ZEELAND"
Marine rekent af
met vliegtuigbom
Verhoogd kankerrisico
ovenpersoneel 'Cokes'
cokesfabriek onthutsend
FNV-bestuurder: risico's
almanak
Afsteken rotje
minder geslaagd
KMS wil800 man korter laten werken
Arbeidsinspectie eist maa tregelen
PROVINCIALE ZEEUWSE COURAN f
ZES UUR DURENDE OPERATIE
PAGINA 11
VRIJDAG 8 JULI 1983
ZEEUWSE
Tien dagen
Toen we gisterenmorgen na
het opstaan eens naar de lucht
kekengoede lezer, hadden we
niet zo heel veel zin om aan de
arbeid te gaan. Wij voelden in
ons een sterk groeiende hang
naar vakantie en strand. En
we voelden veel jaloezie jegens
allen, die daar nu al van ge
nieten.
Om toch iets van de zonnige
dag mee te pikken, zetten we
ons in de middagpauze op een
terrasje aan de Vlissingse bou
levard, Nadat we ons geïnstal
leerd hadden, kwam er een
gezin aan: een bezwete man.
een roodhoofdige vrouw en
drie jongtjes - tussen de zeven
en de twaalf, schatten we ze.
Nog voordat ze hun bestellin
gen hadden geplaatst, kregen
2e mot ,jUs we nou eindelijk
eens ophielden met dat ge
sjouw en lekker aan hel
strand gingen liggen", opper
de de vrouw.
Nooit", zei de man. ..Daar
krijg je me niet. Je weet hoe ik
over zand denk. En ik ver
brand er".
Het middelste zoontje overzag
de situatie eens En kwam tot
de slotsom: „Nog tien dagen
pop, dan zijn we weer thuis"
Het klonk als een bemoedi
ging. En wij zijn fluitend terug
gekeerd naar ons kantoor.
GOES „Ik ben me kapot geschrok
ken. Dit is werkelijk onthutsend".
Districtsbestuurder Wil Waumans
van de Industriebond FNV vindt dat
de arbeidsinspectie 'nog veel te voor
zichtig' is geweest in de eisen aan de
Sluiskilse Cokesfabriek.
Wijzend naar de stapel documentatie
materiaal over het kankerverwekken
de 'roet van Sluiskil' zegt hij: ,.Het is
schunnig, wanneer een directie men
sen in deze omstandigheden laat
werken, terwijl ze uitstekend op de
hoogte is van internationale publica
ties over de gezondheidsrisico's van
cokesfabrieken En wat je daaraan
kunt doen. Overigens vind ik, dat we
ook als bond deze zaak te lang op zijn
beloop hebben gelaten. Doordat we
het hier zo druk hebben, is dat blijven
liggen Dat vind ik fout en dat geef ik
eerlijk toe"
Waumans beschouwt betere werkom
standigheden voor het ovenpersoneel
van de 60 jaar oude 'Cokes' als 'morele
verantwoordelijkheid'. „Op een be
paald moment is de grens bereikt, tot
waar je kunt gaan. We hebben de
uitkomsten van het onderzoek van de
arbeidsinspectie besproken met ons
bondsbestuur en dat staat volledig
achter ons Die zaak móét verande
ren, ook al zal de directie van de
Cokesfabriek wel weer dreigen dat de
werkgelegenheid in gevaar komt.
Maar op een bepaald moment moet je
kiezen Ja, ook als dat tot sluiting van
het bedrijf zou leiden Maar we weten
ook. dat je van de Cokes geen hyper
moderne fabriek meer kunt maken,
zoals die van Hoogovens".
Dat hel werk op de cokesovens ernsti
ge gezondheidsrisico's oplevert, bleek
de afgelopen tien jaar in de Verenigde
Staten, waar het onderzoek het verst
is gevorderd. Een aantal bedrijven
moest sluiten.
Het provinciaal bestuur van Zeeland
deed in 1981 een poging om tot een
sanering van de 'Cokes' te komen.
