een ongevraagde speciale vriendschapvan Vietnam CAMBODJA na 1 iet ti ijd perk-pol pot PZC/ weekendkrant 19 ls Pol Pot terugkomt, maak ik mijzelf van kant". Het is de Cambodjaan- lAA-se Cheang menens, de flitsende snijbeweging bij de keel laat daarover :n twijfel bestaan. Terugdenken aan Pol Pot levert acuut hoofdpijn op, die probeert te verdrijven door met de vingers tegen het voorhoofd te drukken. ;t is een dagelijks terugkerende pijn, die Cheang deelt met de half miljoen oners van de Cambodjaanse hoofdstad Phnom Penh die na 1979 terugkeer- naar wat onder de Rode Khmers, van 1975 tot eind 1978, een spookstad p, as geweest, bewoond door slechts enkele tientallen trouwe aanhangers. ang moet verder zien te leven met herinnering aan haar drie kinderen aan de hoogte die zij aangeeft af te lien was de oudste nog geen tien zij voor haar ogen heeft zien erven van de honger, niet in staat ivoor ze te doen. Zij zelf moest van vroege ochtend tot twaalf uur 's ichts onafgebroken dwangarbeid grachten, met één of twee kommen enige voeding. Zo leefden poenen landgenoten die na 'de be- 'yhng' van Cambodja door de Rode kt berms de stad uit werden gedreven ür de lente van 1975. o lau leang en de meeste van haar lotge- eg ten werden volkomen verrast door ;ni ze totale revolutie' Zij werkte als voor een reisbureau. Ook nu m znjpt ze er nog niets van Het ón takt haar wanhopig. Voor de Vlet- 5j unezen en hun Cambodjaanse ma- IjQ metten kan dat maar beter zo blij- - e n. Het is wel zo eenvoudig alles op t conto van een handvol psychopa- n te kunnen schuiven. Slechts twee mo, Iders van de Rode Khmers, Pol Pot Khieu Samphan. zijn bij verstek dood veroordeeld; de rest gaat wat fg ïhuidige machthebbers betreft vrij- i Ook de Pol Pot-aanhangers die op tijd van paard hebben gewis- t'.l Zoals staatshoofd en partijleider ig mg Samrin. of minister van buiten zaken Hun Sen, die beiden pas maart 1978 hun toevlucht zochten tjife nieuwe beschermheer Vietnam. mperen Cambodjaanse gastheren probe- het programma voor de Westerse oeker zo te overladen dat zelfstan- ije uitstapjes onmogelijk zijn. Als op een „vrij uurtje" het regerings- urt| Hel wil verlaten, wordt me dat ifB trboden. Een gewapende waelit ziet rap toe dat het hek gesloten blijft. rit niets anders op dan de overij- rige begeleiders af te schudden; er li?! een snelle tocht per fietstaxi, ars door de stad naar de Psar ktmy, de overdekte centrale markt. Een reis van het ene uiterste andere: na de beklemmende en con stante begeleiding, ineens het gevoel in een stuurloze gemeenschap te zijn binnengevallen. Van het met moeite opgebouwde ima go van de zittende regering, dat het leven in Cambodja weer „normaal" zou zijn, blijft weinig heel. Phnom Penh leeft nog in een toestand van shock. Je hoeft geen psychiater te zijn om te constateren dat veel mensen met een onverwerkt kampsyndroom rondlopen niemand kan de helpende hand toesteken, omdat te weinig men sen de dans zijn ontsprongen Verder maakt de stad in de indruk van een slecht onderhouden kampeer terrein, van een horde dorpsbewoners die zich op de fraai aangelegde stad hebben gestort, zonder zich aan enige regel of gebod te storen. In een lec- tuurstalletje ligt een brochure over internationale solidariteit, gedrukt door de Foreign Languages Press in Peking, de aartsvijand van het regime van Heng Samrin. Een fraai staaltje van liberale politiek? Waarschijnlij ker is dat de regering niet bij machte is om beter op te letten, zo druk zijn ze nog elke dag met het pure machtsbe houd. Nergens is iets te merken van Vietna mese soldaten, of van enig ander gezag. Elementaire diensten, zoals post. vuilnisophaal en openbaar ver voer zijn er niet of nauwelijks Het huisvuil, inzoverre het niet opnieuw wordt gebruikt, belandt op grote ho pen op straat en wordt verbrand. Her en der liggen de geblakerde hopen vuilnis na te smeulen, de groente wordt gewassen in afvalwater. Stro