Glasfabriek Sas van Gent
n fasen gereorganiseerd
WANKLANK
'We waren zelf ook bang
om openlijk te praten'
i
Vrijspraak geëist in
zaak appelfraude
Student onderzocht
executie van joden
in Middelburg in 1541
NIET OPNEMEN
PZC/ provincie
ONCLUSIE OVERLEG DIRECTIE EN VAKBONDEN
Betonindustrie De Thoolse wordt
doorgelicht na verzoek om steun
JENSDAG 1 JUNI 1983
13
gAS VAN GENT De tweede reorganisatie bij de Glasfabriek in Sas van Gent, waarbij 76
jPVsoneelsleden moeten worden ontslagen, zal vermoedelijk in fasen worden uitgevoerd,
i nsdagmiddag na afloop van het overleg met de directie van de fabriek zei FNV-
Itrictsbestuurder Wil Waumans dat het reorganisatieplan „niet in éen klap valt uit te
ren". Hij stelde vast: „Als de ontslagen worden gefaseerd zijn wij bereid vuile handen te
ken..".
ide onderhandelingen gistermid-
waren ook de vakbonden er van
ongen dat de financiële positie
Ide Glasfabriek dermate ernstig is
laatregelen met kunnen worden
rkomen. Aan de onderhandelings-
kwamen directie en bonden dan
nader tot elkaar Want ook alge
directeur J Swanbom toonde
bepaald met afkerig van fasering
intslagen. Hii stelde vast: „Wij
ien de reorganisatie dan wel ge-
:nteerd als een totaal-plan, maar
daarbij zelf op al voorhand uitge-
van fasering. Maar ondanks blij-
mcjwe prioriteit toekennen aan ons
"oese politie pakt
iders na inbraak
**HES Drie mannen hebben in de
dit van maandag op dinsdag ge-
Jbeerd in te breken in het benzine-
'^tion aan rijksweg 58 onder 's-
rlrenhoek. Nadat ze een ruit had-
rai ingetrapt, ging het alarm af,
arna de daders wegvluchtten.
!een nabij gelegen spoorweg, kon
iGoese gemeentepolitie hen aan-
iden. Tijdens het verhoor in het
Itiebureau in Goes, hebben de
nnen bekend. Het waren de 31-
ge E. R. H. en de 21-jarige G. M. uit
ldelburg en S. E. D. P. (19) uit
jt-Souburg.
lezelfde nacht hebben onbekenden
Hoj inbraak gepleegd in de stations-
isiiauratie aan het Stationsplein in
ïoues. De daders kwamen het gebouw
topen door een ruit te vernielen. Ze
eslgkten 2000 gulden aan tabaksarti-
risn en geld buit,
wJrts werden in Goes opnieuw twee
•n imt
ge
ju
ib'Jez
Geen speciale
J grensarbeiders
MliVan onze Haagse redacteur,
•EN HAAG - De regering is niet
nslan plan om speciale maatrege-
neien te treffen voor grensarbei-
;elders, Nederlanders dus die bij-
st^oorbeeld hier wonen maar in
b |elgie werken. Deze categorie
dsfrensarbeiders heeft de laatste
gepren erg geleden onder 't feit
ilat hun in francs uitgekeerde
ns oon als gevolg van de Belgische
voRevaluaties aanzienlijk is ge-
arjaald.
