PAY-TV
KLAVERS
Zastava Yugo
Binnenkort in alle
Nederlandse hotels
bijzondere planten
BMW-diesel kan
uitstekend meekomen
PZC/'
GOEDKOPE AUTO
EN 'OOGT'MODERN
(Door Stem Leeuwenkamp)
Met de RAI stond de Zastava Yugo te pronken op een simpele stand
van importeur Gremi uit Groningen. Een enkele exotische palm
boom luisterde deze primeur voor ons land op. In al zijn bescheidenheid
oogde het geheel wat aandoenlijk. Waarmee niet gezegd is dat de Yugo
een lief klein wagentje is. Zeker, om een week lang mee te rijden, dat
gaal wel. Maar er n/>u naar uitkijken wanneer deze auto eigendom kan
worden is teveel gezegd.
Kortom de prijs moet het doen. Voor de achterbank kantelt de hele
waarvoor louter een vervoermiddel stoel zonder dat daarbij de maxima-
wordt aangeschaft. Dat is met le ruimte vrijkomt. Hij glijdt dus
f 10.750 natuurlijk nog niet niks over de rails niet zó ver naar voren
maar het is wel allergoedkoopst. In dat er een ruime instap ontstaat. De
de Yugo zit een klein motortje van stoelen voorin zijn matig van zit en
903 cc met een vermogen van 45 pk
Het maximum koppel van 63 Nm
komt bij 3300 tr-min vrij En daar-
hebben geen verstelbare rugleu
ning. Lange mensen zitten al gauw
tegen de hemelbekleding. Zicht
mee zijn we meteen bij het beste achter het stuur is op het sober
onderdeel aangekomen Het is een
heel vlot motortje, met daarbij een
makkelijk schakelende 4-bak Het staan
geheel komt goed mee in het stads
en snelverkeer Opmerkelijk van de
versnellingsbak is het dicht bijeen
liggen van de verschillende gangen.
De pook moet meer een linkse be
weging meekrijgen, om goed aan te
grijpen.
Nu is het motorgeluid nogal fors.
met door weinig afscherming, meer
door overbrengingsverhoudingen
en de vele toeren die bij het volle
vermogen gemaakt worden Als er
voor een 5-bak was gekozen dan zou
in ieder geval het toerental wat
gedrukt zijn Bijkomend voordeel
het benzineverbruik gaat omlaag
Gemiddeld kwamen we nu op 1 liter
voor 13 kilometer Het eist nogal
wat gewenning om de achteruit te
vinden Dag lag misschien voor een
deel aan het geringe aantal kilome
ters dat er met deze testauto was
gereden.
De instap in deze tweedeurs is goed
uitgevoerde dashboard goed.
klokken zijn kloek van afmeting en
heel merkwaardig in een
autovaria
a-symetrische stand De bediening
van schakelaars en dergelijke is
goed. Waarbij voor het knipperlicht
alweer zo merkwaardig geen
geluid hoorbaar is. alleen een dun
groen schijnend lichtje is net zicht
baar Helaas ontbreekt op het in
strumentenpaneel een tempera
tuurmeter. Wel een waarschuwings-
licht als de koelvloeistoftempera-
tuur te hoog is opgelopen, maar dan
is het veelal te laat
Ventilatie en verwarming in de Yu
go doen het goed en directe buiten
lucht is door twee roosters midden
voor aan te voeren Zicht rondom is
voor het merendeel van de manoeu
vres aanvaardbaar Aan de voorzij
kanten is het belemmerd door de
dikke stijl van het driehoekige
raampje. Dat zou overigens een
scheerraampje mogen worden van
mij. Op de achterruit zit een wis-
wasinstallatie die bij regen hard
nodig is. Het wisserblad zou wat
groter uitgevoerd kunnen worden.
