HUISARTS 'Enorm veel kwaaltjes lossen zichzelf op 1 'Teveel aandacht aan patiënten geven kan desastreus werken' II.IOAG 17 JUNI 1983 Tnorm veel kwaaltjes waarmee de mensen komen lossen zichzelf op", zegt hij. „Als je net !iafgestudeerd bent dan denk je in diagnoses, in ziektebeelden. Je kunt wel zeggen: ik heb iléérd dat een aantal dingen zichzelf oplost, maar je bent daar toch onzeker over. Nu durf je reel meer op zijn beloop te laten, op zijn natuurlijke beloop. In het begin heb je ook bepaalde ideeën over wat mensen van je verwachten. Ze verwachten nogal eens dat ik een recept geef. len compleet logisch gevolg van een consult is, dat je een receptje schrijft. Dat hóéft I elemaal niet natuurlijk. Maar dat zul je dan wèl moeten uitleggen. Naar tevredenheid". een internist. En dat je tot tevreden heid van beiden duidelijk kunt maken dat het eigenlijk niet nodig is Het gebeurt ook dat je 't oorspronkelijk met van plan was. maar dat je zegt: als je dat nou zo graag wilt, laten we 't dan maar doen". Kritiek Er zijn mensen die heel ongenuan- =rd zeggen: al die medicijnen, dat is aar gif. Bij alles hoor. Die beweging sterk in opkomst. Maar dat is ircnlijk net zo ongenuanceerd als mneer je zegt ik moet een recept Sben. Ook als je uitlegt dat een naltje vanzelf overgaat en medieij- Eeigenlijk met zo goed helpen 'Ik itóch dat je er iets aan doet"'. idóé je dat dan ook? ,j hoor". rpwater of zo? ;grinmkt: Bossen Als je iedereen 'legt dat het allemaal geen donder ipt.... Dat is óók niet goed. Dat netje zeker niet doen". ians Zuiderbaan is huisarts in Ter men en voorzitter van de afdeling Einaalzöne en Oost Zeeuwsch- lunderen van de Koninklijke Ne- krlandse Maatschappij ter Bevorde- ïg van de Geneeskunst, waarbij öehuisartsen en specialisten uit het tbied zijn aangesloten. Ie organisatie wees het onderzoek ra de socioloog Wim Blok naar de raliteit van de gezondheidszorg in Ettuwsch-Vlaanderen 'Tussen artsen- nacht en patjèntenklacht' af als dis- mssiestuk. „Onwetenschappelij", het harde oordeel van de medici, lie zich door het optreden van de Werkgroep Gezondheidszorg al eerder een hoek gedreven voelden, ïdderbaan zou het standpunt herha- op een forumavond in Axel en de oep en de patiëntenvereniging Beter' te verstaan geven dat niet welkom waren als gespreks partner De dagen daarna kreeg hij esluitend instemmende reacties van seroepsgenoten. De leeuw had góéd gebruld. a of nee itspannen achterover leunend op S?bank in de woonkamer met schitte- 3id uitzicht over de Westerschelde sgthij: „Het liep in die discussie een setje vreemd, want ik mocht alleen :aar ja' of 'nee' zeggen. Als dokter Sb je wel vaker bepaalde keuzen te aaken. Dus ik dacht dat het voor die nond wel prikkelend zou zijn om bn 'nee' te zeggen". .Bovendien werd er heel nadrukkelijk Itsteld dat het om dit rapoort zou aan en de patiëntenvereniging, zoals 'itnü marcheert. We hadden enkele wken eerder al heel duidelijk gezegd at dat rapport voor ons niet aan- aardbaar is Dan moet je op zo'n ftmd niet zeggen ja, we gaan wèl Toten Ik wil best met patientenver- agingen praten. Ik denk dat die club ai k West Zeeuwsch-Vlaanderen heel "*ed marcheert Ik heb het idee dat ar een goeie samenwerking bestaat dat wat er in zo'n vereniging leeft 5 «k doorkomt in het beleid van het f iekenhuis en in allerlei andere din- £n, waarvan mensen vinden dat ze g (Standerd moeten worden. Het is op ïchzelf heel