r Pe ministers Ruding van finan-
ïien en Van Aardenne van eco-
ïomische zaken en staatssecre-
aris De Graaf van sociale zaken
leggen echter met van plan te
Bjn om speciale maatregelen te
ireffen. Zij laten dat weten in een
orief aan de Tweede-
Kamerleden Jaap van der Doef
PvdA), Broos van Erp i WD) en
Huib Eversdijk (CDA), De Ka-
perleden zijn ontevreden over
iet antwoord en willen een mon
deling overleg met de betrokken
bewindslieden
Ere drie kamerle(ien. zelf uit
..pensregio's afkomstig, hebben
'het kabinet al in december '82
"geconfronteerd met hun zorgen
ijpver de inkomens van grensar-
"uders. die hun loon samen met
devaluaties van de Belgische
ine aanzienlijk in waarde heb-
tn zien dalen. -
inister Ruding erkent dat dat
?beurd is. maar hij voegt er
ïeteen aan toe dat die grensar-
'ïders tussen '75 en '80 op de-
:lfde wijze voordeel hebben ge
ld: hun inkomens stegen méér
lan die van de Nederlanders die
iewoon guldens krijgen uitbe-
iald. Het kabinet wijst er op dat
i normaal risico is voor
;dereen die op wat voor manier
'JJan ook met buitenlandse valu-
te maken krijgt: ,,Wij zijn van
lening dat het niet gewenst is
door middel van overheids-
iaatregelen bepaalde sectoren
•n de economie te onttrekken
lan de gevolgen van onvermijde
lijke wisselkoerscorrecties
Slechts op een klein aantal pun-
in komt het kabinet de grensar
beiders enigszins tegemoet, zo-
lls bij het al aangekondigd voor
nemen om de kosten van het
Omwisselen van loon aftrekbaar
roor de belastingen te maken.
Dok op het gebied van de uitbe
steding van Belgische kinderbij
slag -die in Nederland bij het
n Inkomen wordt geteld- ziet Van
rnjler Doef een klein lichtpuntje.
iXirenswinkels
ecpe bewindslieden zijn niet van
"sblan nu specifieke maatregelen
zafe treffen voor winkels die tot
foor kort veel Belgische klanten
orbadden, maar die nu veel minder
'aite doen hebben nu de devaluatie
ewan de franc kopen in Nederland
'^Onaantrekkelijk heeft gemaakt
1 ^Ruding. Van Aardenne en de
traaf ontkennen niet dat er pro
blemen zijn bij de betrokken
ibjetailhandel. maar stellen daar
bij dat diezelfde winkeliers in
'Iftroeger jaren juist geprofiteerd
hebben van het toen nog be
staande voordeel dat de gulden
streven een kostenbesparing van vijt
miljoen gulden te bereiken. Dat geld
moet er hoe dan ook komen"
Schade bij botsing
SLUIS Bij een aanrijding op de
kruising Lange Wolstraat-
Dinsdagstraat is dinsdag omstreeks
het middaguur werd de personenauto
van de Belg F. K. uit Merksem zwaar
beschadigd K. kwam uit de Dinsdag
straat en verleende op de kruising
geen voorrang aan een vrachtauto
bestuurd door J. B. uit Roosendaal
die uit de Lange Wolstraat kwam. De
vrachtauto werd licht beschadigd.
Directie en vakbonden komen op vrij
dag 10 juli opnieuw bij elkaar Beide
partijen verwachten dan tot een af
ronding te komen, te meer daar giste
ren nog niet duidelijk werd over welk
tijdvak de ontslagen moeten worden
uitgesmeerd en of er daadwerkelijk 76
werknemers hun baan moeten verlie
zen. Volgens een tegenrapport van
bonden en ondernemingsraad immers
kan de ontslagaanvrage tot minstens
de helft worden teruggebracht.
Directeur Swanborn praat vandaag
(woensdag) nog met de onderne
mingsraad over dat alternatieve plan.
Vervolgens wordt een schriftgelijke
reactie opgesteld. De bonden willen
vooral meer weten over de fasering
van de ontslagen en daarbij ook de
zienswijze van de directie op de nieuw
af te sluiten cao.
Overigens ziet districtsbestuurder
Wil Waumans nog als knelpunt bij de
tweede reorganisatie de uitbesteding
van werk aan derden. Met de onder-
nemingsrtaad vindt hij dat er bedui
dend minder werk moet worden uit
besteed.
DEN HAAG - De procu
reur-generaal bij het
Gerechtshof in Den
Haag heeft in hoger be
roep vrijspraak geëist
tegen de 55-jarige direc
teur L.J. van L. van een
export-groothandel in
groenten en fruit in
Krabbendijkc, in de
zaak van de 'appelfrau
de'. Daarbij ging het om
het verhandelen en ver-
,n voor vee
voeder bestemde appe
len. die echter tegen een
hogere prijs aan de in
dustrie werden ver
kocht, waarbij ook nog
eens een uitkering uit
het Landbouw Egalisa
tiefonds werd opgestre
ken.
Een groot aantal hande
laren en vervoerders uit
verschillende delen van
het land hebben inmid
dels in verband met de
ze fraude-affaire terecht
gestaan.
