Schippersfamilie vraagt
hulp Belgische koning
Garnalenvissers
tiËLUui
Zweedse ambassadeur te gast
in het Rode Kruisziekenhuis
Zeeland wordt bij verdere inkrimping
van De Schelde waar probleemgebied
BOEKJE OPEN OVER EEN
HARD BESTAAN
11
SLEPEND CONFLICT CEMENTFABRIEK
(Van onze correspondent)
TERNEUZEN/GENT Financieel bijna aan de grond en ten einde raad heeft de
schippersfamilie Van Leuven uit Terneuzen de hulp ingeroepen van de Belgische koning
Boudewijn. Vader Diet van Leuven en zijn zonen Willem en Rinus zijn bijna tv/ee jaar lang in
een zenuwslopend juridisch gevecht gewikkeld met de cementfabriek Ciinents d'Obourg in
het Waalse Mons. Inzet van de strijd vormen schadeclaims, die door beide partijen worden
Igeéist. De Van Leuvens hebben de Belgische vorst gevraagd zijn invloed aan te wenden opdat
de rechtbank van koophandel in Mons spoedig tot een uitspraak zou komen.
Het conflict tussen de schippersfami
lie Van Leuven uit Terneuzen en
Ciments d'Obourg begon in oktober
'81, nadat de schippers de directie
vroegen de vervoerstarieven aan te
jassen na de devaluatie van de Belgi-
ehe frank. De Van Leuvens deden
met hun schepen 'Armada', 'Trio' en
Majorca' al meer dan vijftien jaar
vervoer voor het Waalse cementbe-
Irijf. De vraag tot tariefaanpassing
jeschouwde de directie van Ciments
l'Obourg als een vorm van werkwei-
jenng en contractbreuk. De fabriek
PZC/provincie
13
liet de schepen aan de ketting leggen
en liet de aan de schippers verhuurde
speciale cementtanks uit de ruimen
van de schepen halen. Sinds de herfst
vorig jaar liggen de vaartuigen op
nieuw in Terneuzen. Werkloos, want
de schippers beschikken niét over
voldoende geld om hun schepen voor
andere vrachten te laten ombouwen.
Ciments d'Obourg deponeerde tegen
de Van Leuvens een schadeclaim. De
schippers deden dat op hun beurt
Zierikzeese
donor
onderscheiden
Z1ERIKZEE „De Zeeuwse
tiekenhuizen, uitgezonderd het
Zweedse Rode Kruisziekenhuis
inZierikzee, wachten met onge
duld op aansluiting bij de
bloedbank Zuid-West Neder
land in Dordrecht. De hiervoor
nodige samenwerking is gerea
liseerd. Maar het ontbreekt nog
aan de noodzakelijke voorzie
ningen om ook de ziekenhuizen
beneden de Ooster- en Wester-
schelde van de moderne moge
lijkheden te laten profiteren".
Kinderarts P. K. de Haas te
Haamstede, gewestelijk medisch
leider van het Rode Kruis en
vice-voorzitter van de bloed
bank Zuid-West Nederland, zei
dit donderdag tijdens een bijeen
komst in het Zweedse Rode-
kruisziekenhuis, waarin hij een
zilveren Landsteinerplaquette
uitreikte aan de Zierikzeenaar
W. van Geenen. Deze mocht de
door het Rode Kruis Nederland
toegekende onderscheiding in
ontvangst nemen vanwege het
bijzondere feit dat hij gedurende
30 jaar niet minder dan 78 keer
bloed had afgestaan ten behoeve
van zijn medemensen.
Dokter De Haas onderstreepte
In dit verband het belang van de
bloedbank. Want de bloedbank
maakt het tegenwoordig moge
lijk om met één kolf bloed soms
wel tien mensen te helpen, tegen
m vroeger jaren slechts één. De
arts gaf aan dat men op grond
hiervan zou kunnen concluderen
dat tegenwoordig met één kolt
bloed veel zorgvuldiger en eco
nomischer dan vroeger wordt
omgesprongen. Maar minstens
zo belangrijk noemde hij dat de
ontvanger op meer verantwoor
de wijze van het bloed profiteert,
omdai hfj of zij alleen dat be
standdeel uit het bloed krijgt
dat voor hem of haar nodig is
..De overige bestanddelen kun
nen weer voor andere ontvan
gers worden gebruikt. En het
risico voor de ontvanger is daar
mee geweldig verkleind, want
niet alle bestanddelen uit hef
bloed van de donor zijn goed
voor de ontvanger", aldus dr De
Haas.