Kofferruimte
De Zastava Yugo heeft een stel
McPhersons aan voorzijde plus
reactiestangen, dubbelwerkende
telescopische schokdempers en een
stabilisalorstang. Achter een
dwarsgeplaatste bladveer en het
zelfde stel dempers. Het werkt alle
maal naar behoren, net stug genoeg
en het sturen gaat tamelijk neu
traal. zij het wat zwaar.
De bagageruimte in de Yugo is
beperkt In het dashboard zit een
opbergvak en in de portieren zitten
brede ..steekzakkenwaar wat
kaarten en ander dun papier in
gestopt kan worden. Kofferruimte
verdient eigenlijk dat woord niet.
Een beetje gezinskoffer kan er net
rechtop in staan en dan is het wel
gebeurd Of je moet de achterbank
neerklappen, maar dan ben je twee
zitplaatsen kwijt
De totaalindruk van de Yugo scoort
niet bijster hoog Het is allemaal nét
niet af, op de motorprestaties na
dan. Goed, je wordt vervoerd, maar
comfortabel, degelijk, ruim of mo
dern is het niet direct. Voor de
vakantie heeft Zastava 250 specials
te koop. Die zijn van buiten wat
opgetuigd zonder meerkosten. Mij
dunkt dat het beter aan het inte
rieur besteed had kunnen worden,
al was het alleen maar aan de
stoelen De fabriek zegt zeer te
recht: de Yugo ..oogt" modern.
/RIJDAG 24 JUNI 1983
De begroeiing van de zandige ge
deelten van Zeeland profiteert
iit jaar sterk van het vochtige voor-
jur. Daarover is vorige maand al het
wdige duidelijk geworden. Maar de
maand mei heeft er nog eens een
ichepje bovenop gedaan, een reden
Itmecr om andermaal naar de duinen
Ktrekken en ons te werpen op enkele
bijzondere planten. Meer bepaald
Mijven we op Walcheren en in figuur
lijke zin binnen de klaverachtigen.
Klavers kenmerken zich in eerste in-
Rantie door het in drie blaadjes ver
deelde blad. Deze blaadjes zijn over
het algemeen rondachlig van vorm en
mjwel gaaf van rand. Een andere
eigenschap die klaversoorten gemeen
hebben is de bloeiwijze: de bloemen
atten bijeen in zogenaamde hoofdjes
tan enkele tot vele tientallen De
ileur van de bloemen kan zowel wit,
geel, rose als paars zijn De meest
ilgemene soorten zijn witte klaver
tfnfolium repensi. rode klaver >T
jratensei die ook wel eens witte bloe
ien heeft, hopklaver (Medicago lupu-
n kleine klaver (Trifolium du-
bium), die beide gele bloemen hebben.
De verschillen tussen de laatste twee
ajn o.a de bruine stengels en de
hchter gele bloemen van de kleine
Haver.
Eveneens met gele bloemen getooid
steeds algemener wordend is de
'euke gevlekte rupsklaver i Medicago
«rabicai, met zwarte vlekjes op de
oladen, iets dat geen enkele andere
klaver heeft. En hiermee komen we al
in de richting van waar ik heen
wl. Want de gevlekte rupsklaver is
«n soort die zich voornamelijk be
perkt tot het zuidwesten van het land.
Maar daar is ie thans dan ook bepaald
iet zeldzaam. Overal aan zeedijken
en binnendijken, in wegbermen en
'eilanden kan deze onmiskenbare
klaver met goudgele bloemetjes wor
den gevonden Bovendien is het een
zusje van de zeer zeldzame kleine
rupsklaver. (M. minima), die onder
andere nog op Walcheren is te vinden
Deze is veel duidelijker behaard op
en stengels en heeft niet die
typische vlekjes Het zekerste ken
merk vormen de vruchtjes, waarvoor
4 graag naar flora's verwijs. Blijkbaar
iroeit dit klavertje in een zeer bijzon
der milieu, want ook andere zeld
zaamheden komen er voor. Deze mi-
zijn beperkt tot twee kleine
stukjes op Walcheren en een paar niet
veel grotere in West-Zeeuws-
Vlaanderen, op Schouwen en op Goe-
se Steeds meer betreft het graslan
den die schaars begroeid zijn. althans
■fcgroeid met laagblijvende planten,
bij de zeekust. Alleen in Zeeuwsch-
"^aanderen zijn er ook niet als duin-
iraslanden te benoemen milieus bij,
de andere plaatsen bevinden zich wel
bi de duinen. Buiten de genoemde
Plaatsen kan men de kleine rupskla-
Vfr wel vergeten.