nuttig dat dat gekanali- P|Nrd wordt. Vandaar dat ik in die jfljwcussie ook zei: ik vind het eigenlijk e'.i «tgoed zoals jullie die vraag stellen. Bovendien lieten ze allerlei andere mensen hun standpunt wèl nuance- Wim Blok vindt dat struisvogelpoli tiek. Hij zegt: „mmjn rapport wordt in de praktijk natuurlijk wèl besproken, ze loeten wat erin staat". Zuiderbaan: „Het is met veel gelezen hoor. Hij is pas aan het eind van zijn campagne met dat rapport gekomen. Het enige wat je wist, was wat er in de pers verscheen. En vaak nogal opgeblazen Dat werd een beetje be vestigd door dat rapport. Dus je krijgt dan helemaal zo'n stemming van 'zie je wel'. Waardoor er niet zo constructief over dat rapport gepraat wordt. Dat geloof ik helemaal niet". Overbelast In 'Tussen artsenmacht en patièn- tenklacht' worden de vijftig Zeeuws- Vlaamse huisartsen afgeschilderd als 'overbelast' door allerlei neventaken, zoals verloskunde,, verzekeringsge- neeskunde en een eigen apotheek. Herkent hij zijn collega's in dat beeld? Zuiderbaan: „Nee hoor, helemaal niet. Het klopt gewoon niet. Er moet in zo'n gebied nu eenmaal een aantal taken gebeuren. Die worden voor een groot gedeelte door huisartsen gedaan. Ver loskunde hoort er gewoon bij. Dat is helemaal niets extra's. Dat is van oudsher een ingebakken stuk van je werk en het maakt het zoveel aardiger ook. Dat zou ik daar ook helemaal los van zien. Maar noem maar keuringen. Door het héle land gebeuren de mees te keuringen door huisartsen. Contro lerend werk voor bedrijfsverenigingen gebeurt of door het GAK óf door eigen mensen, in dit gebied de huisartsen. apothekers ergens binnen te drukken. Dat is een actieve politiek, het ge beurt met vnj veel pressie Ik begrijp niet dat lieden, die het kapitalisme met argusogen bekijken zich achter de KNMP opstellen Dat zie ik niet helemaal Grinnikt i. Maar dat moe ten ze zélf weten Open deuren „Allemaal open deuren", zegt hij over de aanbevelingen in de studie van Blok, zoals het opzetten van gezondheidscentra, specialisten in loondienst. „Dat heeft met de streek niks te maken, het komt voor een groot deel uit de hoek van de FNV. Dat kun je verwachten van iemand die in de politieke hoek zit. Dat hij dat bepleit. Maar het gebeurt niet aan de hand van het rapport". Werkt de publiciteit over de gezond heidszorg dóór? Zuiderbaan. „Ja. dat hoor je wel Donderdag, in Leiden, zeggen wille keurige kerels: o, kom jij uit Zeeuwsch-Vlaanderen? Die hebben dat gelezen en denken: wat is er aan de hand?" En je patiënten? „Ik heb er nauwelijks iets over ge hoord. Een enkele keer heb ik ge- Hel bestaat met dal ze daarvoor merkt dat iemand zich tot die patiën- mensen in dienst kunnen nemen. En sommige willen het ook niet. De BVG. de bedrijfsvereniging voor de gezond heidszorg. heeft door het hele land huisartsen-verzekermgsgeneeskundi- gen, zoals dat heet. Die zijn er ver domd tevreden over. Ik denk ook. dat je dat werk plezieriger doet als je per dag drie mensen moet controleren, dan wanneer je de hele dag bezig bent. Dan verzuur je erin. Het lijkt me heel wat moeilijker om dan met evenveel elan dat werk te doen hoor. En met tenvereniging gewend had omdat hij iets van mij wilde dat hij aanvankelijk niet kreeg. En nog iemand, die zei dat hij ook eens gebeld had. Ik denk dat het vaak mensen zijn die in nood zitten Die gekke sprongen maken en dan zo'n club opbellen. Op zichzelf is dat misschien wel een signaal hoor. Maar zo'n vereniging heeft ook niet de achtergrond om dat goed te bemees- teren. Eén keer hebben ze mij opge beld. 