Intussen beschikt Schouwen-
Diuveland sinds anderhalf jaar
over deze mogelijkheid doordat
het Rode Kruisziekenhuis Zie-
rlkzee is aangesloten bij de
bloedbank Zuid-West Neder
land.
Plaquette
De heer Geenen ontving de
Landstemer plaquette in aanwe
zigheid van adjunct-directeur J.
C Elmendorp van de bloedbank
in Dordrecht, secretaris J. J.
Marteijn van de kring Zeeland
van het Nederlandse Rode Kruis
en secretaresse M. de Vlieger van
de afdeling Zierikzee. De donor,
die overigens zijn activiteiten als
zodanig onlangs om gezond
heidsredenen moest stopzetten,
en zijn vrouw kregen namens de
afdeling Zierikzee bloemen en
een geschenkenbon aangebo
den En dokter De Haas bedank
te hem vooral voor zijn toewij
ding. Want die was bepaald niet
gering, stelde hij.
tegen de fabriek. De zaak werd sinds
dien ettelijke keren opgeroepeh voor
de rechtbank van koophandel in
Mons, maar tot een uitspraak kwam
het tot op vandaag niet. Een veel tijd
in beslag nemend getuigenverhoor le
verde niets op. Gisteren kon in Mons
met worden vernomen waarom de
uitspraak uitblijft.
„De onzekerheid over het uitblijven
van een uitspraak is ondraaglijk ge
worden", zegt schipper Diet van Leu
ven. „Al bijna twee jaar beschikken
we niet over inkomsten. We dreigen
failliet te gaan. En als de door de
fabriek geëiste schadeclaims worden
toegewezen zijn we zeker failliet".
Ciments d'Obourg vordert een bedrag
van ruim 100.000 gulden per schip. De
schippers hebben in deze zaak altijd
voet bij stuk gehouden en steeds
gesteld dat zij een principiële strijd
uitvechten. Ten einde raad hebben de
schippers een brief gericht aan koning
Boudewijn, waarin zij hem om hulp
vragen De koning wordt gevraagd
zijn invloed aan te wenden om de
rechtbank tot een spoedige uitspraak
aan te zetten. In het najaar '81 deed de
Onafhankelijke Nederlandse Schip-
persbond eerder bemiddelingspogin
gen via diplomatieke weg. Deze lever
den geen resultaat op.
De ontmantelde cementschepen van de Vati Leuvens, de 'Armada'
'Majorca', nog steeds werkloos in Terneuzen.
Geopend ma. t'm vr 8-12
12 30-16.30 u Donderdagavond
19-21 u Zaterdag. 9 00-12 00 u
Heeft u onze keuken -
showroom al bezocht? I
AGAROSE
KEUKEN
international
5 jaar garantie
IN TEKEN HERINNERING VAN RAMP '53
ZIERIKZEE Het Zweedse Rode
Kruisziekenhuis in Zierikzee stond
donderdag uitgebreid in het teken
van de herinnering aan het medele
ven van het Zweedse volk met de
bevolking van Schouwen-Duiveland
in de dagen van de ramp in 1953. Dit
kwam tot uitdrukking in de vorm
van een informeel werkbezoek van
de Zweedse ambassadeur C. H.
Nauckhoff, en een optreden van een
muziekgezelschap uit Zweden, de
Malmó Musikkar Róda Korset.
De ambassadeur arriveerde om
streeks 12.00 uur in de hal van het
ziekenhuis waar hij werd begroet door
algemeen directeur dr C. F Lampe
van de stichting Oosterscheldezieken-
huizen, voorzitter dr J Bok van de
Raad van Bestuur, burgemeester T.
H de Meester, voorzitter van het
voormalige dagelijks bestuur van het
Rode Kruisziekenhuis. en de directri
ce A. Kortleve.
De ambassadeur ontving vervolgens,
tijdens een bijeenkomst met verte
genwoordigers van de staf van het
ziekenhuis, uit handen van De Mees
ter een exemplaar van het in 1957
verschenen gedenkboekje over de tot
standkoming van het Zweedse Rode
Kruisziekenhuis in dat laar.
In het boekje wordt het belangrijk
aandeel van de Zweedse bevolking en
het Zweedse Rode Kruis in de hulp
verlening op Schouwen-Duiveland be
licht, en in het bijzonder de bekroning
daarvan: de bouw van het Rode
Kruisziekenhuis in Zierikzee. ter ver
vanging van het destijds bestaande
ziekenhuis in Noordgouwe.
Modern
De Zweedse ambassadeur itweede van Rechts) aan het ziekbed van oud-
verpleegkundige J. Pannekoek. geflankeerd door luiks directrice A Kortleve
van het Zweedse Rode Kruis-ziekenhuis en rechts burgemeester De Meester
van Zierikzee.