welen, dat dit zeldzame milieu op
Walcheren wordt bedreigd door dijk
verzwaringen in het kader van de
deltawet. Zeker ook als men ziet, hoe
daar door de aanhoudende regen de
kleine rupsklaver ongewone propor
ties heeft aangenomen, die doen den
ken aan andere gewone klavers.
Maar het Waterschap Walcheren is
zich bewust van het verlies dat dit
zou betekenen en is in principe be
reid rekening hiermee te houden.
Want zolang het fraaie duingrasland
tussen Domburg en Westkapelle be
staat. mag Walcheren zich klaverei
land noemen Dit idee is afkomstig
van prof V Westhoff. bekend van de
drie delen Wilde Planten. In 1965
schreef hij onder de titel 'Het klaverei
land' in lovende bewoordingen
Walcheren in het helaas ter ziele gega-
ne tijdschrift De Levende Natuur.
Overigens besefte hij terdege, dat in
aardrijkskundige zin Walcheren al
lang geen eiland meer is. In oecologi-
sche zin echter vond hij de naam wel
passend Daarbij ging hij vreemd ge
noeg voorbij aan de kleine rupsklaver,
die geen echte Trifolium-soort is, al
hoewel deze er oecologisch bepaald
wel bijhoort.
Soorten
De verheerlijking gold het feit, dat
als enige streek in Nederland er LëUkStê
twaalf van de veertien klaversoorten
voorkomen. Dat is niet alleen te
danken aan het voorkomen van de
zeldzame draadklaver (Trifolium mi-
cranthum), gestreepte klaver (T.
striatum), ruwe klaver (T. scabrum)
en onderaardse klaver (T. subterra-
neumi, maar ook aan de uiterst zeld
zame vogelpootklaver (T. ornithopo-
dioidesi die Walcheren rijk is en die
nergens anders in Zeeland te vinden
De andere vier komen ook elders voor.
vooral in de buurt van het Zwin. Waar
men naar moet zoeken om dit spul le
vinden, zijn zoals gezegd laagbegroei
de graslanden Als die zijn gevonden,
wordt het vaak kruipen of bukken,
want tussen het gras kunnen dan de
vrij kleine en liggende klavertjes wor
den opgemerkt De gestreepte klaver
richt zich meestal wat op en is herken
baar aan de vaalrose bloemhoofdjes
omgeven door twee klaverbladen. De
ruwe klaver heeft vrijwel witte
bloempjes, die scherp altekenen tegen
de meestal rood aangelopen kelken,
bovendien ligt deze soort veel meer
dan de gestreepte klaver In twijfelge
vallen geven de typisch gebogen blad
nerven van de ruwe klaver de door
slag
Geheel anders en zonder meer de
leukste van alle wilde klavertjes is
de onderaardse klaver. Deze heeft
dezelfde eigenaardige neigingen als
de pinda: na de hloei krommen de
stelen van de hoofdjes zich en duwen
zo de vruchten de grond in. hen
verplichtend volgend jaar voor nieu
we exemplaren le zorgen.