'Meneer heeft recht op verwij- zing'. Ik zeg: we praten helemaal niet name denk ik, als het gebeurt door oïe„echten. En door de telefoon kan De studie van Blok signaleert dat Zeeuws-Vlaamse artsen elkaar de hand boven het hoofd houden als er fouten zijn gemaakt. Hans Zuiderbaan: „Dat heeft niets met Zeeuwsch-Vlaanderen te maken. het is eigen aan de beroepsgroep. Ik denk dat dat wel een probleem zal blijven. Als het andersom zou gebeu ren. zou je veel beschadigen. Als je makkelijk zou zeggen: kijk eens, dat heeft hij verkeerd gedaan. Daarmee kan je heel makkelijk het vertrou wen in die andere arts de grond inboren. Zonder dat jc het goed weet, want je bent er niet bijgeweest". „Je kent het verhaal van de patiënt Dat is vaak een heel gekleurd verhaal Heel begrijpelijk daar is hij emotio neel bij betrokken. Tsja. Ik vind altijd: je hóéft niet zo mee te gaan Je kunt dan ook zwijgen Maar je kunt ook wel eens een keer zeggen ik denk dat dat met zo geslaagd is. dat dat beter had gekund Daar moetje vrese lijk mee oppassen Want als jij 't makkelijk over een ander zegt, zegt die ander het makkelijker over jou. En voor je 't weet zit je elkaar af te breken. Je maakt heel vaak mee dal het wel gebeurt. In academische zie kenhuizen heb je heel vaak dat pa tiënten. die daar na een heel lange geschiedenis terechtkomen, vertellen hoe het de eerste keer bij zijn huisarts was Je hebt als co-assistent allemaal aan den lijve ondervonden datje zegt. heeft de dokter dat gezegd? Ongeloof lijk zeg tsssss, moet je nou eens kijken. Dan kun je heel makkelijk een oordeel vellen over iets waar je hele maal niks vanaf weet. Je wéét met hoe het destijds lag. Nou. die huiver wekt vaak de indruk dat je elkaar de hand boven het hoofd houdt en datje geen fouten van elkaar kunt toegeven. Dat zal er denk ik altijd teel een beetje inblijven. Aan de andere kant moetje de ander ook niet te veel verdedigen. Dat is helemaal niet nodig". dingen niet veranderen kunt. Bij pa tiënten óók". Advertentietje Hans Zuiderbaan (41) is negen jaar huisarts. Ging medicijnen studeren „omdat ik ermee uit dienst kon blij ven, mocht je een jaar langer". Wilde een blauwe maandag thoraxchirur- gie doen (hart en longen), zag daar later vanaf. Fries van geboorte en enthousiast zeiler. Zocht dan ook een vestigingsplaats in de buurt van het water. lijkt allemaal niet zo spectaculair, Hans Zuiderbaan: „Je kunt alleen maar als je 't nu vergelijkt dan doe je maar voelen of je emoties hebt bijna alles anders". huisartsen enorm veel aandacht gin gen besteden aan allerlei psychische achtergronden. Daar zijn we wat in doorgeschoten Nu is er weer een beweging terug waarbij een heleboel huisartsen zeggen: zie je wel, we zijn toch alleen maar voor het somati sche? Wat óók onzin is natuurlijk". mensen die nooit huisarts zyn ge weest. Dan heb je zo weinig voeling met de praktijk". ik er überhaupt niet over praten. Natuurlijk heeft ieder mens het recht op verwijzing, maar. Zoals het in werkelijkheid gaat: als iemand een verwijzing wil. nou. dan moet je 't daar toch over eens kunnen worden? Als het mij niet lukt om zo iemand te overtuigen dat het niet nodig is. schiet ik tekort. Dan moet ik dat béter doen. Je moet tot overeenstemming komen. E.'Yen enkele keer kan het wel eens