In een toespraakje tot ambassadeur
Nauckhoff onderstreepte De Meester
dat het ziekenhuis, met de later aan
gebouwde polikliniek, ook vandaag
de dag tot de moderne instellingen
kan worden gerekend, met name in
het kader van 'de coöperatie' met de
Goese ziekenhuizen in de stichting
Oosterscheldeziekenhuizen. „Het zie
kenhuis te Zierikzee heeft zijn be
staansrecht door de jaren heen duide
lijk bewezen, wat mede mogelijk
werd gemaakt door de support van
het Nederlandse Rode Kruis".
Na het gebruik van de lunch maakte
ambassadeur Nauckhoff een rond
gang door het ziekenhuis, waarbij hij
een bezoekje aflegde bij de oud-ver
pleegkundige J. Pannekoek, voorma
lig waarnemend hoofd van de opera
tiekamer van het Rode Kruiszieken
huis, die momenteel zelf patiente is
ten gevolgen van een verkeersonge
val
Rond vier uur. een uur later dan
verwacht verscheen in de tuin van het
ziekenhuis het Zweedse Rode Kruis-
muziekgezelschap uit Malmó. Het gaf
een concert voor patiënten en perso
neel. Het korps had juist een concer
treis achter de rug vóór welfare-orga
nisaties in Engeland, waarna de te
rugreis naar Zweden werd aangegre
pen om ook een optredeirbij het Rode
Kruisziekenhuis in Zierikzee te geven.
DDELBURG - De situatie de Zeeuwse arbeidsmarkt kan worden
fgeleken met die in de jaren vijftig. Dit geldt met name, als zich bij de KMS
Schelde in Vlissingen nog meer ongunstige ontwikkelingen zouden gaan
wrdoen. „Als de werkgelgcnhcid bij De Schelde ingrijpend wordt terugge-
racht, wordt Zeeland net zo'n probleemgebied als het noorden des lands of
UdLimburg", schrijft de Regionale Raad voor de Arbeidsmarkt Zeeland in
«kleiburg in het jaarverslag over '82.
het verslag pleit deze raad voor rijkssteun voor Zeeland. Door de gunstige
;Eing van Zeeland aan zee is een verdere ontwikkeling van de industriële en
mmerciele dienstverlening mogelijk „Daar liggen nog altijd de meestë
>nsen voor het verbeteren van de economie en werkgelegenheid in Zeeland
"rijft de raad. „Maar rijkssteun in de vorm van toepassing van meerdere
miteiten voor Zeeland is hierbij vereist", zo gaat de Raad voor de
yeidsmarkt in Zéeland verder,
raad signaleert verder dat deze faciliteiten momenteel voor Zeeland niet
van toepassing zijn. „Instrumenten als een regionale ontwikkelingsmaat
schappij, een mvesteringspremieregeiing, een bijzondere regionale toeslag,
spreiding van rijksdiensten en dergelijke gelden niet voor Zeeland", consta
teert de raad. Vervolgens komen de samenstellers van het jaarverslag tot de
conclusie dat men in Den Haag een te optimistische kijk heeft op de
sociaal-economische situatie, die waarschijnlijk is gebaseerd op het relatief
minder ongunstige werkloosheidspercentage in Zeeland ten opzichte van de
meeste andere provincies"
In het verslagjaar constateert de raad een 'verontrustend snelle toename van
het aantal langdurig werklozen' Eén op de vier werklozen was 12 maanden of
langer ingeschreven De tekenen voor de toekomst zijn somber „Hoewel er
aanwijzingen zijn dat de economie wellicht licht zal herstellen, is het
verwachte arbeidsaanbod zo groot, dat op verdere groei van de werkloosheid
moet worden gerekend aldus de Ragionale Raad voor de Arbeidsmarkt
Zeeland.
i i
Gerard Jasperse achter zijn manuscript en prentenverzameling
weduwe Jasperse naast haar man
ook twee ongetrouwde zoons ver
loor (die ook geld binnenbrachten)
werd bij de bepaling van de hoogte
van haar uitkering niet in aanmer
king genomen, zo staat er in het
boekje.
In het toelichtend gesprek wil Jas
perse wel wat meer kwijt over de
geschiedenis Eén van de getroffen
families ontving geen cent. Er was
daar een zoon verloren. Het comité
redeneerde dat deze toch op het
punt had gestaan om in het huwe
lijk te treden. Zijn familie zou dan
geen inkomsten meer van hem ont
vangen dus waarom nog een uitke
ring aan de rouwende naaste be
trekkingen?
