DELTAWERKEN r
MENSENWERK
bedrijfseconoom
SUCCES
holthuis verkoopt zijn
pompen over hele wereld
10 s-r S
OOSTERSCHELDE-WERKEN 10 PCT
DUURDER GEWORDEN
rinus antonisse
en ben jansen
f*.
Hans Smits
Hans Smits, ingenieur weg- en waterbouwkunde en doctorandus bedrijfskunde, vindt dat
hij met zijn neus in de boter is gevallen. Op zoek naar een afstudeerproject - op het
gebied van de lange termijnplanning van organisaties - komt hij halverwege 1975 bij de
Deltadienst van rijkswaterstaat in Den Haag. Maakt een scriptie over de toekomst van de
Deltadienst en blijft er meteen bij werken. Belandt middenin de periode waarin de
afdamming van de Oosterschelde wordt heroverwogen. Werkt mee in de projectgroep die de
verschillende Oosterscheldemogelijkheden op een rij zet, in samenwerking met de Ameri
kaanse Rand Corporation. Wordt vervolgens voor de beleidsvoorbereiding toegevoegd aan
bet hoofd van de Deltadienst. Krijgt na 5 jaar Den Haag de kriebels en wil echt gaan
managen. Dat kan als hoofd van de meet- en studiedienst in Zierikzee. Wordt begin 1983
gevraagd als hoofd bedrijfseconomische zaken van de Deltadienst. Aarzelt nauwelijks en
pakt - met aanstekelijk enthousiasme - de nieuwe job aan. Zegt over zijn loopbaan tot nu toe:
„Het hangt van toevalligheden aan elkaar."
Al tijdens zijn studie aan de techni
sche hogeschool in Delft (specialiteit
betonconstructies) staat het voor
Smits (33) vast dat hij geen puur
technische loopbaan ambieert. „Al
leen betonconstructies vond ik wat te
eng Ik heb gezocht naar verbreding
van het werkveld en dat heb ik gevon
den in de studie bedrijfskunde, eigen
lijk een opleiding management," Me
de dank zij die studie huldigt ir. drs.
Hans Smits opvattingen die menig
hooggeplaatst ambtelijk leider rillin
gen zullen bezorgen. Hij is van oordeel
dat ook een ambtenaar moet leren
leven met een stukje onzekerheid. „Je
kunt nooit verder dan 2 jaar vooruit
zien in het sociaal-personele vlak
Loopbaanplanning is wel nuttig als
één van de instrumenten, maar niet
als een maatgevend iets." Smits heeft
ook het idee dat een leider zich mis
baar moet maken. „Je moet zorgen
voor een doeltreffend lopende organi
satie. Dat betekent veel delegeren,
veel verantwoordelijkheid aan de
mensen geven. Als leider moet je er
een bepaalde filosofie in brengen, con
tinu bezig zijn de organisatie richting
te geven. Wanneer je zelf hard werkt
en zelf goed met de medewerkers
omgaat, dan krijgt dat navolging."
onverwachts
De overstap van de meet- en studieaf
deling (hij had daar zeker tot half 1984
willen blijven) naar de bedrijfsecono
mische afdeling komt voor Smits on
verwachts. Een minder zware mana
gementtaak, maar inhoudelijk een
zwaardere klus. „Je bent afgeleid ver
antwoordelijk voor financien, plan
ning en kostprijs van de Oosterschel
dewerken," is zijn omschrijving van
de functie. „Vanuit de afdeling verzor
gen we de informatievoorziening naar
hogerhand. Voorts is het hoofd van de
bedrijfseconomische afdeling de se
cretaris van de beleidsgroep Ooster
schelde. Dat is een soort raad van
bestuur voor de Deltawerken." De
gegevens die vanuit Smits' afdeling
worden geleverd, spelen op politieke
toneel een belangrijke rol De voort
gangsrapportages over de Deltawer
ken - goed voor menig vurig debat in
de Staten-Generaal - zijn daar het
duidelijkste voorbeeld van. De be
drijfseconomische afdeling van de
Deltadienst maakt die rapportages
niet zelf, maar draagt de informatie
ervoor aan. „Wij zijn in deze advise
rend. De verantwoordelijkheid ligt bij
de minister van verkeer en water
staat. Men zal van mij ook nooit een
cijfer horen dat nog met bekend is."
stelt Hans Smits.