Van L. was door de eco
nomische politierechter
in Middelburg veroor
deeld tot een boete van
10.000,- wegens over
treding van de beschik
king inzake het verhan
delen van landbouwpro-
dukten. Daarnaast werd
hij veroordeeld tot stor
ting van 25.000,- in het
landbouwfonds.
Bij de behandeling in
hoger beroep waren ech
ter - aan de hand van
verklaringen van getui
gen en deskundigen bij
de procureur-generaal
inmiddels zoveel twijfels
gerezen over de schuld
vraag ten aanzien van
Van L.. dat hij tot vrij
spraak concludeerde
De twijfels hebben-be
trekking op de vraag of
Van L. bij het verhande
len van de appels kan
hebben geweten dat ze
voor veevoede. waren
bestemd. Het Gerechts
hof wijst op 10 juni ar
rest.
Tegen de 52-jarige
R.C.L.. eveneens uit
Krabbendijke. die voor
eenzelfde feit in deze
zaak was veroordeeld
tot een boete van
25 000.- en het storten
van ƒ200 000.- in het
fonds, eiste de procureu
r-generaal bevestiging
van het vonnis. Ook in
deze zaak wijst het hof
op 10 juni arrest.
Informatie-avond
over psoriasis in
verpleegtehuis Goes
GOES - De Psoriasispatientenvereni-
ging Brabant-Zeeland houdt donder
dag morgen, 2 juni, een informatie
avond voor leden en belangstellen
den. Het thema van de avond is:
'Huidverzorging uit en thuis'. De heer
Goossens en mevrouw Terwindt, bei
den werkzaam als verpleegkundige in
de specialisatie dermatologie, bespre
ken de aspecten van de huidverzor
ging. De informatie-avond wordt ge
houden in het verpleegtehuis Ter
Valcke in Goes en begint om acht uur.
Psoriasis is een hardnekkige huidaan
doening. die onder meer wordt geken
merkt door een te snelle groei van
huidcellen. Hierdoor ontstaan schilfe
rende witte plekken, veelal op knieën
en ellebogen, maar ook op andere
plaatsen op het lichaam. Ongeveer
vier procent van de Nederlandse be
volking leidt aan deze hinderlijke,
erfelijke maar beslist met besmettelij
ke aandoening.
Hervormd predikant
Enker overleden
VLISSINGEN Vrijdag 27 mei is op
69-jarige leeftijd de hervormd predi
kant Max Enker overleden. Enker
was onder meer dominee in Cadzand
en Middelburg.
Max Enker werd 10 augustus 1913
geboren in Keulen (West-Duitslandi.
Op 16 juni 1946 werd hij predikant in
Cadzand. In 1949 ging hij naar de
Middelburgse wijkgemeente 't Zand.
kerkelijk toen nog horend bij Koude-
kerke. In 1952 vertrok Enker naar
Jeruzalem. Daar werd hij secretaris
van de 'International Hebrewchris-
tian Alliance' In 1958 keerde hij terug
en werd predikant van de hervormde
gemeente in Middelburg. In 1965 werd
Enker leraar Hebreeuws op scholen in
Wassenaar en Voorburg. In 1968 werd
hij weer dominee. Tot november 1972
stond hij in 't Zant en Godlinze (Gro
ningen). Op 1 november 1972 ging hij
wegens invaliditeit met vervroegd
emeritaat. Dominee Enker is afgelo
pen maandag in Nijkerkerveen begra-
E. Maris-Koster
houdt lezing in Goes
GOES E. Maris-Koster. WD-fid
van gedeputeerde staten van Zeeland,
vertelt vrijdag 3 juni iets over de
politieke en financiële verhouding
tussen Den Haag en Zeeland. Daar
naast gaat zij in op de gevolgen van
Haagse beslissingen voor de provin
cie: met name de gevolgen van bezui
nigingen. De gedeputeerde zet één en
ander uiteen tijdens een bijeenkomst
in Goes van de Jongeren Organisatie
Vrijheid en Democratie (JOVDi. Dat
gebeurt in café Baarends aan de Voor
stad vanaf 19.30 uur.
