DELTAWERKEN
MENSENWERK
arca-schipper
'ALS WE MEKAAR MAAR
ijf jaar volhouden
EEN BEETJE HELPEN'
zou een opname uit Nederland Maritiem kunnen zijn. De gele ton danst op het water.
schuim. Met bewegingen waaruit routine en voorzichtigheid blijken, maken
drie mannen op het dek van het ankerbehandelingsvaartuig Area een draad aan de ton
Sèhipper Siem de Wolf laat een lier draaien en met enig kabaal wordt het gele gevaarte
boord getrokken. Aan de tros is een van de ankerdraden van de ponton Jan Heijmans
Die moet los. Na wat gemanipuleer met lieren, een zware hamer en het kraantje op
dek is de draad los en gaat de ton hotsend en botsend weer te water. De mannen op het dek
daarbij maar even achter de stevige stalen reling om te voorkomen dat ze ermee in
ite aanraking komen. De Wolf zorgt ervoor dat de ankerdraad strak blijft, zodat hij aan
van de Jan Heijmans netjes op de trommel kan worden gedraaid. Dit karwei zit er weer
In het stuurhuis pruttelt het koffiezetapparaat.
De bemanningsleden van de Area
beschouwen zichzelf als de vrije jon-
van de werken in de monding
van de Oosterschelde, „We zijn een
soort vliegende jojo" omschrijft Enk-
:,t huizenaar Siem de Wolf <37) het. „We
'natten in alle drie de sluitgaten en in
alle werkhavens. Transporten verzor
gen en natuurlijk de verankering van
de grote werkschepen. Daar zijn we UllrUSlIrlg
35 speciaal voor". In het budget voor de
bouw van de pijlerdam is 4,5 miljoen
gulden uitgetrokken voor de Area.
twee schepen rond die zich met het
zelfde bezighouden, de Cobi en de
Joker. Maar die zijn aanmerkelijk
kleiner. Het echte zware werk, bij
voorbeeld het boven water halen van
de dertig ton wegende ankers, wordt
dan ook door de Area uitgevoerd.
Hoewel de maat aanzienlijk verschilt
Stf van die van de Cardium. de Jan
Heijmans, de Ostrea en de Macoma, is
y bet ankerbehandelingsvaartuig net
zo'n bijzonder ontwerp met een al
even bijzondere taak. In en aan weers-
üss; zijden van het tracé voor de storm-
3 vloedkering liggen zware ankers,
waaraan de ankerdraden van de werk
schepen bij het leggen van de funde-
I ringsmatten en het plaatsen van de
ótyj pijlers worden vastgemaakt. Dat vast-
omï maken is het werk van de Area. In de
monding van de zeearm varen nog
Daarvoor is het schip uitgerust met
verscheidene lieren, een kraan en een
draaibare rol aan de achterzijde van
het dek. met behulp waarvan de zwa
re ankers wat gemakkelijker aan
boord te trekken zijn Aan het anker
behandelingsvaartuig valt onmiddel
lijk het panoramische raam aan de
achterzijde van het stuurhuis op. Het
is noodzakelijk dat de schipper een
uitstekend zicht op het werk heeft. De
Area wordt voortgedreven en ge
stuurd met vier schroefpropellors op
de hoeken van het schip. Daarmee is
het mogelijk heel nauwkeurig te ma
noeuvreren met het vaartuig. Dat is
trouwens soms letterlijk handen- en
voetenwerk. De Wolf heeft bij het
draaien van het schip zijn handen vol
aan het bedienen van de stuur knup
pels. Moet dan tegelijkertijd ook nog
een lier draaien, dan zet hij die met
zijn knie in werking
Wanneer de Cardium bezig is met het
leggen van een mat of de Ostrea in de
weer is met een pijler gebeurt dat in
een welhaast bezadigd tempo, geheel
in overeenstemming met het kloeke
formaat van deze pontons. Op de Area
gaat het allemaal aanzienlijk dynami
scher in zijn werk Het schip is voort
durend op weg naar een ankerdraad
die moet worden verplaatst of naar
een vrachtje dat ergens naar toe moet
worden gebracht. De Wolf: „De mees
te aandacht gaat steeds uit naar die
grote schepen. Da's natuurlijk ergens
wel begrijpelijk. Maar zonder ons zijn
ze nergens. Als wij van de ankerbe
handeling hun draden niet op de
juiste plaats vastmaken, kunnen ze
hun werk ook niet doen"
De bemanning van de Area bestaat in
totaal uit twintig man: vier ploegen
van vijf. Zo'n ploeg werkt de ene week
twaalf uur overdag, is de volgende
Boxman (links) vertelt in cle spiraaltuin in Boxtel hoe de zure regen vertvoestend werkt. De spiraaltuin, een
tuin waarin de plaritbedden als een spiraal op de glooiing van een kleine heuvel liggen, vraagt een
aan water en is vooral een uitkomst voor de derde wereld.