Het Oosterscheldeproject - aanleg
stormvloedkering en compartimente-
nngswerken - draait als het ware om
tijd, geld en kwaliteit. In feite is dat
door de Tweede Kamer vastgelegd,
toen in 1976 de zogenaamde ontbin
dende voorwaarden werden opgesteld
voor de uitvoering van het project.
Smits: „Op het ogenblik zijn tijd en
geld bijna synoniem. Elke vertraging
kojt geld. En als je eerder klaar bent.
bespaart dat. Je kunt als het ware tijd
kopen. Er worden voortdurend stu
dies verricht om na te gaan of bepaal
de investeringen de moeite waard zijn
om op tijd klaar te zijn. of zelfs eerder
Dat zijn zeker serieuze studies Het
hoofd van de bedrijfseconomische af
deling tekent erbij aan dat noch tijd,
noch geld de kwaliteit van het Ooster
scheldeproject in gevaar mogen bren
gen. „Nu de financiële krapte steeds
groter wordt, is er de neiging de
kwaliteit een beetje uit het oog te
verliezen. Ik wil daarvoor waarschu
wen, de kwaliteit moet gehandhaafd
blijven. De kering moet wel goed zijn
Je schiet er niks mee op. wanneer over
20 jaar dat ding niet meer deugt
geen luxe
Hans Smits geeft grif toe dat elke
kostenstijging vervelend is. „Ik vind
elk procent overschrijding teveel. We
moeten ook ons uiterste best doen om
overschrijding te voorkomen Er zijn
ook al enorme bezuinigingsacties ge
weest. Alle franjes zijn van het project
af Er zit geen luxe meer aan. Het
wordt uiterst sober, maar zonder con
cessies te doen aan de kwaliteit. De
bezuinigingen bestaan uit een scale
van kleine posten; in de studiesfeer,
onderzoeken die met meer gedaan
worden, en dergelijke. Een liftsluis in
de Oesterdam en een weg over de
stormvloedkering - als die er niet
zouden komen, dan betekent dat na
tuurlijk een behoorlijke bezuiniging.
Maar ik kan daar niets over zeggen.
Dat is aan de minister." Smits wijst
erop dat er enorm veel misverstanden
bestaan over de kostenontwikkeling
van de Oosterscheldewerken. „Veel
mensen hebben moeite met het be
grip inflatie. Schoenen die 5 jaar gele
den 100 gulden kostten, zijn nu 150
gulden Zo is dat met het Oosterschel
deproject ook. In 1976 was er een
kostenaanname van 5 miljard gulden.
Tot begin 1983 zijn de werken globaal
10 procent duurder geworden aan
échte kostenoverschrijdingen. zoals
bijvoorbeeld duurdere bijzondere
vaartuigen, doorbraak Markizaatska
de. vertgragmg mattenleggen Als er
geen inflatie was geweest, dan zou de
raming nu op 5.5 miljard gulden lig
gen In werkelijkheid gaan de kosten
van het Oosterscheldeproject aardig
in de richting van 8 miljard gulden
Afgezien van de 10 %-kostenover-
schrijding volgens Smits dus allemaal
geldontwaarding: de guldens van 1983
zijn met meer zo hard als die van 1976.
„Wij hanteren nu een index van onge
veer 1,46," vertelt Smits „Als een
gulden in 1976 100 cent was. dan moet
je daarvoor nu 150 cent rekenen.