De bloemen zijn weliswaar weinig in
getal maar een stuk groter dan de
beide andere. Ze zijn wit van kleur
met paarse streepjes Ook de bladen
zijn anders dan bij de andere: de top
van de blaadjes is breed ingesneden,
zodat ze de vorm van een hartje
hebben Veel minder geprononceerde
kenmerken bezit de draadklaver, die
veel lijkt op de kleine klaver. Alleen
zijn de bloemen minder in getal en
meer oranjegeel. Echt een plantje om
over het hoofd te zien Net zo onbete
kenend lijkt de vogelpootklaver met
haar weinige rose bloempjes en vrij
grof gegolfde bladranden Het tegen
deel is waar* de grote zeldzaamheid
geeft het zeer bijzondere karakter van
het milieu aan Nog een geluk, dat
deze soort op Walcheren met direkt
bedreigd wordt. De vogelpootklaver
groeit namelijk samen met draadkla
ver, gestreepte en onderaardse klaver
in de duinen die meer richting Vrou
wenpolder te vinden zijn.
De ruwe klaver komt dus alleen voor
tussen Domburg en Westkapelle. zo
dat beide plekken hun belang heb
ben. Hel is te hopen, dat de ruwe
klaver behouden kan blijven. Wal
cheren kan dan haar vermaardheid
als klavereiland behouden.
J. W. Jongepier
^dreiging
ks te pijnlijker is het te moeten
(Door Siem Leeuwenkamp)
Het heeft wel lang geduurd eer
BMW overging tot het gebruik
van dieselmotoren in zijn model
len. Nu er dan een is, kan niet
anders gezegd worden dat de heren
hun werk meer dan goed gedaan
hebben. Een fluisterstille. krachti
ge en vlot lopende motor in de
BMW 524 td is het resultaat van
vele jaren onderzoekswerk en af
wegingen in welk model die diesel
wel mocht komen.
Je zou zeggen in de 3-serie zit wel de
nodige omzet, maar bij BMW rede
neert men als volgt: In die 3-serie
vind je voornamelijk autorijders die
een beetje van opschieten houden,
zo u wilt sportief zijn ingesteld. Als
er in die modellen een diesel zou
komen, dan kon de belangstelling
wel eens tegenvallen Vandaar in de
5-serie een diesel, maar dan wel
meteen een die behoorlijk meekomt
vanwege de turbo. De 5-serie leent
zich bij uitstek voor toepassing van
zo'n diesel, omdat daar de autorij
ders zijn te vinden die vele kilome
ters rijden en gesteld zijn op ruimte
en comfort
De 524 td heeft zich tijdens een
stevige introductierit een waardige
seriegenoot getoond Doet in pres
taties voor een 5201 nauwelijks on
der en is net zo stil Daarbij komt
natuurlijk het grote voordeel van
zuiniger rijden Gemiddeld kwamen
de aanwezige journalisten uit zes
landen op een verbuik van 1 14. De
motor in deze BMW is de bekende
6-cylinder. die ook al in de 3- en
5-sene als benzineversie wordt ge
bruikt Inhoud van 2443 cc. vermo
gen 115 pk bij 4800 tr per min en
koppel van 210 Nm-2400 toeren
De handgeschakelde 5-bak is mak
kelijk te bedienen en de automaat
gedraagt zich in de 4e versnelling
met een overbrengsverhouding van
0.73 als een besparende overdrive
Topsneldheid van deze auto ligt
dicht bij de 180 km per uur
De dieselmarkt trekt nog steeds
flink aan in vele Europese landen
Met een opmerkelijke stijging in
Italië en een daling in Frankrijk en
Amerika ziet BMW in 1985 voor
Europa een totaalstijging van die
selverkoop tot 15 pet en voor Ameri
ka tot 10 pet
De BMW 524 td kost in Duitsland 32
mille. In Nederland, fiscaal alle
maal wat minder aantrekkeljk,
komt het op f49.995. De auto zal
vanaf augustus leverbaar zijn.