mend water ontbreekt, evenals een regelmatige elektriciteitsvoorziening. Het leven in Phnom Penh mag dan, ook vergeleken met andere steden in Zuid-Oost Azie, nog verre van nor maal zijn, het is altijd nog een hele vooruitgang bij de jaren dat de 'Ang- kar' (De Organisatie, de partij van de Rode Khmers i een terreurbewind over het land uitoefende. Een inter mezzo tijdens mijn ..vrije" wandelin gen door de stad geeft echter aan dat leven m Phnom Pehn nog steeds tal van beperkingen kent. Ik word aangeklampt door een oudere vrouw. Zij wil een brief schrijven aan haar man in Bangkok, die niet weet dat zij en de kinderen nog in leven zijn. maar krijgt geen toestemming die te versturen. De volgende dag is ze. kennelijk met de bedoeling mij de brief te geven, naar mijn hotel aan de andere kant van de stad gereisd. Maar als ze me ziet. durft ze het levensteken niet aan me te geven omdat ik word vergezeld door een Cambodjaanse be geleider Ik zie haar niet meer terug. De voedselvoorziening is redelijk, er is opvallend veel vlees cn fruit te koop in de talloze stalletjes en straatmarkten De omzet valt wal tegen, een klacht die herhaaldelijk kan worden opgete kend uit de mond van de kleine neringdoenden De markt die tussen de middag opvallend vol ligt met mango's, ananas en verse groenten ligt er in de avondschemering nog net zo goed voorzien bij. Nieuwe aanvoer, of een minimale omzet'' Er wordt wel veel buiten de deur gegeten, en de eigenaars van eethuisjes doen goede zaken Hardnekkig genacht er komen steeds meer Vietnamese immigranten in deze business, die de Cambodjaan se collega's van de markt verdrijven. stilte Zonder twijfel hebben de meeste Cambodjanen de Vietnamese invasie in december 1978, en het verjagen van het Pol Pot regime, als een bevrijding ervaren. Iedere Cambod- jaan waarmee ik heb kunnen spreken heeft dat bevestigd, en dat is niet verwonderlijk. Schattingen van het aantal slachtoffers van het Pol Pot- tijdperk lopen uiteen van 500.000 tot twee miljoen. I)e meesten daarvan zijn van de honger en ontberingen gestorven, maar tenminste enkele tienduizenden zijn door het regime in concentratiekampen vermoord. Daar kwamen de politieke tegenstanders terecht, Rode Khmers die zich tegen Pol Pot keerden, en tal van potentiële critici, zoals mensen die een vreemde taal konden spreken. Het bezoek aan een van die kampen behoort tot het vaste programma voor buitenlandse gasten ..Wij ver welkomen de buitenlandse delegaties die hel Tuol Slèng kamp bezoeken". roepen gele letters op een rood span doek de bezoeker feestelijk toe Een vervreemdende ervaring, de routme- matigheid waarmee de gruwelijkste feiten worden opgehaald „En. hoe veel familieleden lieefl U verloren?". wordt beloond met een opsomming van leeftijd, geslacht en burgerlijke staat Even buiten Phnom Penh ligt Cheoung Ek. waar 8985 geraamtes werden gevonden Op een willekeuri ge plek in de vrije natuur, de stilte zorgt voor een onwezenlijke sfeer Er is verder niets dan een eenvoudig afdakje dat de 8985 geraamtes, keurig opgetast en zorgvuldig geselecteerd, moet beschermen legen regen en zon Verder niets dan de stilte, en het beeld van die vrouw met kind en zuigfles, die hier zijn doodgeknuppeld door een ongeletterde boerenjongen van mis schien 13 of 14 jaar ruud kreutzer Een grote stilte omgeeft het tijdperk- Pol Pot. Een waas van geheimzinnig heid dat door de huidige machtheb bers wordt gecultiveerd. Het geelt het vertonen van knoken en martelka mers de nare bijsmaak van propagan da Waar zijn al die medeplichtigen gebleven9 Wat is er precies gebeurd? En vooral: waarom9 Het huidige bewind heeft er alleen maar belang bij dat de angst onder de bevolking levend blijft, en sterker blijft dan de afkeer van de Vietnamese bezetters Dat lijkt aardig te lukken, waardoor Hanoi voorlopig op rozen zit Maar het virus van Khmer- nationalisme verspreidt zich snel. en de plaatselijke stadhouders van