De Thoolse B V in Sint-Maartensdijk
SINT-MAARTENSDIJK Het economisch technolo
gisch instituut voor Zeeland lETI) stelt een onderzoek in
naar het reilen en zeilen van de betonindustrie 'De
Thoolse' bv te Sint-Maartensdijk. Het onderzoek wordt
gehouden naar aanleiding van een verzoek van het
bedrijf dat is ingediend bij het provinciaal bestuur om
een bijdrage uit het werkgelegenheidsfonds.
Drs C A R. Seij. van de afdeling bedrijfseconomisch
onderzoek van het ETI. vertelde desgevraagd dat hij niet
de indruk heeft dat de situatie bij het Thoolse bedrijf
hopeloos is, al moeten er wel goede afspraken worden
gemaakt om het bedrijf verantwoord te laten functione
ren.
Daarom wordt momenteel bekeken of het mogelijk is dat
de Rotterdamse aannemer Stam. die momenteel al aan
deelhouder van De Thoolse is. nog een groter aandeel in
het bedrijf neemt Dat heeft als voordeel dat de financiële
basis van het bedrijf breder wordt en dan kunnen er ook
afspraken worden gemaakt over het afzetten van de
betonprodukten via Stam.
De Thoolse Beton Industrie (zo heette het bednjf aanvan
kelijk) is vorig jaar failliet verklaard. Er werkten toen
ongeveer veertig personen. Een lege. al bestaande bv,
heeft toen de activa overgenomen, zodat het bedrijf met
alle werknemers verder kon onder de naam betonindus
trie 'De Thoolse' bv. Volgens Seij is echter bij die
overname het financiële aspect niet zo erg goed geregeld.
Zo werd bijvoorbeeld te weinig rekening gehouden met
leegloop in het bedrijf Daar komt bij dat het juist in de
betonbranche momenteel ook stukken minder goed gaat
dan jaren geleden. Dat leidde eind vong jaar tot verliezen
en toen het bedrijf begin dit jaar weer in moeilijkheden
dreigde te komen is een beroep gedaan op het provinciale
fonds.
Volgens Seij is het duidelijk dat er geld bij moet. Maar,
voegde hij eraan toe, dat hoeft niet meteen van de
provincie te komen. Het fonds is er niet om noodlijdende
bedrijven te steunen. Pas als alle besprekingen vastzit
ten, kan nog eens bekeken worden of de provincie kan
helpen.
De heer J. A. Boogaard en mevrouw H. J. Vermeulen-Hokkeling uit Nieuw- en
Sint Jooslandbeiden teruggekeerd van een zevendaagse reis naar Polen.
ZEEUWSE OVER REIS NAAR POLEN:
NIEUW- EN SINT JOOSLAND - „Het
ergste is dat de mensen in Polen op
straat nauwelijks durven praten, ze
ker niet over de verboden vakbond
'Solidariteit'. En het gekke is dat we
dat gevoel van 'niets durven zeggen'
zelf óók al een beetje kregen". Dat is
de ervaring van mevrouw J. Vermeu
len-Hokkeling uit Nieuw- en Sint
Joosland, die het afgelopen weekein
de terugkwam uit Polen samen met
49 andere Zeeuwen.
Zij maakten een busreis van een
week. die was georganiseerd door de
Stichting 'Zeeland helpt Polen' Het
was voor de eerste keer dat een derge
lijke reis werd gemaakt Het initiatief
ging uit van enkele echtgenotes van
chaüffeurs die voor de Stichting
transporten naar Polen hadden ver
zorgd Er werd een avond belegd, er
werden belangstellenden benaderd en
zo kon op vrijdag 20 mei een gezel
schap van vijftig man vertrekken
Mevrouw Vermeulen „Het ging voor
al om het leggen van contacten met
de Polen en we konden meteen con
stateren dat alles wat we de afgelopen
tijden hebben meegegeven aan voed
sel en kleding ook werkelijk op de
goedeplaatsen terecht is gekomen.
Sommigen zagen daar mensen in hun
kleren rondlopen Dat is een merk
waardige ervaring".