Mocht het een successtory worden,
dan zal de diesel ook in de 3-serie
komen.
i d' i
BMW diesel
Pav-TV is, als zovele videotoepassin-
:n, over komen waaien uit Amerika
i Japan. Op veel hotelkamers in die
inden staat een TV voor de gast.
laarmee men i zoals elders de
ëaatselijke zenders kan ontvangen,
(anneer er bijvoorbeeld alleen Ja
pans gesproken wordt, zullen de pro
gramma's over het algemeen niet vol
doen. Ook is. het plaatselijke nieuws
tan bijvoorbeeld een stad in het hart rugspoelcn, starten en sloppen is een
ran Arizona nu niet de meest boeien- aangelegenheid die door de computer
ie stof die de wereldreiziger over zich w ordt geregeld,
ben wil laten gaan Er is daarom
rerstroonng nodig, soms ook een
[W-film die uitlegt wat er in de stad
't zien en te doen is, of wat de
gebruiken van de streek zijn. En dat
in de eigen landstaal.
tDoor Hugo van der Heemi
De Nederlandse hotels zijn rijp voor Pay-TV. Dat vindt fabrikant Blaupunkt. In een van de
Duitse researchcentra werd daarom een Pay-TV-systeem ontworpen dat aan de Europese
situatie is aangepast. Het wordt bestuurd door een micro-computer en het heeft in enige
Duitse hotels al proefgedraaid. Daarna werd het onmiddellijk op enige duizenden hotelka
mers geinstalleerd.
Bij het kiezen van een Pay-TV-kanaal
gaat op het bedieningstoestel een
rood lampje branden om duidelijk
onderscheid te maken tussen gewone,
gratis kanalen en die waarvoor be
taald moet worden. Hotelgasten kun
nen vijf minuten gratis kijken naar
een videoband om te zien of het
programma bevalt, Schakelt men bin
nen die tijd over naar een ander
kanaal, dan worden geen kosten in
rekening gebracht. Pas daarna regi
streert de besturingscomputer dat
worden. Op de hotelkamers komt een
extra kastje naast de TV te staan.
Daarmee kiest men de kanalen. In de
dienstruimten van het hotel plaatst
men het meubel waarin computer en
de drie (professionele) videospelers
zijn ondergebracht. Het systeem
werkt helemaal automatisch, behal
ve als op een van de spelers banden
moeten worden gewisseld. Maar te-
Dc installatie van een Pay-TV-sys-
leem betekent dat er in principe 16
Unalen beschikbaar komen op de
label. Daarvan kunnen er drie ge-
i iruikt worden voor Pay-TV. De be-
laande hotel-installatie hoeft daar-
roor niet ingrijpend gewijzigd te
Gebleken is dat men in hotels zo'n
extra mogelijkheid kan creëren Het
blijkt ook dat de hotelgast het appre
teert om andere programma's dan de
plaatselijke TV-netten te zien. Het
duidelijkst spreekt dat uit het feit dat
mensen er extra voor willen betalen.
Om de hele distributie via video
recorders van extra programma's
ti hotels goed te laten lopen, is een
besturing nodig die films op tijd start
I nook de afrekening regelt. Dat moet
ria een microcomputer lopen, die ook
prgt dat al die gegevens aan de
botelbalie op schrift beschikbaar ko
men tegen de tijd dat de klant gaat
ifrekenen.
Unalen
In de
hotelkamer
komt
naast
tv
een
pmmm
O'?
keuzekastje te slaan
voor
de
16
kanalen.
drie
erv
an
zijn
voor
'betaal
televisie'
men voor Pay-TV gekozen heeft. De
computer neemt ook waar als er sto
ring is bij de doorgifte van program
ma's naar een bepaalde kamer. Bij
voorbeeld als een antenne-kabel on
derbroken wordt of de stroom uitge
vallen is.
Het nieuwe betaal-TV-systeem is in
Duitsland voor Blaupunkt ontwik
keld door het gespecialiseerde bedrijf
VMS. Het is gebaseerd op tweerich
tingsverkeer op de kabel De in het
systeem opgenomen computer ver
werkt namelijk de gegevens die de
hotelgast via het kastje op zijn
kamer aan de centrale doorgeeft.
Aan de hand daarvan worden door de
computer automatisch rekeningen
'geprint', die door de kassier bij de
hotelrekening kunnen worden ge
voegd.
Onderaardse klaver.