APARTHEID
jt
De omstreden missie van Johannes Paulus II
Dominee Beyers Naudé
'Het systeem is
onchristelijk
en onmenselijk'
Arabieren
ALTERNATIEF
BOEREN
VRIJDAG 15 JULI 1983
PZC/opinie en achtergrond i«
IDoor Karl Breyeri
Zolang de zwarten niet als Zuidafrikaanse burgers aan de politieke ontwikkelingen en
beslissingen van Zuid-Afrika kunnen deelnemen, zolang komt er geen vreedzame
oplossing. Keihard gezegd: zolang wij blanken weigeren de waarheid onder ogen te zien en
ons met de werkelijke problemen bezig te houden, zolang geloof ik niet dat de een of andere
verandering een positieve bijdrage aan de bestaande situatie is". Aan het woord is dominee
Beyers Naudé, Zuidafrikaans predikant en voorvechter van gelijke rechten voor blank en
zwart.
Beyers Naudé werd in oktober vorig
jaar opnieuw door de Zuidafrikaanse
regering voor zijn kritiek op het apart-
van de veiligheidspolitie. Anderen
hadden van tijd tot tijd bezoek van
de veiligheidspolitie, die wilde vast-
heidsbeleid gestraft met een zoge- stellen of de persoon in kwestie niet
naamde ban van drie jaar. Een straf met meerdere personen samen was.
waarvoor hij zelf geen verklaring
heeft. „Een persoon onder een zogehe
ten banning order krijgt geen verkla-
Ik heb niet het gevoel dat ik geobser
veerd word. Maar onze telefoon
wordt afgeluisterd en onze post ge
ring, slechts een mededeling van de controleerd'
minister van wet en orde, dat hij een Hoe ziet de financiële kani eruit?
gevaar is voor de orde en de veiligheid
in de staat".
„In mijn geval kan ik dus slechts
raden of vermoeden waarom ik in de
ban werd gedaan. Ik heb gedurende
de belangrijkste jaren van mijn leven
altijd gezegd dat de apartheidspoli
tiek onchristelijk en onmenselijk is
Er is geen verdediging voor en ze moet
om christelijke redenen van de hand
worden gewezen. Ik blijf ook vandaag
Waarvan leeft u'.
„Dat is voor elke gebande een ontzet
tend moeilijk probleem. Het gaat
meestal om dominees, leraren, journa
listen, academici mensen die de
kost verdienen met schrijven of pra
ten. Hun levensonderhoud wordt hen
door de ban ontnomen De staat geeft
geen financiële steun. Ik heb kunnen
leven doordat mijn vrouw halve da
gen werkte. Bovendien heb ik diverse
bij deze overtuiging en ik weet dat prijzen ontvangen en uiteindelijk heb-
mijn opvatting juist is".
U hebt dus uw mening over de
ben mij verscheidene kerken in het
buitenland hun hulp aangeboden
ook weer prediken, maar alleen bin
nen het Stadsgebied van Johannes
burg. Ik kan dus niet in mijn eigen
gemeente in Alexandra prediken.
apartheid, ondanks de 'straf, niet Vooral de Duitse. Nederlandse en
veranderd? Zweedse kerken".
„Integendeel. Ik werd in mijn mening
versterkt. Misschien ben ik geband QfOte ZOTS,
omdat de regering mijn invloed op
vele mensen gewoon vreest". Maar nu is de ban dus leefbaarder
Ooit vielen er zo'n 270 mensen in geworden.
Zuid-Afrika onder een ban Begin dit -Ik kan nu met meerdere personen
jaar waren het nog 65. Op 30 juni tegelijk samen zijn. Ik kan ook weer
jongstleden werd de ban voor 55 per- een school of een universiteit bezoe-
sonen opgeheven. Voor zover bekend ken. Ik kan aan kerkelijke en sociale
zijn thans elf personen dóór een ban bijeenkomsten deelnemen, maar niet
getroffen, wat inhoudt dat is er weer aan politieke vergaderingen. Ik kan
één bij is gekomen.
Verlichtingen
Hoe hard is nu een dergelijke ban?