Het gezelschap stond onder leiding
van de 'Vlissingse Pool' de heer Li-
powski, die dienst deed als tolk. De
reizigers werden ondergebracht bij
gastgezinnen m Gdansk Mevrouw
Vermeulen We mochten allemaal
een levensmiddelenpakket meene
men van maximaal tien kilo. Ook
hebben we wat kleding meegenomen
en toen we uit Gdanks vertrokken
hebben we ook eigen kledingstukken
achtergelaten. Spullen dus. die we
eigenlijk voor ons zelf hadden inge
pakt. maar er was daar zoveel behoef
te aan. Dat gold ook voor handdoe
ken, zeep en tandpasta".
De Nieuwlandse was met twee ande
ren ondergebracht in het gezin van
een ingenieur. „We konden niet wor
den gehuisvest bij de allerarmsten
want, die hadden daar gewoon geen
ruimte voor. Het gezin waarik logeer
de had het niet zo slecht. Maar dat
zegt weinig. Ze hadden wel geld ge
noeg, maar er is in de winkels bijna
mets te krijgen, dus dan doe je met
geld niet veel".
Vlees bijvoorbeeld is alleen op de bon
te krijgen is. Voor volwassenen is dat
2.5 kilo per maand, voor kinderen vier
kilo. „De etalages zijn ook schrikba
rend leeg. In een boekwinkel lagen
maar drie schriftjes voor het raam
Binnen waren bijna alle planken leeg
Groenten zijn erg moeilijk te krijgen.
Je ziet bij de mensen die een tuintje
hebben vnjwel nergens bloemen of
struiken staan. Iedere centimeter
wordt gebruikt om groenten te kwe
ken".
Onbetaalbaar
In de huizen zijn geen bloemen of
planten te vinden. In de weinige
bloemenzaken is alles erg duur. Me
vrouw Vermeulen: „Een ai half uitge
bloeide anjer kostte ƒ2,16. In een
groentewinkel zag ik een kilo aard
beien, die kosstte maar liefst dertig
gulden. En dat is natuurlijk niet op te
brengen".
Bij de gastgezmen kregen de Zeeuwen
ontbijt en 's avonds een broodmaal
tijd Voor warme eten moesten ze zelf
zorgen Ze aten den ook in restau
rants. Mevrouw Vermeulen ._Als ik
daar een hap vlees opat. voelde ik me
eigenluk schuldig. Want er is al zo
weinig van en dan zit je hun spullen
ook nog op te eten Daarom hebben
we de gastgezinnen uitgenodigd mee
te eten"
Zo n tachtig procent van de Polen
staat nog steeds achter Solidariteit.
„Er is sprake van stil verzet Dat kon
je bijvoorbeeld goed zien in de Brigi-
dakerk in Gdansk. Daar was een
hoekje ingericht met bloemen, in het
midden een portret van Lech Walesa
en daar omheen lagen allemaal brie
ven, open en bloot gericht aan de
voormalige vakbondsleider. Je kon ze
zo meepakken. In een brief stond
bijvoorbeeld: 'Lieve Walesa. We zullen
je nooit en te nimmer overgeven aan
de zwarte kraaien'
Bij het monument op de Lenmwerf
liggen altijd bloemen. Mevrouw Ver
meulen: „Dat ondanks de hoge prijs.
Het gebeurt bijna dagelijks dat er een
vuilniswagen langskomt en de bloe
men meeneeemt. Maar even later leg
gen de Polen er nieuwe neer"
Het doel van de reis naar Polen was
het leggen van persoonlijke contacten
tussen Zeeuwen en Polen „Dat is
bijzonder goed geslaagd Het verve
lende is dat de meeste Polen met naar
ons kunnen komen Zolang ze name
lijk zijn ingeschakeld in het ar
beidsproces mogen ze het land met
uit. Dus voorlopig zullen we het moe
ten doen met het schrijven van brie
ven en we gaan bekijken of we ook
rechtstreeks pakjes met levensmidde
len en kleren naar de gastgezinnen
kunnen sturen Dat is nog maar de
vraag, omdat alle goederen bij de
kerken worden afgeleverd en vandaar
uit worden verdeeld".
Of er een volgende busreis naar
Polen wordt gemaakt is nog niet
bekend. Mevrouw Vermeulen: „Dat
hangt van allerlei factoren af en niet
in het minst van mijnheer Lipowski.
want zonder hem weet je helemaal
niet waar je daar terecht kunt, vooral
vanwege het taalprobleem".