Toegegeven: het is moeilijk om dat
duidelijk te maken. Mijn zorg is ook
om misverstanden zo klein mogelijk
te houden."
uitgaven die de gemeenschap zich
voor de Oosterscheldewerken ge
troost, alleszins veantwoord zijn. „Ik
vind dat een land in zijn infrastruc
tuur moet blijven investeren. Het is
voor een groot deel de motor waarop
een land draait. Als men wegen,
bruggen, vliegvelden, en dergelijke,
laat verpieteren, dan gaat een land
naar de verdommenis. Een gezonde
infrastructuur en projecten zijn goed
voor de exportpositie van de grote
aannemerij. De sectie weg- en water
bouw is ook een belangrijke pijler
van onze export." Smits voegt eraan
toe dat bij het Oosterscheldeproject
in de allereerste plaats de veiligheid
en het'milieu gediend worden; gege-
vennheden die zich nog altijd moei
lijk in harde guldens laten uitdruk
ken.
Bij de meet- en studieafdeling (onge
veer 120 medewerkers) heeft Smits
het prima naar zijn zin. „Een manage
mentfunctie van de eerste orde. Toch
denkt hij met lang na over het aan
vaarden van een nieuwe baan bij de
bedrijfseconomische afdeling .Om
een aantal factoren. Je blijft meewer
ken aan een mooi project Het geeft
verbreding van je kennis en ervaring
verantwoord
Hans Smits is ervan
Het is ook een uitdaging, omdat de
toekom; t van de Deltadienst mee
speelt. Er is nu een ïnkrimpingsmana-
gement, terwijl het steeds een groei-
erluigd dat de management was De toekomstige or
ganisatie en de plaats van de mensen
zullen moeilijke beslissingen vergen,
maar het is interessant eraan mee te
kunnen werken Ik denk dat - als de
mensen zich mobiel en flexibel opstel
len - er geen gedwongen ontslagen
zullen vallen Smits beweert er zelf
geen seconde van wakker te liggen
dat zijn huidige functie binnen enkele
jaren afloopt Ik ben ervan overtuigd
dat er dan bij rijkswaterstaat ander
werk is en ook elders in de overheids
sfeer. Van de situatie in het bedrijfsle
ven heb ik niet zo'n idee." Hij erkent
dat opleiding en vorming ertoe bijdra
gen dat onzekerheden gemakkelijker
worden verwerkt. „Maar als je kijkt
naar ondernemers zonder een hoge
opleiding, die topondernemer gewor
den zijn - dan geldt dat weer met.
Karakter heeft er veel mee te maken
En als leiding moeten we een klimaat
creeren, waarin mensen een stukje
onzekerheid aankunnen." Hans Smits
beseft dat hij in zekei opzicht makke
lijk praten heeft...Er zijn veel mensen
die minder gemakkelijk kunnen ver
huizen als ik Die kunnen voor grote
problemen komen te staan."
Veel aandacht voor personele zaken is
voor Smits een vanzelfsprekend iets
„Als leiding ben je voor de helft bezig
met personele zaken en voor de ande-
re helft met inhoudelijke vraagstuk- de rubriek Deltawerken/Mensen
ken Wat is je verantwoordelijkheid? werk gaat enkele maanden op zom$r-
De grote lijnen in het oog houden en reces
een visie ontwikkelen. Er zijn genoeg
bekwame medewerkers voor de deel
gebieden. Van die mensen moetje het
hebben; daar moet je mee werken en
je kunt er veel van leren. De eer gat
meestal te weinig naar die mensen
achter de schermen Dat wordt wel uit
het oog verloren Hans Smits heeft
weinig moeite met het wennen in zijn
nieuwe baan, "al geeft het ongetwij
feld een beetje geestelijke druk te
verwerken Hij vindt in sport - alpi
nisme en hardlopen - voldoende ont
spanning. „Het Is hard werken. Dat
hoort erbij. Je moet dat niet dramati
seren en er zeker niet zielig over doen.