Gedeputeerde Don bracht zijn eigen
diensten, de milieu- en de arbeidsin
spectie op één lijn, in de hoop zo een
programma van eisen te kunnen vast
stellen.
'Geen schot'
Wil Waumans, terugkijkend: „In die
Wil Waumans „schunnig
sanering zat op den duur geen schot
meer. De directie hield steeds de boot
af door te verwijzen naar de slechte
situatie in de staalindustrie en de
wankele positie van hel bedrijf".
Met de nieuwe Wet Arbeidsomstan
digheden in zicht, besloot de arbeids
inspectie in Breda tot een zelfstandig
onderzoek Dat gebeurde in overleg
met de vakbonden, die leden en ka
derleden vrijwel unaniem bereid von
den om mee te werken. Waumans:
„Dat maakt de meetresultaten zo
betrouwbaar. Op een enkeling na, die
stof in het meetapparaatje gooide of
zijn hand ervoor hield, is er met
gesaboteerd Die uitspringende resul
taten van werknemers, die niet mee
deden. zijn trouwens niet eens in
beschouwing genomen"
De cokesovenemissie, waarover in het
rapport van de scheikundigen wordt
gesproken, bestaat uit gas-, damp- en
stofvormige produkten. zoals water
stof. methaan, stikstof, koolmonoxi
de. kooldioxide, onverzadigde kool
waterstoffen, cokesstof, waterdamp
en deeltjes, die polycyclische aromati
sche koolwaterstoffen bevatten.
Waumans wijst in het lijstje van mee
tresultaten zo acht stoffen aan, die te
boek staan als kankerverwekkend en
waarvan op de cokesovens in Sluiskil
te hoge concentraties werden geme
ten.
Adjunct-dirccteur W. Oranje Van de
Cokesfabriek wil niet van het woord
'kanker' horen. „I" noemt die vreselij
ke ziekte. Dat doe ik niet. Chemische
of medische aspecten behoren niet
tot mijn vakgebied. Het is mij wel
bekend, dat mensen op de cokesovens
een verhoogd risico lopen. Maar er
zijn méér bronnen in dit leven, waar
bij zoiets gebeurt".
Politie waarschuwt inwoners en toeristen in Domburg. „Ramen open.'"
DOMBURG - Toen bootsman P Stupers donderdagmorgen op het
Domburgse strand bezig was met het onderzoek van de Amerikaanse
vliegtuigbom, gebeurde er iets. dat voor de vele betrokkenen bij de
operatie beslist niet door de beugel kon Stupers bekeek of de bom
gedemonteerd kon worden of dal het projectiel tot ontploffing moest
worden gebracht. Terwijl hij zich daarmee bezig hield, liet iemand in de
duinen een rotje ontploffen
Stupers „Ik schrok behoorlijk van die knal. Wanneer je met zo'n karwei
bezig bent en iemand maakt alleen nog maar een 'ssssss-geluid'. dan
schrik fc je al ellendig" H Peeters. hoofd van het mijndienststation te
Vlissingen „Toen ik het hoorde stond ik behoorlijk op mijn pet' Een dat is
dan een nette uitdrukking voor het feit dat ik ontzettend kwaad werd..
Want de bootsman zal maar één verkeerde beweging maken, en heel
Domburg was van de kaart geveegd
Hij bevestigde tevens dat wordt geprobeerd aan een opdracht binnen te halen
voor de verbouwing van een ketel van de Taiwanese electriciteitsmaatschap-
pij Linkou.
Taiwan heeft eerder al orders gegund aan de Schelde, om twee oliegestookte
ketels om te bouwen voor kolen Het zou nu gaan om een opdracht van
ongeveer 50 miljoen gulden De verwachting bestaat dat binnen korte tijd een
zogenaamde letter of intent kan worden getekend Directeur Pröpper wilde
daarover echter niets zeggen. „Zolang wij nog geen letter of intent hebben valt
mets met zekerheid te zeggen", stelt hij.
Hij liet echter weten niet pessimistisch te zijn over een goede afloop van de
onderhandelingen.
