EEN KNIPOOG
NAAR MANET
African Music Festival
"ICASSO'S EROTICA
TENTOONSTELLINGEN andré oosthoek
PZC/ kunst/cultuur 7
FEEST 20 A UGUSTUS IN DELFT
0 RIJDAG 29 JULI 1983
Edouard Manet, Le Déjeuner sur l'Herbe. 1863
Terwijl de vele dagen geprolongeerde, officiële terugblik op leven en
werken van Edouard Manet de gedateerde maar dertige behuizing
van het Parijse Grand Palais waardig is bevonden, wordt de meester in
het meer op de dag van vandaag gerichte Centre Pompidou met een wat
schalkse knipoog benaderd.
'Bonjour, monsieur Manet' heet de tentoonstelling die er de duizenden
nog tot 3 oktober heel direct duidelijk mag maken dat Manet letterlijk
school heeft gemaakt.
Edouard Manet. bourgeois en en
fant terrible onder eén hoedje, laat
in nauwe samenwerking met de
functionarissen van Beaubourg veel
collega's hun schoolgeld (alsnog)
betalen. 'Le Picnic' en 'Le déjeuner
sur l'Herbe' waren in 1863 goed voor
opschudding, schandaal en tanden
geknars. Bloot in de open lucht en
eten ho maar; het kon allemaal met
zomaar passeren. Er gebeurde
méér. Twee jaar later, 1865. liet
Manet zijn 'Olympia' in de Salon
zien De blote Récamier. bloemetje
in het haar. schoentje los. een ge
zicht van "don't bring me flowers' en
rijke symboliek een gekromde
zwarte kat aan het voeteneinde: ze
waren voldoende voor een storm.
Edouard Manet moest, in de daar
voor bestemde kringen, zijn leven
tot 1883 slijten als een zedeloos
sujet wiens ogen zouden breken in
het licht des Almachtigen, wiens
handen zouden afvallen als dor
hout en wiens tong zou schroeien in
het Hellevuur.
Het kan niet zonder betekenis zijn
dat zoveel kunstenaars na Manet
aan de hand van de meester in deze
temptaties hebben willen delen.
Het Dejeuner' zowel als de 'Olym
pia hebben talrijke navolgers ge
vonden de kopiisten staan daarin
naast de schilders die op basis van
de themata tot geheel nieuwe, eigen
vormen kwamen. In beide gevallen
blijft de knipoog naar Manet. al is
hier en daar wel met wat zware
oogleden geknipperd. De uitkomst
is in de beste gevallen te schikken
onder het hoofdje 'De vernieuwer
vernieuwd' en ook daar mag weer
een knipoogje bij naar de geéerde
maitre die het tot zijn leerplichten
rekende erkende meesters als Hals.
Velasquez. Titiaan en zelfs Dela
croix na te schilderen en waar
gewenst van nieuwe gloed te
voorzien.
Edouard Manet stond, als weini
ge collega's in zijn tijd, wat
haaks op het leven der officièlen
die hun opvattingen slechts uit de
wattendoos der eeuwen haalden
als de wetten van de Salons dat
een momentje toestonden. Hij
was een man op een splitsing van
wegen. Enerzijds hoorde hij tot de
kring die de vlakte veilig achtte,
anderzijds schrok hij geenszins te
rug voor toppen en dalen, het zoet
én het venenum van de piekerva-
ring.
Dat laatste sprak in de toch beperk
te kring van vooral Parijse kunste
naars aan. Er werd driftig méégede-
jeuneerd en bij het in vervoering
bestijgen der Olympos zal met zel
den aan Olympia gedacht zijn.
De tekenen ervan vindt men nu op
deze tentoonstelling die éven de
hoed licht. Bonjour, monsieur Ma-
nel zegt en vervolgens de contri
buanten aan zichzelf overlaat.
Dat slaat in enkele gevallen heel
fraaie en boeiende bladzijden uit
het boek van de recente geschiede
nis op.
We zien Picasso in zijn jarenlange
fascinatie voor het 'Déjeuner', de
prachtige afleidingen bij Matisse,
de 'pastorale' hechtpunten bij Ce
zanne. de beeldverslagen van Jac
ques Villon en een Blanche-Noire-
wulpsheid bij Penck. Rivers. Vallot-
ton en Magritte
Het levert jammer genoeg ook nog
al wat scènes op in de geest van het
gelegenheidswerk. Ik kan geen an
dere reden bedenken dan dat men
werkopdrachten heeft gegeven om
een zo breed mogelijke presentatie
te kunnen garanderen. Dat leidt tot
veel kleurige vierkante meters
doek en slechts enkele millimeters
schilderij.