PZC/ weekendkrant
21
week zeven dagen vrij, werkt dan een
week lang twaalf uur 's nachts en is
vervolgens weer een week vrij. De
Wolf is een van de vier schippers
„Vooral als het druk is zijn die twaalf
uur een hele ruk. Dan zijn we behoor
lijk bekaf Want er zit zeker aan dek.
een hoop zwaar werk bij". Werk dat
bovendien onder vrijwel alle weers
omstandigheden door gaat Ook bij
storm. „We zijn wel eens bezig ge
weest bij windkracht negen a tien
Toen was hel eigenlijk met meer
nodig aan de tonnen vast te maken
Ze sprongen zowat aan boord" Bij
zwaar weer zet de zee af en toe het dek
van de Area blank. De bemanningsle
den aan dek slaan dan met het water
in hun laarzen. Maar het werk gaat
door
beetje geluk
De Wolf heeft jarenlang voor Volker
Stevin, een van de aannemingsbedrij
ven cüe samen de combinatie Dos-
bouw vormen, op slepers, hopperzui
gers en motorbakken gevaren. Onder
meer in Saoedi-Arabié, Zuid-Afrika,
Nigeria en Frans Guyana. „Steeds
drie maanden van huis. Mijn vrouw
werd dat op den duur zat Toen heb ik
deze baan gekregen. Een kwestie van
een beetje geluk hebben en er achter
aan zitten. Want het is met vet meer
in de baggerij Ook daar worden over
al mensen ontslagen" Over het feit
dat het er voor de Area in 1986.
wanneer de stormvloedkering is vol
tooid. ook op zit. maakt De Wolf zich
nu nog met druk: Wie dan leeft die
dan zorgt" Hij werkt nu ruim ander
halfjaar in de monding van de Ooster
schelde. De afwisseling die de taak
van het ankerbehandelingsvaartuig
met zich meebrengt, bevalt hem wel.
De ene dag is de Area volop in de weer
met het losmaken en opnieuw beves
tigen van de ankerdraden wanneer
bijvoorbeeld de Jan Heijmans en de
Cardium, die samen de funderings-
matten leggen, naar een nieuwe posi
tie gaan. Bij zo'n verandering van
ligging moeten per schip toch al gauw
minstens vier ankerdraden worden
verzet. En een dag later zijn er wat
transportklussen of ligt het schip er
gens stand-by in een werkhaven. „Dat
is het leuke. Hollen of stilstaan, 't Is
een hoop scharrelwerk. Eerst hier
eens wat assisteren en dan weer er
gens anders een handje helpen. Ik zeg
altijd maar zo: als we mekaar maar
een beetje helpen, dan lukt 't wel".
Het werk op het dek van de Area is
niet vrij van nsico's Daar is de be
manning zich voortdurend van be
wust. Met behulp van luidsprekers
kan De Wolf zich vanuit het stuurhuis
verstaanbaar maken. De mannen aan
dek laten met subtiele handgebaren
weten wat ze van de schipper en zijn
lieren verwachten „Het is een zaak
van heel goed op elkaar mgespeeld
zijn. En je moet voortdurend op je
qui-vive blijven. Want voor je het weet
zit iemand ergens met zijn vingers
tussen of krijgt-ie een klap van een
draad. Ondanks dat dit schip met de
nodige veiligheidsvoorzieningen is
uitgerust, is het uitkijken geblazen.