Viet nam hebben de allergrootste moeite hun aanhang uit te breiden, ondanks alle geldmiddelen die zij daarvoor aanwenden. De al te innige relatie met Vietnam maakt Heng Samrin en de zijnen in de ogen van het volk onaanvaardbaar Soms is Pol Pot ook een makkelijk verweer tegen al te opdringerige vra gen van journalisten De eigenaresse van een stoffenwlnkel verklaart het - ATERDAG 21 MEI 1983 ontbreken van een echtgenoot met „Pol Pot Even later komt haar tante met een ander verhaal. Manlief is een halfjaar geleden vertrokken na een echtelijke ruzie Het laatste blijkt de ware lezing te zijn. afkeer Enig begrip van de achtergronden van het extreme beleid van de rege ring van Pol Pot is onmogelijk zonder de zeer gespannen relatie tussen Viet nam en Cambodja in ogenschouw te nemen. Vooral het onzalige plan Phnom Penh te evacueren, was inge geven door een paranoide angst dat Vietnam het door de oorlog verzwak te Cambodja zou annexeren Een angst die niet alleen onder de Rode Khmers leefde: bijna elke Cambod jaanse politieke stroming sprak met grote stelligheid over liet gevaar voor Cambodja's voortbestaan als zelfstandige natie. Dat is ook de reden waarom het voormalige staatshoofd prins Noro dom Sihanoek en een van zijn vroege re premiers toch weer tot een coalitie hebben besloten met de restanten van de Rode Khmers overigens de enigen die zich militair enigszins hebben we ten te handhaven na het Vietnamese offensief in april langs de grens met Thailand Al tijdens de oorlog tegen de Ameri kanen liepen de meningsverschillen tussen de Cambodjaanse en Vietna mese communisten hoog op, Hanoi vreesde dat de gewapende strijd van de Rode Khmers tegen het, nationalis tische bewind van Sihanoek de bevrij ding van Zuid-Vietnam zou vertragen. De Vietnamezen probeerden hun col lega's over te halen de wapens neer te leggen, en eerst mee te werken aan de bevrijding van Zuid-Vietnam Viet nam zou dan later wel helpen bij de bevrijding van Cambodja, waarmee Hanoi een 'speciale vriendschap' wil adviseurs De mannen die Cambodja nu namens Vietnam besturen, hebben na vier jaar nog steeds geen eigen maehtsba- sis. Zonder de naar schatting 150.000 Vietnamese troepen, die er na de recente gedeeltelijke terugtrekking zullen overblijven, is Heng Samrin letterlijk nergens. Dat maakt hem tot een speelbal voor Hanoi, die het uitbouwen van het regime-Samrin tot hoofddoel heeft gemaakt. Viet nam zal Cambodja pas verlaten als de Cambodjaanse broeders het alleen afkunnen. Dat betekent ten eerste de opbouw van een eigen betrouwbaar leger, waarvan de sterkte nu wordt geraamd op vijftien tot twintig duizend man, die nog niet over veel vechtervarmg beschikken Daarnaast heeft het op zetten van de communistische partij op Vietnamese leest hoge prioriteit Deze Partij van het Revolutionaire Volk van Kampuchea telt op dit mo ment slechts tussen de vier- en zes honderd leden Tal van kaders wor den naar Vietnam of Oost-Europa uitgezonden om in zes maanden te worden klaargestoomd in het marxis- me-lenmisme Het land heeft schreeuwend behoefte aan mensen met technische kennis. Op het gebied van de landbouw zijn van de 300 ingenieurs die het land in 1970 telde er nog^naar negen over De rest is dood of gevlucht. Maar de machthebbers geven voorrang aan de vorming van een nieuwe communisti sche elite, die het revolutionaire pro ces" (een pro-Vietnamees bewind) on omkeerbaar moeten maken Daarom maken de autoriteiten het de internationale hulporganisaties, die Cambodja in de jaren na 1979 voor een hongersramp hebben behoed, bijna onmogelijk hun werk naar behoren te doen Aanbiedingen voor het leveren van medische en agrarische experts worden regelmatig afgewezen, uit angst voor te veel niet-communisten in het land. Ondertussen valt de hulp van de broeders in Hanoi en Moskou zwaar tegen' Vietnam staat voor de hoge kosten van het onderhoud van zijn legermacht in Cambodja, en Mos kou zou van de