„Om die vraag objectief te kunnen
beantwoorden, moet men rekening
houden met het feit dat ik twee keer
geband werd. Mij lijkt de ban van
oktober 1977 tot oktober 1982 zwaar
der dan die van nu. Vandaag zijn er
verschillende verlichtingen. In de eer
ste vijf jaar mocht niets van mij
gepubliceerd worden. Ik mocht niet
met meer dan een persoon samen
komen. Een persoon die geband is.
mag ook een bepaald district niet
verlaten. Zo mag ik dus niet zonder
vergunning uit Johannesburg weg
gaan. Een gebande blanke mag geen
woongebied van zwarten, kleurlingen
of Aziaten betreden. Hij mag geen
drukkerij binnengaan en geen contact
opnemen met andere gebande perso
nen. Hij mag ook tijdens de ban geen
woord schrijven dat hij eventueel la
ter zou willen publiceren"
Hoe wordt dat gecontroleerd?
„Tot nu toe ben ik niet gecontroleerd.
Voor mijn huis staat geen ambtenaar
want dat is een zwarte woonwijk
buiten de stad"
Hoe ziet u thans de ontwikkeling in
Zuid-Afrika?
„Ik beschouw de politieke ontwikke
ling met grote zorg, aangezien bij alle
gesprekken over de prcsidentsraad
en de nieuwe grondwet de zwarten
zijn uitgesloten. Zij mogen niet deel
nemen aan een dialoog en ik zie dat
als een grote belasting. Zolang de
meerderheid van de bevolking wordt
uitgesloten van deelname aan ge
sprekken over de politieke ontwikke
ling in dit land, zolang geloof ik niet
in een vreedzame ontwikkeling".
Hoe kunnen de problemen van dit
land worden opgelost?
„Ik heb geen oplossing en je moet
voorzichtig zijn als je van een oplos
sing spreekt Onze problemen zijn
zeer complex. Wat ik me voorstel, is
dat alle bevolkingsgroepen in Zuid-
Afrika via vrij gekozen vertegenwoor
digers m een nationale conventie bij
eenkomen om daar hun gedachten
over de toekomst van Zuid-Afrika uit
te wisselen. Belangrijk is daarbij dat
iedereen zich vrij voelt om zijn ge
dachten te uiten. Maar zolang de
blanken weigeren de zwarten politie
ke rechten te geven, en beweren dat
zij slechts politieke rechten in de
zogenaamde nationale staten (thuis
landen) hebben, kunnen wij de proble
men met oplossen".
Bent u dan van mening dal de
thuislandleiders zoals Kaiser Ma-
tanzima van Transkei, Lucas Mango-
pe van Bophuthatswana en Cednc
Phatudi van Lebowa geen recht
hebben om voor de zwarten te spre
ken?
„Ik heb geen enkel recht om aan hun
motivering te twijfelen. Maar ik zie in
de thuislandpolitiek geen oplossing.
I-k ben tegen de verdeling van Zuid-
Afrika in onafhankelijke staten. Men
moet dit land als éen staat beschou
wen. Wij moeten gezamenlijk plannen
maken voor onze politieke toekomst.
Het idee van de thuislanden is een
deel van de apartheidspolitiek. Daar
bij komt nog dat. negen miljoen in de
steden wonende zwarten hun staats
burgerschap verliezen omdat zij tegen
hun wil een thuisland toegewezen
krijgen".
Brede kloof
Hoe beoordeelt u de hervormings
politiek van minister-president Bo
tha?
„Mijn indruk is dat zijn bedoelingen
wel eerlijk en ernstig zijn. Maar in
principe is ook zijn politiek een onder
deel van de apartheid. Tussen de
blanke voorstellingen en zwarte idea
len gaapt zo'n brede kloof, dat Botha
deze contrasten niet meer kan over
bruggen. Hij kan zich alleen nog maar
permitteren binnen de blanke ge
meenschap politiek te maken
Voor de meerderheid van de bevol
king en dat moet eens duidelijk
gezegd worden is de politiek en de
oplossing die Botha aanbiedt, zonder
enige betekenis en dus niet aan
vaardbaar. Die zal ze dan ook, vol
gens mij, nooit vrijwillig aannemen".
Nu bestaan er in dit land twee
extreme richtingen. Aan de ene kant
de rechlsradicalen. de conservatie
ven, die nu via twee nieuwe partijen
de politiek proberen te beinvloeden,
en aan de andere, kant de links-
liberale zwarten. Kunnen deze tegen
stellingen nog overbrugd worden?