Ernstige ongelukken zijn bij ons ge
lukkig nog steeds uitgebleven. Er
heeft wel eens iemand een verwon
ding aan zijn hand opgelopen door
splinters in zo'n staaldraad. Daar dra
gen we wel handschoenen voor, maar
die splinters snijden daar finaal door
heen".
Terwijl de Jan Heijmans zijn anker
draad langzaam binnenhaalt, komen
de mannen die met de ton in de weer
zijn geweest het stuurhuis binnen. Ze
pellen zich uit hun oranje overleef-
overalls en grijpen een beker verse
koffie Ondertussen praat De Wolf
over de marifoon met de man bij de
lier op de Jan Heijmans. Die heeft
speciale wensen over de manier waar
op de draad wordt binnengebracht.
„Wat verwacht je eigenlijk allemaal
van ons", vraagt de schipper van de
Area „Veel", luidt het laconieke ant
woord.
rinus antonisse
en ben jansen
Foto: Wim Riemens
Conferentie centrum Moorwijk in Boxtel. Tegen de achtergrond van een verregend stukje bos en te midden van
tekeningen en bouwmodellen van ondergrondse energiezuinige woningen, vloeïkassen. zelfgemaakte gereed
schappen en andere besparende uutvindingen, breken zo'n veertig vierders van het vijfjarig bestaan van de
Stichting De Twaalf Ambachten zich het hoofd óver de vraag of het bezeten zoeken naar kleinschalige oplossingen
voor de grote problemen van deze tijd nog wel zin heeft. Wat is de afgelopen vijf jaar. gestimuleerd door De Twaalf
Ambachten, bereikt en is het reeel om op de ingeslagen weg voort te gaan?
De deelnemers aan het studieweek
einde. zoekers, aarzelende beginners
en doorgewinterde pioniers op het
gebied van mens- em milieuvriende
lijk (iets) ondernemen proberen onder
de bezielende leiding van DTA-
voorzitter Sietz Leeflang een bemoe
digende boodschap te formuleren
waarmee zij elkaar een hart onder de
riem kunnen steken. Want het gevoel
van crisis en malaise is ook aan hen
met voorbijgegaan. Twijfel klinkt
door in veel van de betogen.
Jan Gosselink, die een bedrijfje op
bouwde in Australië en die zijn hele
leven, 'op zes jaar na', zijn eigen
machines en gereedschappen maakte,
gaat er fel tegen te keer. In het heetst
van de strijd moet een oudere man
met een benijdenswaardige overdaad
aan grijze lokken het zelfs voor de
jeugdige opponent van Jan Gosselink
opnemen „Laat die jongen nu eens
uitspreken Hij kan er niet tegen als
hij steeds in de rede wordt gevallen".
De jongen in kwestie is een 'klusser'
die de twijfels van veel van zijn gene
ratiegenoten probeert te verwoorden.
Het is voor veel jongeren onmogelijk
iets te beginnen, meent hij. Een start
zonder geld en gereedschap loopt
vaak op een mislukking uit. De men
sen die het wel maken hebben door
gaans een uitkering of een partner
met een inkomen. Wat Sietz Leeflang
en zijn Twaalf Ambachten propage
ren. ongesubsidieerd de hand aan de
ploeg slaan, blijft voor de meesten een
utopie, zo meent hij,
Die uitspraak lokt protesten uit Sietz
Leeflang wijst op de mogelijkheid
geld te lenen tegen lage rente bij de
antroposofische Triodosbank en op
de steun van de stichting Memo
Jan Gosselink. sprekend uit ervaring,
houdt met klem staande dat het heel
goed mogelijk is eenvoudig te begin
nen „In die begintijd heb je juist
weinig opdrachten en daardoor de
ruimte om zelf je grotere machines en
werktuigen te bouwen. Vroeger leer
den ze je dat op school, tijd uittrekken
voor het maken van je eigen gereed
schap, dat kweekte doorzettingsver
mogen, maar het onderwijs levert
geen zelfstandige mensen meer af.