[JSSINGEN - De Koninklijke Maatschappij De Schelde in Vlissingen heeft
erktijdverkorting aangevraagd voor 800 personeelsleden van de afdeling
[beepsnieuwbouw. Dit heeft directeur ir B. C. G. Pröpper donderdag
ivestigd. De vergunning is aangevraagd, in afwachting van volgende orders
B de koninklijke marine en uit het buitenland.
e KMS is, zoals gemeld, bezig een opdracht in de wacht te slepen voor de
hiw van vier korvetten voor Marokko. Ook wordt getracht een order te
rkrijgen voor de bouw van een bevoorradingsschip voor Amman
e Schelde heeft tot 31 augustus de tijd gekregen om een van die opdrachten
verwerven. Wanneer dat lukt. zo is overeengekomen met het ministerie van
ionomische zaken, hoeft de afdeling scheepsnieuwbouw niet in te krimpen
lrecteur Pröpper durfde niet te zeggen, of die periode wordt gehaald
Bij terugkeer van de duik- en demonteerploeg met de RP18 - na het tot ontploffing brengen van de bom op twee
mijl uit de kust - stroomde het publiek, dat tijdens de operatie op het strand angstvallig uit de buurt was
gehouden, weer toe.
DOMBURG - De duik- en demonteerploeg van de Vlissingse marine heeft
donderdagmorgen een grote, in Domburg gevonden Amerikaanse vlieg
tuigbom op zee tot ontploffing gebracht. Het projectieleen zogenaamde
HC (Hoge Capaciteit) duizend ponder was woensdagmiddag gevonden
door twee Domburgers die zo'n vijftig meter voor de kust op garnalen
waan het vissen waren.
Het was eerst de bedoeling om de bom te demonteren, maar omdat er een
stuk van de 'staart' ontbrak, bleek dat niet mogelijk. Het eerste
onderzoek werd woensdagavond gedaan. Maar omdat bootsman P.
Stupers het veiliger vond om laag water af te wachten, werd het verdere
onderzoek uitgesteld tot donderdagmorgen. Toen duidelijk werd dat de
bom tot ontploffing moest worden gebracht, werd een gedeelte van het
strand, tussen de Hoge Hil en het Badpaviljoen afgezet. Ook het
scheepvaartverkeer werd tot een kilometer uit de kust 'tegengehouden'.
Met behulp van een geluidswagen zoek zeiden we tegen elkaar 'Dat is
van de Bescherming Bevolking wer
den de Domburgers en de vele in
hotels en pensions verblijvende toe
risten gewaarschuwd. Van alle hui
zen moesten de ramen worden ge
opend. Ook was er nog sprake van
dat de eerste rij huizen achter de'
duinen ontruimd zou moeten wor
den, maar dat bleek bij nader inzien
niet nodig.
De gehele operatie nam ruim zes
uur in beslag. H. Peeters, hoofd van
het mijndienststation in Vlissingen
had de leiding. Toen de mensen van
de duik- en demonteerploeg don
derdagmorgen om half zes op het
Domburgse strand arriveerden, lag
de bom onder laag water De ploeg,
die uit vijf man bestond, bracht
enkele touwen om het projectiel
aan dat vervolgens naar het strand
werd gesleept. Toen bleek dat de
montage met mogelijk was. kwam
de RP 18 uit Wemeldinge, een vaar
tuig van de rijkspolitie te water, in
actie Met behulp van een rubber
bootje werden touwen over en weer
gespannen, van de bom naar de RP
18 en terug. Om te kunnen zien
waar het projectiel zich in het water
bevond werd er een oranje vaan aan
bevestigd die boven het water uit
stak. Op die manier sleepte de RP
18, met aan boord de duik- en
demonteerploeg, de bom naar zee.
Aangekomen op een afstand van
twee mijl uit de kust en op een
waterdiepte van vijftien meter, ten
noordwesten van Domburg, werd
de bom tot ontploffing gebracht.