„Dat is niet gemakkelijk Het zal
slechts kunnen als er mogelijkheden
worden geschapen voor een dialoog
tussen de verschillende bevolkings
groepen, zodat men de verschillende
opvattingen kan leren kennen. Maar
zolang dit verschil tussen blanke doe
len en zwarte hoop bestaat, zie ik geen
vreedzame oplossing voor Zuid-Afri
ka".
Toch zijn er heel wat veranderin
gen. Of zijn die slechts cosmetisch?
„Die veranderingen zijn er, dat moet
je eerlijk erkennen. In de hotels en
restaurants kunnen zwart en blank nu
met elkaar praten en ontdekken dat
zij allen gelijke mensen zijn met gelij
ke problemen, teleurstellingen en
hoop. Maar desondanks moet je de
vraag stellen: wat wil de regering met
deze politiek? Ze probeert met nieuwe
hervormingen blanken, kleurlingen
en Aziaten samen te voegen, maai' de
zwarten af te zonderen. Die moeten
zich onafhankelijk van de blanken
ontwikkelen. Dat is ook te zien in de
politiek van de gedwongen verhuizin
gen naar thuislanden, die nog steeds
wordt voortgezet. Daarbij zijn al drie
en een half miljoen zwarten gedwon
gen uit blanke gebieden naar de thuis
landen te verhuizen, twee miljoen
zullen nog volgen".
Ketterij
Dommee Beyers Naude <68) is in Zuid-Afrika het
symbool van hel blanke verzet tegen de apartheid
geworden Het bloedbad van Sharpevtlle tn maart
I960, waarbij 69 zwarten door de politie werden
gedood, en de daarna volgende, door de Wereldraad
van Kerken georganiseerde conferentie van Cottesloe
waren het begin van zijn ommekeer en zijn strijd tegen
de rassendiscriminatie. In 1963 begon hij met de
publikatie van een oecumenisch tijdschrift i 'Pro Veri-
tate') en werd hij directeur van het Christelijk Instituut
in Johannesburg. Op 19 oktober 1977 meer dan een
jaar na de opstand in Soweto werden zowel het
Christelijk Instituut als zijn tijdschrift verboden.
Ds. Beyers Naude zelf werd op die datum voor vijfjaar
in de ban gedaan Dat hield in dat hij met mocht
schrijven, niet in het openbaar spreken en nuou meer
dan één persoon tegelijk ontvangen Wanneer hij een
bezoeker ontving, moest zijn Duitse vrouw Ilse de
kamer verlaten. De ban tegen Naudé liep dus verleden
jaar oktober af. De tegenwoordige minister van wet en
orde vroeger minister van politie) Louis Legrange
vernieuwde hem onmiddellijk weer voor drie jaar
Onze correspondent Karl Breyer had een gesprek met
Beyers Naude in diens huis in Greenside in Johannes
burg. Volgens de Zuidafrikaanse wetten is een gebande
persoon overigens strafbaar door met de pers te
praten, dal zelfde geldt voor de journalist en tin
Zuid-Afrika uiteraard i voor hel medium dat hel ge
sprek publiceert Tot nog toe heeft dit nooit problemen
opgeleverd. Beyers Naudé zelf had in elk geval geen
bezwaar tegen het gesprek en de publikatie ervan.
Wat moeten de Zuidafrikaanse
kerken doen?
„Alle kerken moeten de apartheid
veroordelen als onchristelijk, als ket
terij. Zij moeten zonneklaar de on
menselijkheid van het systeem aan
de kaak stellen. Zij moeten het be
sluit onderschrijven van de Lutherse
Wereldbond in Ottawa om apartheid
als ketterij te veroordelen. Daar
werd ook een kleurlingenpredikant,
cir. Allan Boesak, tot president van
de bond gekozen".
Wat moeten of kunnen de kerken
buiten Zuid-Afrika doen?
„Zij moeten zich informeren over alle
ontwikkelingen in dit land en steeds
opnieuw duidelijk maken hoe zeer de
apartheid schade berokkent aan het
christendom. Zij moeten proberen het
onrecht te verzachten en de christe
nen hier financieel en geestelijk steu
nen. Maar zij moeten ook aan hun
eigen regeringen duidelijk maken dat
de apartheidspolitiek alleen maar tot
verdere conflicten in Zuidelijk-Afrika
zal leiden en daarom moet verdwij
nen".