zo zijn. dat je zegt: nou, we raken 't niet eens. En daar kan ik dan ook niks meer aan doen". „Tsja.... wat zijn er verder nog voor dingen? Gemeentelijk lijkschouwer. De apotheken. Dat is natuurlijk op de dorpen. Het was wel aardig wat Adriaansens uit Sint-Jansteen daar over op die forumavond zei Die zei: 'Ik heb daar een assistente voor. ik heb daar nauwelijks omkijken naar Het is de laatste tijd deel specialité's verpakken. Maar zo iemand wordt dan niet ver wezen.... „Soms niet. nee. Maar dan zeg ik het ook duidelijk: we kunnen het niet eens worden Maar dat gebeurt hoogst zel den En dat kun je dan wel macht uitoefenen noemen, maar dat vind ik niet helemaal. Je zou 't voor hetzelfde groot geld macht vanuit de patiènt kunnen Van noemen. Van 'jij moet mij verwijzen. werkelijk bereiden komt niet veel. De hij hebt mij té verwijzen, dat heb je apotheken van Terneuzen maken heel maar te doen'. Maar dat gebeurt één veel dinger, klaar voor de huisartsen, keer in de zoveel jaar dat je 't daar- Dat gaat in prima samenwerking. Ik over fundamenteel oneens bent. Het denk dat de KNMP. de beroepsvereni ging van apothekers, probeert om gebeurt veel vaker dat iemand zegt: ik moet naar een chirurg, ik moet naar Maar gaan artsen onderling ook niet erg behoedzaam met elkaar om? „Ja. dat is wel zo Dat zit natuurlijk ook wel een beetje in de kleinschalig heid hier he. Je moet met elkaar verder. Je bent het soms niet eens met de manier waarop iemand werkt Dat zal vaak wederzijds zijn. Daar kun je vaak ook niet zoveel aan veranderen. Dat zou je wel willen, maar je moet er ook mee leven. Daar is op dat forum trouwens heel zinnig over gepraat door Lampe. de directeur van de Oosterschelde-ziekenhuizen Dat toetsing helemaal niet zo eenvoudig is. mekaar maar eens eventjes de waarheid zeggen. Dan krijg je vaak dat er stellingen betrokken worden, er meer een soort pseudo-openheid ont staat Dat is verdomd moeilijk. Je moet elkaar heel goed kennen en heel goed vertrouwen Maardatzuljeinde journalistiek precies zo hebben, dat zul je in ieder vak hebben. Dat je elkaar tóch een beetje in de waarde laat Denkt: ach, hij werkt zo, we zijn het daar niet over eens... Ik denk dat je als huisarts leert datje een heleboel „Ik las op een gegeven moment een advertentietje huisarts. 33 jaar. mid delgrote plaats in het zuidwesten des lands aan het water, zoekt associé. Dat was Huub Nijsten Die was toen een paar jaar met zijn vader bezig en zijn vader zou ophouden. Hij heeft toen dat praktijkpandje neergezet Ik had een paar praktijken in Zeeland op 't oog. Ik kende Breskens goed door 't zeilen. Toen bleek dat het Terneuzen was. Dacht Terneuzen, helemaal een rot eind weg, zoals de meeste mensen die hier terechtkomen Onder het motto 'je moet gezien hebben wat je afslaat' zeiden we: we rijden toch effe naar Terneuzen. Dat bleek een heel plezierig gesprek var^ twee kanten en 't was meteen gebakken" Hun praktijk telt 1800 ziekenfondspa tiënten en naar schatting („dat weet je nooit helemaal precies"! is één derde particulier Per arts 2600 tot 2800 mensen. Zuiderbaan „We begin nen om half negen en we zijn om ongeveer half zes klaar. In principe eens in de week een avond en een nachtdienst en eens in de maand heb je een half weekeinde. Dat weekeinde doe je met z'n tweeën. Dat betekent dat ieder een nacht doet en de ander een dag achtenvacht heeft, waarin je eigenlijk niks te doen hebt. Maar