Door je gereedschap zelf te maken
wordt je onafhankelijker want je kunt
het ook altijd zelf repareren En het is
goedkoper Dat geeft het kleinschali
ge bedrijf een 'voorsprong op het
grootschalige
Gosselink toont met levensgrote, uit
hout en afvalmetalen vervaardigde.
apparaten als een lintzaagmachine,
een schaaf- en vandiklebank en een
handschuurmachine dat het allemaal
echt kan.
mislukkelingen
De jeugd krijgt ook van Pietcr Box
man. adviseur van de biologische
land- en tuinbouw en schrijver van
verscheidene boeken op dat terrein,
een veeg uit de pan. „Veel jonge
mensen vragen mij advies voor het
stichten van een bedrijfje. Als ik ze
dan antwoord dat er een massa rege
lingen zijn waarvoor ze bij verschil
lende instanties moeten aankloppen,
is steevast de vraag: „Kunt u dat
even voor me in orde brengen?" De
mensen die dat zeggen dat zijn de
mislukkelingen. Je kunt er zeker van
zijn dat die nooit ergens zullen sla
gen. Jongeren zijn hel tegenwoordig
gewend dat alles voor hen wordt
geregeld, terwijl wij door gewoon de
handen uit de mouwen te steken na
rien van reems
de oorlog met die zelfde handen het
land van de grond af hebben opge
bouwd. Ergens voor knokken is er
niet meer bij, dat leidt tot lethargie,
tot een blokkering van het denken".
Een van de aanwezigen denkt wel
licht geïnspireerd door het aanpalen
de tentenkamp welks bewoonsters
hem de voorgaande nacht met een
hels kabaal tot vier uur hebben wak
ker gehouden een oplossing te
kunnen aandragen voor dit probleem
overlevingskampen voor de jeugd,
„want veel jongeren weten met wat
het is om te moeten vechten om te
overleven
Sietz Leeflang signaleert tekortko
mingen in de up voeding, „instant
resultaten behalen, dat is ons de
laatste twintig jaar ingehamerd Het
is helaas een mentaliteit geworden"
Hij constateert ook dat er weinig
fantasie en durf is. „Er zijn nog veel
mensen die pas trouwen of gaan sa
menwonen als het bankstel, de stof
zuiger en het zoveel delig servies
compleet zijn en de twaalf handdoe
ken op de plank liggen"
Even eerder heeft hij de doelstellingen
van stichting en tijdschrift De Twaalf
Amoacnien uiteengezet nieuwe mo
gelijkheden zoeken en die omzetten in
werkgelegenheid, nieuwe produkten
en vormen van dienstverlening zon
der in hobbyisme te vervallen Uiting
geven aan een nieuwe manier van
denken „We zoeken het in simpele
dingen, maar dat stelt ons voor een
dilemma wanneer blijkt dat de eisen
die men stelt zeer hoog zijn. We leven
in een samenleving waarin de tech
niek zo overvloedig aanwezig is dat
we het gewend zijn geworden de stek
ker maar in het stopcontact te steken
om op onze wenken te worden be
diend.
Grote gevaren ziet Leeflang in sommi
ge van die geavanceerde technieken.
Voor de computerisering bijvoorbeeld
heeft hij geen goed woord. Automati
sering wordt niet door de mensen
gedragen, is zijn stelling. Arnold
Schoffelmeer. die juist heeft gedemon
streerd hoe door middel van accu's en
omvormers leen gecompliceerde tech
nologie! geprofiteerd kan worden van
goedkope windenergie, sputtert nu
tegen „Zonder grootschalig vervaar
digde ie's is er geen geavanceerde
elektronische apparatuur'Sietz Lee
flang „Natuurlijk ben ik geen geite-
wollen-sokkenfanaat. Ik ben niet te
gen 220 volt als we de centrales maar
in kleinere eenheden kunnen opstel
len. Ik ben blij dat mijn radio 25 watt
gebruikt waar dat vroeger 275 watt
was. Het is niet onze bedoeling dat
iedereen weer in koude, vochtige hui
zen gaat wonen om met alle geweld
energie te besparen, maar met bepaal
de, eenvoudige technieken en hulp
middelen is het wel mogelijk energie
te besparen. Na de oorlog moesten er
snel huizen komen. Die werden opge
trokken op basis van het vooroorlogse
ontwerpideaal lucht en licht. Op die
manier ontstond de doorzonwoning.