Bent u optimistisch voor de toe
komst9
„Ik ben ervan overtuigd dat er uitein
delijk een verandering in dit land zal
komen. Het zal wellicht nog vele jaren
duren, aangezien de blanke minder
heid veel politieke, economische en
militaire macht heeft. Ik hoop en bid
alleen dat deze verandering er zondei
geweld zal komen. Maar als ik dit alles
beschouw, al deze machten en krach
ten, al deze tegenstrijdige ideeën en
verwachtingen, de tekens van toene
mende polarisatie tussen blank en
zwart, dan lijkt het erop alsof eer)
oplossing zonder geweld niet meei
mogelijk is".
Het
gi
J J
DE
den
Tert
NA!
uibt b»
leaf0
ós
M
ke
eken van onderwerpen voor deze landbouwrubrick
Lgewoonlijk weinig moeite. Als je dagelijks bezig bent met hetbtl
van een erg rijk geschakeerde sector als land- en tuinbouw mcl al
varianten, liggen de thema's voor het oprapen. D'r is geen speii
beleidsreden om juist nu te schrijven over de alternatieve landbj
Maar vooral in de zomermaanden krijg je regelmatig telefoontjesi
krantelezers met een nogal jeugdig stemgeluid met het verzoek oml
vooral aandacht te besteden en informatie te geven over biolop
dynamische, over ecologische en over andere soorten alternat
landbouw en hun produkten.
De interesse bij vele vooral jeugdi- deel uitmaken van het kos~Le(
ge niet-agrariers voor de vele soor- geheel. Kunstmest wordt afer
ten alternatieve landbouw is erg zen Bestrijdingsmiddelen zijij
groot. Het aantal misverstanden boe. Kiezelpreparaten worden (,jn
dat de ronde doet over deze vorm gelijk gewaardeerd. Men vetfc
van landbouw is eveneens ontstel- die eenvoudigweg door een uur) ,oe
lend groot. Om te beginnen schij- in een regenton waarin kieztó tijc
nen heel wat mensen te denken dat tjes zijn toegevoegd, te roeree,
toch minstens zo'n tien procent van laatste bezigheid moet wel
onze produkten op alternatieve wij- speciale wijze gebeuren: dertif
ze geteeld wordt. Da's ver bezijden conden linksom, dertig secoa
de waarheid. Letterlijk 99,9 procent rechtsom. Net zolang tot het
van onze cultuurgrond wordt door voorbij is.
de gangbare landbouw beboerd. Bij fn m mtyn tnn r
0,1 procent gaat het anders. Die ^vrrirnctiLUur
grond is in gebruik bij wat we Heel in het kort en dus .oÜvoUË!
noemen de alternatieven de pro- was dat iets over de BD-landb-^
ducenten van biologisch-dyna- Commentaar mijnerzijds:
misch, macro-biotisch en organisch Al met al gaat het in Nederii
biologisch voedsel. Die laatste inge- 0m plusminus 2.000 hectare dj
wikkelde opsomming is tevens één deze en andere alternatieve uj
van de oorzaken van een ander beboerd wordt. Het zou dus es
misverstand, namelijk de verwar- verwaarlozen randverschijnsel r0
ring over wat nu eigenlijk altema- ware het niet dat er zoveel pifl M
tieve landbouw is. Ondergetekende teit rondwaart om deze vorrc de!
kan hier geen afdoende antwoord landbouw bedrijven,
op geven. Ik constateer slechts dat Mijns inziens is het echte:;
de alternatieven een beetje op Ara
bieren lijken in die zin dat hun
onderlinge verdeeldheid erg opval
lend is. Voor het gemak hanteer ik
de biologisch-dynamisch ingestelde
agrariërs maar als de alternatieven, terecht om de BD als flauw
Ze zijn in ieder geval de grootste terzijde te schuiven. Er schijni DK
groep die het meest aan de weg derdaad verband te zijn tus wgi
timmert en een redelijk overzichte- maanstand en dergelijke, plan |,et
lijke filosofie aanhangt. Macro-bio- groei en levensprocessen. De
tici, ecologisch denkende en andere bewegingen van oceanen en
biologische splintergroeperingen, zijn er een bekend voorbeeld
breng ik voor het gemak maar on- Meer onderzoek naar deze urt
der bij de 'normale' alternatieven, den kan wellicht ook tot enige'
Dit wellicht tot hun grote ongenoe- pasbaarheid leiden bij de gans
gen. landbouw.