Men gaat in die overvloed van verf.
brieventroep, slechte foto's en half
uitgewerkte ideèen Manet boven
dien zonder groeten voorbij en dat
kan niet de bedoeling geweest zijn.
Wat moet men bijvoorbeeld met de
vierkante meters grote kolossale
vertoning van onmacht waarmee de
naam Chia verbonden is? Wat met
een knullig dooiedood-installatietje
van Bruder"5 Wat met een déja-vu-
object als het atelierdoorkijkje van
Rutault? Niets, of het zou definitief
bonjouren moeten zijn.
Een expositie dus met zeer verschil
lende gezichten, een sterke stut en
een slap gedachtenlijntje. Had men
zich onthouden van het verstrekken
van opdrachten op basis van het
thema Manet, dan was men zonder
veel twijfel dat lijntje kwijtgeraakt
Het werk dat ontstaan is op basis
van de dwingende krachten die uit
gaan van Manet's schilderen houdt
het immers beter dan de 'occasions'
die men in het strikt tijdelijk ver
band van een expositie in de rich
ting van Manet heeft geschoven.
Edouard Manet laat intussen niet
met zich schuiven. Zijn bonjour in
het Grand Palais geldt langer dan
het moment waarop het gezegd
wordt. Men komt er met een kni
poog niet toe.
Bonjour, monsieur Manet. Cen
tre PompidoulBeaubourg. Tot 3 ok
tober. Werken van Edouardo Ar
royo. Constantin Byzantios, Louis
Cane, Paul Cézanne, Jean Dubuffet,
Hans Haacke. Alain Jacquet. Rene
Magntte. Titina Maselli, Henri Ma
tisse. A R Penck. Pablo Picasso,
Bemadette Predair. Larry Rivers,
Cristian Sindou. Frank Stella. Do
minique Thiolat. Felix Valloton.
Claude Viallat, Jacques Villon en
tn opdracht Patrick Saytour.
Claude Rutault. Jean-Pierre Ber-
trand. Jean-Sylvain Bieth. Samuel
Buri. Sandro Chia, Franqóis Mar
tin. Jean-Michel Alberola. Robert
Kushner. Erró, Christian BonnefoU
Valerio Adami, Pat Bruder. Joerg
Ortner en Vincent Btoulès.
Retrospectieve Edouard Manet.
Grand Palais. Tot 8 oktober).
)ko Drammen
litiatiefnemer tot het festival is de
ambiaan Oko Drammen, getrouwd
:n Nederlandse en sinds een
ur woonachtig in Delft.
Drammen is, samen met een
intal Nederlandse vrijwilligers, de
frican Arts Foundation: „Onze be
nding is in Nederland en verder in
uropa een circuit te scheppen waar
Irikaanse artiesten verzekerd zijn
ln6 m een goed bezette toernee. zodat
voor hen gemakkelijker wordt om
iar Europa te komen. Het promoten
in Afrikaanse muziek is daarbij een
iel. maar vooral de regelmaat van
erk voor Afrikaanse artiesten willen
van de grond krijgen Afrikaanse
tiesten willen nu eemaal graag in
uropa spelen, met hele goede rede-
in, maar ook om eens alle lichten
gelijk aan te zien gaan",
et festival in Delft moet de opstap
in naar een continue activiteit van
e African Arts Foundation, waarij
)k het verzorgen van optredens voor
ederlandse bands in Afrika in de
idoeling ligt. Voorlopig echter is het
«rekkelijk kleinschalige festival op
augustus met een subsidie van
d OOO gulden van de gemeente Delft
iverder eigen geld. voor een totaal
aiget van rond de 50.000 gulden
cjpzet. Veel is daarbij, aldus Dram-
D, door welwillende samenwering
stand gebracht.
toe
Door Chris Kijnei
He#n de media alsook op de concertpodia valt de laatste tijd een opmerkelijke aandacht waar
,te nemen voor muziek uit Afrika. Na het debacle, twee jaar geleden, met de Nigeriaan Fela
12;[uti in het Amsterdamse Bos, zijn de recente concerten van zijn landgenoot King Sunny Adè
ut gedenkwaardige gebeurtenissen in de vaderlandse popscene geworden en ook de dag- en
eekbladen hebben zich gretig op het verschijnsel gestort.