Twee duikers van de ploeg brachten
daarvoor, onder leiding van boots
man Stupers, een lading springstof
van achttien kilo op het projectiel
aan Vevolgens stapten ze in het
rubberbootje (dat aan boord van de
RP 18 was meegegaan) bevestigden
een electrische draad en op vijfhon
derd meter afstand brachten ze de
vliegtuigbom tot ontploffing.
eentje hoor'. Toen hebben we
onze visspullen bij elkaar gepakt en
De Jonge heeft de politie gebeld".
Somber
De exploitant van de strandaccom-
modatie 'De Oase', de heer J. Caste-
lcijn, zag de eerste uren van don
derdag 7 juli somber in. Zijn hore-
ca-gelegenheid bevindt zich pre
cies op het stuk strand waarvoor
de bom werd gevonden. „Ik moest
mijn tent sluiten van de politie.
Eerst heb ik nog geprobeerd drie
man personeel van de morgenploeg
te bereiken om te vertellen dat ze
niet hoefden te komen. Maar ik
kreeg ze niet meer te pakken".
Achetraf zei hij dat alles nogal was
meegevallen, begon meteen met het
opstoken van de frituuroven en het
zetten van verse koffie en zei: „Ach,
zo heel vroeg heb ik toch niet veel
klanten, dus de dag zal nog wel
goed worden".
Over het feit dat velen niet naar het
door hun geliefkoosde stukje strand
konden, tot kwart voor twaalf don
derdagmorgen, liepen de meningen
uiteen. Sommige toeristen vonden
het belachelijk dat ze het strand
niet op mochten. Enkele Dombur
gers reageerden met: 'Zie je dan
liever allerlei armen en benen door
de lucht vliegen0'. Er waren zelfs
mensen kwaad, omdat ze nu een
stukje verder moesten lopen naar
een gedeelte van het strand dat niet
was afgezet.
Daverend
Een daverende explosie was het
gevolg. Aan land werden twee
knallen gehoord en men voelde de
bodem heel even trillen. Er was in
werkelijkheid maar één knal, de
tweede werd veroorzaakt door de
echo. Terug aan wal vertelde Pee
ters: „Het is allemaal prima verlo
pen. Het was een uitzonderlijk
zware bom. Die exemplaren van
duizend pond kom je hier niet
gauw tegen. Ik vermoed dat het
projectiel in de Tweede Wereldoor
log bestemd was voor de Westka-
pelse dijk".
Peeters wilde verder graag kwijt dat
hij bijzonder was te spreken over de
medewerking van zowel de rijkspo
litie van de groepen Veere, Kortge-
ne, Valkemsse en Borssele, als.de
rijkspolitie te water en ook van de
Domburgse bevolking. De mannen
die de bom hadden 'ontdekt', de
heren J. de Jonge en H Smoor,
mochten de hele actie ook van
dichtbij meemaken. Zij hoefden
niet achter de afzetting bij de diver
se strandovergangen te blijven
Smoor „Het was woensdagmiddag
omstreeks vijf uur toen we met ons
gamalennet over iets groots sleep
ten. We wisten eerst natuurlijk niet
wat het was. maar bij nader onder-
10JLUISKIL Het ovenpersoneel van de Cokesfabriek in Sluiskil ongeveer 100 van de 330
jrerknemers loopt een verhoogd risico om huidkanker te krijgen doordat het voortdurend
gordt blootgesteld aan cokesovenemissie, een giftig mengsel van gas, damp en stof. Bij
ketingen in juni van het vorig jaar bleek dat de maximaal aanvaarde concentraties (de CoVVCCt
«genaamde MAC-waarden) van een aantal stoffen, die de gezondheid ernstig bedreigen,
■uimschoots werden overschreden.
voor de gezondheid geven Er zijn
zodoende ingrijpende maatregelen ter
verbetering noodzakelijk"
)e inspectie bracht aa
geen enkel
of stofbeschermingsappara-
iur droeg en dat de hygiëne van
itoren, schaftlokaal en sanitair op
•t tussendek van de ovenbatterijen
iduit slecht is.
arbeidsinspectie, die het onder-
ik liet uitvoeren, heeft de directie
de Cokesfabriek op grond van de
Ijleuwe wet op de arbeidsomstandig
heden opgedragen om de werknemers
[«ter te beschermen. Gebeurt dat
niet. dan kunnen er maatregelen wor
den genomen.