Maar een aantal handelujïeu
Hulnmiddp/pn van de BD werkt op mij op z'n! r.h
ulP"fl 'uuctcri lachwekkend. Een uur lang in*
De gangbare landbouw maakt een regenton roeren, halve minuut:,
zo goed mogelijk gebruik van mo- links, halve minuut naar red UI
derne hulpmiddelen en -weten- ondertussen kosmisch medites
schappen. Technische vindingen bhjft voor mij een beetje ndlc
hebben zodoende de mechanisatie
van de landbouw met revolutionai- de BD-landbouw zeer arbeidsua
re sprongen opgestuwd. De land- sief, dus duur. Dat is niet ergri DE
bouwwetenschappen hebben m- het eindprodukt maar duur
tensieve teeltmethodes gestimu- kocht kan worden. Tot nu toeu
leerd en vervolmaakt. Ze hebben erg wisselend, de distributie
het gebruik van kunstmest en ge- loopt gebrekkig en niet consu
wasbeschermingsmiddelen op gro- Het is voor mij ook de vraag ole
te schaal mogelijk gemaakt. dalende conjunctuur hiervoori |t
geld over blijft.
Zoals gezegd, 99,9 procent van onze hobbyisme in de altera
land- en tuinbouw maakt gebruik ve landbouw is wel erg
van al deze hulpmiddelen. De alter- wordt veel geïdealiseerd en tei
natieven wijzen deze middelen ge- nig professioneel gewerkt. Endf^
heel of grotendeels af Een deel van siasme genoeg maar te weinigi
de biologisch-dynamici (BD te noe- tische inzet
ment past wel op beperkte schaal Slotopmerking: van kwalitei®
mechanisatie toe. Dat men van de schil waar de BD-ers en aa fc:
meeste van de normale ontwikke- alternatieven zich vaak op ba t;:
lingsmethodes geen gebruik maakt, Pen en beroemen, is tot nu toei jjj
heeft te maken met hun uitgangs- veel gebleken. Deproduktenvz
punt. BD-landbouw is gebaseerd op gangbare landbouw zien er te
een filosofie. Rudolf Steiner. een uit. ze smaken even goed L
Oostenrijkse filosoof, ging uit van grotere voedingswaarde vanc
de antroposofie, de levensleer waar
in gestreefd wordt naai' een diepere
kennis van de mens door het zoeken
van z'n verbinding van het geeste
lijk wezen van de kosmos. Daarvan
daan redenerend zijn de verschillen
de posities die aarde, zon, maan en
sterren ten opzichte van elkaar in
nemen van eminent belang voor de
groeiprocessen. Men werkt met
zaaidagen, wortel-, bloem- en blad-
dagen. De mens moet in zijn agrari
sche arbeid een integrerend onder-
pir
BOf
ternatieve produkten is nog
niet bewezen. Toch is het goecifcj
de 'normale' boeren om op der
wikkelingen aan het altematt
front te blijven letten; een
zeker een van het gewone soor.
altijd een marktgericht onda
mer. Dat betekent dat de vraat
de smaak van de .consument te
lend is voor het eindprodukt va
agrariër.
mr Gerard W. Smalleii® ri(j
bes
li
Aan de triomftochten van paus Johannes Paulus
II lijkt voorlopig nog geen einde te komen.
Mogelijk vindt niet iedereen het woord 'triomftoch
ten' op zijn plaats of overeenkomstig de werkelijk
heid. Maar over één ding hoeft geen verschil van
opvatting te bestaan: nog nooit in de geschiedenis
heeft een hoofdbewoner van het Valicaan zó de
smaak van het reizen te pakken gehad. Nauwelijks
is de ene reis ten einde of de voorbereiding van de
volgende is aan de gang. Vanwaar deze reiswoede,
deze uiterst vermoeiende en aan het fysieke uithou
dingsvermogen zeer hoge eisen stellende wereldrei
zen?