Twee oudere naar het noorden uitgeweken Portugese Joden vonden op
een dag in februari óf maart 1541 de dood aan de galg van
Middelburg. Zij waren de enigen in de Nederlanden van toen die hun
leven moesten geven omdat ze weigerden het Joodse geloof te verruilen
voor het Christelijke.
Over het hoe en waarom van deze tragedie heeft eeuwenlang een waas
gehangen. Een flink deel van deze mist is onlangs opgetrokken door de
studie van de 26-jarige uit Nieuwe Pekela afkomstige Albert Hazelhoff.
Sinds vorige maand mag hij zich doctorandus in de geschiedenis
noemen. Dat gebeurde na het maken van zijn scriptie die de lange titel
„Een proces tegen Portugese Nieuw-C'hristenen in het Middelburg van
1540" meekreeg.
Slechts door een toeval kwam Al-
bert op het idee om de executies en
alles wat eraan vooraf ging aan een
onderzoek te onderwerpen. Hij reis
de naar Brussel af om daar te bezien
wat er zoal over de 'inquisitie' was
gepubliceerd en met de bedoeling
om daar zelf een scriptie over te
maken. Daar aangekomen bemerk
te de Groninger dat de inquisitie al
uitentreure in allerlei publicaties
aan de orde was geweest
Bij toeval stuitte Hazelhoff tegelij
kertijd in de Koninklijke Biblio
theek van de Belgische hoofdstad
op een dossier met informatie over
dé 'Portugese Nieuw-Christenen'.
Voor de duidelijkheid moet vermeld
worden dat Joden in de zestiende
eeuw en daarvoor veelal met deze
naam werden aangeduid In de vijf
tiende en zestiende eeuw woedden
er op het Iverisch Schiereiland zwa
re vervolgingen tegen belijders van
de Joodse Godsdienst, eerst in
Spanje, later in Portugal.
Velen gingen daarna onder dwang
over tot het christendom. Zij die dit
werkelijk deden werden 'Nieuw-
Christenen' genoemd, de groep die,
in het geheim, toch de Joodse gods
dienst bleef belijden werd met de
term 'Mammen' aangeduid. Om
een lang verhaal kort te maken, ook
degenen die in werkelijkheid tot het
Christendom overgingen werden op
den duur niet meer geduld op het
Iberisch Schiereiland. Velen weken
uit naar de Nederlanden, eerst naar
Antwerpen vooral waar tot op de
dag van vandaag een bloeiende
Joodse gemeenschap bestaat, later
ook naar elders.
Karei de Vijfde was toen nog heer
en meester. In verschillende edicten
had hij gedecreteerd dat de Portu
gese Joden welkom waren. Eerst
allen.later kwam de berperkmg dat
degenen die toch hun oorspronkelij
ke geloof bleven belijden ongewenst
waren. Dat gebeurde omstreeks
1540, vier Jaar nadat de stroom
inwijkelingen het hoogtepunt be
reikte.
In 1531 en het jaar daarop vonden in
Antwerpen processen plaats tegen
Joden die zich Christenen noemden
maar toch hel oude geloof bleven
belijden. Het ging om rijke mensen
Velen waren namelijk vooraan
staande kooplieden die een belang
rijke plaats innamen in het handels
verkeer. Tot veroordelingen kwam
het met in Antwerpen Volgens Al-
bert Hazelhoff "omdat de economi
sche belangen voorrang hadden bo
ven de geestelijke' In Middelburg
ging dat tien jaar later met op Daar
werden Mams Fernandez <60» en
Louis Fernandez i80* beiden oor
spronkelijk uit Spanje alkomstig.
om hun geloof gedood
Het is de verdienste van Hazel
hoff dat hij na speurwerk veel
wist te achterhalen over het ver
loop van de tragedie. Zo wist hij
beslag te leggen op de teksten van
de verhoren. Bovendien achter
haalde hij brieven van een zekere
heer Sandelijn die rentmeester
voor Zeeland 'Bewesten de Schel
de' was. Deze figuur heeft een kwa
lijke hoofdrol vervuld in het voe
ren van de processen tegen naar
hier uitgeweken Joden.