dan moet je wel thuisblijven, 't Zijn de mooiste dagen om aan je boot te klooien. Het is hoogst zelden datje na zessen klaar bent. Maandagmorgen is het hartstikke druk. dan moet je doorwerken. Dat is 't leuke van het vak: je werkt af wat zich die dag presenteert. Dat is heel anders dan een specialist. Die zegt: nou. komt u volgende week maar eens een keer. Het werk wordt aanzienlijk rustiger als je een aantal jaren in de praktijk zit. In principe ken je iedereen. Je hebt iemand die binnenkomt meteen geplaatst, je weet precies wie 't is. Praktisch allemaal. De eerste jaren zit je informatie op te pompen. Met de mensen praten. Je hebt er meer tijd voor nodig, moet ze vaker laten terug komen. Dat scheelt wel. Plus dat onze praktijk ietsje kleiner geworden is. Wij zijn een tijdje gesloten geweest. Wat nadelen heeft omdat je dan min der nieuw bloed in je praktijk krijgt. Minder bevallingen, minder jonge mensen. Ja. ik ben blij dat hij weer open is Anders wordt het eigenlijk zo'n dooie boel". Hij herinnert zich dat de medische zorg bij zijn komst 'heel basaal' was. „We hadden hier geen röntgenologen, je kon geen echo's doen voor de verloskunde Er zat een chirurg, er zaten twee internisten, een gynaeco loog en de oogartsen, een keel-, neus- en oorarts en een huidarts. Dat is sterk uitgebreid. En ook je eigen werk. Al3'me een beetje actief bent gaat dat continu door. Bijscholen, kritisch be kijken wat je aan het doen bent, dingen anders gaan aanpakken Het Placebo-effect Hij is gefascineerd door het placebo effect. Patiënten die medicijnen krij gen die géén werkzame bestanddelen bevatten, maar in uiterlijk en smaak overeenkomen met échte tabletten, poeders of drankjes. En zich beter voelen. „Dat is een daadwerkelijk effect in je brein, een farmacologisch bewezen effect. Het zijn endorfmen. Dat is pas de laatste vijfjaar een beetje duidelijk geworden. Vroeger dachten we nou. dat is suggestie of zo Maar je hebt stoffen in je brein, endorfïnen. die zo zijn genoemd omdat ze waarschijnlijk dezelfde werking hebben als morfine. althans: op dezelfde plaatsen effect sorteren. Daardoor begrijpen mensen pas nu waardoor morfine eigenlijk werkt Het bezet een aantal fysiologi sche plaatsen in je hersenen, waar door je je goed voelt. Al die opiumach tige stoffen geven een onnatuurlijk, eufoor effect. Waarschijnlijk is het placebo-effect dat in het lichaam die endorfïnen mobiliseert door een psy chisch mechanisme, dat maakt datje je beter voelt En dat is meetbaar. zonder meer meetbaar Dat moet je niet weggooien. Daarnaast is het na- tuurlijk zo. dat iemand het idee heeft dat er zorg aan hem besteed wordt. Als jij zegt: ach, het is allemaal flau wekul. het helpt allemaal niks, het is toch maar een rotkwaaltje, dan gaat hij met een akelig gevoel de deur uit. En als je zegt: nou zal ik je wat geven en dan hoop ik dat het wat beter gaat. dan gaat-ie in pnncipe tevreden de deur uit. Dan kun je achteraf best weten dat je nou met zulke schokken de chemische reacties teweegbrengt. We hebben een aantal jaren geleden hier een zogenaamde Balintgroep ge had. Dat is een soort werkgroep van huisartsen onder leiding van de so ciaal psychiater Van Parijs, waarbij je beroepsmatig, vakmatig bekijkt wat het effect van je optreden is. Balint was een Hongaar, een psychiater die vlak na de oorlog in Londen werkte en dat voor het eerst beroepsmatig heeft bekeken. Die vanuit