Als een protestant deze vragen stelt en naar een
antwoord zoekt wordt hij daarin vergezeld en zelfs
voorgegaan door rooms-katholieke medegelovigen,
die zich óók verbazen over het zwaar beladen
programma van buitenlandse reizen van de paus en
niet minder over de wijze waarop hij dat programma
afwerkt. Bij de protestantse toeschouwer komt de
vraag erbij wie en wat Johannes Paulus II vertegen
woordigt en met welk gezag hij handelt en spreekt Is
hij in protestantse ogen méér dan autoriteiten uit
andere kringen zoals de politiek, de economie''
De paus van Rome is voor de wereld een feitelijk
gegeven. Niemand kan er omheen Het Vaticaan is
een wereldmacht. Zelfs verklaarde tegenstanders
op welke gronden ook kunnen niet net doen alsof
Rome niet meetelt en niet meespeelt. De huidige
paiis lijkt dat nog meer te beseffen dan zijn voorgan
gers, Met alle gezag dat zich in een proces van
eeuwen heeft opgehoopt binnen de Vaticaanse mu
ren (en dat door miljoenen mensen in alle wereldde
len wordt erkend) is Johannes Paulus II aan het
werk, de kritiek te linker en te rechter zijde latend
voor wat hij ervan vindt.
Deze paus heeft veel mee: hij is een bijzondere
persoonlijkheid, nog in de kracht van zijn jaren. Hij
heeft een uitstraling waaraan heel veel mensen zich
niet kunnen onttrekken. Hij is een talenwonder, hij is
intelligent en hij beschikt over een goede stem.
Daarbij maakt hij de indruk een uitstekende cursus
public relations te hebben gevolgd. Van de moderne
publiciteitsmiddelen weet hij een goed gebruik te
maken. In korte tijd is hij een van de bekendste
televisiepersoonlijkheden geworden. Het beeld dat
Johannes Paulus II na weinige jaren op deze wijze
van zichzelf heeft opgebouwd moet heel wat 'lagere
goden' die het van bekendheid moeten hebben tot
jaloezie hebben gebracht.
gebeuren dat oók protestanten het hartgrondig eens
zijn met een opvatting van de paus).
Belemmeringen
Boodschap
Een indrukwekkend man maar minder eenvou
dig is het antwoord op de vraag of dat in elk opzicht
ook geldt voor de boodschap die hij brengt. Spreekt
hij in navolging van de Heer die hij dient als
machthebbende en niet als schriftgeleerde? Of mag
deze vraag niet worden gesteld?
Als dat toch gebeurt moet om te beginnen op
grond van algemeen rooms-katholieke opvattingen
worden vastgesteld dat door hem de moederkerk
spreekt Johannes Paulus II gaat niet op stap als de
in Polen geboren Karol Wojtyla. Zonder dat men zich
nu verdiept in de vraag naar de gelegenheden waarin
de paus 'ex cathedra' spreekt zal het niet mogelijk
zijn te ontkennen dat de paus ook in zijn publieke
optreden overal ter wereld spreekt met het gezag van
de opvolger van de apostel Petrus aan wie immer de
sleutelen van het hemelrijk zijn toevertrouwd: hij
kan toelaten èn buitensluiten.
Voor wie de pretentie van het pausschap verwerpt
komen pauselijke redevoeringen in een ander licht te
staan. Zo iemand zal hoogstwaarschijnlijk op een
heel andere manier luisteren en het gehoorde ook
heel anders toetsen dan zijn of haar rooms-katholie-
ke broeder of zuster. Dat is met een kwestie van
elkaar onaangenaam zijn. Maar het gaat hier nog
altijd om een fundamenteel andere visie tussen
'Rome' en 'Genève' op de legitimiteit van het
pausschap. (Waarbij het gelukkig! best kan
Mogelijk klinkt het vreemd, maar er blijken heel wat
belemmeringen te zijn de boodschappen van Johan
nes Paulus II op hun inhoud goed te beoordelen. Die
zitten voor een deel in de retoriek waarmee zij
worden gebracht, de dikwijls nét te sluitende redene
ringen, de zoals het lijkt voor geen tegenspraak
vatbare opvattingen die worden gelanceerd, hel
religieuze ritueel dat dikwijls dreigt af te voeren van
het wezenlijke, de grandioze regie volgens het
draaiboek van een massaspektakel, de daaraan
voorafgegane 'warming-up', de urenlang opgevoerde
spanning in het wachten op de komst van de in
smetteloos wit geklede man die straks, op een
stemmen uit de kerken
podium in de verte, met een duizendmaal versterkte
stem zijn verhaal zal gaan vertellen Wie zou niet
onder de ban geraken van deze man. wie zou kans
zien alleen maar verstandelijk de inhoud van de Machthebbers
boodschap te analyseren?