Jasperse weet verder te melden dat
nog lang getwist is over de vraag of
de wezen nu tot hun achttiende of
tot hun zestiende jaar zouden ont
vangen. uiteindelijk werd het dus
de eerste mogelijkheid Het woord
bevoogding is volgens hem volledig
Voordat de winter aanbrak gingen m'n broertje en ik samen sintels
zoeken om zo aan een voorraadje brandstof te komen voor de
ftóude dagen. Dat deden we bij het spoorwegemplacement in Vlissingen.
De buit laadden we op zo'n karretje met kinderwagenwielen. Dat was
onze jeugd". Gerard Jasperse (75i aan het woord in zijn flatwoning in de
Scheldestad. Als weinig anderen kan hij nog verhalen over de weinig
rooskleurige omstandigheden waarin zestig jaar geleden de garnalenvis
sers en hun families in Vlissingen leefden De meesten kwamen
oorspronkelijk van Arnemuiden, ook het voorgeslacht van Jasperse
kwam daar vandaan.
Vissersschepen worden nu gebouwd
voor bedragen van zes miljoen ron
de guldens of nog meer. De maat
schappelijke welstand van de mees
te vissers is onvergelijkbaar met die
van voor de tweede wereldoorlog
De ellende van voorheen zou dan
ook bijna vergeten worden. Jasper
se wil dat vermijden. Op aandrang
van familieleden ging hij alles op
schrijven wat hij zich herinnerde
van vroeger jaren. Omstreeks 1970
kwam een manuscript tot stand
over wee en wel van de garnalen-
vangst omstreeks 1920. Nu. 13 jaar
later, is het in de vorm van een
boekje uitgekomen bij de Heem
kundige Kring Walcheren (HKW),
in een oplage van 750 stuks.
De auteur kwam in 1919 als twaalf
jarig scheepsmaatje aan boord bij
zijn grootvader om ter garnalen-
vangst te gaan. Nog geen jaar zou
dat avontuur duren omdat de
scheepsgezel hardnekkig last had
van zeeziekte. Op zee heeft Gerard
Jasperse zijn ogen niettemin goed
de kost gegeven. Ook later bleef het
vissersleven hem boeien. Vandaar
een halve eeuw later een gedetail
leerde beschrijving van de garna
lenvisserij van weleer in het boekje
'Ter gamalenvangst omstreeks
1920'.
In een gesprek over dit thema ko
men al snel de sociale omstandighe
den aan de orde. Van bittere armoe
de te spreken is m dit verband geen
loze kreet. Het sintelzoeken is al
genoemd. Een ander verhaal is het
pellen van de garnalen. Door de
nood gedreven moesten ouders hun
kroost aanzetten tot kinderarbeid.
„Nog goed kan ik me een Sint-
Nicolaasavond herinneren. Op een
gegeven moment kwam grootmoe
der binnen met de mededeling dat
er nog wat te verdienen was. Dat
betekende dus garnalen pellen Alle
kinderen rond de tafel. Daarop
enorme hoeveelheden garnalen.
Naarmate de avond vorderde wer
den we meer en meer vermoeid
Moeder stopte dan een snoepje in
de garnalenbergen. We werkten ons
er dan vlugger doorheen want wie
dit kleinood aantrof mocht het ope
ten Tot middernacht gingen we
door Daarna bij beurten enkele
uren slapen en dan weer aan de
slag. J.e kreeg nu en dan een kopje
water. Niet alleen om eruit te drin
ken maar ook om je ogen nat te
maken, om wakker te kunnen blij
ven. De andere morgen wachtte de
schoolbel als altijd"
Grote rampen zijn de garnalen-
vissers ook niet bespaard ge
bleven. Jasperse gaat in zijn boekje
uitgebreid in op de storm die
maandag 21 juli 1924 plotseling
opstak. Vier schepen vergingen
daarbij, vijftien vissers kwamen
om. Daaronder de grootvader en
twee ooms van de auteur.
