Burgemeester
Ed van Thijn
Al Fatah
Drie keuzen voor Brits veiligheidsbeleid
GEEF STEDEN
RUIMTE VOOR
EIGEN BELEID
i
DE 'BERG'
BAARDE
EEN MUIS
WOENSDAG 25 MEI 1983
PZC/ °P'ni® achtergrond
Door Roelie Meijeri
Een architect heeft de donkere bakstenen huisjes in het complex ,,'t Hazeleger" in grillege
volgorde langs de bospaadjes van Wolfheze geplaatst. De eigen grond van de bewoners is
alleen symbolisch aangegeven, maar wee degene die op zoek naar Amsterdams pas benoemde
burgemeester 'zijn auto op andermans dennenaalden wil achterlaten. Een boze heer wijst
driftig voorbij een witte sulky en wat gewone automobielen. „Daarheen".
Ed van Thijn zit onkundig van dit
incident achter het huis van zijn echt
genote Evelien Hefkens en laat zich
interviewen. Hij drinkt veel sterke
zwarte koffie, rookt kleine sigaren en
lacht zijn ingehouden hiklachjes In
de kamer veel bloemen en gelukstele
grammen van vrienden, collega's en
oude bekenden uit Amsterdam. Van
Thijn zegt: ..Het was een heerlijke
dag. Ik hoop dat de rest ook leuk
blijft. Vandaag komen de bloemen,
morgen de spandoeken"
Ed van Thijn heeft weinig aarzelingen
gehad toen hij solliciteerde naar de
functie van burgemeester van Am
sterdam ,Als geen ander wist ik wat
die functie kan zijn. Nee. mijn aarze
lingen hadden alleen te maken met de
zestien jaar die ik met hart en ziel
bezig was met parlementair werk op
landelijk niveau. Ik moet bekennen
dat het me zwaar viel daar afstand
van te doen. Wat ook een rol heeft
gespeeld was het feit dat ik mijn werk
als minister had willen voortzetten.
Dat heeft maar zo kort geduurd, in de
knop gebroken. Het was echt kiezen
tussen de onzekerheid daar ooit nog
terug te keren en de zekerheid hu wat
voor Amsterdam te kunnen beteke
nen".
Wereldstad
Hij werd 48 jaar geleden in de Am
sterdamse Rivierenbuurt geboren en
woonde in zijn studiejaren zowel in
Amsterdam-Noord als in het cen
trum, de Jordaan, de Nieuwmarkt-
buurl en de Bijlmermeer. „Ja ik ken
Amsterdam als mijn broekzak. Ik
hou van die stad. Op iedere straat
hoek ligt wel een herinnering en er
zullen er nog vele bijkomen".
Denkt hij aan toekomstige rellen?
„Ja, nou ik vind dat het accent veel te
veel op die problemen wordt gelegd.
Amsterdam zal wel altijd een tumul
tueuze stad bijven. Ik hoop ook dat
Amsterdam zo'n wereldstad blijft. Ik
heb in de roenirucnie jaren zestig als
fractieleider van de PvdA in Amster
dam de grote maatschappelijke span
ningen van nabij meegemaakt. De
wezenlijke problemen van deze grote
stad met zijn oude buurten liggen op
het vlak van wonen en leven Daar is
de werkloosheidsgolf over heen ge
gaan, gevolgd door toenemende span
ningen tussen verschillende soorten
van bevolkingsgroepen en heroïne-
problemen Dat heeft zich allemaal
opgestapeld. Maar de grondoorzaak
bliift hetzelfde"
Van Thijn heeft weinig nodig om
tegen het onbegrip ten strijde te
trekken. Hij buigt zich in zijn donker
blauwe shirt voorover op het witte
tuinlafellje en zegt: „Men is in Den
Haag geneigd erg veel aandacht te
besteden aan de uiterlijke verschijn
selen en aan symptoombestrijding te
doen, maar waar hel om gaat, de
echte maatschappelijke oorzaken,
die worden niet krachtig aangepakt.
Dat behoeft niet door Den Haag te
worden gedaan. Ik heb als minister
van binnenlandse zaken al eerder
benadrukt: stel de grote steden zelf in
staat hun problemen op te lossen;
geef die subsidiepotjes maar aan de
steden zelf en hou op met die bemoei
zucht, de betutteling, die burocrati-
sering en die competentiegeschillen.