De kwestie begon eigenlijk 3 decem
ber 1540. Twaalf of dertien schepen
met in totaal 36 Portugese Joden
arriveerden die dag op de rede van
Middelburg in de buurt van het
huidige Amemuiden De meeste
schepelingen waren handwerkslie
den zoals schoenmakers, wolspin-
ders en droogscheerders. Direct na
hun aankomst meldde Sandelijn
het gebeuren aan de Geheime
Raad Deze was in 1531 opgericht en
diende de landvoogdes. Maria van
Hongarije, van advies bij juridische
zaken Drie dagen later, zes decem
ber 1540. kreeg Sandelijn al toe
stemming om tot verhoor van de
groep van 36 over te gaan Het
gezelschap bestond uit 16 mannen,
acht vrouwen en twaalf kinderen
Zij werden in de gevangenis van
Middelburg opgesloten en ver
hoord. Daarbij werd gekeken of
men wel echt tot het Christendom
behoorde
Uit de achterhaalde verhoren blijkt
dat geconstateerd werd dat 31 van
hen naar het Joodse geloof neigden
en slechts 5 mensen als echte ka-
Albert Hazelhoff.
tholieken' waren te beschouwen.
Twee leden van de groep, de al
genoemde Marcus en Louis Fernan
dez. kwamen er openlijk voor uit
het oude geloof in ere te willen
houden. Zij werden vastgehouden,
de rest kon vertrekken Louis en
Marcus werden tot de brandstapel
veroordeeld.
Door wie de doodvonnissen werden
uitgesproken is onbekend gebleven,
ook Hazelhoff heeft dat nog niet
kunnen achterhalen Wel was al
eerder bekend dat het college van b
en s (burgemeesters en schepenen,
vergelijkbaar met huidige collegs
van b en w» geen bemoeienis heeft
gehad met de veroordelingen en dat
is opmerkelijk. In de zestiende eeuw
waren b en s gewoonlijk wel bij de
vonnissen betrokken. Of de ge
noemde geheim raad de vonnissen
heeft uitgesproken heeft ook de
Groninger historiscus met kunnen -
achterhalen Bekend is wel dat deze
raden zelden betrokken waren bij
vonnissen
Iln Zeeland bleken in de archie
ven nauwelijks gegevens voor
handen die een nieuw licht op de
zaak konden werpen. Hazelhoff
heeft het vooral van de Koninklij
ke Bibliotheek en van het Rijksar
chief in Brussel moeten hebben.
Ook in het Rijksarchief van Den
Haag vond hij dingen van zijn*
gading.
Met name is de studie van belang
omdat Hazelhoff nieuw materiaal
vond. Daarbij werd hij geholpen
door het vinden van het uit 1863
daterende dossier in Brussel wat
door onbekende oorzaak lang zoek
is geweest, in ieder geval hebben
ondderzoekers voor hem er ver
geefs naar gezocht. De waarde ligt
verder in het feit dat historici voor
Hazelhoff, vaak op grond van sum
miere gegevens, foute conclusies
hebben getrokken, onder meer
voor wat het tijdstip van de execu
ties betreft.
De scriptie is verdeeld in dne hoofd
stukken In het eerste wordt inge
gaan op het ontstaan van de termen
Nieuw-Chnstenen en Marranen en
hun positie in Spanje en Portugal.
In het tweede op de uitwijking naar
Antwerpen en in het laatste op het
proces in Middelburg.
Ook al weet hij het nog niet zeker.
Hazelhoff gelooft wel dat het motief
van de processen en veroordelingen
in Middelburg geldelijk gewin is
geweest De rentmeester Sandelijn
kon namelijk zelf een deel van de
winst opstrijken van de verkoop
van de verbeurd verklaarde sche
pen en bezittingen van veroordeel
den
De jonge historicus heeft nog geen
kansen gezien om zijn scriptie uit te
geven. Evenmin heeft hij een baan
in de sector geschiedenis weten te
bemachtigen Reden waarom hij nu
met een studie rechten bezig is Hij
hoopt dat zijn studie over Middel
burg nog eens een bredere versprei
ding kan knjgen Dit is een
wanklank en een uitwas geweest
Ook een stuk geschiedenis van Jo
den in Nederland datmeer aan
dacht verdient".
Willem Staat