p een ander ruveau.dat van de clubs Nederlandse medewerkers regelden Het enige wat ik met dit festival wil is
i den lande, is al langere tijd een goedkope voorzieningen voor geluid
publiek aan het ontstaan voor het en licht, terwijl hij zelf vanuit zijn
erk van voornamelijk jonge Afrika- ervaring als disc-jockey en organisa-
a bi die een uiterst gevarieerd aanbod tor in Afrika de contacten met de voorverkoop f20) naar het festival
'jH «ngen. Traditionele muziekvormen. Afrikaanse muzikanten legde. Een or-
!n" trmengd met moderne muziek uit gamsatievermogen dat hem, volgens
"^Jest-Europa en Amerika die met de eigen zeggen, ln het bloed zit: ..Mijn
lomale heersers in Afrika zijn spo- moeder was een groot oganisator en
n heeft achtergelaten. ik heb goed naar haar gekeken. Zij
p de golf van die groeiende belang- verzorgde vroeger in Senegal traditio-
elling organiseert de African Arts nele dans- en muziekavonden en had
oundation op 20 augustus in het een groot talent om te zorgen dat dat
HC-stadion in Delft een 12 uur du- goed liep. Op die manier ben ik zelf
nd festival van Afrikaanse muziek, aan het werk gegaan en zo doen we
mg en dans. Veertien groepen en het hier ook",
itiesten zullen op die dag een pro- ,,We beginnen klein, met een paar
li amma verzorgen, dat uiteenloopt bekende acts. maar veel onbekende
ge-an deels op westerse muziek stoelen- mensen en het moet ook in de toe-
en ook al langer in Europa optre- komst allemaal niet te groot worden,
ode bands als die van de Cameroe- Dan krijg je veel te veel gezeur met
rer- «s Manu Dibango tot volstrekt on- managers en promotors en dergelijke,
igs (kende traditionele Afrikaanse ge-
d( '.schappen.
goedkope voorzieningen voor geluid wat geld overhouden om ln dat van
volgend jaar te investeren" Tweedui
zend bezoekers die voor f25 (in de
voorverkoop f20) naar het fest
komen zijn daarvoor voldoende.
Gevarieerd
Zij kunnen daarom een gevarieerd
programma verwachten, dat vooral
in de middag verzorgd wordt door
bekendere en wat instrumentarium
en stijl betreft oorspronkelijk meer
westerse georiënteerde bands als die
van Manu Dibango, de Gambiaanse
groep Il'ang Bondi, waar Oko Dram
men zakelijk leider van is, de Senega
lese groep Xalam. de Gambiaanse
groep Mandingo, Ovo uit Cameroen
en de Ghanese Roots Anabo. Een
andere grote attractie is de Zuidafri-
kaanse zangeres Busi Mhlongo die
zowel in Afrika als in Europa al een
grote reputatie heeft opgebouwd met
haar repertoire van originele Zulu-
en Xhosa-liederen.
Muzikanten en artiesten die minder
directe banden met de Westerse cul
tuur hebben zullen vooral 's avonds
optreden. Dat zijn onder anderen
Emilien Sanou uit Opper-Volta, die de
balaphong bespeelt; Sourakata Koite
op kora. een Senegalees instrument
dat verwantschap met de harp ver
toont, de percussie annex dansgroep
Fatala uit Guinee en het Senegalese
balletgezelschap van Lake Mbye.
Het geheel is. als gezegd, een menge
ling van wat in Afrika aan muziek is
ontstaan tijdens de kolonisering door
Europa en de Verenigde Staten en
muziekvormen die al eeuwenlang op
het continent bestaan.
Het African Music Festival in Delft
begint op 20 augustus om 12 uur 's
middags en duurt in principe tot
middernacht. Oude- en nieuwe lief
hebbers van Afrikaanse muziek kun
nen overigens vier dagen na dit festi
val alweer terecht in De Melkweg in
Amsterdam, waar een aantal van
in Delft optredende bands ook te
horen zijn op het African Roots Festi-
i Casino-Kursaal Oostende Honderd
twintig prenten uit een reeks van 347.