Geef de steden de ruimte zelf beleid
te maken".
Adem inhouden
Betekent dat meer autonomie? „Ja,
de steden zouden wat mij betreft de
koplopers zijn van de decentralisatie
die alle gemeenten m Nederland be
treft We zijn al een eind op streek. De
regering heeft zich een mening ge
vormd. Die is met onverhuld positief.
Integendeel, terughoudend, maar er is
een gespreksbasis. Er ligt een rapport
op tafel en er is een visie. De mars
door de instellingen kan beginnen om
die beleidsruimte voor de grote ste
den te veroveren. Wat ik vurig hoop is
dat de andere gemeenten in Neder
land de adem inhouden. Er is een
beetje zo'n houding: waarom altijd de
grote steden, wij hebben toch ook
onze problemen en dat is volstrekt
waar Mam- decentralisatie kan alleen
van de grond worden getild als de
grote steden nu als trekpaarden kun
nen fungeren Dat zal zijn uitstraling
naar de andere gemeenten niet mis
sen".
Wethouder Jan Schaefer heeft weinig
bereikt met zijn verzoek om meer
woningen Ed van Thijn knikt heftig.
„Precies, en wat er aan dat plan
vooraf gegaan is is veel erger. Jan
Schaefer is er als geen ander in ge
slaagd in Amsterdam de bouw uit het
moeras te trekken. Je kunt zeggen
wat je wilt, maar de bouw is dankzij
zijn zweepslagenbeleid op fantasti
sche manier van de grond gekomen.
Hij heeft ook de filosofie ontwikkeld
van bouwen voor Amsterdammers in
de stad zelf De leegloop is daardoor
wat tot staan gekomen. De stad heeft
een impuls gekregen als leefgemeen
schap Daar is door dit kabinet een
grote streep doorgehaald. Men sprak
indertijd van gebundelde decentrali
satie. maar het betekende dat de
mensen zijn uitgezwermd met het
gevolg dal de wegen zijn verstopt en
wonen en werken volstrekt uit elkaar
zijn gescheurd. Amsterdam werd een
stad waar honderdduizenden mensen
wel werken maar met wensen te leven
en terecht heeft men geprobeerd de
bakens te verzetten"
Wat is de toekomst man Amsterdam?
Van Thi jn die naast de tuinbank een
brochure heeft liggen met de titel
„Amsterdam centraal ook voor het
bedrijfsleven?" gelooft in een bunde
ling van de functie wonen en leven.
Hij zegt „Amsterdam moet de vrij
heid krijgen zijn eigen beleid te ont
wikkelen. We leven toch in een gede
centraliseerde eenheidsstaat. Men
beschouwt in Den Haag gemeenten
van Katwoudc tot Amsterdam als
ondergeschoven kinderen, terwijl in
de grondwet verankerd is dat ge
meentebestuurders een eigen autono
me taak hebben". Lachend zegt hij
daarop Ik begrijp ook wel dat die
autonome taak niet zo ver kan gaan
dat je een eigen defensiebeleid kunt
voeren. Dat is natuurlijk volstrekt
onzin, maar je mag toch wel de
mogelijkheid en de bevoegdheid heb- ElQQfl MlüH
ben je eigen huishouding te bestie-
speelden tal van motieven een rol en
een van de motieven is dat ik een
historische gebondenheid met het
Joodse proletariaat van voor de oor
log voel. Verder wil ik daarover niets
zeggen. Ik ben burgemeester van alle
Amsterdammers".
Zoudt u kernwapens bij Amsterdam
accepteren? „Nee, zegt hij en knippert
met de ogen „Nee dat zou ik niet
willen, maar dat soort beslissingen
hoe groot demonstraties in Amster
dam ook zullen zijn en die zullen groot
zijn worden uiteindelijk toch in Den
Haag genomen" Bijna onverstaan
baar zegt hij „Het is goed dat de
gemeentebesturen erg bewust zijn"
Spookhuis
.Ik heb mijn sporen verdiend in mijn
eenmansstrijd tegen de verkokering
van de Haagse burocratie. maar het is
echt vreselijk" Van Thijn schildert
hoe een gemiddelde gemeentebe
stuurder driekwart van zijn tijd be
steedt met het lopen van het kastje
naar de muur in Den Haag „Dat is
belachelijk. Ja, je kunt plannen ma
ken. maar als er dan een of andere
staatssecretaris dwars ligt kun je die'
plannen wel op ie buik schrijven.
