Sinterklaas gedaan. Daar moet je
Galicié is bij wijze van spreken geschapen voor legendevorming. Het
bijna steeds gesloten wolkendek geeft deze afgelegen streek van
Noordwest-Spanje een mysterieuze aanblik, waarbij de druilerige regen
en hardnekkige mistbanken een decor vormen, dat zo overgenomen lijkt
te zijn uit Tolkiens 'In de ban van de ring'. Iedere straat, ieder huis,
iedere boom of struik in Galicië heeft wel een eigen legende. Dat althans
beweren de specialisten, die zich de laatste jaren erop hebben toegelegd
om veel van de sagen, mythen en legenden, die eeuwenlang mondeling
van generatie op generatie zijn doorverteld, op schrift stellen.
Geen gebied is waarschijnlijk zo rijk
aan legenden als Galicie, waar het
isolement van de plattelandsbevol-
De meest gevreesde demonen zijn
de 'Meigas', heksen die jaarlijks
aan de vooravond van San Juan (24
juni) bij elkaar komen op de Monte
Neme om daar hun boze plannen
uit te broeden tegen de mensheid.
De Galicische heksen zijn moeilij-
gezelschap voorbereide maaltijd is
eveneens fataal, waar alleen aan te
ontkomen is door eigen eten te
verorberen. Vandaar dat veel moe
ders op het platteland hun kinderen
nu nog steeds een homp brood in
hun schooltas meegeven. Maar het
meest adequate middel om het lot
van de zielenprocessie te ontkomen,
is snel een cirkel in de aarde te
trekken (liefst met een olijftak) en
daar binnen te gaan staan.
king, die vaak nog niet beschikt
over tv. radio of kranten, ervoor
gezorgd heeft dat sagen, mythen en
legenden en een diep ingeworteld
bijgeloof nog een integraal deel vor
men van de volkscultuur.
Als men de Galicische sagen mag
geloven, is de bodem van deze
streek één grote goudschat. In ieder
hol of elke grot in de grillige rots
kust wordt wel een schat bewaard,
zo beweert men, bewaakt door
Mouros sirenen met lang blond dragen. Iedere vrouw is derhalve
haar en een gouden kam, die alleen een -jvieiga' in potentie, waartegen
golven
gerrit jan hoek
ker te herkennen dan elders, zegt
men, omdat ze geen haar op het
.•erhemelte hebben of een pad mee-
met listen te verleiden zijn. Het
boek van Ciprianillo, een kaarten-
bestand met de plaatsen waar 179
de nodige bezwerende maatre
gelen moet hebben.
Bij het passeren op straat is een
steeds één van de bestsellers in
Galicié.
stenen schip
schattenverborgen n0g gestrekte arm met de pink en mid-
•- 1 delvinger naar voren vaak afdoen
de, maar ook een teentje knoflook
op zak te hebben schijnt een pro
baat middel te zijn. Een oogkwaal,
de favoriete kwelling van de 'Mei-
De bekendste legenden zijn echter gas. is alleen te verhelpen als het
van christelijke origine. Met als slachtoffer een touw om de benen
zichtbaar symbool de majestueuze kindt, en dat laat doorknippen door
kathedraal van Santiago de Com- iemand die niet mag praten of vra-
postela, waar de resten liggen van gen mag stellen.