■bids maandag is het personeel dat
lp of in de directe omgeving van de
Kkesovens werkt verplicht om adem-
jfechermingsen stofwerende helemen
dragen. De inspectie eist voorts,
"lat alle verblijfsruimten op en bij de
Jvenbatterijen luchtverversing krij
ten, zodat de lucht kan worden gefil-
erd. In de kelders onder de ovens
poet het bedrijf meetapparatuur aan
langen, die het gehalte aan koolmo-
Böxide aangeeft. Is dat te hoog, dan
Jeedt er een alarmsysteem in wer
king. Apparaten, die worden ingezet
l|i|ij het transport van cokes, moeten
iveel mogelijk stofvrij worden ge-
lakt en in de cabines van de 'trac-
irs' dient luchtverversing te komen,
ijunct-directeur W. Oranje van de
ikesfabriek onderschrijft de eisen,
zegt ook 'dat sommige conclu-
uit het rapport in internationale
jblicaties tot in het belachelijke
ffden bekritiseerd'. Over een ver-
td risico op het onstaan van kan-
weigerde hij zich uit te laten:
lemische en medische aspecten
loren niet tot mijn vakgebied".
iDistrictsbestuurder Wil Waumans
de Industriebond FNV toont zich
ithutst' door de uitkomsten van het
iderzoek. Hij vindt het 'een schan-
ial' dat de directie van het Sluiskilse
edrijf op de arbeidsinspectie heeft
swacht bij het treffen van maatrege-
m. De Industriebond wil komend
toaar over het onderzoek praten.
3|faumans kondigt nu al aan, dat hij
strengere voorschriften zal aan
lagen. wanneer het huidige pro-
Pma van eisen niet blijkt te vol-
Voorts wil de bond dat de
tie suggesties van werknemers
'erbetenng van de arbeidsom-
het licht, dat standigheden serieus neemt en
personeelslid sluiting zoekt bij een medische dienst.
Het rapport, dat zoveel (kolen)stof derde cokesovens en
doet opwaaien, is gemaakt door de
scheikundige dienst van het directo
raat-generaal van de arbeid in op
dracht van de arbeidsinspectie in
Breda.
Volgens adjunct-directeur Oranje is
de Cokesfabriek bezig de voorschrif
ten van de arbeidsinspectie 'op de
adviseur een vernietigend beeld van meest correcte wijze uit te voeren',
de gang van zaken op de sterk verou-
de directe „We hebben ook de mensen op die
omgeving. Het rapport signaleert dat manier ingelicht, zonder ons te bege-
kantoren, schaftlokaal en sanitair op ven in vragen over 'hoe erg' of 'hoe
het tussendek van de ovenbatterijen weinig' Overigens zijn we al langer
door hun ligging voortdurend worden bezorgd om hun gezondheid en wei-
zoek droeg slechts één personeelslid omstandigheden. We hadden bijvoor-
vervuild en dat een 'streng hygiënisch zijn. Dat dateert écht niet van het
op 15,16 en 17 juni 1982 bemonsterde regiem' ontbreekt. Tijdens het onder- inwerking treden van de Wet Arbeids-
de instelling de 'ademzóne' van oven
personeel via een apparaatje, dat het
bij zich droeg en de werkomgeving,
waar vaste meetpunten stonden.
Aan de hand van de uitkomsten van
een ademmasker. Het rapport: „Alge-
te concluderen dat uit che-
beeld al het plan om het sanitair een
grondige opknapbeurt te geven En
arbeidsomstandigheden op de coke-
het onderzoek schetst de scheikundig soven slecht zijn en een hoog risico
misch arbeidshygiënisch oogpunt de maandag zijn de personeelsleden op
de ovens aan het werk gegaan met een
air-streamhelm op"
IC sl
L i:.u
Het 'drummen' van cokes op de cokesoven in Sluiskil. Personeel mét beademingshelm op kijkt toe.
WAUMANS VINDT INSPECTIE TE VOORZICHTIG