Departementen werken langs elkaar
heen. Ze vragen van een stad als
Amsterdam een totaal beleid, maar er
is niemand in Den Haag die als ge
sprekspartner kan dienen. Het is van
het allergrootste belang dat je op het
moment dat een probleem ten offer
dreigt te vallen aan de verkokering,
als burgemeester aan kunt kloppen
bij de minister-president als de ver
antwoordelijke man van het alge
meen regeringsbeleid
Gebondenheid
Vrijdag heeft Sonja in haar tv-
programma Wint Polak geciteerd die
de functie van burgemeester inder
tijd mede wilde dragen voor zijn
ouders en waar zij voor stonden. Ed
van Thijn zwijgt even. Dan zegt hij
behoedzaam: „Ik vind het jood-zijn
niet van belang voor diegenen die bij
mijn benoeming betrokken zijn ge
weest. Dat mag ik hopen, dat laat je
geen rol spelen. Het is puur privé een
aspect bij de vraag of je voor zo'n
functie beschikbaar wilt zijn. Daar
Van Thijn zal geen tijd meer hebben
om te schrijven. „Ik zal dat moeten
opzouten tot later. Mijn eigen rede
voeringen schrijven, nou, dat is zonde
van je tijd. Dat weet ik uit de tijd als
minister. Elke letter die je op papier
zet gaat af van andere dingen. Ik zal
andere wegen vinden om aan mijn
eigen verhaal te komen. Zonde ervoor
achter een schrijfmachine te gaan
zitten".
Wil hij een eigen man op het stadhuis.
De nieuwe burgemeester heeft inder
tijd als minister van binnenlandse
zaken een eigen voorlichter aange
trokken. omdat er geen woordvoerder
bestond voor de minister. Hij zegt nu:
„In Amsterdam zal dat niet nodig zijn.
Er is een apparaat waar ik uitstekend
mee kan akkeren. Ik ben nou niet
helemaal een vreemde eend in de bijt.
Ik ken de chef van het kabinet, een
spitse, spirituele jongen, en de ge
meentesecretaris. In een tijd van be
zuinigingen en afvloeiingen zit het er
ook niet in datje de staf gaat uitbrei
den".
De nieuwp hurgpmppst.pr van Amster
dam houdt van toneel, literatuur en
muziek en is daarnaast een verwoed
sportliefhebber. Tegenwoordig loopt
hij dagelijks zijn rondjes door de
bossen van Wolfheze en noemt dat
conditietraning. Hij probeert weer tijd
te vinden voor het veteranenclubje en
basketbal en kent als oud-raceroeier
de Bosbaan en de Amstel als zijn
broekzak. „Ik heb geen ijzeren leefdis-
cipline. maar ik ben wel iemand die
graag volle dagen maakt. Ik hoop dat
ik niet in routine ten onder ga. maar
dat is nauwelijks denkbaar".
Ed van Thijn en zijn vrouw Evelien
zullen een strakker plan moeten uit
werken om in de avonden en week
einden bij elkaar te zijn. Evelien
werkt als kamerlid voor Gelderland
en blijft in Wolfheze wonen. Van
Thijn betrekt de ambtswoning in
Amsterdam. Lachend zeggen beiden:
„Hoofdzaak is dat erkend wordt dat
we allebei onze eigen werksituatie
hebben. Dat is pas leven met de
emancipatie".
Door Aemoul van Lyndem
Na ruim een week lang met
ontwijkende en onduidelijke
antwoorden voor de dag te zijn
gekomen, was Yasser Arafat, voor
zitter van de Palestijnse bevrij-
dingsorgnisatie PLO, weer alles
zins op dreef. „Men zei dat een berg
zwanger was", verklaarde hij
schertsend tot een bijeenkomst in
de stad Tripoli, „maar er werd
slechts een muis geboren".