Vervolgens werd de tv in huis ge
haald. een dermate dominerend ding
dat je m een doorzonwoning alleen
nog maar tv kunt kijken Dus moest
het huiswerk op aparte kamertjes
worden gemaakt Die situatie veroor
zaakte een geweldige sprong in het
huishoudelijke energieverbruik- Daar
kun je met een windmolen en een
omvormertje niet tegenaan. Het ant
woord van De Twaalf Ambachten was
de tegelkachel in combinatie met de
warmtemuur. een bron van aangena
me en gezonde stralingswarmte en
mogelijkheid tot afscheiding zonder
isolatie Als ik nu zeg dat ik gematigd
optimistisch bent. dan is dat alleen
omdat ik denk dat de mensen tot de
conclusie zullen komen dat er betere
vormen van wonen zijn die ook goed
koper zijn Of dat sociologisch te
verwezenlijken zal zijn. is ook voor mij
de vraag"
Veel 'vindingen' van De Twaalf Am
bachten worden daadwerkelijk ge
loond: een warmtemuur in een voor
malige Boxtelse doorzonwoning bij
voorbeeld. Vier lezers laten zien
waartoe De Twaalf Ambachten hen
inspireerde. Een van hen. de heer
Dekker uit Vlissingen, krijgt van de
aanwezigen de eerste prijs voor zijn
tot tegelkachel omgebouwde open
haard. Veel waardering is er ook voor
de heer Oosterveld die uit oude on
derdelen, waaronder de achteras van
een DAF, een graanmolen bouwde
die hij per bakfiets vanuit Den Bosch
naar Boxtel heeft gebracht.
„Allemaal prachtig die activiteiten.
De mensen hier zullen er wel een
voorbeeld aan nemen, dat zijn alle
maal doe-ers. maar hoe laat je dat
doordringen tot de rest van de Neder
landse bevolking?" vraagt iemand
„Iedereen is opgevoed in een afhanke
lijke positie. Luxe is aantrekkelijker
dan eenvoud; ik vrees dat dit alles
alleen voor een kleine groep tot posi
tieve dingen leidt. Men ziet immers m
het algemeen niet het verband tussen
wat er fout gaat in de wereld en watje
zelf kunt doen Vandaar die machte
loosheid en het schelden op de over
heid"
Pieter Boxman vindt dat te pessimis
tisch: „Er zijn echt vorderingen. Vroe
ger kon een dienstweigeraar jaren
rondlopen voordat hij een geestver
want ontmoette, nu keren veel meer
mensen zich tegen geweld. Gewone
mensen in mijn eigen omgeving, Em-
men. tonen zich bewust van hun rech
ten. hun identiteit, hun voedsel. De
situatie is nu beduveld voor de men
sen die zich willen verrijken ten koste
van anderen. In 1975, bij het krijgen
van de milieuprijs, zei ik we zijn
gekomen aan het einde van het che-
misch-technologisch tijdperk Daar
konden ze toen nog om lachen, maar
nu. na de gifbelten, is het lachen hen
vergaan"
Aan het slot van de bijeenkomst
waarin natuurkundige dr G Diemer
heeft duidelijk gemaakt dat natuur
wetten grenzen stellen aan technolo
gische experimenten en Sietz Lee
flang uit België het bericht krijgt dat
koning Boudewijn tijdens een beurs
in Brussel aan de Stand van De
Twaalf Ambachten het boek van de
Australiër Bill Mornsson over combi-
natieteelt in spiraaltuinen heeft ge
kocht we hebben dan juist de
spiraaltuin in Boxtel bezocht
heerst onder de deelnemers de over
tuiging dat hardnekkig moet worden
doorgegaan al was het alleen maar om j
de lethargie te doorbreken waarin
veel jongeren zijn terechtgekomen.
Gewoon zelf doen en in eigen omge
ving een voorbeeld stellen