Met dit alles wil niet gezegd zijn dat er sprake zo»
zijn van het manipuleren van mensen. Dat zou de
goede trouw, de integriteit van de paus en zijn
medewerkers aantasten De vraag is alleen of dit de
goede manier is het wezenlijke in de boodschap van
hel Evangelie over te brengen naar
van geadresseerden richten: de wereldlijke overhe
den en de gelovigen die in de paus hun leidsman
erkennen. Je bent geneigd te zeggen dat het van de
plaatselijke situatie afhangt of de nadruk in de
toespraken ligt op de eerste of op de tweede
categorie.
Üm met de tweede groep te beginnen: wie de
toespraken van Johannes Paulus II hoort of leest
ontdekt spoedig dat Rome niet (meer) is een massief
blok van gelijkgestemde zielen en van uniform
denkende mensen. Dat is geen verrassende conclu
sie. Zelfs kan men zeggen dat het nooit anders is
geweest. De toespraken van deze paus bevatten zeer
krachtige pleidooien om tot'die eenheid van denken
en praktiseren te komen. In feite vertelt hij een heel
oud verhaal, draait hij terug in gang gezette ontwik
kelingen onder paus Johannes 23e. Sterker dan ooit
verdedigt hij het celibaat voor geestelijken, met
nieuwe vormen van samenleven rekent hij af. de
plaats van de vrouw in de Rooms-Katholieke Kerk
dient een ondergeschikte te blijven, in zijn benoe
mingsbeleid komen mensen die andere opvattingen
hebben dan hij niet aan bod: bisschop Simonis moet
kardinaal Willebrands opvolgen, ook al is hij er zelf
niet gelukkig mee.
bers op de schreeuwende sociale tegenstellingen z
lijf te gaan. Zou hij zich bewust zijn dat dit allee:
maar kan als de kerk die hij vertegenwoordigt tó
alle morele en materiële middelen zich daarvoor ga'
inzetten? Paus Johannes Paulus II wordt getiuk
met groots -eerbetoon ontvangen, maar is ft
werkelijk 'gevaarlijk' voor regimes die het volkts
onder houden? En moet hij worden gevreesd in tó
Westen waar het industrieel-militair complex sterks
is dan ooit?
Onmachtig
Geadresseerden
Omdat het Vaticaan een machtsfactor is en tegelijk
of in de eerste plaats het centrale punt van een
internationaal georganiseerde kerk zullen de loc-
spraken van de paus zich steeds tot twee groepen
De tweede groep waar de paus zich op richt zijn de
politieke machthebbers. De voor hen bestemde
boodschappen variëren naar plaats en omstandig
heden. Er wordt beleefd geluisterd en er worden
ook wel eens concessies gedaan. Maar het klinkt
hard niemand mag de illusie koesteren dat de
zaken in de betrokken landen zullen veranderen.
Zodra de paus is vertrokken worden ze op dezelfde
voet voortgezet.
Priesters m landen van Midden- en Latijns-Amenka
krijgen de ernstige waarschuwing zich niet. met,
politiek te bemoeien: speelt dat dictatoriale regimes
niet in de kaart? Elders roept de paus de machtheb
Vele protestanten en naar bekend is ook vei:
rooms-katholieken die het met de boodschapt!
de betekenis van het. Evangelie ernstig willen neme-
verkeren in verlegenheid bij het volgen van de reizs
van paus Johannes Paulus II. Het 'spreken van te
kerk' waarmee protestanten het vaak zo moeiij
hebben komt bij deze paus niet als een vraag aar
orde. Is het dan verkeerd een relatie te leggen me'ï
eenvoud van de woorden die eeuwen geleden den*
van Nazareth als mens onder de mensen, als éénvd
ons. heeft gesproken? Moet zoiets als naïef words
afgedaan, met het argument dat de tijden
veranderd en oneindig ingewikkelder zijn geworden'
Ik denk dat deze vragen losstaan van het al of vt
erkennen van het pausschap. Het gaat om te
ervaring van de waarachtigheid in woorden 5
handelingen. Zij die de vragen stellen zouden*
graag zien dat voor de show deze eenvoud in fi
plaats kwam. dat niet steeds weer de indruk k£
ontstaan dat kerkelijke machtsposities moeten w
den gehandhaafd, dat er wat minder sprake zouzft
van vormen van christelijke zelfgenoegzaamheids
het alles beter weten, dat er meer dan nu het gevalt
gesproken zou kunnen worden van herkenbaarhB
in een aantal wezenlijke elementen van het Evan?
lie.
J. J. Te*