De PLO-voorzitter refereerde hier
mee aan de opstand die plaatsge
vonden heeft binnen Al Fatah, de
verreweg grootste partij in de PLO.
Die opstand zou een drie weken
geleden hebben plaatsgehad toen
een aantal hooggeplaatste Fatah-
officieren in de oostelijke Libanese
Bekaavallei oproepen deden tot
verzet tegen de benoeming van
twee impopulaire officieren op be
velhebbersposities van PLO-
strijdkrachten in Libanon. De leider
van de opstand was kolonel Abu
Mussa, een voormalig Jordaans offi
cier die op dat moment nog plaats
vervangende chef-staf van de Fata-
h-strijdkrachten in de Bekaavallei
Hoe groot de opstand precies was, is
nog steed niet duidelijk. Zeker is
wel dat het van grotere omvang was
dan de door Arafat omschreven
„muis".
der om een „corrigerende bewep nt
binnen Al Fatah". Waarmee hjji
de zeggen dat er op vredige t,~
veranderingen moeten worden -
gebracht in zowel de politiek alj
benoeming van hoge militaire cc fl
mandanten in Libanon.
On vrede
Kronkels
De leiding van Al Fatah heeft zich
in allerlei kronkels gedraaid om
zich van de opstand te ontdoen.
Eerst werden berichten over de
kritiek van de militaire comman
danten tegengesproken. Na aan
vankelijk vorige week verklaard te
hebben dat alles en iedereen weer
onder controle was, gaf Fatah dit
weekeinde impliciet toe dat de
crisis in eigen gelederen toch niet
zo gemakkelijk rechtgezet was.
Een aantal maatregelen werden af
gekondigd waaronder de mede
deling dat vijf hoge officieren, onder
wie Abu Mossa van nu af aan onder
het directe bevel van Arafat zouden
komen te staan. Verder werd ver
klaard dat de Revolutionaire Raad
van Fatah op 27 mei bijeen zou
komen om „de politieke situatie te
bespreken, de nodige besluiten te
nemen en het vijfde congres voor te
bereiden". Behalve als teken van
ongerustheid, werd hiermee ook een
van de eisen van de dissidenten
ingewilligd. De rebellen hadden om
een congres aangedrongen om hun
grieven daar openlijk te kunnen
bespreken.
Sinds de nederlaag in de oorla
met Israël en het vertrek v
PLO uit Beiroet vorige
heerst er bij vele Fatah-officic«
ontevredenheid over de gematigd J
politiek die door Arafat gevoerdli
Men vreest nog altijd dat Arafalj
zogenaamde „gewapende strljj
zal laten vallen om met konii p]
Hoessein van Jordanië een akkow
te sluiten en mee te dingen aanbi
vredesinitiatief van president Ba
gan.
De druppel die de emmer echa
deed overlopen, was de benoem:
van twee zeer impopulaire officier
tot resp. algemeen PLO s
bevelhebber in de Bekaavallei en2
de Noordlibanese stad Tripoli.!)
twee officieren worden door i
meeste PLO'ers veracht wega
hun gedrag tijdens de eerste da-::
van de oorlog vorig jaar. Zij zoud:
toen beiden uit angst gevlucht z®
Kort nadat de maatregelen teg«
de dissidenten bekend gemaal!
werden, heeft de al eerder doet Vc
Fatah uitgestoten en als extreei
links bekend staande Abu Saleh,i v.
een verklaring in Damascus late
weten dat de strijd binnen Al Fate
hiermee allerminst is afgedaa;
„Deze maatregelen zijn voor et
onaanvaardbaar verklaarde hij
Dat Abu Saleh nog steeds in staau
dergelijke communiqués in Dams
cus vrijelijk aan de pers te overha
digen (hij iverd drie maanden gi-
den op non-actief gesteld wes,
kritiek tegen Arafat) is een te
dat ondanks de nu genomen ms t
regelen en ondanks de schertsed 1
en joviale rethoriek van Arafat. 0
oppositie binnen Al Fatah bij lans
na niet over is.
En hoe groot de opstand in d
Bekaavallei ook geweest is, htl jj
heeft in elk geval weer aangegevt jj,
dat de strijd en onzekerheid ovi
de vraag hoe de PLO verder mot
11a een nederlaag van vorige zomo
nog enige tijd zal voortduren.