de apostel Jacobus (in het Spaans Maar nog meer ontzag heeft de
Santiago). Volgens de overlevering do0rsnee-Gahcier voor de 'Santo
zou Jacobus zeven jaar voor zijn compana', het 'Heilige Gezelschap'
dood in Galicié hebben gepredikt. van de Zjeien van de overleden
Na zijn onthoofding in hetjaar 44 na mensen, die zich bij voorkeur na
Christus, zou het lijk van Jacobus zonsondergang op wegkruisingen
met een stenen schip zonder zeil of ophouden of in processie door de
roer uit Jaffa vertrokken zijn en na straten trekken, liefst bij een begra-
zeven dagen in Padron in Galicié fenis
geland zijn. Pas in het jaar 813 zou
Jacobus" graf (dat al die eeuwen ftfl/7 WQter
geheim gehouden was uit vrees voor Aanraking van een levende door
grafschennis) door de monnik Pe- een jjd van ^et heilige gezelschap
layo zijn ontdekt, waarna koning betekent een geheid doodvonnis:
Alfonso II ter ere van .Tacobus een enkele uren na het contact komt
gigantische kathedraal liet bouwen, het slachtoffer zeker te overlijden,
die nu een veel bezocht bedevaart- Krijgt men het kruis of de kan met
soord is. water, die de voorman van de pro-
Maar ook andere plaatsen zijn door- cessie met zich meedraagt in han-
drenkt van een christelijke traditie. den gedrukt, dan is het eveneens
Een rots van enorme afmetingen bij gebeurd. Vandaar dat men als le-
het vissersplaatsje Muxia is volgens Vende er maar beter aan doet de
de gangbare legende een overblijf
sel van het zeil van de stenen boot,
waarmee de maagd Maria de
apostel Jacobus te hulp wilde ko
men. Die steen was tot een aantal
jaren geleden middelpunt van de
jaarlijkse septemberfeesten. Het
schommelen van de rots en een
merkwaardig rommelend geluid
was het teken dat een wens van de
pelgrim was ingewilligd. Een
vliegende storm van 1978 verplaat
ste de steen echter, waai- nu geen
beweging meer in is te krijgen en
het dus ook met de wensen gedaan
wijn
Noya, 30 kilometer ten zuidwesten
van Santiago de Compostela,
dankt zijn naam volgens de tradi
tie aan Noach, die daar na de
zondvloed met zijn ark op de Monte
Barbaza geland zou zijn. Als bewijs
voor deze theorie wordt nog steeds
gewezen op de voorliefde van de
bewoners van Noya om grote hoe
veelheden wijn achterover te
slaan. Een gewoonte die ze van
Noach geërfd zouden hebben. Zelfs
de curieuze vorm van de Galicische
fjorden, de Rias Bajas, wordt aan
hogere krachten toegeschreven: na
zijn schepping van de aarde zou
God even op zijn creatie uitgerust
hebben, waardoor de fjorden de
vorm van zijn hand met vijf vin
gers kregen.
Maar de evangelisatie vanaf de mid
deleeuwen en de inquisitie, die bij
na nergens zo bruut te keer ging als
in Galicié, door de Spaanse cineast
Luis Bunuel meedogenloos in zijn
film 'De Melkweg' vastgelegd, heb
ben de oude gewoonten, legenden
en het bijgeloof, dat sterk Keltische
en Bretonse overeenkomsten ver
toont, nooit kunnen uitroeien. De
roomse heiligen hebben, behoudens
uitzonderingen, alleen de taak te
dienen als bezwering voor de kwade
geesten. En daar is in Galicië geen
gebrek aan.
handen op elkaar te houden.
Het eten van een door het heilige
Aan de vooravond van 24 juni. het
feest van de Heilige Juan, storten
legio vrouwen zich in de golven aan
het strand van Lanzada. vlak bij de
vissersplaats El Grove. In de over
tuiging dat een duik in de negen
golven van Lanzada de kinderloze
vrouwen nakomelingen zal schen
ken. terwijl de vrijgezellen meisjes
zeker een vrijer aan de haak zullen
slaan En bij Kaap Finisterre koes
teren kinderloze echtparen zich nog
steeds in een eeuwenoud stenen bed
in de openlucht om daar, zoals de
traditie wil, een kind te verwekken.
Slechts zelden is de roomskatholie-
ke kerk erin geslaagd het profane
bijgeloof te verchristelijken. Zoals
in het geval van O Santo dos Cro-
ques, een geknield beeldje in de
kathedraal van Santiago. De legen
de wil dat wanneer men drie keer
met zijn hoofd op de kop van het
beeldje tikt het eigen intellect ont
waakt Vandaar dat legio studenten
aan de universiteit van Santiago
aan de vooravond van een examen
even een gang langs de kathedraal
maken om een drietal kopstoten
tegen het graniet uit te delen.
Maar soms helpt het bijgeloof zich
zelf wel om zeep. Voor velen waren
de talrijke schipbreuken in de
buurt van Finisterre, dat daaraan
zijn naam van de 'Kus des Doods' te
danken heeft, het werk van boze
geesten. Totdat uitkwam dat de
boze geest niet meer was dan een
koe met een lantaren tussen de
horens, die 's nachts door zijn baas
over de golvende kustlijn werd
geweid. De bemanning van een
dicht onder de kust varend vissers-
scheepje was dan al snel geneigd
het bewegende lichtje voor een
ander scheepje aan te zien, dat op
de golven dobberde. Met alle cata
strofale gevolgen van dien. De eige
naar van de koe voer er wel bij: de
volgende ochtend viel er namelijk
weer volop te jutten.