psychoanalyti sche hoek heeft bekeken wat het effect van je optreden is Het optreden sec. Het feit dat je optreedt, datje met iemand praat, dat je aandacht aan iemand besteedt. Hij heeft gezegd, van penicilline weten we precies de hele farmacologie. Dus wat het effect is van overdosering, wat de bijver schijnselen zijn. wat de gunstige effec ten en de contra-indicaties Van ieder medicijn staat dat keurig op een lijst. Behalve van het medicijn 'dokter' Teveel aandacht aan patiënten geven kan desastreus werken. Als je iemand, die een beetje pijn op de borst heeft, een electro-cardiogram afneemt en zegt ik wil het voor de zekerheid toch even bekijken. Dan gaat er boven iets branden van tjeetje mma. hij vertrouwt het óók niet En als je hem iedere week terug laat komen en vraagt, gaat het nou een beetje beter? Dan kun je hem hartstikke ziek maken" „Het aardige van de ingang die wij hebben.. Zonder je lijf zou je niet weten of je verdrietig was of vrolijk. Je kunt alleen maar voelen of je emoties hebt. Dat voel je via je lichaam. En een heleboel dingen zijn niet duidelijk voor de mensen. Als je verdrongen emoties hebt. als je systematisch din gen tekort komt op wat voor gebied dan ook. dan uit zich dat via je lichaam en vaak via kwaaltjes. De rol is opeens omgedraaid, je bent ineens nog maar een aangever geworden, die moet proberen om iemand zichze.v te laten exploreren, bij zichzelf te rade gaan: goh, wat zou dat kunnen zijn? Dat leer je in negen jaar. denk ik. Wij zijn maar voor een déél verantwoorde lijk. Primair is die patiènt verant woordelijk. Een doktersconsult is in principe een dienst die je verleent. Iemand vraagt jou een dienst en jij kan vertellen wat je te bieden hebt. Soms heb je met te bieden wat hij vraagt. Dan kun je een andere dienst overeenkomen. Dat beeld van die onmondige, passieve patiënt uit dat rapport van BlokSoms is het zo ingewikkeld, dat mensen er geen bal van begrijpen. Heb je 'Opname' ge zien van het 'Werktheater'? Daar zie je 't precies gebeuren. Zoals die ver pleegster. die Shireen StrookerMet de beste bedoelingen. 'Déze kant op'. Dat vond ik een perfecte, niet ééns persiflage Zo gaat dat. Dat geloof ik vast wel" Notenbalk Hij vertelt dat professor Huygen, hoogleraar huisartsgeneeskunde in Nijmegen, met zijn vader, die arts was in het dorpje Lent aan de overkant van de Waal. de medische contacten van drie. vier generaties noteerde pp een soort muziekpapier. De grootou ders vormen een notenbalk, de ouders en de klemkinderen. „Daar zie je een enorme samenhang in Dat is fantas tisch om te zien. een umek onderzoek Bij alle breekpunten in het leven, bij geboorte, overlijden, kinderen de deur uit. echtscheiding, zie je hele clusters van medische consumptie, van consulten. Je ziet ook bepaalde personen, die als de patient naar voren worden geschoven, die zich ma nifesteren als de patiënt, die dus het meest ziek zijn. Als er één wegvalt komt de volgende. Waarmee je de functie van klaaggedrag en van ziek- zijn in een heel ander licht gaat zien. Het unieke van de huisarts is. dat hij als enige hulpverlener continu aanwe zig is in een gezin. Daar moet je gebruik van maken Dat heeft verder helemaal niemand" Emoties „Vroeger gingen mensen alleen met ernstige ziekten naar de dokter. En toen kwam er een tijd dat met name Bob Lagaaij, Foto's Camüe Schelstraete

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1983 | | pagina 35