Tot 28 augustus, dagelijks. In dezelfde
ruimte voorts een tentoonstelling van
werken van moderne schilders onder
anderen Appel. Raveel. Corneille, Ale-
chinsky. Braque, Ensor. Brauner, Da-
li. Wundcrlich. Fini, Delvaux, Leon de
Smet. Hockney. Vasarely. Joris Min
ne. Guslaaf de Smet en Emiel Claus
(Poseidon Art Centrei Hier vallen op
het schilderij 'Twee personnages' uit
Karei Appel s betere tijden een mooi
Interieurion James Ensor. het schil
derij 'Lom-lan' 19481 van Victor Va
sarely en een krachtig Dorpsgezicht
door Lêon de Smet.i
André Oosthoek
De casino's aan de Belgische kust, waar men wat anders met zijn boulevards omspringt
dan hier te lande, lassen elk jaar enige stiltemomenten in hun wat drukke zomerpro-
gramma's in. Voor Knokke en Oostende zijn dat per traditie de grote seizoententoonstellin
gen van vaak museaal aanzien. Dit jaar presenteert het Nellens-casino van Knokke Zoute
grepen uit de bekende (moderne) collectie-Veranneman en in Oostende, waar de herinnering
aan de Vasarely-retrospectieve en het Dali-spektakel nog niet is verbleekt, kan men tot 28
augustus de 'erotische bladen van een genie' bekijken.
wereldje: Picasso, de Vrouw, Spiegel
en Reflectie.
In de reeks Erotische Prenten han
teert Picasso de achteruitkijkspiegel.
Er zijn heel duidelijk aansluitingen
bij 'Verve' waar het om het centrale
thema Vrouw gaat en ik moest
kijkend naar de uitvoering sterk
aan zijn 'Suite Vollard' denken.
Achteruitkijken. een niet meer zo
jonge man ziet terug, plaatst zichzelf
terug in de tijd en vat de wellust bij de
staart. Pablo Picasso liet zijn toneel
stuk 'Le desir attrape par la queue'
voorafgaan door de reeks Versions'.
Beide titels, de wellust zowel als de
variaties, geven aan wat er in deze
Erotische Prenten aan de hand is. We
zien Picasso zelf duidelijk figureren:
zijn etsenderwijs verworven verjon
ging werkt. De man koestert, streelt
en laat zich graag behagen. Hij is niet
bepaald een passieve toeschouwer, zit
niet voortdurend onder tafels en
gluurt niet vanuit bosje Integendeel:
hij is deel van de scène, liefdesdran
ken. geil en dwaas, op toer. ongrijp
baar duizelingwekkend pirouette
rend op een muziek die slechts de
genieter kan méégenieten
Is het voor een 86-jange een zwane-
zang. gevoed en gestuurd door de
melancholie der verzonken jaren? La
ten we hel een ode noemen. Aan de
vrouw wellicht, aan het levende
liefde, een jeugd met toekomst, aan
een toekomst die van gisteren weel.
In deze reeks trekt Picasso alle regis
ters van zijn grafisch kunnen open:
de ragfijne enkele lijn staat er naast
de wat wolliger licht-donker-slel-
ling. alles ten dienste van een ver
bluffend totaalbeeld.
Komt en verwondert u.
De Erehal wacht.
Het genie heet Picasso. Casino-Kur
saal gaf er de organiserende galerie JL
zijn Erehal voor in bruikleen. Daar
dus. net uit de zomerzon en in de sfeer
van koel marmer, vindt men de uitge-
bieide gids voor het land Erotica.
Picasso was 86 jaar toen hij aan de
reeks begon. In slechts enkele maan
den tijd tussen 16 maart en 5
oktober van het jaar 1968 maakte
hij een reeks van 347 etsen (waarin
droge naaldtechnieken en aquatin-
tem. Zijn andere werk liet hij er niet
om liggen en zo moet men 1968 be
schouwen als één van de topjaren ln
zijn produktie.
Hier en daar bestaat de neiging om
over het grafisch werk van Pi
casso wat monkelend te doen, als had
men het over zijn Vallauris-pottcn-
baksels. Het zou allemaal te gemak
kelijk zijn, te weinig van visie getui
gen. Het zou bij simpele plaatjes
blijven die de diepgang van het ge
schilderd materiaal ontberen.
Er zijn zowel afzonderlijke prenten als
series genoeg die het tegendeel onder
strepen. Ik verwijs, om een treffend
voorbeeld te noemen, naar hel n,
'Verve' uit 1954 Daar wordt het Ver
langen nogmaals betrapt in een ver
bijsterende reeks van bijna tweehon
derd tekeningen waar de vrouw cen
traal staat. Het is een vrouw temidden
van het wereldje van kunstenaars. Ze
houdt er een spiegeltje op, de spiegel
van het leven, gekeerd naar wereld en