Voor de nabestaanden werd een
inzamelingsactie gehouden, georga
niseerd door het Vhssings-Arne-
muids Hulpcomité In een half jaar
tijd kwam er 51.659,13 binnen, een
flinke som voor de jaren twintig. Is
Jasperse uitgebreid in de beschrij
vingen van de ramp. kort is hij over
wat er met de ingezamelde gelden
gebeurd. „Er ontstond nogal eet)
gekrakeel over vergoedingen die
met werden uitgekeerd en zeker
paternalisme i bevoogding) is het
comité zeker met vreemd geweest
zo schrijft de Vlissinger Uiteinde
lijk werd pas in 1925 aan drie wedu
wen een derde van de werkelijke
waarde van de verloren gegane
scheepjes uitgekeerd. De weduwen
kregen een bedrag van acht gulden
per week en de wezen tot hun
achttiende levensjaar f 1.50. Dat de
terecht. Hij verwijst naar een ge
beurtenis in 1937 Zijn vader (ook in
de garnalenvisserij) kreeg toen in
zijn netten een kist die schatten van
grote waarde bleek te bevatten
(sierraden en schrij{voorwerpen uit
de middeleeuwen). Dc toenmalige
burgemeester van Vlissingen, de
heer Van Woelderen. vroeg de vin
der of deze zijn vondsten direct af
wou staan aan het plaatselijk mu
seum. ,.Je weet toch wel dat we in
1924 je moeder nog zo hebben gehol
pen" zo luidde het argument. De
visser stemde toe. Hij kreeg zeven
tig gulden. Dat geld moest verdeeld
worden over alle bemanningsleden.
Daardoor schoot de kapitein er aan
tekort. De fooi die hij kreeg was
namelijk niet grootnoeg om de re
paraties aan de beschadigde netten
te betalen.
Dat de vissers zo weinig verdien
den had trouwens een reeks
van oorzaken. Na hel binnenbren
gen van de vangst wachtte een
groot aantal rekeningen, die van
commissionairs, mandenmakers,
zoutleverancïers en transporteurs
(trein en boot). Ook de verkopers
moesten winst kunnen maken. Re
sultaat van dit alles was dat de
garnalenvissers meestal belangrijk
minder verdienden dan een gemid
delde werknemer bij De Schelde.
Het lot van de scheepslieden lag
trouwens voor een groot deel in de
handen van de commissionairs die
voor de verdere verhandeling zorg
den. Een deel van de vangst ging
ook naar Engeland. De schippers
hadden daar geen vertegenwoordi
gers en moesten maar zien of ze geld
beurden. Dikwijls ontving de visser
na levering van de garnalen niets
anders van overzee terug dan een
nota met de gestempelde woorden
'shrimps stinking (garnalen slin
ken». Dat moest de gedupeerde dan
maar aannemen, zo schrijft Jasper
se.
In zijn boekje worden achtereenvol
gens in aparte hoofdstukken de
thema's uitvaren (met scheepsbe-
schrfjving), de vangst, de verhande
ling van de vangst aan wal en het
onderhoud aan de schepen bespro
ken. Laatste hoofdstuk onder de
titel 'De vis wordt duur betaald'
behandelt de scheepsramp van
1924. Aan het eind van het boekje is
een verklarende woordenlijst opge
nomen waarin vaktermen worden
uitgelegd.
Het boeiende maar vooral zware
beroep van garnalenvissers komt zo
vanuit allerlei invalshoeken aan de
orde Niet voorbijgegaan wordt ook
aan de levendige straathandel m
garnalen en vis in Vlissingen. Voor
dat dit begon werd direct na bin
nenkomst vis verkocht aan straat
handelaars ventsters. Zij traden op
in groepjes van vier. één hunner was
aangewezen om te kopen Na het
besluiten van de koop werd de
partij in vieren gedeeld Via het
werpen van de teerling (dobbelen)
werd dan bepaald wie het beste en
wie het minst beste deel ontving.
Volgens Jasperse een boeiend
schouwspel waarbij niet allés van
een leien dakje ging. De belangstel
ling van omstanders was dan ook
steeds groot.
Jasperse maakt er geen geheim
van de uitgave van het boekje
als een erkenning te zien. Niet
alleen verzamelde hij veel gege
vens over vroeger ook is hij de
bezitter van vele honderden foto's
en oude ansichtkaarten. Zowel zijn
teksten alsook de prenten en kaar
ten zijn eerder in periodieken en
boekjes opgenomen, echter steeds
onder naam van een ander. Bij
voorbeeld bij de verschijning van
boekjes met ansichten over Vlissin
gen. Jasperse leverde veel mate
riaal maar werd niet genoemd bij
de samenstellers.
Ter gamalenvangst omstreeks
1920' ligi sinds enkele dagen te koop
in de boekhandels op Walcheren.
Het telt veertig pagina's en is rijk
geïllustreerd met tekeningen van de
schrijver en met fotomateriaal wat
in zijn bezit was. De oplage ge
draagt 750 stuks en per stuk kost
het boekje vier gulden en negentig
cent.
Willem Staat
Een oude foto van het wrak van de
de geruchtmakende ramp van 1924
na de ramp aan bij Borssele.
'Vli 20', één van de schepen die bij
verging Deze overblijfselen spoelden