Tjebbe Visser heeft eens gezegd dat
het een voorrecht is om aan het
Oosterscheldeproject mee te kunnen
werken Daar sluit ik me graag bij
aan. De mensen zijn erg gemotiveerd.
Het ziektepercentage is relatief ge
ring."
fotografie Wim Riemens
y j-I-eenvoudig. Hij *s marketing directeur van de machinefabriek Holthuis
BV in Venlo (beter bekend als Geho Pompen) en legt uit waarom Holthuis
wereldwijd exporteert. „Hoe meer landen je bestrijkt des te kleiner is het
risico".
In de afgelopen tien jaar groeide de export bij Holthuis van 5 procent naar 95
procent van de omzet. De omzet zelf nam toe van 2,5 naar 30 miljoen gulden,
het personeelsbestand van 50 naar 150 mensen. Voor die prestatie is de
onderneming gehuldigd. Het bankiershuis Van Lanschot reikt sinds vijf jaar
jaarlijks de „Van Lanschot Prijs Limburg" uit aan een Limburgs klein tot
middelgroot zelfstandig bedrijf dat met een origineel produkt een goede
positie weet te verwerven, zodat het een impuls geeft aan economie en
werkgelegenheid. In de ogen van Van Lanschot verenigt Holthuis die
kwaliteiten in zich.
Holthuis maakt pompen. Pompen die
het water moeten weghouden bij
bouwprojecten ibronbemallng). voor
afvalzuivenngsinstallaties. en voor
transport door pijpleidingen van half
vast. half vloeibaar materiaal. In vak
kringen „slurrie" geheten
Holthuis, een familiebedrijf, begon in
1916 als ijzergieterij en machinefa
briek. en ging in 1963 volledig op de
fabricage van pompen over Dat
kwam onder meer doordat het bednjf
de bronbemalingssystemen voor de
aanleg van het Nederlandse aardgas
nel kon leveren. Holthuis kreeg de
order met zomaar in de schoot gewor
pen. „Dat is een kwestie van voor de
deur gaan liggen. Onze algemeen di
recteur. de heer C. H. Holthuis, heeft
zich daar zeer voor ingezet", vertelt
Simons. En hij vervolgt „Wij hebben
daarna op tijd ingezien dat de binnen
landse markt verzadigd raakte, te
meer daar ons produkt zeer robuust
is. en het dus vele jaren mee kan
Daarop besloten we ons op het bui
tenland te gaan richten. De heer Holt
huis is daarin de stuwende kracht
geweest, maar we hebben allemaal
ons steentje bijgedragen"
Voor de bronbemalingspompen werd
een vervangende markt gevonden in
zeer grote bouwprojecten over de hele
wereld voor onder meer riolering en
havens
slurrie
Voortbordurend op pompen voor
hronbemaling en alval/ui\ering, ont
wikkelde Holthuis pompen voor hel
transport onder hoge druk van slijta
ge veroorzakende vloeistoffen, de zo
genoemde slurriepompen. Het begon
met het transport van het Amster
damse rioolslib naar droogvelden en
groeide uit tot pompen voor het
vervoer van steenkool en ertsen, dat
voor bet procédé half vloeibaar ge
maakt wordt.
Holthuis werkt nu aan de ontwikke
ling van een prototype van de groot
ste ooit ter wereld gebouwde slurrie-
pomp met een capaciteit van 2000 pk
Het ministerie van economische za
ken en hel Limburgse Instituut voor
Ontwikkeling en Financiering (LIOFi
verstrekten steun voor het reuze-pro
ject.
De onderneming ziet de markt voor
dit soort produkten groeien ..Volgens
ons is het de toekomst zegt Simons
stellig.alle landen willen onafhanke
lijk worden van olie. Kolen zijn daar
bij belangrijk en die moeten vervoerd
worden. Talloze studies hebben uitge
wezen dat in een aantal gevallen
slurnetransporl goedkoper is dan ver
voer per spoor Dat geldt vooral voor
gebieden met een slechte Infrastruc
tuur".