Corrigeren
De vijf dissidente officieren hebben
maandagavond laten weten dat zij
weigeren gevolg te geven aan de
bevelen. Abu Mossa verklaarde dat
hij en de vier andere Fatah-
offieïeren in de Bekaavallei zullen
blijven en zich niet onder het direc
te bevel van voorzitter Arafat zullen
laten stellen. Deze houding van het
vijftal geeft aan dat de opstand
binnen Fatah nog allerminst ontze
nuwd is.
Kolonel Abu Mossa verklaarde vori
ge week dat het niet zozeer om een
gewapende opstand ging. maar eer
Yasser Arafat
iDoor onze militaire medewerker
gen. bd M H von Meyenfeldti
111 dc verkiezingscampagne die de
drie Britse politieke partijen, con
servatieven, socialisten (Labour) en
de alliantie van sociaal-democretcn
en liberalen, momenteel met het oog
op de verkiezingen van juni voe
ren, is het veiligheidsbeleid een van
de belangrijkste thema's. De conser
vatieven stellen zich volledig achter
het NAVO-beleid. Zij zijn voor een
jaarlijkse verhoging van het defen
siebudget (1984: rond 72 miljard
gulden) met reëel 3 procent en voor
de stationering van 160 Amerikaan
se Tomahawk-kruisraketten.
Bovendien streven de conservatie
ven naar handhaving en modernise
ring van de Britse strategische
atoomstrijdmacht, die bestaat uit 48
Vulcan-bommenwerpers (elk voor
zien van twee atoomwapens 1 en vier
onderzeeboten met in totaal 64 Pola-
risraketten (per raket drie kernkop
pen. Omdat deze kernkoppen tijdens
hun vlucht met op verschillende doe
len kunnen worden gericht, worden
zij bij een beoordeling van de
krachtsverhouding tussen Oost en
West als één kernkop gerekend).
In de jaren '90 zal de Polansraket
worden vervangen door de Ameri
kaanse Trident-raket. (met acht af
zonderlijk richtbare kernkoppen)
Het totaal aantal Britse kernkoppen
aan boord van onderzeeboten komt
dan op 512. Om de slagvaardigheid
van de Britse atoomstrijdkrachten
tot die tijd op een verantwoord peil
te handhaven, wordt momenteel
hard gewerkt aan de modernisering
van de Polans-raket, de betrouw
baarheid en trefzekerheid van de
raket worden vergroot en het aantal
kernkoppen uitgebreid (Chevaline-
programma; kosten vier miljard gul
den).
Onderhandelingen
Een verwijt aan het adres van de
conservatieven is dal zij de onder
handelingen tussen Oost en West
over de beperking van de atomaire
wedloop onvoldoende serieus ne
men. Zo is de regering-Thatchcr niet
bereid de Britse atoomstrijdkrach
ten en met name de vier onderzee
boten te laten betrekken bij de
besprekingen in Geneve over dc
beperking van de atomaire wapen
systemen voor middellange afstand.
Laat ik drie redenen noemen waar
om de Britse regering zich zo opstelt.
De eerste is dat de raketten aan
boord van de onderzeeboten strate
gische wapensystemen zijn en geen
wapens voor middellange afstand.
De tweede reden houdt verband met
de omstandigheid dat Groot-
Bnttannie vier onderzeeboten nodig
heeft om ten minste één onderzeebot
permanent op zee in bedrijf te kun
nen houden voor het uitvoeren voor
atomaire opdrachten. Een verminde
ring van dit aantal is operationeel
onaanvaardbaar
De derde reden is dat de Britse
atoomstnjdkrachten slechts in theo
rie een rol spelen in de strategie van
de NAVO en bij de verdediging van
West-Europa. Zij zijn vooral bedoeld
om in geval van een militair conflict
op het Europese continent, een tota
le Russische aanval op Brits grond
gebied te voorkomen. De zorg voor
de veiligheid van West-Europa en
voor die van Groot-Brittannié zijn
tenslotte twee verschillende zaken.