toegezegde hulp slechts een derde daadwerkelijk heb ben overgemaakt Belangrijke Russi sche projecten, zoals de waterzuive ring en de electriciteitsvoorziening in de hoofdstad, hebben een vertraging van vele jaren opgelopen. Een gevluchte functionaris van het Cambodjaanse ministerie van buiten landse zaken. Dy Lamthol. onthulde vorig jaar dat alle beleidsbeslissingen op regeringsniveau door de Vietname se adviseurs worden genomen. Geza menlijke verklaringen van Vietnam, Laos en Cambodja worden volgens hem kant en klaar meegenomen uit Hanoi. Zijn ex-collega's hadden alle maal een hekel aan de wijze van optreden van de Vietnamezen. maar kunnen zich er met tegen verzetten aldus Lamthol. Naast deze berichten over vergaande Vietnamese controle op de staatsza ken in Phnom Penh. komen er de laatste maanden bewijzen voor een toenemende stroom Vietnamese im migranten De Vietnamese landhon- ger is erg groot, zeker nu het opzetten van Nieuwe Economische Zones in het Zuiden op een gedeeltelijk fiasco is uitgelopen. Cambodja, zeer vrucht baar en naar verhouding dun bevolkt, biedt een ideale uitwijkplaats voor werkloze Vietnamezen Vonge maand werd in Bangkok een geheim docu ment onthuld, dat aantoont dat de regering-Samrin de immigratie van Vietnamezen stimuleert, of op zijn minst moet gedogen. Over de omvang van deze volksver huizing is niets bekend maar zeker Is dat hiermee een nieuwe spannings bron wordt geïmporteerd. Voor Viet nam is het een logisch onderdeel van de 'speciale vriendschap' van de In- dochinese volkeren De Vietnamese communisten hebben al vanaf de tijd van Ho Chi Mmh. wiens portret alle openbare gebouwen in Phnom Penh siert, gepleit voor een Indochinese Federatie natuurlijk onder aanvoe ring van het sterkste land Vietnam. schrale troost Cambodja heeft voor Vietnam ook een strategische betekenis. De contro le van de communistische partij over het voormalige Zuid-Vietnam is verre van compleet. Een aangrenzend vijan dig, of zelfs neutraal Cambodja zou een bedreiging kunnen vormen voor de stabiliteit in het zuiden, waar nog steeds enkele duizenden mensen per maand het land ontvluchten Laos staat al voor een groot deel onder Vietnamese controle Voor Cambodja heeft Hanoi duidelijk dezelfde optie in het hoofd De historische vijandschap tussen Cambodja en Vietnam gaat veel diep er dan de natuurlijke wrijving lussen een groot en een kleine buurland. Vietnam heeft zich door de eeuwen heen uitgebreid ten koste van Cam bodja. Nog altijd zal een rechtgeaard Cambodjaan niet spreken van Sai gon, laat staan van Ho Chi Minhstad, maar de oude Khmer-naam Prey No- kor gebruiken. De onderlinge afkeer gaat zo ver dat een Westers diplo maat in Hanoi laconiek opmerkte dat we niet bang hoeven te zijn dat het tussen die twee landen ooit echt goed zal boteren. Maar voor het meest geteisterde volk van deze tijd is dat wel een erg schrale troost. Een deel van de 8985 geraamtes die bii Cheoeng Ek werden opgegraven. Maar weinig ivesterse journalisten hebben Cambodja kun nen bezoeken nadat de Rode Khmers in april 1975 er hun terreurbewind vestigden. De Vietnamese invasie van begin 1979 bracht wel nieuwe machthebbers, maar buitenlandse pottenkijkers werden ook door hen als uiterst hinderlijk ervaren. GPD-verslaggever Ruud Kreutzer, op reis in Vietnam, mocht begin deze maand wel een kijkje nemen. Aanleiding: de met veel tam-tam omgeven gedeeltelijke terugtrekking van Vietna mese troepen uit Cambodja. Het regime van Heng Samrin wilde kennelijk de wereld laten zien dat het leven in dit door geweld geteisterde land weer „normaal" is en de regering de zaken vast in handen heeft. Een impressie van een bezoek aan Phnom Penh, een hoofdstad in de greep van traumatische berusting. De markt in Phnom Penh is rijkelijk voorzien van fruit en verse groente. Mnamese troepen trekken zich terug uit Cambodja.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 1983 | | pagina 19