Simons noemt als voorbeeld de Ver
enigde Staten, die de kolenproduktie
aanzienlijk willen opvoere en een deel
ervan per pijplijn willen vervoeren
naar kolenvergassingsinstallaties
Die besluiten zijn nog niet rond. om
dat de Amerikaanse spoorwegen zich
fel verzetten Maar in afwachting
daarvan aast Holthuis op orders voor
de pompen
Ook Japan gaat kolen per pijplijn
vervoeren. Juist vorige maand boekte
Holthuis daarvoor een miljoenenor
der. In Simons" betoog duiken steeds
weer andere landen op Tussendoor
komt een telefoontje uit Peru over een
offerte
Hard willen werken blijkt ook een
vereiste ..Dat en nacht' zegt Simons
Hij doet dat waardoor het kon gebeu
ren dat hij bijvoorbeeld de geboorte
van zijn eerste kind misliep. Hij zat
voor de zaak in Parijs. „Je vrouw moet
zich er wel op instellen", beaamt hij.
succesverhaal
Het succesverhaal van Simbns steekt
fel af tegen het grote deel van de
Nederlandse metaal waarmee het
somber gesteld is. Zijn verklaimg
voor dat verschil Wij menen dat
vooral de kleine en middelgrote on
dernemingen in Nederland veel meer
kunnen exporteren. Wij verbazen ons
er Soms over dat andere bedrijven niét
het geduld opbrengen dat nodig is
voor succesvol uitvoeren Holthuis
heeft bijvoorbeeld driejaar achter een
order van acht miljoen in Joegoslavië
moeten aanzitten, die onze doorbraak
in de internationale bauxietindustxie
is gaan betekenen"
Lucht krijgen van mogelijke opdrach
ten is volgens Simons niet moeUfiJt
„De informatie ligt op straat. In vakli
teratuur. in kranten, overal vind je
aanknopingspunten En als je wat
hoort, stapje in het vliegtuig. Niet éen
keer. maar tien keer De aanhouder
wint".
flexibel
De grootte van de onderneming
groeit gestaag. Maar die groei mag
niet te snel gaan, vindt Zmons. „Wij
zijn nu zeer flexibel, en daarbij: bij
sterke en zeer dynamische groei
is het moeilijk om alle mensen te
blijven motiveren. Wij zijn uitge
groeid van een ambachtelijk bedrijl
naar een ultramoderne machinefa
briek en dat stelt hoge eisen-aan de
werknemers. Die moeten zich snel
aanpassen. Bovendien moet je als
bedrijf liet technische en commer
cieel niveau van de mensen opkrik
ken. Vooral de kosten om tot exporte
ren te komen, zijn extreem hoog".
De kennis om volledig op export over
te schakelen, had Holthuis tien jaar
geleden niet .Het is een kwestie van
motivatie en verder willen zegt Si
mons Verder moet je een optimist
zijn en gewoon je verstand gebrui
ken
net niet
Simons ziet veel voorbeelden van be
trekkelijk kleine metaalbedrijven die
net met over die exportdrempel heen
komen „Ondernemingen waarvan de
directeur vaak zelf het produkt beeft
ontwikkeld en die niet de moed heeft
geld in het commerciële gebeuren te
investeren, omdat hij het commercië
le gebeuren niet kent. Die fout heeft
onze directeur niet gemaakt, hoewel
hij van huis uit zeer zuinig is".
Simons Iaat zich niet verleiden tot de
uitspraak dat hij in staat zou zijn de
produkten van de met sluiting be
dreigde utrechtse metaalbedrijven
Dcnika en Bronswerk op de interna
tionale markt te verkopen. Daarvoor
kent hij hun spullen niet genoeg.
„Maar als je ziet wat Japanners be
reiken in de staalbouw in het Mid
den-Oosten. vraag ik me wel af waar
om Nederlanders daar niet in ge
slaagd zijn".