Mede daarom mogen de Britse stra
tegische atoomwapens niet worden
opgeteld bij het potentieel dat voor
de verdediging van West-Europa no
dig is. Zij mogen dus ook niet worden
betrokken bij besprekingen over
evenwichtige verhoudingen op ato
mair gebied tussen NAVO en War
De Vulcan-bommenwcrpcr. belangrijke schakel in de Britse verdediging.
schaupact of tussen West-Europa en
de Sowjet-Unie.
Labour
De Labour-partij richt zich tot de
kiezers met een defensiebeleid dat
zeker voor wat betreft de kernbewa
pening sterk afwijkt van dat van de
conservatieven. Geen vervanging
van de Polaris-raket en geen opstel
ling van nieuwe Amerikaanse
atoomwapens op Brits grondgebied.
Andere punten uit het verkiezings
manifest zijn: onderhandelingen
over de sluiting van bases voor
Amerikaanse atomaire wapensyste
men en de bevordering van de de
fensie zonder kernwapens.
Dit programma zal zeker veel tegen
standers van de huidige ontwikkelin
gen op kernwapengebied als muziek
in de oren klinken. En natuurlijk is er
voor de vermindering van kernwa-
pentaken ook best wel ruimte als wij
letten op het totale potentieel waar
over het Westen beschikt. Een vraag
is echter of Groot-Brittamè. reke
ning houdend met zijn belangrijke
positie in de NAVO. wel eenzijdig
zijn kernwapentaken kan afschaffen
zonder het voortbestaan van het
bondgenootschap op het spel te zet
ten.
Het verkiezingsmanifest verschaft
verder geen duidelijkheid over de
doelstellingen die Labour op het
gebied van de veiligheid nastreeft.
Moeten wij terug naar een situatie
zoals wij die voor de Tweede Wereld
oorlog hebben gekend en waarin de
verhoudingen op het gebied van de
conventionele militaire middelen be
palend waren voor het al dan met
gebruik van militaire middelen?
Geen alternatief
Ik zou dat bepaald onverantwoord
vinden. Immers, een wedloop op con
ventioneel militair gebied is uiterst
kostbaar. Bovendien kan ook een
conventioneel militair conflict desa
streuze gevolgen hebben voor de
Europese samenleving Ik denk in
dit verband aan de effecten van de
moderne conventionele wapens en
aan de grote kwetsbaarheid van onze
samenleving Met andere woorden:
een conventioneel verdedigingssys
teem is geen alternatief voor het
huidige waarin kernwapens een be
langrijke rol spelen.
Waar Labour m.i. aan voorbijgaat,
is dat in een lijd waarin (helaas) de
aloomtechnologic definitief voor
militaire doeleinden is aanvaard,
kernontwapening niet meer als een
zelfstandig politiek doel kan wor
den nagestreefd; tenminste als je
samen met anderen op een verant
woorde wijze voor je veiligheid wil
zorgen. Maatregelen bedoeld om de
rol van wapens in het algemeen en
die van kernwapens in het bijzonder
in het internationale politieke ver
keer terug te trekken, zijn alleen
doelmatig wanneer deze zijn inge-
bet in een beleid gericht op de
ontwikkeling van nieuwe interna
tionale politieke verhoudingen en
structuren en van andere methoden
om conflicten tussen staten op te
lossen. Een beleid dat aan de sta-
tenanarcliie op het gebied van de
zorg voor de veiligheid een einde
maakt. Over de bevordering van een
dergelijk beleid wordt in het socia
listische manifest niet gesproken.
De alliantie van sociaal-democraten
en liberalen kiest voor een positie
tussen de conservatieven en socialis
ten. Deelname aan de NAVO blijft de
hoeksteen van het veiligheidsbeleid
Eenzijdige stappen ter vermindering
van de kernbewapening worden al
gewezen. Wel zal binnen de NAVO
moeten worden gesproken over het
afzien van het eerste gebruik van
kernwapens: het creëren van een
kernwapenvrije zone in Centraal-
Europa met een diepte van 150 kilo
meter en de versterking van de con
ventionele strijdkrachten
Drie opvattingen over het Britse
veiligheidsbeleid. Zij bieden de
Britse kiezers voldoende mogelijk
heden om een keuze te maken en
daarmee invloed uit te oefenen op
toekomstige ontwikkelingen. Op 9
juni a.s. zal duidelijk worden aan
welk beleid de Britten de voorkeur
geven.
